Qafqazda Türkiyə-İran rəqabəti: ABŞ nəşri bu barədə nə yazıb?

Xəbər lenti

09:51 / 26-04-2024

"Yeni Klinika"nın mühafizə rəisi saxlanııb

09:37 / 26-04-2024

Süni intellektin köməyi ilə Platonun məzarı tapılıb

09:27 / 26-04-2024

Məşhur aktrisa keçmiş həyat yoldaşının yeni sevgi romanına mane olur

09:27 / 26-04-2024

Keçmiş icra başçısı mülk davasına başlayıb

09:18 / 26-04-2024

Dünya bazarı: Azərbaycan nefti ucuzlaşır

09:03 / 26-04-2024

Arktikadakı istiləşmə Asiyaya təsir göstərir

08:56 / 26-04-2024

Moskva Avropa Parlamentinə seçkilərə müdaxilə edir?

08:47 / 26-04-2024

Bayden Trampın məhkəməsini izləməyə vaxt tapmır

08:36 / 26-04-2024

Fransız muzdluları müharibəyə şirnikləndirirlər

08:31 / 26-04-2024

Çin ABŞ-a yenidən xəbərdarlıq edib

08:26 / 26-04-2024

Ruslar ABŞ-a məxsus "Patriot" sistemini oğurlayır

08:00 / 26-04-2024

Rusiyaya daha sərt idaxal-ixrac qadağası təklif olunur

07:32 / 26-04-2024

Yəhudi qızın portreti 30 milyon avroya satılıb - Fotolar

07:14 / 26-04-2024

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib

21:58 / 25-04-2024

İlham Əliyev Füzuli hava limanından Berlinə uçub - (Yenilənib)

20:33 / 25-04-2024

Almaniyadakı ukraynalı qaçqınlara görə problem yaranıb

20:26 / 25-04-2024

İran-İsrail qarşıdurması: ilk raund daha təhlükəli mərhələyə keçə bilər

19:45 / 25-04-2024

Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT

19:17 / 25-04-2024

Rusiya Polşada yaradılacaq nüvə obyektlərinə hücum edəcək

18:56 / 25-04-2024

İran məhkəməsi repçi barəsində edam qərarı çıxarıb

18:42 / 25-04-2024

Milli Məclis Avropa Parlamentinin son qətnaməsinə sərt cavab verib - Bəyanat

18:09 / 25-04-2024

Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb

18:03 / 25-04-2024

Ermənistanda müxalifətin aksiyası baş tutmayıb, kütləvi həbslər var - Video

18:02 / 25-04-2024

Naxçıvanda fond sədri vəzifədən çıxarılıb

17:55 / 25-04-2024

Papa Fransisk Putinə mesaj göndərib

17:46 / 25-04-2024

Dünyada iqlim böhranı başlayır

17:32 / 25-04-2024

Azərbaycanla Macarıstan arasında enerji əməkdaşlığı barədə müzakirə aparılıb

17:25 / 25-04-2024

Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə edilib - Fotolar

17:08 / 25-04-2024

İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar

16:42 / 25-04-2024

Qırğızıstan prezidentinin Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

18:56 / 22-04-2024

Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar

00:11 / 23-04-2024

Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı

18:01 / 21-04-2024

Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb

09:53 / 22-04-2024

Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır

13:54 / 22-04-2024

Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)

16:10 / 22-04-2024

Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib

14:10 / 23-04-2024

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)

16:58 / 23-04-2024

İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)

14:03 / 24-04-2024

Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib

00:02 / 23-04-2024

Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub

00:05 / 23-04-2024

Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək

00:45 / 22-04-2024

Türkiyədə yenə zəlzələ olub

Qafqazda Türkiyə-İran rəqabəti: ABŞ nəşri bu barədə nə yazıb?
Tarix: 20-10-2021 16:23 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

İranlı casusların Türkiyədə tutulması Ankara ilə Tehran arasındakı rəqabətin qızışmasının son əlaməti olaraq ortaya çıxıb, çünki keçən il Ermənistan və Azərbaycan arasındakı müharibədən sonra İraq və Suriya ilə bağlı ikitərəfli gərginlik Qafqaza doğru genişlənib.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Al-Monitor” nəşri yazıb.

ABŞ saytının təhlilində qeyd olunur:

Türkiyə İranı qıcıqlandıran strateji bir vizyon izləyərək, Dağlıq Qarabağ anklavı üzərində 6 həftə davam edən müharibədə Ermənistana qalib gəlməsi üçün yaxın müttəfiqi və etnik əmisi oğlu olan Azərbaycana güclü hərbi dəstək verib. Münaqişə noyabrın sonunda başa çatıb və Azərbaycan 1990-cı illərin əvvəllərindən bəri Ermənistanın işğalı altında olan bir neçə bölgəyə nəzarəti bərpa edib. Yeni reallıq daha geniş geosiyasi maraqların, Azərbaycanın Türkiyə və İsraillə əlaqələri ilə bağlı İranın artan narahatlıqlarının altında yatan regional nəqliyyat əlaqələri üzərindəki sıraları gücləndirib.

Qarşılıqlı hərbi təlimlərin ardınca bölgədə gərginlik yaşandığı bir vaxtda Türkiyənin “Anadolu” Xəbər Agentliyi oktyabrın 13-də Milli Kəşfiyyat Təşkilatının və polisin təxminən Van şəhərində İran casus şəbəkəsini aşkarladığını bildirib.

“Anadolu”nun məlumatına görə, sentyabrın 24-da keçirilən əməliyyatda Van şəhərində yaşayan keçmiş İran hərbçisini qaçırmaq niyyətində olan ikisi İran agenti olmaqla, 8 nəfər saxlanılıb. Oktyabrın 4-də məhkəmə, casusluq ittihamı ilə mühakimə olunmamış 8 şübhəlinin hamısının həbsinə qərar verib.

İran üzrə türkiyəli mütəxəssis Arif Keskin “Al-Monitor”a bildirib ki, İran müxalifləri əvvəllər də Türkiyədən qaçırıb. Budəfəki qaçırılma cəhdinin faş edilməsi Türkiyənin dissidentlər üçün təhlükəsiz bir yer olmadığını çatdırmaq məqsədi daşıyıb.

Arif Keskinin fikrincə, hadisənin ictimaiyyətə açıqlanması Qafqazdakı gərginliklə əlaqəli dövrdə qəsdən sərgilənib.

Bu ilin əvvəlində Türkiyə səlahiyyətliləri 2019-cu ildə şəhərdə iranlı bir dissidentin öldürülməsi ilə əlaqədar İranın İstanbuldakı konsulluğunun bir işçisini həbs ediblər. Farsdilli “Gem TV”-nin sahibi Səid Kərimyan 2017-ci ildə İstanbulda bənzər atışma nəticəsində öldürülüb.

Sentyabr ayında Türkiyə və Azərbaycan Ermənistandan geri alınmış Azərbaycan ərazilərində iki hərbi təlim keçirib. İran bu təlimləri Xəzəryanı ölkələr arasında bölgədə xarici hərbi qüvvələrin iştirakına icazə verməmək haqqında razılaşmaya təhqir kimi qiymətləndirib və Azərbaycanla sərhəd yaxınlığında daha qorxulu döyüş oyunları başlayıb. İranın xarici işlər naziri xəbərdar edib ki, Tehran nə İsrailin sərhədlərinə yaxın olmasına dözməyəcək, nə də bölgədəki geosiyasi dəyişikliklərə icazə verəcək və bu da İsrail agentlərinin bölgədə aktiv olduğunu göstərir.

Ermənistanın müdafiə naziri İrəvandakı İranın səfiri ilə bir araya gələrək təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı müzakirəyə çıxardıqdan bir neçə gün sonra Tehran Ermənistan xarici işlər nazirini qəbul edib.

Bakı Tehranın ittihamlarını rədd edib. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın Ermənistanın ərazilərini geri aldığı bir vaxtda İranın niyə sərhəd yaxınlığında hərbi təlimlər keçirəcəyini soruşub və İranın daha əvvəl belə etmədiyini vurğulayıb. Tezliklə Azərbaycan İranın Ali Rəhbəri Ayətullah Əli Xamnənin Bakıdakı nümayəndəliyini COVID-19 pandemiyasına əsaslanaraq bağlayıb.

İran mətbuatı və beyin mərkəzləri ötən ildən bəri Azərbaycanın bölgədəki İranın maraqlarına xələl gətirəcək bir geosiyasi dəyişiklik üçün Türkiyə, İsrail və ABŞ-la işbirliyi qurduğunu yazır. Bu cür qorxuların alovlandırılması Azərbaycanla Ermənistan arasında atəşkəs müqaviləsini təhdid edir. Bakı Ermənistanın cənubundakı Syunik əyaləti üzərindən materik Azərbaycan və Naxçıvan anklavı arasında bir nəqliyyat marşrutu tələb edir. Türkiyə Naxçıvanla kiçik bir sərhəd zolağına sahib olduğu üçün nəzərdə tutulan nəqliyyat dəhlizi Türkiyənin hövzə və Orta Asiyaya maneəsiz keçməklə bağlı strateji xəyallarını alovlandırıb.

İran üçün isə belə bir dəhliz onilliklər boyu gəzinti yolu kimi istifadə etdiyi ticarət və siyasi rıçaqları ləğv edəcək. İranlılar dəhlizin Ermənistanla İran arasındakı sərhəd keçidini bağlayacaq şəkildə qurulacağından qorxurlar və belə bir hadisəni qırmızı xətt kimi görürlər.

Azərbaycanın müharibədən əldə etdiyi ərazi qazancları İranın yük maşınları üçün artıq narahatlıq yaradıb. İran sərhədindən çox da uzaq olmayan iki cənublu Ermənistan şəhərini birləşdirən yolun 21 kilometrlik hissəsinə nəzarət edən Azərbaycan hakimiyyəti sentyabr ayında bu marşrutda keçid məntəqələri qurub və iranlı yük maşınlarından ödəniş almağa başlayıb. Qanunsuz olaraq Dağlıq Qarabağa yük daşımaqla bağlı iki sürücünün həbsi Tehranı daha da qəzəbləndirib.

İranın "Kayhan" qəzetinin yazdığına görə, nəzərdə tutulan dəhliz İranı iqtisadi, siyasi və təhlükəsizlik baxımından pozmaq cəhdidir və Tehran heç vaxt sərhəd dəyişikliyini qəbul etməyəcək. “Fars News”, öz növbəsində, Ərdoğanın Suriya və İraqdakı "müqavimət cəbhəsinə" qarşı itirdiyi nüfuzu bərpa etmək üçün özünü Türk dünyasının lideri olaraq yenidən qorumağa çalışdığını iddia edir.

Ermənistanı inandırmaq, Rusiyanın razılığını almaq və İranın dəhlizlə bağlı narahatlıqlarını yatırmaq üçün Ərdoğan, sözügedən bütün ölkələri və Gürcüstanı da əhatə edən altı tərəfli əməkdaşlıq platforması təklif edib.

Arif Keskinin fikrincə, onun bu təklifi iranlıları çətinliklə aldada bilər. "Dəhlizin İran üçün bir çox mənfi nəticələri olacaq. Hər şeydən əvvəl, İranı enerji marşrutu kimi bir kənara qoyardı".

Türkiyə və İran xarici işlər nazirlərinin müavinləri gərginliyi müzakirə etmək üçün oktyabrın 8-də Ankarada görüşüb, lakin danışıqların nəticəsi ilə bağlı heç bir detal paylaşılmayıblar.

İranı əməkdaşlığa məcbur edə biləcək ən başlıca faktor Türkiyənin Ermənistanla münasibətləri normallaşdırmaq üçün atacağı addım olacaq, lakin belə bir perspektiv hələ də uzaqdır.

Dağlıq Qarabağ müharibəsinə qədər çoxları Türkiyə ilə Azərbaycan arasında 2010-cu il müdafiə sahəsində əməkdaşlıq müqaviləsinin bu qədər təsirli olacağını gözləmirdi. İki ölkə arasındakı ittifaq İranın milli təhlükəsizlik narahatlıqlarını artırır. Türkiyənin bölgədəki geosiyasi güc mübarizəsinin militarizasiyasında artan rolu Azərbaycanın İrana qarşı çıxmasını asanlaşdırır.

Arif Keskin Bakının iranlı müxaliflərə qarşı sərt tədbirlər də daxil olmaqla Tehranın təhlükəsizlik narahatlıqlarına çoxdan qulaq asdığını qeyd edib, lakin İranın qorxuducu hərbi təlimlərindən sonra siyasi iqlim 1990-cı illərin əvvəlinə dönüb. O vaxtkı prezident Əbülfəz Elçibəy İranı düşmən görürdü. Odur ki, Tehranın müharibə oyunları vasitəsilə çatdırmaq istədiyi xəbərdarlıq əks nəticə verib və Azərbaycanın Türkiyə və İsraillə əlaqələrini daha da genişləndirəcəyi ehtimal olunur.

Bununla belə, Türkiyə-İran rəqabətinin Qafqazın hüdudlarından kənarda, yəni İraqda qızışa biləcəyi ehtimal olunur. İranın İraqdakı təsirinə qarşı türkmən qohumlarına və sünni ərəb qruplarına güvənən Ankara İŞİD-in yüksəlişi və süqutu fonunda təsir gücünə ciddi ziyan vurub, Tehran isə həm Sünni Ərəb, həm də Şiə Türkmən qrupları ilə əlaqələrini yaxşılaşdırıb.

İndi, oktyabrın 10-da İraqda keçirilən seçkilərin nəticəsi, İranın işini çətinləşdirərkən, Türkiyəyə daha çox manevr imkanı verir. Sünnilər parlamentdəki ikinci ən böyük güc olaraq ortaya çıxdı və türkmənlər vahid bir qüvvə olaraq parlamentə girib, İranın dəstəklədiyi Şiə milisləri ilə əlaqəli Fəth İttifaqı böyük bir uğursuzluqla üzləşib.

Yenə də bu dünyagörüşünün Türkiyənin zədələnmiş təsirini avtomatik olaraq düzəldəcəyini düşünmək səhv olardı. Sünnilərin iki böyük qrupa bölünməsi də daxil olmaqla, bir çox amillər Ankaranın daha mürəkkəb bir yanaşmasını diktə edir.

Türkiyə İraq təcrübəsində ölkədəki məzhəb davalarından zərər görüb və Qafqazdakı rəqabət strateji hədəflərinə də zərbə vura bilər.

Ana səhifəyə dön