Suriyada Ankaranın maraqları nədən ibarətdir?

Xəbər lenti

15:02 / 03-10-2025

Rus ordusu Verbove kəndində məğlub olub

14:53 / 03-10-2025

Çexiyada anti-Ukrayna mövqeli partiyalar hakimiyyətə gəlir

14:46 / 03-10-2025

Xəzər dənizinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilib

14:43 / 03-10-2025

Arzu Əliyeva VII Bakı Beynəlxalq Memarlıq Müsabiqəsinə qatılıb

14:42 / 03-10-2025

Taylandın baş naziri təyyarəsində orqan daşıyıb

14:22 / 03-10-2025

Rusiya üçün ən böyük təhlükə - demoqrafik böhran

14:16 / 03-10-2025

III MDB Oyunları: Özbəkistan Qırğızıstan millisini məğlub edib

13:59 / 03-10-2025

Departament rəhbəri vəzifədən azad olunub

13:27 / 03-10-2025

Milli mətbuatın yubiley medalına namizədlər müəyyənləşdirilib

13:26 / 03-10-2025

Deputat: Prezidentin Kopengahen səfəri Azərbaycanın yüksək nüfuzunu göstərdi

13:16 / 03-10-2025

"Bayraktar Teknoloji Azərbaycan" MMC PUA istehsalına başlayıb

13:10 / 03-10-2025

Əqidə və prinsipiallıq manifesti - Qurbanov yazır

12:52 / 03-10-2025

Rusiya kosmik peyklərə hücum edir - General

12:51 / 03-10-2025

Ersin Tatar Azərbaycana gəlir

12:46 / 03-10-2025

Yunanıstandan 25 ədəd “Mirage” qırıcısı tələb olunur

12:36 / 03-10-2025

Ərdoğan: “Qlobal Sumud” Donanmasına hücum vəhşilikdir

12:34 / 03-10-2025

Ekspertiza "Şərurlu İsfəndiyar"la bağlı qərarı açıqlayıb

12:28 / 03-10-2025

Qazaxıstanın enerji sektoruna 9 milyard dollar investisiya qoyulur

12:27 / 03-10-2025

Prezident Danimarkaya işgüzar səfərindən paylaşım edib - Foto

12:18 / 03-10-2025

Sabahın hava proqnozu açıqlanıb

12:17 / 03-10-2025

Tramp uzunmüddətli “şatdaun”un fəsadlarından danışıb

12:01 / 03-10-2025

Yaxın günlərdə yüzlərlə aviareys ləğv edilə bilər - Xəbərdarlıq

11:59 / 03-10-2025

"Red Wolf" adlı haker-aktivist qruplaşması ilə bağlı xəbərdarlıq olunub

11:45 / 03-10-2025

Rusiyanın ən böyük kimya zavodu hücuma məruz qalıb

11:36 / 03-10-2025

Milyarder İbrahim Süleymanov Moskvada saxlanılıb

11:33 / 03-10-2025

İlham Əliyev: "Almaniya bizim üçün vacib tərəfdaş ölkədir"

11:22 / 03-10-2025

İlham Əliyev Koreya prezidentinə məktub ünvanlayıb

11:19 / 03-10-2025

Söyüş söyən cərimələnib, saxtakarlıq edən yox! - Ağsuda qəribə olay

10:56 / 03-10-2025

Yüksək Qızlar Liqasında yeni mövsümün püşkü atılıb

10:43 / 03-10-2025

Xalq artisti Ramiz Quliyevin vəziyyəti ağır-stabil olaraq qalır

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

21:29 / 29-09-2025

Əməkdar artist Cabir İmanov vəfat edib - Yenilənib

18:01 / 28-09-2025

III MDB Oyunları: stend atıcılarımız medal qazanıb

14:02 / 29-09-2025

Hərbi ekspert: Dünya növbəti müharibə ərəfəsindədir

22:59 / 28-09-2025

FİFA futbol qaydalarını dəyişəcək

11:22 / 29-09-2025

Avtobus və metroda gediş haqqı bahalaşıb - Qərar

18:31 / 01-10-2025

QHT rəhbərləri cinayət məsuliyyətinə cəlb ediliblər - Foto

09:47 / 30-09-2025

Ən güclü mafiyalar - Onların şəbəkələri sərhədləri aşır

22:31 / 28-09-2025

Prezident və xanımı III MDB Oyunlarının açılışında - Fotolar

16:58 / 30-09-2025

Prezident prokurora general-mayor rütbəsi verib - Foto

09:11 / 29-09-2025

Qadın şıltaqlığı, yoxsa... - Hekayə

23:06 / 29-09-2025

Xalq artisti Ramiz Quliyev xəstəxanaya yerləşdirilib

22:34 / 29-09-2025

Bakıda Ermənistan vətəndaşlarının məhkəməsi keçirilib

Suriyada Ankaranın maraqları nədən ibarətdir?
Tarix: 27-12-2024 13:08 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

Suriyada Əsəd rejimi süqut etdi. Bu, ibrətamiz olduğu qədər də qaçılmaz bir hadisədir. Rejimə qarşı 11 illik silahlı müxalifətçilikdən sonra hökumət cəmi 11 gündə süquta uğradı. Lakin bu siyasi xəzan birtərəfli deyildi. Bu, öz maraqlarını rejimə bağlamış daha geniş aktorlar şəbəkəsinin dağılması deməkdir, onlar da özlərini “tələyə” saldılar.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Middle East Eye” yazıb.

