18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
18:00 / 12-09-2025
“Slavyanka” sularından kəskin qoxu gəlir - AQTA məsələni araşdırır
17:50 / 12-09-2025
Sədr müavini: "Metroda gələcəkdə diferensial qiymət artımı ola bilər"
17:40 / 12-09-2025
Xocalının daha iki kəndinə köç olacaq
17:23 / 12-09-2025
Xırdalan–Sumqayıt–Xırdalan xətti üzrə sərnişin qatarlarının fəaliyyəti dayandırılır
17:12 / 12-09-2025
Premyer Liqada V və VI turun oyun proqramı açıqlanıb
17:01 / 12-09-2025
Donald Tramp: "Biz çox sərt hərəkət etməli olacağıq"
16:55 / 12-09-2025
Milli Süni İntellekt Mərkəzinə direktor təyin olunub
16:15 / 12-09-2025
BDU-da bəzi ixtisaslar üzrə dərslər 4 gün keçiriləcək
15:54 / 12-09-2025
Azərbaycanlı girovların öldürülməsi üzrə sənədlər elan olunub
15:43 / 12-09-2025
Kürşad Zorlu Naxçıvana gəlib - Yenilənib
15:33 / 12-09-2025
Qobustanda şəhidlə vida mərasimi olub
15:14 / 12-09-2025
Qarabağa daha iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
14:58 / 12-09-2025
İcra Hakimiyyətinin tenderi baş tutmayıb
14:55 / 12-09-2025
Azərbaycan III Türk Dövlətləri Universiadasının qalibi olub
14:49 / 12-09-2025
Qəbələdə şəhidlə vida mərasimi keçirilib
14:45 / 12-09-2025
Daha bir şəhidimiz Qubada torpağa tapşırılıb
14:35 / 12-09-2025
Bakıda 35 min manatlıq dələduzluq edən şəxslər saxlanılıb
14:18 / 12-09-2025
Gəncədə evdə partlayış olub, xəsarət alan var
13:34 / 12-09-2025
Deputat: "Ətin qiyməti yüksəkdir"
13:13 / 12-09-2025
Şəhidimiz Göyçayda dəfn olunub - Yenilənib
12:53 / 12-09-2025
Sabah yağış yağacaq
12:46 / 12-09-2025
Laçında söyüş söyən vəzifəli şəxslər həbs olunub
12:38 / 12-09-2025
"Avroviziya"da iştirak üçün yeni şərt qoyublar
12:30 / 12-09-2025
Xalq artistinin səhhəti barədə açıqlama yayılıb
12:05 / 12-09-2025
“Rabitəbank" keşbeki azaldıb
12:00 / 12-09-2025
Ekspert naziri debata çağırıb
11:40 / 12-09-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi keçirilir
11:19 / 12-09-2025
Nazirlik yoxlamalarla bağlı açıqlama yayıb
11:16 / 12-09-2025
Bakıda güclü külək ağacı yola aşırıb
09:10 / 09-09-2025
Etibar Məmmədov aktiv siyasətə qayıda bilər
06:10 / 11-09-2025
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
23:31 / 08-09-2025
“Tesla” ABŞ-da bazar payını itirir
23:10 / 08-09-2025
Fransanın baş naziri kabineti ilə istefaya göndərilir
15:20 / 08-09-2025
Xocalı və Ağdərəyə növbəti köç olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:57 / 08-09-2025
İlin son Ay tutulması başa çatıb - (Yenilənib)
11:56 / 08-09-2025
Bakıda “KamAZ” avtomobilin üzərinə aşıb, ölən var - Fotolar - Yenilənib
16:29 / 08-09-2025
Rusiya Qarabağda yaşamış ermənilərdən terrorçu qrup yaratmaq istəyir
23:20 / 08-09-2025
ABŞ düşüncələrə nəzarət etməyə çalışır
00:04 / 08-09-2025
Alim Qasımov villasını satır - Fotolar
11:09 / 08-09-2025
Ukraynanı üç hissəyə bölürlər
09:20 / 08-09-2025
Anaya hədiyyə - Akif Abbasov yazır
Yeni problem: alimlər kosmik sirri açmağa çalışır
Tarix: 06-05-2024 09:56 | Bölmə: Cəmiyyət
Kainatın cazibə qüvvəsində uyğunsuzluq aşkar edilib. Bir qrup alim uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün hətta dahi fizik Eynşteynin düsturlarını belə dəyişdirməli olublar.
Reyting.az "Phys" elmi nəşrinə istinadla bildirir ki, Vaterloo Universitetinin və Britaniya Kolumbiyası Universitetinin birgə tədqiqatçılar qrupu kainatın cazibə qüvvəsində onun kosmik miqyasda qəribə davranışı izah edəcək potensial nöqsanı aşkarlaya biliblər.
Xatırladaq ki, son 100 il ərzində fiziklər və fizika elmi kainatda cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini müfəssəl izah etmək üçün etibarlı mənbə olaraq ancaq Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə istinad edirdilər. Dəqiqliyi saysız-hesabsız sınaq, həmçinin müşahidələrlə təsdiqlənmiş, zəngin biliklər bəxş edən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsinin sadəcə, üç fiziki ölçüyə deyil, həmçinin də dördüncü ölçüyə - zamana təsir etdiyini göstərir.
Bu layihənin əsas aparıcı müəllifi və Vaterloo Universitetinin Riyazi Fizika Departamentinin məzunu kimi tədqiqatlara cəlb olunan Robin Ven görüləcək maraqlı işlərdən söz açıb:
"Biz çox çalışmalı olacağıq. Müşahidələrimiz bir daha sübut edir ki, sözügedən cazibə modeli, yəni yenidən öyrəndiyimiz model elmə məlum olan və qəbul edilən "Böyük partlayış" nəzəriyyəsindən tutmuş sirlər yuvası qara dəliklərin təsvirinə qədər hər şeydə mühüm rol oynayıb. Lakin hər şey düşündüyümüz kimi deyilmiş. Biz kosmik miqyasda, qalaktika qrupları miqyasında, eləcə də ondan kənarda cazibə qüvvəsini anlamağa çalışdığımız zaman tanıdığımız ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin oturuşmuş proqnozlarını aşkarcasına inkar edən çox qəribə elmi uyğunsuzluqlarla qarşılaşırıq. Məhz bütün bunlara əsasən demək olar ki, cazibə qüvvəsi artıq dahi Eynşteynin nəzəriyyəsi ilə mükəmməl uyğunlaşmır. Biz bu uyğunsuzluğu “Kosmik nasazlıq” adlandırırıq. Cazibə qüvvəsi milyardlarla işıq ili məsafələrində ehtimal edirik ki, bir faiz zəifləyir”.
Nəşrin yazdığına görə, iyirmi ildən çoxdur ki, fiziklər və astronomlar ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin ziddiyyətlərinin izahını verə biləcək riyazi model yaratmağa çalışırlar. Bu elmi çalışmaların, səylərin bir çoxu isə tətbiqi riyaziyyatçıların və astrofiziklərin arasında müntəzəm olaraq davam etmiş fənlərarası əməkdaşlığın nəticəsində tək bir məkanda reallaşdırılıb. Kainatın fiziki qanunlarını öyrənən, həmçinin qabaqcıl qravitasiya tədqiqatları sayəsində böyük bir tarixi təcrübələrə malik olan Vaterloo Universitetində həyata keçirilmiş yeni tədqiqat cazibə qüvvəsindəki nöqsanı tam aşkarlamaq və bunun səbəbinin elmi izahını verməkdən ötrü səylə çalışırlar.
Kanada Dövlət Universiteti Vaterloonun astrofizika professoru, eləcə də Perimetr İnstitutunun tədqiqatçısı Niayeş Afşordi mövzu barədə danışıb:
"Təxminən bir əsr əvvəl astronomlar kainatın genişləndiyini kəşf etdilər. Onlar da Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinin isbat etdiyi maksimum və demək olar ki, tam işıq sürəti ilə hərəkət edirlər. Lakin bizim nəticələrimiz göstərir ki, eyni miqyasda Eynşteynin nəzəriyyəsi yetərli olmaya bilər. Yəni nə isə qüsur və yaxud boşluq var. Yeni "Kosmik nasazlıq" modeli isə Eynşteynin riyazi düsturlarını ümumi nisbi nəzəriyyənin mövcud uğurlu tətbiqlərinə təsir etmədən bəzi kosmoloji ölçmələrdəki uyğunsuzluqları tamamilə aradan qaldıracaq şəkildə dəyişdirir, həm də genişləndirir".
Həmkarının söylədiklərini təsdiq edən və onun fikirlərinə şərik çıxan Ven isə deyib:
"Gəlin, biz müşahidə edilən qravitasiya proseslərini və cazibə qüvvəsində mövcud olan həmin "Kosmik nasazlıq" problemini Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinə kiçicik qeyd kimi düşünək. Bəs sonra nə olacağı məlumdurmu? Bəli! Kosmik miqyasa çatdıqdan sonra həmin bu qaydalar və şərtlər tətbiq olunacaq".
Kanadalı tədqiqatçıların, həm də birlikdə əməkdaşlıq etdikləri britaniyalı alimlərin fikrincə, bu müəmmanı aşkar etmək üçün fizik Albert Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə qismən yeni və bəzi əlavələr etmək lazım gələcək.
Artıq uzun illərdir ki, birlikdə əməkdaşlıq edən bir qrup alim və tədqiqatçı məhz bu sahədə uğurlu elmi əlavələrə, eləcə də nəticəli tədqiqatlara, böyük irəliləyişlərə nail olmaqla kainatın cazibə qüvvəsində baş verən uyğunsuzluğa səbəb olan yeni, aşkar görünən nöqsanın tezlikdə elmi izahını verə biləcəklərinə ümid edirlər.
Tədqiqatçı alim Niayeş Afşordi bununla bağlı artıq bəzi nəticələrin əldə edildiyini söyləyib. "Bu yeni fiziki model məkan və zamanda açmağa başladığımız kosmik sirr üçün ilk ipucu olacaq",- deyə N. Afşordi fikrini yekunlaşdırıb.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-05-2024 09:56 | Bölmə: Cəmiyyət
Kainatın cazibə qüvvəsində uyğunsuzluq aşkar edilib. Bir qrup alim uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün hətta dahi fizik Eynşteynin düsturlarını belə dəyişdirməli olublar.
Reyting.az "Phys" elmi nəşrinə istinadla bildirir ki, Vaterloo Universitetinin və Britaniya Kolumbiyası Universitetinin birgə tədqiqatçılar qrupu kainatın cazibə qüvvəsində onun kosmik miqyasda qəribə davranışı izah edəcək potensial nöqsanı aşkarlaya biliblər.
Xatırladaq ki, son 100 il ərzində fiziklər və fizika elmi kainatda cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini müfəssəl izah etmək üçün etibarlı mənbə olaraq ancaq Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə istinad edirdilər. Dəqiqliyi saysız-hesabsız sınaq, həmçinin müşahidələrlə təsdiqlənmiş, zəngin biliklər bəxş edən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsinin sadəcə, üç fiziki ölçüyə deyil, həmçinin də dördüncü ölçüyə - zamana təsir etdiyini göstərir.
Bu layihənin əsas aparıcı müəllifi və Vaterloo Universitetinin Riyazi Fizika Departamentinin məzunu kimi tədqiqatlara cəlb olunan Robin Ven görüləcək maraqlı işlərdən söz açıb:
"Biz çox çalışmalı olacağıq. Müşahidələrimiz bir daha sübut edir ki, sözügedən cazibə modeli, yəni yenidən öyrəndiyimiz model elmə məlum olan və qəbul edilən "Böyük partlayış" nəzəriyyəsindən tutmuş sirlər yuvası qara dəliklərin təsvirinə qədər hər şeydə mühüm rol oynayıb. Lakin hər şey düşündüyümüz kimi deyilmiş. Biz kosmik miqyasda, qalaktika qrupları miqyasında, eləcə də ondan kənarda cazibə qüvvəsini anlamağa çalışdığımız zaman tanıdığımız ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin oturuşmuş proqnozlarını aşkarcasına inkar edən çox qəribə elmi uyğunsuzluqlarla qarşılaşırıq. Məhz bütün bunlara əsasən demək olar ki, cazibə qüvvəsi artıq dahi Eynşteynin nəzəriyyəsi ilə mükəmməl uyğunlaşmır. Biz bu uyğunsuzluğu “Kosmik nasazlıq” adlandırırıq. Cazibə qüvvəsi milyardlarla işıq ili məsafələrində ehtimal edirik ki, bir faiz zəifləyir”.
Nəşrin yazdığına görə, iyirmi ildən çoxdur ki, fiziklər və astronomlar ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin ziddiyyətlərinin izahını verə biləcək riyazi model yaratmağa çalışırlar. Bu elmi çalışmaların, səylərin bir çoxu isə tətbiqi riyaziyyatçıların və astrofiziklərin arasında müntəzəm olaraq davam etmiş fənlərarası əməkdaşlığın nəticəsində tək bir məkanda reallaşdırılıb. Kainatın fiziki qanunlarını öyrənən, həmçinin qabaqcıl qravitasiya tədqiqatları sayəsində böyük bir tarixi təcrübələrə malik olan Vaterloo Universitetində həyata keçirilmiş yeni tədqiqat cazibə qüvvəsindəki nöqsanı tam aşkarlamaq və bunun səbəbinin elmi izahını verməkdən ötrü səylə çalışırlar.
Kanada Dövlət Universiteti Vaterloonun astrofizika professoru, eləcə də Perimetr İnstitutunun tədqiqatçısı Niayeş Afşordi mövzu barədə danışıb:
"Təxminən bir əsr əvvəl astronomlar kainatın genişləndiyini kəşf etdilər. Onlar da Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinin isbat etdiyi maksimum və demək olar ki, tam işıq sürəti ilə hərəkət edirlər. Lakin bizim nəticələrimiz göstərir ki, eyni miqyasda Eynşteynin nəzəriyyəsi yetərli olmaya bilər. Yəni nə isə qüsur və yaxud boşluq var. Yeni "Kosmik nasazlıq" modeli isə Eynşteynin riyazi düsturlarını ümumi nisbi nəzəriyyənin mövcud uğurlu tətbiqlərinə təsir etmədən bəzi kosmoloji ölçmələrdəki uyğunsuzluqları tamamilə aradan qaldıracaq şəkildə dəyişdirir, həm də genişləndirir".
Həmkarının söylədiklərini təsdiq edən və onun fikirlərinə şərik çıxan Ven isə deyib:
"Gəlin, biz müşahidə edilən qravitasiya proseslərini və cazibə qüvvəsində mövcud olan həmin "Kosmik nasazlıq" problemini Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinə kiçicik qeyd kimi düşünək. Bəs sonra nə olacağı məlumdurmu? Bəli! Kosmik miqyasa çatdıqdan sonra həmin bu qaydalar və şərtlər tətbiq olunacaq".
Kanadalı tədqiqatçıların, həm də birlikdə əməkdaşlıq etdikləri britaniyalı alimlərin fikrincə, bu müəmmanı aşkar etmək üçün fizik Albert Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə qismən yeni və bəzi əlavələr etmək lazım gələcək.
Artıq uzun illərdir ki, birlikdə əməkdaşlıq edən bir qrup alim və tədqiqatçı məhz bu sahədə uğurlu elmi əlavələrə, eləcə də nəticəli tədqiqatlara, böyük irəliləyişlərə nail olmaqla kainatın cazibə qüvvəsində baş verən uyğunsuzluğa səbəb olan yeni, aşkar görünən nöqsanın tezlikdə elmi izahını verə biləcəklərinə ümid edirlər.
Tədqiqatçı alim Niayeş Afşordi bununla bağlı artıq bəzi nəticələrin əldə edildiyini söyləyib. "Bu yeni fiziki model məkan və zamanda açmağa başladığımız kosmik sirr üçün ilk ipucu olacaq",- deyə N. Afşordi fikrini yekunlaşdırıb.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:15
BDU-da bəzi ixtisaslar üzrə dərslər 4 gün keçiriləcək
Bu gün, 14:18
Gəncədə evdə partlayış olub, xəsarət alan var
Bu gün, 12:53
Sabah yağış yağacaq
Bu gün, 11:16
Bakıda güclü külək ağacı yola aşırıb
Bu gün, 10:51
Elektron Təhlükəsizlik Xidmətində təyinat olub
Bu gün, 10:01
Lənkəran sakini 13 kq narkotiklə saxlanılıb
Dünən, 22:53
Qubada güclü sel körpünü dağıdıb
Dünən, 17:43
Keçmiş sevgilisindən Hidayətə ittihamlar - “550 min pulumu ələ keçirib, məni dəfələrlə döyüb”
Dünən, 12:13
Mars üçün könüllülər seçiblər - Foto
Dünən, 10:13
“Habertürk” və “Show TV” dövlət nəzarətinə götürülüb
Dünən, 09:28
Dövlət sərhədimizi pozan iki iranlı saxlanılıb
10-09-2025, 17:54
Prokurorluq keçmiş memarın barəsindəki hökmdən protest verib
10-09-2025, 17:16
"Coca-Cola" Rusiya şirkətini məhkəməyə verib
10-09-2025, 12:59
Azərbaycanda havadan su əldə ediləcək
10-09-2025, 12:14
Sabah hava yağışlı olacaq - Proqnoz
10-09-2025, 11:03
Ağdamda 16 yaşlı qızı zorlayıblar - 4 nəfər saxlanılıb
10-09-2025, 10:49
Sərhədimizi pozan əcnəbi saxlanılıb
10-09-2025, 10:24
Sabirabadda 14 yaşlı qızla 20 yaşlı oğlan nişanlanıb, ata həbs edilib
10-09-2025, 10:00
Bakıya narkotik gətirməyi planlaşdıran şəxs tutulub
9-09-2025, 19:05
Müəllimlərin işə qəbulu: apellyasiya nəticələri elan olunub
9-09-2025, 15:53
Qüdrət Həsənquliyev: "Zabitlərə ev verməkdənsə, onlara..."
9-09-2025, 15:52
Şirkət direktoru və digərlərinin cəzası azaldılıb
9-09-2025, 14:34
Şuşada polis postunun suyunu qəsdən kəsən hotel sahibi həbs olunub
9-09-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açqlanıb
9-09-2025, 13:02
Sumqayıtda avtoxuliqanlar saxlanılıb
9-09-2025, 12:24
Saatlıda qadın tutulub - Narkotiklə
9-09-2025, 12:15
Gəncədən Kəlbəcərə ilk avtobus reysi açılıb
9-09-2025, 12:02
Bakıda evdən oğurluq edən qadın saxlanılıb
9-09-2025, 11:01
Yasda ehsan ləğv edilir? - Açqlama
9-09-2025, 10:22
Gəncə hava limanında qızıl-zinət əşyaları oğurlanıb
9-09-2025, 08:14
Qatilin vəkili üçün pul toplayırlar - Foto
8-09-2025, 18:14
TƏBİB-in elektron sistemində problem yaranıb
8-09-2025, 17:11
Xəzər dənizində brakonyer saxlanılıb - Video
8-09-2025, 17:09
Ali təhsil müəssisələrinə qeydiyyat müddəti uzadılıb
8-09-2025, 16:35
Milli Məclisə yeni qanun layihəsi göndərilib
8-09-2025, 15:39
"Bulvar"ın keçmiş rəhbəri özünü təqsirli saymır - Məhkəmə prosesi
8-09-2025, 14:05
Laçında traktor dərəyə aşıb: bir nəfər ölüb
8-09-2025, 13:59
İcraçı direktor vəzifədən azad olunub
8-09-2025, 12:34
Sabah yağış yağacaq
8-09-2025, 10:02
Britaniyada mağaza binasının altında 317 skelet tapılıb
7-09-2025, 18:05
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
7-09-2025, 12:15
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
5-09-2025, 18:42
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
