11:33 / 22-04-2025
Ağdərəyə daha bir köç karvanı gedib
11:15 / 22-04-2025
Trampın sülh planı Ukrayna üçün təhlükəlidir
11:15 / 22-04-2025
Leyla Əliyeva Vyetnam Kommunist Partiyasının Baş katibinin xanımı ilə görüşüb - Fotolar
11:11 / 22-04-2025
Hesablama Palatasının sədri deputatlara hesabat verir
11:04 / 22-04-2025
Tərtərdə günəbəxan emalı sexinin fəaliyyəti dayandırılıb - Video
10:57 / 22-04-2025
Türk polisi narkotacirləri saxlayıb
10:51 / 22-04-2025
İrandan Azərbaycana PUA ilə narkotik keçirmək istəyiblər
10:42 / 22-04-2025
Görmə qabiliyyətini bərpa edən dərman tapılıb
10:27 / 22-04-2025
Bank kartlarından oğurluq halları artır
10:25 / 22-04-2025
Prezident Tramp nüfuzdan düşür
10:24 / 22-04-2025
Ədliyyə Nazirliyi yanında İctimai Şura üzvlüyünə seçki keçirilib
10:10 / 22-04-2025
Kuklaçılar Aygün Attarla görüşüb - Foto
09:56 / 22-04-2025
Putin Ukrayna ilə birbaşa danışıqlar təklif edib
09:47 / 22-04-2025
Təhsil sektorunda yeni təyinatlar olub - Foto
09:40 / 22-04-2025
1560 taksi sürücüsü imtahan verəcək
09:27 / 22-04-2025
Hövsanda sexdə partlayş: xəsarət alanlar var - (Yenilənib)
09:09 / 22-04-2025
Gəncədə beş nəfər qidadan zəhərlənib
08:41 / 22-04-2025
Hollivud ulduzu əlil oğlunu dövlətin himayəsinə verib - Foto
08:22 / 22-04-2025
Daxili təhlükəsizlik nazirini qarət ediblər
08:09 / 22-04-2025
Leninin cəsədini Movzeleydən çıxaracaqlar?
08:04 / 22-04-2025
Sərnişin təyyarəsi uçuş zolağında alışıb
07:58 / 22-04-2025
Məşhur reper məhkəməni təxirə saldırmağa çalışıb
07:50 / 22-04-2025
Budapeşti səsvermə hüququndan məhrum etmək istəyirlər
07:46 / 22-04-2025
Ukrayna Avropa üçün özünütəsdiq məkanına çevrilib
07:41 / 22-04-2025
Tehran Ağ evlə bir şərtlə razılaşa bilər
07:31 / 22-04-2025
"Ulduz"lu görüşlər" çərçivəsində Etimad Başkeçidlə görüş keçirilib - Fotolar
00:05 / 22-04-2025
Azərbaycan səfirliyinin əməkdaşları Litvada qəza törədib - Fotolar
23:53 / 21-04-2025
Zelenski: "Üç ölkə ilə birlikdə müharibəyə son qoymağın yollarını müzakirə edəcəyik"
22:28 / 21-04-2025
Sahibə Qafarova aktyoru beynəlxalq əlaqələr sektorunun müdiri təyin edib
22:21 / 21-04-2025
İcra başçısının birinci müavini dəyişib
17:45 / 18-04-2025
Aktyor teatr direktorunu korrupsiyada ittiham edir
14:08 / 17-04-2025
Qeyri-adi planet sistemi kəşf olunub
08:43 / 18-04-2025
Türkiyə və İsrail döyüş meydanında qarşılaşmaq istəmirlər
01:00 / 18-04-2025
İranın nüvə obyektlərinə hücum təxirə salınıb
08:52 / 18-04-2025
Başqa planetdə həyat əlamətləri aşkar edilib
20:35 / 18-04-2025
Rusiyaya qarşı sanksiyaları ləğv etmək istəyirlər
00:45 / 18-04-2025
Başlıbel qətliamından 32 il ötür
23:09 / 17-04-2025
Universitetdəki atışmada 5 nəfər ölüb, 4 nəfər yaralanıb
00:06 / 19-04-2025
"Qalatasaray" 32-ci turu qələbə ilə başa vurub
18:05 / 17-04-2025
Ədalət Şükürov: "Adam düşünür ki, bəlkə gedib təlxəklik edim?"
16:03 / 17-04-2025
“Ulduz”un növbəti sayı işıq üzü görüb - Foto
08:36 / 18-04-2025
Homerin təsvir etdiyi unikal dəbilqə tapılıb - Foto
Yeni problem: alimlər kosmik sirri açmağa çalışır
Tarix: 06-05-2024 09:56 | Bölmə: Cəmiyyət
Kainatın cazibə qüvvəsində uyğunsuzluq aşkar edilib. Bir qrup alim uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün hətta dahi fizik Eynşteynin düsturlarını belə dəyişdirməli olublar.
Reyting.az "Phys" elmi nəşrinə istinadla bildirir ki, Vaterloo Universitetinin və Britaniya Kolumbiyası Universitetinin birgə tədqiqatçılar qrupu kainatın cazibə qüvvəsində onun kosmik miqyasda qəribə davranışı izah edəcək potensial nöqsanı aşkarlaya biliblər.
Xatırladaq ki, son 100 il ərzində fiziklər və fizika elmi kainatda cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini müfəssəl izah etmək üçün etibarlı mənbə olaraq ancaq Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə istinad edirdilər. Dəqiqliyi saysız-hesabsız sınaq, həmçinin müşahidələrlə təsdiqlənmiş, zəngin biliklər bəxş edən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsinin sadəcə, üç fiziki ölçüyə deyil, həmçinin də dördüncü ölçüyə - zamana təsir etdiyini göstərir.
Bu layihənin əsas aparıcı müəllifi və Vaterloo Universitetinin Riyazi Fizika Departamentinin məzunu kimi tədqiqatlara cəlb olunan Robin Ven görüləcək maraqlı işlərdən söz açıb:
"Biz çox çalışmalı olacağıq. Müşahidələrimiz bir daha sübut edir ki, sözügedən cazibə modeli, yəni yenidən öyrəndiyimiz model elmə məlum olan və qəbul edilən "Böyük partlayış" nəzəriyyəsindən tutmuş sirlər yuvası qara dəliklərin təsvirinə qədər hər şeydə mühüm rol oynayıb. Lakin hər şey düşündüyümüz kimi deyilmiş. Biz kosmik miqyasda, qalaktika qrupları miqyasında, eləcə də ondan kənarda cazibə qüvvəsini anlamağa çalışdığımız zaman tanıdığımız ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin oturuşmuş proqnozlarını aşkarcasına inkar edən çox qəribə elmi uyğunsuzluqlarla qarşılaşırıq. Məhz bütün bunlara əsasən demək olar ki, cazibə qüvvəsi artıq dahi Eynşteynin nəzəriyyəsi ilə mükəmməl uyğunlaşmır. Biz bu uyğunsuzluğu “Kosmik nasazlıq” adlandırırıq. Cazibə qüvvəsi milyardlarla işıq ili məsafələrində ehtimal edirik ki, bir faiz zəifləyir”.
Nəşrin yazdığına görə, iyirmi ildən çoxdur ki, fiziklər və astronomlar ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin ziddiyyətlərinin izahını verə biləcək riyazi model yaratmağa çalışırlar. Bu elmi çalışmaların, səylərin bir çoxu isə tətbiqi riyaziyyatçıların və astrofiziklərin arasında müntəzəm olaraq davam etmiş fənlərarası əməkdaşlığın nəticəsində tək bir məkanda reallaşdırılıb. Kainatın fiziki qanunlarını öyrənən, həmçinin qabaqcıl qravitasiya tədqiqatları sayəsində böyük bir tarixi təcrübələrə malik olan Vaterloo Universitetində həyata keçirilmiş yeni tədqiqat cazibə qüvvəsindəki nöqsanı tam aşkarlamaq və bunun səbəbinin elmi izahını verməkdən ötrü səylə çalışırlar.
Kanada Dövlət Universiteti Vaterloonun astrofizika professoru, eləcə də Perimetr İnstitutunun tədqiqatçısı Niayeş Afşordi mövzu barədə danışıb:
"Təxminən bir əsr əvvəl astronomlar kainatın genişləndiyini kəşf etdilər. Onlar da Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinin isbat etdiyi maksimum və demək olar ki, tam işıq sürəti ilə hərəkət edirlər. Lakin bizim nəticələrimiz göstərir ki, eyni miqyasda Eynşteynin nəzəriyyəsi yetərli olmaya bilər. Yəni nə isə qüsur və yaxud boşluq var. Yeni "Kosmik nasazlıq" modeli isə Eynşteynin riyazi düsturlarını ümumi nisbi nəzəriyyənin mövcud uğurlu tətbiqlərinə təsir etmədən bəzi kosmoloji ölçmələrdəki uyğunsuzluqları tamamilə aradan qaldıracaq şəkildə dəyişdirir, həm də genişləndirir".
Həmkarının söylədiklərini təsdiq edən və onun fikirlərinə şərik çıxan Ven isə deyib:
"Gəlin, biz müşahidə edilən qravitasiya proseslərini və cazibə qüvvəsində mövcud olan həmin "Kosmik nasazlıq" problemini Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinə kiçicik qeyd kimi düşünək. Bəs sonra nə olacağı məlumdurmu? Bəli! Kosmik miqyasa çatdıqdan sonra həmin bu qaydalar və şərtlər tətbiq olunacaq".
Kanadalı tədqiqatçıların, həm də birlikdə əməkdaşlıq etdikləri britaniyalı alimlərin fikrincə, bu müəmmanı aşkar etmək üçün fizik Albert Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə qismən yeni və bəzi əlavələr etmək lazım gələcək.
Artıq uzun illərdir ki, birlikdə əməkdaşlıq edən bir qrup alim və tədqiqatçı məhz bu sahədə uğurlu elmi əlavələrə, eləcə də nəticəli tədqiqatlara, böyük irəliləyişlərə nail olmaqla kainatın cazibə qüvvəsində baş verən uyğunsuzluğa səbəb olan yeni, aşkar görünən nöqsanın tezlikdə elmi izahını verə biləcəklərinə ümid edirlər.
Tədqiqatçı alim Niayeş Afşordi bununla bağlı artıq bəzi nəticələrin əldə edildiyini söyləyib. "Bu yeni fiziki model məkan və zamanda açmağa başladığımız kosmik sirr üçün ilk ipucu olacaq",- deyə N. Afşordi fikrini yekunlaşdırıb.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-05-2024 09:56 | Bölmə: Cəmiyyət
Kainatın cazibə qüvvəsində uyğunsuzluq aşkar edilib. Bir qrup alim uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün hətta dahi fizik Eynşteynin düsturlarını belə dəyişdirməli olublar.
Reyting.az "Phys" elmi nəşrinə istinadla bildirir ki, Vaterloo Universitetinin və Britaniya Kolumbiyası Universitetinin birgə tədqiqatçılar qrupu kainatın cazibə qüvvəsində onun kosmik miqyasda qəribə davranışı izah edəcək potensial nöqsanı aşkarlaya biliblər.
Xatırladaq ki, son 100 il ərzində fiziklər və fizika elmi kainatda cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini müfəssəl izah etmək üçün etibarlı mənbə olaraq ancaq Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə istinad edirdilər. Dəqiqliyi saysız-hesabsız sınaq, həmçinin müşahidələrlə təsdiqlənmiş, zəngin biliklər bəxş edən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsinin sadəcə, üç fiziki ölçüyə deyil, həmçinin də dördüncü ölçüyə - zamana təsir etdiyini göstərir.
Bu layihənin əsas aparıcı müəllifi və Vaterloo Universitetinin Riyazi Fizika Departamentinin məzunu kimi tədqiqatlara cəlb olunan Robin Ven görüləcək maraqlı işlərdən söz açıb:
"Biz çox çalışmalı olacağıq. Müşahidələrimiz bir daha sübut edir ki, sözügedən cazibə modeli, yəni yenidən öyrəndiyimiz model elmə məlum olan və qəbul edilən "Böyük partlayış" nəzəriyyəsindən tutmuş sirlər yuvası qara dəliklərin təsvirinə qədər hər şeydə mühüm rol oynayıb. Lakin hər şey düşündüyümüz kimi deyilmiş. Biz kosmik miqyasda, qalaktika qrupları miqyasında, eləcə də ondan kənarda cazibə qüvvəsini anlamağa çalışdığımız zaman tanıdığımız ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin oturuşmuş proqnozlarını aşkarcasına inkar edən çox qəribə elmi uyğunsuzluqlarla qarşılaşırıq. Məhz bütün bunlara əsasən demək olar ki, cazibə qüvvəsi artıq dahi Eynşteynin nəzəriyyəsi ilə mükəmməl uyğunlaşmır. Biz bu uyğunsuzluğu “Kosmik nasazlıq” adlandırırıq. Cazibə qüvvəsi milyardlarla işıq ili məsafələrində ehtimal edirik ki, bir faiz zəifləyir”.
Nəşrin yazdığına görə, iyirmi ildən çoxdur ki, fiziklər və astronomlar ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin ziddiyyətlərinin izahını verə biləcək riyazi model yaratmağa çalışırlar. Bu elmi çalışmaların, səylərin bir çoxu isə tətbiqi riyaziyyatçıların və astrofiziklərin arasında müntəzəm olaraq davam etmiş fənlərarası əməkdaşlığın nəticəsində tək bir məkanda reallaşdırılıb. Kainatın fiziki qanunlarını öyrənən, həmçinin qabaqcıl qravitasiya tədqiqatları sayəsində böyük bir tarixi təcrübələrə malik olan Vaterloo Universitetində həyata keçirilmiş yeni tədqiqat cazibə qüvvəsindəki nöqsanı tam aşkarlamaq və bunun səbəbinin elmi izahını verməkdən ötrü səylə çalışırlar.
Kanada Dövlət Universiteti Vaterloonun astrofizika professoru, eləcə də Perimetr İnstitutunun tədqiqatçısı Niayeş Afşordi mövzu barədə danışıb:
"Təxminən bir əsr əvvəl astronomlar kainatın genişləndiyini kəşf etdilər. Onlar da Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinin isbat etdiyi maksimum və demək olar ki, tam işıq sürəti ilə hərəkət edirlər. Lakin bizim nəticələrimiz göstərir ki, eyni miqyasda Eynşteynin nəzəriyyəsi yetərli olmaya bilər. Yəni nə isə qüsur və yaxud boşluq var. Yeni "Kosmik nasazlıq" modeli isə Eynşteynin riyazi düsturlarını ümumi nisbi nəzəriyyənin mövcud uğurlu tətbiqlərinə təsir etmədən bəzi kosmoloji ölçmələrdəki uyğunsuzluqları tamamilə aradan qaldıracaq şəkildə dəyişdirir, həm də genişləndirir".
Həmkarının söylədiklərini təsdiq edən və onun fikirlərinə şərik çıxan Ven isə deyib:
"Gəlin, biz müşahidə edilən qravitasiya proseslərini və cazibə qüvvəsində mövcud olan həmin "Kosmik nasazlıq" problemini Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinə kiçicik qeyd kimi düşünək. Bəs sonra nə olacağı məlumdurmu? Bəli! Kosmik miqyasa çatdıqdan sonra həmin bu qaydalar və şərtlər tətbiq olunacaq".
Kanadalı tədqiqatçıların, həm də birlikdə əməkdaşlıq etdikləri britaniyalı alimlərin fikrincə, bu müəmmanı aşkar etmək üçün fizik Albert Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə qismən yeni və bəzi əlavələr etmək lazım gələcək.
Artıq uzun illərdir ki, birlikdə əməkdaşlıq edən bir qrup alim və tədqiqatçı məhz bu sahədə uğurlu elmi əlavələrə, eləcə də nəticəli tədqiqatlara, böyük irəliləyişlərə nail olmaqla kainatın cazibə qüvvəsində baş verən uyğunsuzluğa səbəb olan yeni, aşkar görünən nöqsanın tezlikdə elmi izahını verə biləcəklərinə ümid edirlər.
Tədqiqatçı alim Niayeş Afşordi bununla bağlı artıq bəzi nəticələrin əldə edildiyini söyləyib. "Bu yeni fiziki model məkan və zamanda açmağa başladığımız kosmik sirr üçün ilk ipucu olacaq",- deyə N. Afşordi fikrini yekunlaşdırıb.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 10:51
İrandan Azərbaycana PUA ilə narkotik keçirmək istəyiblər
Bu gün, 10:27
Bank kartlarından oğurluq halları artır
Bu gün, 09:40
1560 taksi sürücüsü imtahan verəcək
Bu gün, 08:04
Sərnişin təyyarəsi uçuş zolağında alışıb
Dünən, 22:21
İcra başçısının birinci müavini dəyişib
Dünən, 20:08
Dəm qazından daha bir nəfər ölüb
Dünən, 18:51
Leysan yağacaq, dolu düşəcək - Xəbərdarlıq
Dünən, 15:14
Yeni rəng kəşf olunub - Fotolar
Dünən, 13:56
Bakının mərkəzində anbar yanıb - (Yenilənib)
Dünən, 13:07
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Dünən, 12:29
"Kürd Elnur" ləqəbli şəxsə hökm oxunub
Dünən, 11:27
Bakıdakı toyda kütləvi zəhərlənmə olub - (Yenilənib)
Dünən, 11:00
Bank kartlarından 18 min manata yaxın pul oğurlanıb
Dünən, 10:11
TƏBİB: Xəstəlik vərəqi e-sənəd kimi tərtib ediləcək
Dünən, 09:52
Geomaqnit qasırğası gözlənilir
Dünən, 09:17
Azərbaycan ərazisində zəlzələ baş verib
20-04-2025, 08:58
Tikinti maqnatının oğlu həbs edilib
19-04-2025, 17:45
Milli Müdafiə Universiteti əsgərlərə təhsil imkanı yaradıb - Foto
19-04-2025, 14:08
Dövlət sərhədində əməliyyat: saxlanılanlar var
19-04-2025, 11:17
DİN: "Bank məlumatlarını naməlum şəxslərə verməyin"
18-04-2025, 18:00
Oleq Bakinskinin məhkəməsi: barışıq üçün danışıqlar aparılır
18-04-2025, 17:03
Qanunsuz ağac kəsimi ilə bağlı prokurorluğa müraciət olunacaq
18-04-2025, 16:31
Üzeyir Cəfərov: "Tanınmış şəxslərin çoxu hərbi xidmətdə olmayıblar
18-04-2025, 15:41
Sabahdan bu yollar bağlancaq
18-04-2025, 14:21
Nazirlik adı siyahıda olmayan plastik cərrahlarla bağlı izahat yayıb
18-04-2025, 12:53
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
18-04-2025, 11:49
"Yeni Klinika"nın mətbuat katibi vəzifədən ayrılıb
18-04-2025, 11:03
Şəhid Mübariz Hüseynovla vida mərasimi keçirilib
18-04-2025, 09:18
Haker: "İdrak" şirkətinin rəhbəri 80 min manat verib, dedi ki..."
18-04-2025, 07:52
Antarktikanın möcüzəsi 100 ildən sonra yenidən görünüb - Foto
18-04-2025, 00:48
Leyla Əliyeva Uşaq Onkologiya Klinikasında olub
18-04-2025, 00:08
General rütbəsini alıb, 7 il həbs cəzası veriblər
17-04-2025, 17:50
Taksi sürücüləri imtahan verib
17-04-2025, 15:48
Cahangir Atakişiyev şöbə müdiri təyin olunub
17-04-2025, 14:35
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
17-04-2025, 14:27
Əvəz Zeynallının məhkəməsinin vaxtı bəlli olub
17-04-2025, 12:52
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
17-04-2025, 12:16
Şantajla 170 min manatı ələ keçirən şəxs tutulub
17-04-2025, 12:01
Plastik cərrahiyyə: icazə verilən əməliyyatların siyahısı təsdiqlənib
17-04-2025, 11:22
Birinci sinifə şagird qəbulu barədə əmr imzalanıb
17-04-2025, 10:24
İnsanlar delfinlərlə danışa biləcək
17-04-2025, 09:56
Kartlardan daha 40 min manat oğurlanıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