Britaniya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Şübhəsiz ki, müəyyən aktorlar tərəfindən çətin qazanılan bu qələbəni pozmaq, nifaq salmaq və Dəməşqdə yeni siyasi nizamı pozmaq cəhdləri olacaq.

10 il əvvəl, ərəb üsyanlarının əvvəlindən Əsəd rejimi zibil qabına bənzəyirdi. Bu zəhərli siyasi aktivə sərmayə qoyanlar müdafiəsiz mülki əhaliyə və parçalanmış, zəif müxalifətə qarşı Pir qələbələr vasitəsilə qısamüddətli həzz axtarırdılar.

Dərin səhv hesablamalar

2015-ci ilə qədər Suriya müxalifəti, uğursuzluqlara baxmayaraq, yenidən toparlanmağa başladı. Ölkənin şimalında xaos və dağıntılar arasından kövrək sabitlik yarandı və bu, ilkin nizama yol açdı. 2017-ci ildə Astana Prosesi, Rusiya və İranın dəfələrlə onu pozmasına baxmayaraq, müxalifətə yenidən təşkil etmək üçün mühüm vaxt və məkan təmin edən təhlükəli atəşkəs yaratdı. Müxalifət Türkiyədən inzibati imkanları və “nou-hau” transferi ilə ibtidai idarəetmə strukturları qurdu.

Bununla bərabər, ABŞ, Rusiya və İran Astananı və digər razılaşmaları gərginliyin azaldılması mexanizmindən siyasi həll platformasına çevirə bilməyərək dərindən səhv hesablama aparıblar.

Bu nəzarətsizlik nəinki Bəşər Əsədin qalan resurslarını tükətdi, həm də müxalifətə öz strategiyalarını təkmilləşdirməyə və güclənməyə imkan verdi.

Əsədi dəstəkləyən qüvvələr - hər biri fərqli maraqları güdür - istəmədən onun süqutunu asanlaşdırdı.

Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi, İsrailin Qəzzada qətliamları və Livanda artan bombardmanlar, ABŞ-nın Suriyanın şimal-şərqində PKK-ya dəstəyi və daxildə siyasi qeyri-sabitlik, İranın Qasım Süleymaninin öldürülməsindən sonra atdığı səhv addımlar birlikdə Əsədin tarazlığını pozdu.

2024-cü ilə qədər Suriya müxalifəti bu geosiyasi dəyişikliklərdən istifadə edərək illərdən sonra Dəməşqə doğru ilk əhəmiyyətli irəliləyişini həyata keçirdi. Onilliklər boyu avtokratiyadan yorulmuş suriyalılar müxalifətin arxasında toplaşaraq, rejimin əhəmiyyətsizliyini ifşa etdilər.

PKK-nın rolu

Bununla belə, heç də bütün xarici güclər bu reallığı mənimsəmiş kimi görünmür. Məsələn, ABŞ, Vaşinqtonun özünün terror təşkilatı kimi tanıdığı Kürdüstan Fəhlə Partiyası (PKK) ilə əməkdaşlıq edərək, Suriyanın şimal-şərqində Əsədin azlıq idarəçiliyi modelinin elementlərini təkrarlamağa çalışıb.

ABŞ hazırda fəaliyyətini dayandırmış İŞİD qruplaşması təhlükəsinə qarşı mübarizə adı altında Suriyanın onsuz da az olan kürd əhalisinin 20 faizindən azının yaşadığı bölgədə dözülməz idarəetmə strukturunu dəstəkləyib.

Suriya ərazisinin və onun enerji ehtiyatlarının təxminən üçdə birini əhatə edən bu layihə Əsədin öz dövləti qədər davamlı deyil. Bu yanaşmanın Tramp administrasiyası zamanı dəyişib-dəyişməyəcəyi qeyri-müəyyəndir, lakin milyonlarla ərəb, kürd və türkün onun çərçivəsindən kənarda qalmasını nəzərə alsaq, legitimlik perspektivləri zəifdir.

Tramp administrasiyası altında ABŞ-nın Suriyadan çıxması daha az zorakı bir qərara gətirib çıxara bilər, baxmayaraq ki, bu, gözlənilməz dəyişənlərdən, xüsusən də PKK-nın davranışından asılıdır.

