23:08 / 24-04-2025
Qırğızıstanda rus casusları həbs edilib
21:25 / 24-04-2025
Ermənilər Bakıda məhkəmədə: Şuşanın işğalına qədər baş verənlər tədqiq olunub - Yenilənib
19:13 / 24-04-2025
Gürcüstan 17 ölkənin vətəndaşları üçün viza rejimini sadələşdirib
19:04 / 24-04-2025
İstanbulda güclü partlayış baş verib
19:00 / 24-04-2025
Vətən müharibəsi qazisi intihara cəhd edib
18:45 / 24-04-2025
Tramp Kiyevə yeni zərbələrdən narazıdır: “Vladimir, dayan!”
18:02 / 24-04-2025
63 min manat mənimsəyən direktorun evi və maşını üzərinə həbs qoyulub
17:51 / 24-04-2025
Nazim Bəydəmirlinin səhhətində ciddi problem yaranıb
17:35 / 24-04-2025
İyun ayında 10 gün qeyri-iş günü olacaq
17:29 / 24-04-2025
"İmişli hadisələri"ndə tutulanlar hakim qarşısına çıxarılır
17:12 / 24-04-2025
Müəllimlərin iş yerinin dəyişdirilməsi prosesi başlayır
16:54 / 24-04-2025
Növbəti iki gündə bəzi rayonlarda leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
16:40 / 24-04-2025
Prezident İlham Əliyevin Çinə dövlət səfəri başa çatıb - Fotolar
16:25 / 24-04-2025
Qubada küçə iti üç nəfərə hücum edib
15:57 / 24-04-2025
Əvəz Zeynallı ilə bağlı qərar verilib
15:54 / 24-04-2025
Sahibə Qafarova Roma Papasının dəfn mərasimində iştirak edəcək
15:49 / 24-04-2025
Tramp ukraynalı qaçqınları ABŞ-dan qova bilər
15:36 / 24-04-2025
Məktəblərdə kağız jurnallardan istifadə dayandırılacaq
15:32 / 24-04-2025
Qəbirlərdən qızıl diş oğurlayan şəxs saxlanılıb
15:12 / 24-04-2025
Generala 5 il həbs cəzası veriblər
15:08 / 24-04-2025
Hikmət Vəliyevin Ukraynadan ölkəmizə ekstradisiyası təmin olunub
15:02 / 24-04-2025
Türkiyə-Rusiya məsləhətləşmələri başlayır
14:57 / 24-04-2025
"Azərkosmos" və Türksat Anlaşma Memorandumu imzalayıb
14:44 / 24-04-2025
İsmayıllıda zəlzələ baş verib
14:38 / 24-04-2025
Alimlər daha bir yeniliyə imza atıblar
14:21 / 24-04-2025
Leyla Əliyeva Çin Milli İnsan Genomu Mərkəzində olub
14:02 / 24-04-2025
Cəbrayıl və Zəngilanla bağlı tenderin nəticəsi ləğv olunub
13:51 / 24-04-2025
Müğənnidən MTV-yə irad: "Bu, nə biabırçılıqdır?"
13:31 / 24-04-2025
Prezident qızının milyonları geri qaytarılır
12:55 / 24-04-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
11:27 / 21-04-2025
Bakıdakı toyda kütləvi zəhərlənmə olub - (Yenilənib)
00:09 / 20-04-2025
Toydan 2 yaşlı uşağı qaçıran şəxs saxlanılıb
18:54 / 22-04-2025
İlham Əliyev Çində: yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib) - Fotolar
15:31 / 20-04-2025
Bakıda güclü yanğın olub - (Yenilənib) - Video
09:11 / 21-04-2025
Terrorçuluqda şübhəli bilinən şəxs Azərbaycana gətirilib
09:03 / 21-04-2025
Məşhur müğənni və aktrisa yeni filmdə baş rolu oynayacaq
10:01 / 20-04-2025
Mehriban Əliyeva xristian icmasını təbrik edib - Foto
11:02 / 23-04-2025
Azərbaycan ilə Çin 18 maddəlik Birgə Bəyanat imzalayıblar
08:58 / 20-04-2025
Tikinti maqnatının oğlu həbs edilib
09:17 / 21-04-2025
Azərbaycan ərazisində zəlzələ baş verib
13:16 / 21-04-2025
Qarabağa iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Türkiyə Avropaya qoşun yeridəcək?
Tarix: 07-03-2025 13:11 | Bölmə: Slayd
ABŞ prezidenti Donald Trampın Ukrayna münaqişəsinə son qoymaq üçün atdığı addımlardan sonra Türkiyənin bu prosesdəki rolu hər gün artır. Əgər Rusiya və Amerika nümayəndə heyətlərinin Ər-Riyaddakı görüşü zamanı bu ölkənin Ukrayna nizamlanmasında hər hansı rol oynaya biləcəyinə dair şübhələr yaranmışdısa da, indi onlar dağılmağa başlayıb.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
ABŞ dövlət katibi Marko Rubio ilə Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov arasında aparılan danışıqlara paralel olaraq Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Ankarada Vladimir Zelenskini qəbul edib. Məhz Fransa prezidenti Emmanuel Makron Parisdə Trampdan incimiş Avropanı bir araya yığdığı vaxt. Daha sonra Lavrov Türkiyənin paytaxtına gəlib. Bir neçə gün sonra İstanbulda ABŞ və Rusiya texniki qrup səviyyəsində ikinci görüş keçirdi.
Zelenski Ağ evə uğursuz səfər edəndə və Böyük Britaniyanın baş naziri tələsik Avropa İttifaqının (Aİ) aparıcı üzvləri və Kanadanın iştirakı ilə sammit çağıranda Türkiyə prezidentinə də dəvət göndərilib. Martın 3-də isə rəhbərinin tapşırığı ilə xarici işlər naziri və MİT-in keçmiş rəhbəri Hakan Fidan Londona gəlib.
Fidanın London səfərinin nəticələrinin təhlilinə keçməzdən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, Türkiyə hazırda bir neçə şahmat taxtasında oynamağı bacarır. O, Moskva və Kiyevlə sıx əlaqə saxlayır və eyni zamanda, Vaşinqtonun siyasətindəki dəyişiklik nəticəsində yaranmış Avropa “bir araya gəlişi”nə daxil olur.
Eyni zamanda, İstanbul fəal vasitəçi olmasa da, istər Ukrayna, istərsə də ABŞ və Rusiya arasında gərginlik şəraitində beynəlxalq platforma rolunu itirmir.
Ərdoğan hələ Trampla şəxsən görüşməsə də, onunla yüksək səviyyədə əlaqələr saxlayır və onun Türkiyə prezidentinin sözlərinə görə, 2022-ci il İstanbul Bəyannaməsinin müddəalarına bənzəyən sülh səylərini dəstəkləyir.
Eyni zamanda, Türkiyə rəhbərliyi Britaniyadakı görüşü həlledici hesab etmir, ona görə də ora Ərdoğanın özü deyil, Fidan uçub. O, əlbəttə ki, artıq gənc deyil, amma vacib görüşlərə getmək üçün heç vaxt tənbəllik etmir. Onun əsas arzusu İstanbulda Putinlə Zelenski arasında görüş təşkil etməkdir, qalanları gözləyə bilər.
Üstəlik, türklər öz “bərabər məsafəli” mövqeləri ilə “Downing Street”-dən olan tərəfdaşlarının Ukraynaya münasibətini tam bölüşmürlər.
Lakin Türkiyə həm Ukrayna münaqişəsi, həm də Avropa təhlükəsizliyi baxımından mühüm hadisələrdən birinin kənarında qala bilməz.
Türkiyə mediası diqqəti Fransada Ukrayna ilə bağlı iki sammit keçirilsə də, nümayəndələrinin Parisə dəvət edilməməsinə çəkib. Bütün dünya işlərində böyük rol oynamağa can atan Ərdoğanın bu cür etinasızlıqdan xoşu gəlməyib.
Fidanın Dumanlı Albiona niyə getməsinə və nəyə nail olmasına gəlincə, bunu onun jurnalistlərə verdiyi şərhlərlə, Türkiyə mətbuatının reaksiyası ilə qiymətləndirmək olar.
XİN rəhbəri Aİ-nin 17 ölkəsi və Kanadanın qatıldığı üçün sammiti “vacib” adlandırıb. O etiraf edib ki, Aİ Trampın Ukrayna ilə bağlı inqilabi kursu - “Brownian” hərəkəti” ilə üzləşib:
“...ABŞ-nın son həftələrdə tutduğu mövqe fonunda Avropa İttifaqı daxilində fərqli baxışlar ortaya çıxıb”.
Buna uyğun olaraq Köhnə Dünya ölkələri Kanada və Türkiyə ilə birlikdə suala cavab axtarırlar: ABŞ olmadan Rusiyaya müqaviməti necə davam etdirmək olar?
Amerikalılar yerinə türklər
Türkiyə nümayəndə heyətinin Londona dəvət olunması faktının özü strateji müttəfiqə tərif deyil, həm də Türkiyəni Avropa təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə və Ukrayna münaqişəsinə Fransa, Böyük Britaniya və Almaniyanın tərəfində cəlb etmək niyyətinin bəyannaməsidir. Onların hesablamalarına görə, NATO-da ikinci ordu ABŞ-nın gözlənilən geri çəkilməsinin buraxdığı nəhəng boşluğu qismən kompensasiya edə bilər.
Ankara Türkiyə Avropanın artan problemlərini və onun güclü müttəfiqlərə ehtiyacını anlayır. “Hürriyet” qəzeti London görüşünü “Köhnə Dünyanın öz gücünü və oyunda iştirakını göstərmək cəhdi” kimi qiymətləndirib. Amma Ankarasız oyun da mümkün deyil. “Avropa Türkiyəsiz özünü müdafiə edə bilməz. - Prezident sarayının ruporu olan “Sabah” qəzetində köşə yazarı Melih Altınok yazır – Ankaraya əvvəlkindən daha böyük imkanlar verilib”.
Ekspert qeyd edir ki, ABŞ-nın Avropanı əsas müttəfiqi hesab etmədiyi bir şəraitdə NATO-da ikinci güclü ordusu, müstəqil xarici siyasəti və strateji mövqeyi ilə Türkiyə “önə çıxır” və “mövqeyini möhkəmləndirmək üçün tarixi şans əldə edir”.
Bunu Yeditəpə Universitetinin professoru Deniz Tansi də səsləndirir. Onun sözlərinə görə, Aİ müdafiəyə daha çox diqqət yetirərsə, Türkiyə Avropanın təhlükəsizlik sistemində əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Tansi deyir ki, Ukraynadakı müharibə avropalılara təhlükəsizlik ehtiyacını xatırladıb və bu, Türkiyə üçün yeni imkanlar aça bilər.
Emmanuel Makron, Böyük Britaniyanın baş naziri Keir Starmer, Almaniya kansleri Olaf Şolts və digər liderlərlə danışıqlardan sonra Fidan Türkiyənin həm “Ukraynada potensial sülh razılaşması, həm də Avropa təhlükəsizlik arxitekturasının yenidən qurulmasında” əhəmiyyətinə işarə edib.
Beləliklə, söhbət Amerika qoşunlarının Avropadan tam və ya qismən çıxarılması halında Türkiyənin qismən onların vəzifələrini üzərinə götürə biləcəyindən gedir. Deyək ki, almanlar öz briqadalarını Litvaya göndərsələr, türklər Rumıniyada və ya Polşada hardasa yerləşdirilə bilərlər.
Geniş mənada bu, təbii ki, təkcə qoşunların yerləşdirilməsi ilə bağlı deyil. Bura hərbi təlimlər, silahların hazırlanması sahəsində əməkdaşlıq və onların ticarəti daxildir.
Ərdoğan, şübhəsiz ki, Avropanın təhlükəsizliyinə verdiyi “töhfə” üçün yüksək qiymət tələb edəcək. Almaniya, İngiltərə, İspaniya və İtaliyaya “Eurofighter” qırıcılarının tədarükü ilə bağlı razılaşma da yekunlaşmalı olacaq. Necə ki, İsveç Türkiyənin NATO-ya qoşulmasına razılıq verməsi müqabilində silah sanksiyalarını ləğv etdi.
Bu və ya digər şəkildə Türkiyə Avropa üçün yeni təhlükəsizlik arxitekturasının yaradılması üzərində işləməyə hazırdır və Fidan ayda ən azı 1-2 dəfə “London formatında” müntəzəm görüşlər elan etməyə tələsib.
“Şahinlər”dən qopma
Gündəlikdəki ikinci məsələ Ukrayna olub. Burada hər şey çox mürəkkəbdir. Bir tərəfdən, Türkiyə Zelenskiyə çiyin verməkdə Böyük Britaniya və Fransadan da fəaldır və hətta Trampın “ərazilərin verilməsinə” icazə verdiyi bir vaxtda ərazi bütövlüyü ilə bağlı tezisini təkrarlamaqdan çəkinmir. Ərdoğan Kiyev rejiminin başı üzərində “çətir tutmağ”a davam edir.
Eyni zamanda, qərbi avropalılardan fərqli olaraq türklər Ukraynaya o qədər də açıq və belə miqyasda silah vurmurlar. Dolmabaxça avropalılardan fərqli olaraq Kremllə dialoq aparır, münaqişə tərəfləri arasında vasitəçilik etmək iddiasındadır.
Bu yanaşma Amerikanın Ukraynaya dəstəyini kompensasiya etmək və Rusiyanı cilovlamaq məqsədi daşıyan Britaniya-Fransa-Almaniya kursu ilə necə uzlaşa bilər?
Bu üç ölkənin “şahin” münasibəti Türkiyəyə o qədər də yaraşmır, çünki bu, onun sülhməramlı ambisiyalarına xələl gətirir. Londondakı danışıqları tərk etdikdən sonra Fidan Ukrayna nizamlanması ilə bağlı ixtilafdan şikayətlənib və bildirib ki, müxtəlif mövqelərə baxmayaraq, Türkiyə sülh yolu ilə nizamlanmanın tərəfdarıdır və Ukrayna ilə Rusiya arasında danışıqları asanlaşdırmağa davam etməyə hazırdır.
Beləliklə, Ankara Rusiyanın məğlubiyyətinə və müharibənin davam etdirilməsinə can atan Fransa və İngiltərədən ayrıldığını göstərir. Bununla belə, sülhməramlı kurs iki ən güclü oyunçunun – ABŞ və Rusiyanın gündəminə uyğundur.
Gözləntilər
Türkiyənin Ukrayna münaqişəsinin həllində iştirakının vacib məsələsi qoşunların göndərilməsidir.
Daha əvvəl “Bloomberg” xəbər vermişdi ki, Türkiyə sülhməramlı kontingentin formalaşdırılması ilə bağlı bütün müzakirələrdə iştirak etmək şərti ilə atəşkəsdən sonra Ukraynaya sülhməramlılar göndərməyə hazırdır. Zelenski fevral ayında Ərdoğanla görüşəndən sonra türk əsgərləri ilə bağlı fikirlərlə razılaşıb.
“Milliyet” qəzeti bu gün hökumətdəki mənbəsinin şərhini dərc edir: “Ankara, “sabitliyə” kömək edərsə, Ukraynaya mümkün sülhməramlıların göndərilməsinə töhfəni müzakirə etməyə hazırdır”.
Məsələnin Londona toplaşanları çox narahat etdiyini nəzərə alsaq, Fidanın NATO-dakı həmkarları ilə söhbətlərində bunu gündəmə gətirdiyi aydın olur. Lakin məlum səbəblərdən Türkiyə hakimiyyəti sülhməramlılarla bağlı açıq danışmır.
Birincisi, Aİ və Britaniya hələ də dəqiq mövqe tutmayıb və hələ də Pentaqonun əlinə baxır; ikincisi, Ankaranın Rusiya ilə münasibətlərinin korlanması riski var.
Çox güman ki, Türkiyə Ukraynaya “mavi dəbilqəlilər” göndərmək qərarına gəlsə, ilk növbədə bunu Moskva ilə razılaşdırmağa məcbur olacaq. “Bloomberg”-in məlumatına görə, Ərdoğan Lavrovun son səfəri zamanı bu mövzunu müzakirə edib.
Professor Deniz Tansi təsdiq edir ki, onun ölkəsi həqiqətən də sülhməramlıların göndərilməsi “variantını” nəzərdən keçirir. Bununla belə, əsas şərt BMT Təhlükəsizlik Şurasının Rusiyanın dəstəklədiyi müvafiq qətnamənin qəbul edilməsidir. Əks halda, Ankara ilə Moskva arasında münasibətlərdə “ciddi böhran” yarana bilər.
Türkiyəli inşaatçılar, ev sahibləri və otel sahibləri sizə Rusiya ilə pis münasibətlərin Türkiyəni nə ilə təhdid etdiyini deyə bilərlər. İndiki inflyasiya, lirə böhranı və kapital qaçışı, eləcə də erkən seçkilərin gözlənildiyi bir şəraitdə “dostu” Putinlə münasibətləri korlamaq Ərdoğanın maraqlarına uyğun deyil.
Fidanın London səfərinə yekun vuraraq demək olar ki, bu, ümumilikdə dünya işlərində, xüsusən də Ukrayna böhranının həllində Türkiyənin iştirakını aktivləşdirmək üçün daha bir addım idi. Ankara ABŞ, Avropa, Ukrayna və Rusiya ilə tanış olduğu üçün artıq təşəbbüsü itirməkdən şikayət edə bilməz.
Türkiyənin Köhnə Dünyanın gözündə çəkisi və əhəmiyyəti getdikcə artır və ondan əvvəllər Suriya, Liviya, Yunanıstanla bağlı fikir ayrılıqları, eləcə də “qeyri-demokratik” davranış iddialarına görə rədd etdiyi yeni “xeyirlər” ala bilər.
Potensial olaraq, güclü ordusu ilə Türkiyə Avropanın təhlükəsizliyi üçün daha çox məsuliyyət daşıya bilər, lakin bu məsələ Ukraynaya sülhməramlıların yeridilməsi məsələsi kimi Rusiya istiqamətində ciddi xərclər daşıyır, çünki Moskva Şərqi Avropada NATO qüvvələrinin və infrastrukturun qurulmasına daim işarə edir.
Türk süngülərinin Amerika və ya Alman süngülərindən daha az qıcıqlandırıcı olacağı uzun müzakirə mövzusudur.
Türkiyənin qlobal işlərə açıq şəkildə artan müdaxiləsinə baxmayaraq, Ərdoğan və komandası hazırkı “bərabər məsafə” siyasətinin faydalarını itirməmək üçün müsbət və mənfi cəhətləri diqqətlə ölçməli olacaqlar. Bu, artıq bir dəfə, investisiyalar naminə Qərbə üz tutduğuna görə, Rusiya bankları ilə hesablaşmalarda çətinliklərə yol verərək, özünü vasitəçi statusundan məhrum edəndə baş verib.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-03-2025 13:11 | Bölmə: Slayd
ABŞ prezidenti Donald Trampın Ukrayna münaqişəsinə son qoymaq üçün atdığı addımlardan sonra Türkiyənin bu prosesdəki rolu hər gün artır. Əgər Rusiya və Amerika nümayəndə heyətlərinin Ər-Riyaddakı görüşü zamanı bu ölkənin Ukrayna nizamlanmasında hər hansı rol oynaya biləcəyinə dair şübhələr yaranmışdısa da, indi onlar dağılmağa başlayıb.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
ABŞ dövlət katibi Marko Rubio ilə Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov arasında aparılan danışıqlara paralel olaraq Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Ankarada Vladimir Zelenskini qəbul edib. Məhz Fransa prezidenti Emmanuel Makron Parisdə Trampdan incimiş Avropanı bir araya yığdığı vaxt. Daha sonra Lavrov Türkiyənin paytaxtına gəlib. Bir neçə gün sonra İstanbulda ABŞ və Rusiya texniki qrup səviyyəsində ikinci görüş keçirdi.
Zelenski Ağ evə uğursuz səfər edəndə və Böyük Britaniyanın baş naziri tələsik Avropa İttifaqının (Aİ) aparıcı üzvləri və Kanadanın iştirakı ilə sammit çağıranda Türkiyə prezidentinə də dəvət göndərilib. Martın 3-də isə rəhbərinin tapşırığı ilə xarici işlər naziri və MİT-in keçmiş rəhbəri Hakan Fidan Londona gəlib.
Fidanın London səfərinin nəticələrinin təhlilinə keçməzdən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, Türkiyə hazırda bir neçə şahmat taxtasında oynamağı bacarır. O, Moskva və Kiyevlə sıx əlaqə saxlayır və eyni zamanda, Vaşinqtonun siyasətindəki dəyişiklik nəticəsində yaranmış Avropa “bir araya gəlişi”nə daxil olur.
Eyni zamanda, İstanbul fəal vasitəçi olmasa da, istər Ukrayna, istərsə də ABŞ və Rusiya arasında gərginlik şəraitində beynəlxalq platforma rolunu itirmir.
Ərdoğan hələ Trampla şəxsən görüşməsə də, onunla yüksək səviyyədə əlaqələr saxlayır və onun Türkiyə prezidentinin sözlərinə görə, 2022-ci il İstanbul Bəyannaməsinin müddəalarına bənzəyən sülh səylərini dəstəkləyir.
Eyni zamanda, Türkiyə rəhbərliyi Britaniyadakı görüşü həlledici hesab etmir, ona görə də ora Ərdoğanın özü deyil, Fidan uçub. O, əlbəttə ki, artıq gənc deyil, amma vacib görüşlərə getmək üçün heç vaxt tənbəllik etmir. Onun əsas arzusu İstanbulda Putinlə Zelenski arasında görüş təşkil etməkdir, qalanları gözləyə bilər.
Üstəlik, türklər öz “bərabər məsafəli” mövqeləri ilə “Downing Street”-dən olan tərəfdaşlarının Ukraynaya münasibətini tam bölüşmürlər.
Lakin Türkiyə həm Ukrayna münaqişəsi, həm də Avropa təhlükəsizliyi baxımından mühüm hadisələrdən birinin kənarında qala bilməz.
Türkiyə mediası diqqəti Fransada Ukrayna ilə bağlı iki sammit keçirilsə də, nümayəndələrinin Parisə dəvət edilməməsinə çəkib. Bütün dünya işlərində böyük rol oynamağa can atan Ərdoğanın bu cür etinasızlıqdan xoşu gəlməyib.
Fidanın Dumanlı Albiona niyə getməsinə və nəyə nail olmasına gəlincə, bunu onun jurnalistlərə verdiyi şərhlərlə, Türkiyə mətbuatının reaksiyası ilə qiymətləndirmək olar.
XİN rəhbəri Aİ-nin 17 ölkəsi və Kanadanın qatıldığı üçün sammiti “vacib” adlandırıb. O etiraf edib ki, Aİ Trampın Ukrayna ilə bağlı inqilabi kursu - “Brownian” hərəkəti” ilə üzləşib:
“...ABŞ-nın son həftələrdə tutduğu mövqe fonunda Avropa İttifaqı daxilində fərqli baxışlar ortaya çıxıb”.
Buna uyğun olaraq Köhnə Dünya ölkələri Kanada və Türkiyə ilə birlikdə suala cavab axtarırlar: ABŞ olmadan Rusiyaya müqaviməti necə davam etdirmək olar?
Amerikalılar yerinə türklər
Türkiyə nümayəndə heyətinin Londona dəvət olunması faktının özü strateji müttəfiqə tərif deyil, həm də Türkiyəni Avropa təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə və Ukrayna münaqişəsinə Fransa, Böyük Britaniya və Almaniyanın tərəfində cəlb etmək niyyətinin bəyannaməsidir. Onların hesablamalarına görə, NATO-da ikinci ordu ABŞ-nın gözlənilən geri çəkilməsinin buraxdığı nəhəng boşluğu qismən kompensasiya edə bilər.
Ankara Türkiyə Avropanın artan problemlərini və onun güclü müttəfiqlərə ehtiyacını anlayır. “Hürriyet” qəzeti London görüşünü “Köhnə Dünyanın öz gücünü və oyunda iştirakını göstərmək cəhdi” kimi qiymətləndirib. Amma Ankarasız oyun da mümkün deyil. “Avropa Türkiyəsiz özünü müdafiə edə bilməz. - Prezident sarayının ruporu olan “Sabah” qəzetində köşə yazarı Melih Altınok yazır – Ankaraya əvvəlkindən daha böyük imkanlar verilib”.
Ekspert qeyd edir ki, ABŞ-nın Avropanı əsas müttəfiqi hesab etmədiyi bir şəraitdə NATO-da ikinci güclü ordusu, müstəqil xarici siyasəti və strateji mövqeyi ilə Türkiyə “önə çıxır” və “mövqeyini möhkəmləndirmək üçün tarixi şans əldə edir”.
Bunu Yeditəpə Universitetinin professoru Deniz Tansi də səsləndirir. Onun sözlərinə görə, Aİ müdafiəyə daha çox diqqət yetirərsə, Türkiyə Avropanın təhlükəsizlik sistemində əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Tansi deyir ki, Ukraynadakı müharibə avropalılara təhlükəsizlik ehtiyacını xatırladıb və bu, Türkiyə üçün yeni imkanlar aça bilər.
Emmanuel Makron, Böyük Britaniyanın baş naziri Keir Starmer, Almaniya kansleri Olaf Şolts və digər liderlərlə danışıqlardan sonra Fidan Türkiyənin həm “Ukraynada potensial sülh razılaşması, həm də Avropa təhlükəsizlik arxitekturasının yenidən qurulmasında” əhəmiyyətinə işarə edib.
Beləliklə, söhbət Amerika qoşunlarının Avropadan tam və ya qismən çıxarılması halında Türkiyənin qismən onların vəzifələrini üzərinə götürə biləcəyindən gedir. Deyək ki, almanlar öz briqadalarını Litvaya göndərsələr, türklər Rumıniyada və ya Polşada hardasa yerləşdirilə bilərlər.
Geniş mənada bu, təbii ki, təkcə qoşunların yerləşdirilməsi ilə bağlı deyil. Bura hərbi təlimlər, silahların hazırlanması sahəsində əməkdaşlıq və onların ticarəti daxildir.
Ərdoğan, şübhəsiz ki, Avropanın təhlükəsizliyinə verdiyi “töhfə” üçün yüksək qiymət tələb edəcək. Almaniya, İngiltərə, İspaniya və İtaliyaya “Eurofighter” qırıcılarının tədarükü ilə bağlı razılaşma da yekunlaşmalı olacaq. Necə ki, İsveç Türkiyənin NATO-ya qoşulmasına razılıq verməsi müqabilində silah sanksiyalarını ləğv etdi.
Bu və ya digər şəkildə Türkiyə Avropa üçün yeni təhlükəsizlik arxitekturasının yaradılması üzərində işləməyə hazırdır və Fidan ayda ən azı 1-2 dəfə “London formatında” müntəzəm görüşlər elan etməyə tələsib.
“Şahinlər”dən qopma
Gündəlikdəki ikinci məsələ Ukrayna olub. Burada hər şey çox mürəkkəbdir. Bir tərəfdən, Türkiyə Zelenskiyə çiyin verməkdə Böyük Britaniya və Fransadan da fəaldır və hətta Trampın “ərazilərin verilməsinə” icazə verdiyi bir vaxtda ərazi bütövlüyü ilə bağlı tezisini təkrarlamaqdan çəkinmir. Ərdoğan Kiyev rejiminin başı üzərində “çətir tutmağ”a davam edir.
Eyni zamanda, qərbi avropalılardan fərqli olaraq türklər Ukraynaya o qədər də açıq və belə miqyasda silah vurmurlar. Dolmabaxça avropalılardan fərqli olaraq Kremllə dialoq aparır, münaqişə tərəfləri arasında vasitəçilik etmək iddiasındadır.
Bu yanaşma Amerikanın Ukraynaya dəstəyini kompensasiya etmək və Rusiyanı cilovlamaq məqsədi daşıyan Britaniya-Fransa-Almaniya kursu ilə necə uzlaşa bilər?
Bu üç ölkənin “şahin” münasibəti Türkiyəyə o qədər də yaraşmır, çünki bu, onun sülhməramlı ambisiyalarına xələl gətirir. Londondakı danışıqları tərk etdikdən sonra Fidan Ukrayna nizamlanması ilə bağlı ixtilafdan şikayətlənib və bildirib ki, müxtəlif mövqelərə baxmayaraq, Türkiyə sülh yolu ilə nizamlanmanın tərəfdarıdır və Ukrayna ilə Rusiya arasında danışıqları asanlaşdırmağa davam etməyə hazırdır.
Beləliklə, Ankara Rusiyanın məğlubiyyətinə və müharibənin davam etdirilməsinə can atan Fransa və İngiltərədən ayrıldığını göstərir. Bununla belə, sülhməramlı kurs iki ən güclü oyunçunun – ABŞ və Rusiyanın gündəminə uyğundur.
Gözləntilər
Türkiyənin Ukrayna münaqişəsinin həllində iştirakının vacib məsələsi qoşunların göndərilməsidir.
Daha əvvəl “Bloomberg” xəbər vermişdi ki, Türkiyə sülhməramlı kontingentin formalaşdırılması ilə bağlı bütün müzakirələrdə iştirak etmək şərti ilə atəşkəsdən sonra Ukraynaya sülhməramlılar göndərməyə hazırdır. Zelenski fevral ayında Ərdoğanla görüşəndən sonra türk əsgərləri ilə bağlı fikirlərlə razılaşıb.
“Milliyet” qəzeti bu gün hökumətdəki mənbəsinin şərhini dərc edir: “Ankara, “sabitliyə” kömək edərsə, Ukraynaya mümkün sülhməramlıların göndərilməsinə töhfəni müzakirə etməyə hazırdır”.
Məsələnin Londona toplaşanları çox narahat etdiyini nəzərə alsaq, Fidanın NATO-dakı həmkarları ilə söhbətlərində bunu gündəmə gətirdiyi aydın olur. Lakin məlum səbəblərdən Türkiyə hakimiyyəti sülhməramlılarla bağlı açıq danışmır.
Birincisi, Aİ və Britaniya hələ də dəqiq mövqe tutmayıb və hələ də Pentaqonun əlinə baxır; ikincisi, Ankaranın Rusiya ilə münasibətlərinin korlanması riski var.
Çox güman ki, Türkiyə Ukraynaya “mavi dəbilqəlilər” göndərmək qərarına gəlsə, ilk növbədə bunu Moskva ilə razılaşdırmağa məcbur olacaq. “Bloomberg”-in məlumatına görə, Ərdoğan Lavrovun son səfəri zamanı bu mövzunu müzakirə edib.
Professor Deniz Tansi təsdiq edir ki, onun ölkəsi həqiqətən də sülhməramlıların göndərilməsi “variantını” nəzərdən keçirir. Bununla belə, əsas şərt BMT Təhlükəsizlik Şurasının Rusiyanın dəstəklədiyi müvafiq qətnamənin qəbul edilməsidir. Əks halda, Ankara ilə Moskva arasında münasibətlərdə “ciddi böhran” yarana bilər.
Türkiyəli inşaatçılar, ev sahibləri və otel sahibləri sizə Rusiya ilə pis münasibətlərin Türkiyəni nə ilə təhdid etdiyini deyə bilərlər. İndiki inflyasiya, lirə böhranı və kapital qaçışı, eləcə də erkən seçkilərin gözlənildiyi bir şəraitdə “dostu” Putinlə münasibətləri korlamaq Ərdoğanın maraqlarına uyğun deyil.
Fidanın London səfərinə yekun vuraraq demək olar ki, bu, ümumilikdə dünya işlərində, xüsusən də Ukrayna böhranının həllində Türkiyənin iştirakını aktivləşdirmək üçün daha bir addım idi. Ankara ABŞ, Avropa, Ukrayna və Rusiya ilə tanış olduğu üçün artıq təşəbbüsü itirməkdən şikayət edə bilməz.
Türkiyənin Köhnə Dünyanın gözündə çəkisi və əhəmiyyəti getdikcə artır və ondan əvvəllər Suriya, Liviya, Yunanıstanla bağlı fikir ayrılıqları, eləcə də “qeyri-demokratik” davranış iddialarına görə rədd etdiyi yeni “xeyirlər” ala bilər.
Potensial olaraq, güclü ordusu ilə Türkiyə Avropanın təhlükəsizliyi üçün daha çox məsuliyyət daşıya bilər, lakin bu məsələ Ukraynaya sülhməramlıların yeridilməsi məsələsi kimi Rusiya istiqamətində ciddi xərclər daşıyır, çünki Moskva Şərqi Avropada NATO qüvvələrinin və infrastrukturun qurulmasına daim işarə edir.
Türk süngülərinin Amerika və ya Alman süngülərindən daha az qıcıqlandırıcı olacağı uzun müzakirə mövzusudur.
Türkiyənin qlobal işlərə açıq şəkildə artan müdaxiləsinə baxmayaraq, Ərdoğan və komandası hazırkı “bərabər məsafə” siyasətinin faydalarını itirməmək üçün müsbət və mənfi cəhətləri diqqətlə ölçməli olacaqlar. Bu, artıq bir dəfə, investisiyalar naminə Qərbə üz tutduğuna görə, Rusiya bankları ilə hesablaşmalarda çətinliklərə yol verərək, özünü vasitəçi statusundan məhrum edəndə baş verib.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 13:31
Prezident qızının milyonları geri qaytarılır
Dünən, 12:03
Məhkəmə: 12 ştat Trampa qarşı iddia qaldırıb
Dünən, 11:12
Varis planı: DİN rəhbəri niyə istefaya göndərilib?
Dünən, 10:24
Dünyanın sonu ilə bağlı tarix açıqlanıb
23-04-2025, 17:24
Türkiyə təhlükədə: güclü zəlzələ ilə bağlı narahatlıqlar davam edir
23-04-2025, 16:48
Trampın qərarı ABŞ-a ciddi problem yaradıb
23-04-2025, 15:54
Azərbaycan Çindən nə umur?
23-04-2025, 14:05
Professor: Prezident Əliyevin Çinə səfəri böyük siyasi hadisədir
23-04-2025, 12:01
Uşaqların cinsi istismarı... - Katolik Kilsə problemi həll edə bilmir
23-04-2025, 11:02
Azərbaycan ilə Çin 18 maddəlik Birgə Bəyanat imzalayıblar
22-04-2025, 12:36
Sonuncu Papa? - Yeni Qiyamət Günü proqnozu verilir
22-04-2025, 10:42
Görmə qabiliyyətini bərpa edən dərman tapılıb
22-04-2025, 09:56
Putin Ukrayna ilə birbaşa danışıqlar təklif edib
22-04-2025, 09:47
Təhsil sektorunda yeni təyinatlar olub - Foto
21-04-2025, 20:43
Qukasyan: Xankəndidə Xocalıdan gətirilmiş yüzlərlə azərbaycanlı var idi - (Yenilənib) - Fotolar
21-04-2025, 20:31
İlham Əliyev "Sinxua" agentliyinə müsahibə verib
21-04-2025, 16:58
Professor: Dünyanı iqtisadi zəlzələ gözləyir
21-04-2025, 14:10
Putinin vasitəçiliyi İran və İsrailə sərf edirmi?
21-04-2025, 13:16
Qarabağa iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
21-04-2025, 12:11
Ukrayna əhalisi 8 milyon azalıb
21-04-2025, 11:30
Ticarət savaşı: qızıl bahalaşır, dollar dəyər itirir
21-04-2025, 10:46
Təhsil idarələrinə müdirlər təyin olunub - Siyahı
21-04-2025, 08:08
Avropa su altında qala bilər
19-04-2025, 09:12
Azərbaycan Ordusunun mövqelərini atəşə tutulub
18-04-2025, 19:08
ABŞ-dan sonra ikinci müttəfiq: İsraili Bakı ilə nə birləşdirir?
18-04-2025, 10:03
Təhsil Tələbə Krediti Fondunda qanunsuzluqlar üzə çıxarılıb
18-04-2025, 08:52
Başqa planetdə həyat əlamətləri aşkar edilib
18-04-2025, 08:43
Türkiyə və İsrail döyüş meydanında qarşılaşmaq istəmirlər
18-04-2025, 01:00
İranın nüvə obyektlərinə hücum təxirə salınıb
18-04-2025, 00:45
Başlıbel qətliamından 32 il ötür
17-04-2025, 17:23
Agentlikdə maliyyə fırıldaqlarına yol verilib
17-04-2025, 16:09
"İçərişəhər"də yoxlama aparılıb - Ciddi maliyyə pozuntuları aşkarlanıb
17-04-2025, 14:08
Qeyri-adi planet sistemi kəşf olunub
17-04-2025, 13:09
Mirzoyan: Azərbaycanla sülh müqaviləsi ikitərəfli komissiyanın yaradılmasını nəzərdə tutur
17-04-2025, 12:47
42 həkimin plastik cərrah kimi fəaliyyətinə icazə verilib - Siyahı
17-04-2025, 12:33
Bakıdan sonra Vaşinqton araya girib - Türkiyədən nə tələb olunur?
17-04-2025, 11:46
Ticarət savaşı: Çinə tətbiq edilən tariflər 245 faizə çatıb
16-04-2025, 17:56
Deputat: Vəziyyət ağırdır, hökumət ciddi bir iş görmür
16-04-2025, 15:49
Professor: Turanın yaranmaması üçün əllərindən gələni edirlər
16-04-2025, 13:41
Mərkəzi Asiya respublikalarının xəyanəti: Kipr dilemması
16-04-2025, 11:40
Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna sədr təyin edilib
16-04-2025, 09:53
Narışkin dörd ölkəni hədələyir
15-04-2025, 18:09
Maliyyə nazirinə birinci müavin təyin olunub
15-04-2025, 14:54
Hərbi ekspert: Tramp sülhə nail ola bilməyəcək
15-04-2025, 11:29
Tramp Tehranın nüvə ayğırını cilovlaya biləcəkmi?
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