Alternativ olaraq ABŞ-nın PKK muxtar zonasına dəstəyinin davam etməsi münaqişəni uzadır. Lakin bu münaqişə əvvəlki onilliyə bənzəməyəcək. Qeyri-populyar idarəçiliyi güc yolu ilə saxlamaq yerli əhalinin şiddətli müqavimətinə səbəb olardı.

Qondarma Suriya Demokratik Qüvvələrinin (SDQ) mövcudluğu işləri daha da çətinləşdirir. SDQ abbreviaturasındakı “Suriya” faktiki olaraq mövcud olmağı dayandırıb və onun “demokratik” xarakteri həmişə tərif olub. Ərəb fraksiyalarının sistematik şəkildə geri çəkilməsi ilə qrupun “qüvvə” kimi həyat qabiliyyəti indi tamamilə sarsılır.

İsrail qeyri-sabitliyi davam etdirir

İsrail demokratik Suriyanın mümkünlüyünü artan təlaşla nəzərdən keçirir. Təl-Əviv üçün Fələstin daxilində və ya ətrafında demokratik dalğanın yaranması İsrailin aparteid və etnokratik dövlətinin mahiyyətini ifşa etmək təhlükəsi yaradır.

Bölgədə İsrailin hərbi üstünlüyü və misilsiz Qərb dəstəyi dözülməz olmaq riski daşıyır. Bu qorxu - Əsədin qeyri-funksional hərbi potensialından etibarlı təhlükə deyil - İsrailin Suriyada son intensivləşən hərbi kampaniyalarına təkan verdi.

Təl-Əviv qeyri-sabitliyi davam etdirməklə, xaosun, keçmişdə olduğu kimi, onun strateji maraqları ilə uzlaşdığını hesablayaraq, sabit və demokratik Suriya dövlətinin meydana gəlməsini gecikdirməyə çalışır.

Ukraynada Qərblə qarşıdurmalarından canını qurtaran Rusiyaya gəlincə, o, illərlə yanlış yönləndirilmiş investisiyaların dağıntılarını geridə qoyaraq diqqətini Suriyadan uzaqlaşdırıb.

Moskvanın yaralarını sağaltması üçün o, Yaxın Şərqdə Türkiyə ilə uyğunlaşaraq Suriyaya praqmatik yanaşmanı ehtiva edən ardıcıl strategiya hazırlamalıdır. Bu cür yenilənmə Rusiyanın Suriyadakı dəniz bazalarını qorumağa imkan verəcək.

İranı daha da dərin hesablama gözləyir. Suriyadakı mövcudluğunu Əsədin sağ qalması ilə əlaqələndirməklə, Tehran çox böyük strateji xərclər çəkdi. Onun Əsədin repressiya aparatında şərikliyi tarixi bir səhvdir.

Tehran 2011-ci ildə mürtəce qüvvələrlə birləşmək əvəzinə regionu bürüyən dəyişiklik dalğasını qəbul etsəydi, Yaxın Şərq və İranın onun içindəki rolu dramatik şəkildə inkişaf edə bilərdi.

Bu qısamüddətli strategiya İranın iqtisadi və diplomatik kapitalını boşaldan uzunmüddətli öhdəliyə çevrildi.

Proaktiv məşğulluq

Türkiyə üçün sabitliyin bərpası və təhlükəsizlik təhdidlərinin həlli onillik böyük xərclərdən sonra əsas məsələ olaraq qalır. Heç bir regional əlaqələr Ankaranın münaqişəyə reaksiyasını formalaşdıran Türkiyə-Suriya əlaqələrinin dərinliyi ilə rəqabət apara bilməz.

Son 10 ildə Türkiyə Əsədin nəzarəti altında olanlarla rəqabət apararaq bir sıra suriyalılara təhsil, səhiyyə, humanitar yardım, bank işi, ticarət və digər xidmətlər göstərib. Bu səylər təkbaşına Suriyanı yenidən qura bilməsə də, yenidənqurma üçün mühüm zəmin yaradır.

Ankara hesab edir ki, PKK-nın muxtariyyət zonasının ləğvi də eyni dərəcədə mühümdür. Belə bir zonanı saxlamaq üçün lazım olan coğrafi, demoqrafik və təhlükəsizlik şərtləri sadəcə olaraq mövcud deyil.

Türkiyənin fəal iştirakı Suriyada sabit və dinc nizama doğru yol cızmaq üçün zəruridir.

10 ildən artıqdır, Ankarada fikir belədir ki, regional aktorlar onun təsirini tarazlaşdırmağa çalışaraq, davamlılığını sınaqdan keçirmiş xərclər qoyurlar. Bununla belə, Türkiyənin təcrübə və resursları sürətlə səfərbər etmək qabiliyyəti sabitliyin bərpası üçün ən praqmatik yol kimi seçilir. Bu yanaşma təkcə Türkiyənin geosiyasi imperativlərinə uyğun gəlmir, həm də regional sülhün gücləndirilməsi kimi daha geniş məqsədə xidmət edir.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön