00:03 / 24-11-2024
Qurban Qurbanov: "Mənə bir də bu barədə sual verməyin"
22:18 / 23-11-2024
Daşkəsəndə 4 nəfər qazdan zəhərlənib
20:11 / 23-11-2024
Kiyevə nüvə silahının verilməsi müzakirə olunur
20:08 / 23-11-2024
"Qarabağ" qalib gəlib
19:22 / 23-11-2024
Məşhur idmançı 250 min avro cərimələnib - Foto
18:55 / 23-11-2024
Qəzzaya son hücumlarda 120 fələstinli öldürülüb
18:48 / 23-11-2024
NATO-nun baş katibi Trampla danışıqlar aparıb
18:40 / 23-11-2024
Avropa enerji böhranı ilə üz-üzədir
18:08 / 23-11-2024
Novella Cəfəroğlu: "İndi normal pensiya alıram, məbləği açıqlamaq istəmirəm"
17:57 / 23-11-2024
Prezident Su Təchizatı Xidmətinin fəaliyyət sahəsini genişləndirib
17:50 / 23-11-2024
“Azərenerji” və “Azərişıq”a yeni səlahiyyət verilib - Fərman
17:25 / 23-11-2024
Müğənni Nadir Qafarzadə: "Torpaq alıb neyləyəcəm ki?!"
17:04 / 23-11-2024
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
16:47 / 23-11-2024
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
16:39 / 23-11-2024
Agentlik sədrinin birinci müavini təyin olunan Xəyyam Məmmədov kimdir?
16:11 / 23-11-2024
Prezident hərbi xidmətə çağırışla bağlı sərəncam imzalayıb
16:05 / 23-11-2024
Prezident bir qrup şəxsi təltif edib - Siyahı
16:02 / 23-11-2024
Milli Müdafiə Universiteti ilə bağlı daha bir qərar imzalanıb
15:57 / 23-11-2024
Türkiyədə 3 ton saxta spirtli içki ələ keçirilib
15:45 / 23-11-2024
Nazirlər Kabineti daha bir qərar verib
15:28 / 23-11-2024
Agentlik sədrinə yeni müavinlər təyin olunub - Sərəncam
15:08 / 23-11-2024
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
14:31 / 23-11-2024
Müdafiə Nazirliyində xidməti müşavirə keçirilib
13:28 / 23-11-2024
COP29 zolaqlarında yol nişanları sökülür
12:30 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ olub
12:10 / 23-11-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:01 / 23-11-2024
"Sektorlar üzrə strateji planların hazırlanması Qaydası” təsdiqlənib
11:56 / 23-11-2024
Azərbaycanda saxlanılan rəis müavini həbsdən buraxılıb - 200 milyon ödəyib
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
11:03 / 23-11-2024
Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan azərbaycanlı diplomatdır? - (Yenilənib)
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
Yeni problem: alimlər kosmik sirri açmağa çalışır
Tarix: 06-05-2024 09:56 | Bölmə: Cəmiyyət
Kainatın cazibə qüvvəsində uyğunsuzluq aşkar edilib. Bir qrup alim uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün hətta dahi fizik Eynşteynin düsturlarını belə dəyişdirməli olublar.
Reyting.az "Phys" elmi nəşrinə istinadla bildirir ki, Vaterloo Universitetinin və Britaniya Kolumbiyası Universitetinin birgə tədqiqatçılar qrupu kainatın cazibə qüvvəsində onun kosmik miqyasda qəribə davranışı izah edəcək potensial nöqsanı aşkarlaya biliblər.
Xatırladaq ki, son 100 il ərzində fiziklər və fizika elmi kainatda cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini müfəssəl izah etmək üçün etibarlı mənbə olaraq ancaq Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə istinad edirdilər. Dəqiqliyi saysız-hesabsız sınaq, həmçinin müşahidələrlə təsdiqlənmiş, zəngin biliklər bəxş edən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsinin sadəcə, üç fiziki ölçüyə deyil, həmçinin də dördüncü ölçüyə - zamana təsir etdiyini göstərir.
Bu layihənin əsas aparıcı müəllifi və Vaterloo Universitetinin Riyazi Fizika Departamentinin məzunu kimi tədqiqatlara cəlb olunan Robin Ven görüləcək maraqlı işlərdən söz açıb:
"Biz çox çalışmalı olacağıq. Müşahidələrimiz bir daha sübut edir ki, sözügedən cazibə modeli, yəni yenidən öyrəndiyimiz model elmə məlum olan və qəbul edilən "Böyük partlayış" nəzəriyyəsindən tutmuş sirlər yuvası qara dəliklərin təsvirinə qədər hər şeydə mühüm rol oynayıb. Lakin hər şey düşündüyümüz kimi deyilmiş. Biz kosmik miqyasda, qalaktika qrupları miqyasında, eləcə də ondan kənarda cazibə qüvvəsini anlamağa çalışdığımız zaman tanıdığımız ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin oturuşmuş proqnozlarını aşkarcasına inkar edən çox qəribə elmi uyğunsuzluqlarla qarşılaşırıq. Məhz bütün bunlara əsasən demək olar ki, cazibə qüvvəsi artıq dahi Eynşteynin nəzəriyyəsi ilə mükəmməl uyğunlaşmır. Biz bu uyğunsuzluğu “Kosmik nasazlıq” adlandırırıq. Cazibə qüvvəsi milyardlarla işıq ili məsafələrində ehtimal edirik ki, bir faiz zəifləyir”.
Nəşrin yazdığına görə, iyirmi ildən çoxdur ki, fiziklər və astronomlar ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin ziddiyyətlərinin izahını verə biləcək riyazi model yaratmağa çalışırlar. Bu elmi çalışmaların, səylərin bir çoxu isə tətbiqi riyaziyyatçıların və astrofiziklərin arasında müntəzəm olaraq davam etmiş fənlərarası əməkdaşlığın nəticəsində tək bir məkanda reallaşdırılıb. Kainatın fiziki qanunlarını öyrənən, həmçinin qabaqcıl qravitasiya tədqiqatları sayəsində böyük bir tarixi təcrübələrə malik olan Vaterloo Universitetində həyata keçirilmiş yeni tədqiqat cazibə qüvvəsindəki nöqsanı tam aşkarlamaq və bunun səbəbinin elmi izahını verməkdən ötrü səylə çalışırlar.
Kanada Dövlət Universiteti Vaterloonun astrofizika professoru, eləcə də Perimetr İnstitutunun tədqiqatçısı Niayeş Afşordi mövzu barədə danışıb:
"Təxminən bir əsr əvvəl astronomlar kainatın genişləndiyini kəşf etdilər. Onlar da Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinin isbat etdiyi maksimum və demək olar ki, tam işıq sürəti ilə hərəkət edirlər. Lakin bizim nəticələrimiz göstərir ki, eyni miqyasda Eynşteynin nəzəriyyəsi yetərli olmaya bilər. Yəni nə isə qüsur və yaxud boşluq var. Yeni "Kosmik nasazlıq" modeli isə Eynşteynin riyazi düsturlarını ümumi nisbi nəzəriyyənin mövcud uğurlu tətbiqlərinə təsir etmədən bəzi kosmoloji ölçmələrdəki uyğunsuzluqları tamamilə aradan qaldıracaq şəkildə dəyişdirir, həm də genişləndirir".
Həmkarının söylədiklərini təsdiq edən və onun fikirlərinə şərik çıxan Ven isə deyib:
"Gəlin, biz müşahidə edilən qravitasiya proseslərini və cazibə qüvvəsində mövcud olan həmin "Kosmik nasazlıq" problemini Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinə kiçicik qeyd kimi düşünək. Bəs sonra nə olacağı məlumdurmu? Bəli! Kosmik miqyasa çatdıqdan sonra həmin bu qaydalar və şərtlər tətbiq olunacaq".
Kanadalı tədqiqatçıların, həm də birlikdə əməkdaşlıq etdikləri britaniyalı alimlərin fikrincə, bu müəmmanı aşkar etmək üçün fizik Albert Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə qismən yeni və bəzi əlavələr etmək lazım gələcək.
Artıq uzun illərdir ki, birlikdə əməkdaşlıq edən bir qrup alim və tədqiqatçı məhz bu sahədə uğurlu elmi əlavələrə, eləcə də nəticəli tədqiqatlara, böyük irəliləyişlərə nail olmaqla kainatın cazibə qüvvəsində baş verən uyğunsuzluğa səbəb olan yeni, aşkar görünən nöqsanın tezlikdə elmi izahını verə biləcəklərinə ümid edirlər.
Tədqiqatçı alim Niayeş Afşordi bununla bağlı artıq bəzi nəticələrin əldə edildiyini söyləyib. "Bu yeni fiziki model məkan və zamanda açmağa başladığımız kosmik sirr üçün ilk ipucu olacaq",- deyə N. Afşordi fikrini yekunlaşdırıb.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-05-2024 09:56 | Bölmə: Cəmiyyət
Kainatın cazibə qüvvəsində uyğunsuzluq aşkar edilib. Bir qrup alim uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün hətta dahi fizik Eynşteynin düsturlarını belə dəyişdirməli olublar.
Reyting.az "Phys" elmi nəşrinə istinadla bildirir ki, Vaterloo Universitetinin və Britaniya Kolumbiyası Universitetinin birgə tədqiqatçılar qrupu kainatın cazibə qüvvəsində onun kosmik miqyasda qəribə davranışı izah edəcək potensial nöqsanı aşkarlaya biliblər.
Xatırladaq ki, son 100 il ərzində fiziklər və fizika elmi kainatda cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini müfəssəl izah etmək üçün etibarlı mənbə olaraq ancaq Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə istinad edirdilər. Dəqiqliyi saysız-hesabsız sınaq, həmçinin müşahidələrlə təsdiqlənmiş, zəngin biliklər bəxş edən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsinin sadəcə, üç fiziki ölçüyə deyil, həmçinin də dördüncü ölçüyə - zamana təsir etdiyini göstərir.
Bu layihənin əsas aparıcı müəllifi və Vaterloo Universitetinin Riyazi Fizika Departamentinin məzunu kimi tədqiqatlara cəlb olunan Robin Ven görüləcək maraqlı işlərdən söz açıb:
"Biz çox çalışmalı olacağıq. Müşahidələrimiz bir daha sübut edir ki, sözügedən cazibə modeli, yəni yenidən öyrəndiyimiz model elmə məlum olan və qəbul edilən "Böyük partlayış" nəzəriyyəsindən tutmuş sirlər yuvası qara dəliklərin təsvirinə qədər hər şeydə mühüm rol oynayıb. Lakin hər şey düşündüyümüz kimi deyilmiş. Biz kosmik miqyasda, qalaktika qrupları miqyasında, eləcə də ondan kənarda cazibə qüvvəsini anlamağa çalışdığımız zaman tanıdığımız ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin oturuşmuş proqnozlarını aşkarcasına inkar edən çox qəribə elmi uyğunsuzluqlarla qarşılaşırıq. Məhz bütün bunlara əsasən demək olar ki, cazibə qüvvəsi artıq dahi Eynşteynin nəzəriyyəsi ilə mükəmməl uyğunlaşmır. Biz bu uyğunsuzluğu “Kosmik nasazlıq” adlandırırıq. Cazibə qüvvəsi milyardlarla işıq ili məsafələrində ehtimal edirik ki, bir faiz zəifləyir”.
Nəşrin yazdığına görə, iyirmi ildən çoxdur ki, fiziklər və astronomlar ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin ziddiyyətlərinin izahını verə biləcək riyazi model yaratmağa çalışırlar. Bu elmi çalışmaların, səylərin bir çoxu isə tətbiqi riyaziyyatçıların və astrofiziklərin arasında müntəzəm olaraq davam etmiş fənlərarası əməkdaşlığın nəticəsində tək bir məkanda reallaşdırılıb. Kainatın fiziki qanunlarını öyrənən, həmçinin qabaqcıl qravitasiya tədqiqatları sayəsində böyük bir tarixi təcrübələrə malik olan Vaterloo Universitetində həyata keçirilmiş yeni tədqiqat cazibə qüvvəsindəki nöqsanı tam aşkarlamaq və bunun səbəbinin elmi izahını verməkdən ötrü səylə çalışırlar.
Kanada Dövlət Universiteti Vaterloonun astrofizika professoru, eləcə də Perimetr İnstitutunun tədqiqatçısı Niayeş Afşordi mövzu barədə danışıb:
"Təxminən bir əsr əvvəl astronomlar kainatın genişləndiyini kəşf etdilər. Onlar da Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinin isbat etdiyi maksimum və demək olar ki, tam işıq sürəti ilə hərəkət edirlər. Lakin bizim nəticələrimiz göstərir ki, eyni miqyasda Eynşteynin nəzəriyyəsi yetərli olmaya bilər. Yəni nə isə qüsur və yaxud boşluq var. Yeni "Kosmik nasazlıq" modeli isə Eynşteynin riyazi düsturlarını ümumi nisbi nəzəriyyənin mövcud uğurlu tətbiqlərinə təsir etmədən bəzi kosmoloji ölçmələrdəki uyğunsuzluqları tamamilə aradan qaldıracaq şəkildə dəyişdirir, həm də genişləndirir".
Həmkarının söylədiklərini təsdiq edən və onun fikirlərinə şərik çıxan Ven isə deyib:
"Gəlin, biz müşahidə edilən qravitasiya proseslərini və cazibə qüvvəsində mövcud olan həmin "Kosmik nasazlıq" problemini Albert Eynşteynin nəzəriyyəsinə kiçicik qeyd kimi düşünək. Bəs sonra nə olacağı məlumdurmu? Bəli! Kosmik miqyasa çatdıqdan sonra həmin bu qaydalar və şərtlər tətbiq olunacaq".
Kanadalı tədqiqatçıların, həm də birlikdə əməkdaşlıq etdikləri britaniyalı alimlərin fikrincə, bu müəmmanı aşkar etmək üçün fizik Albert Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə qismən yeni və bəzi əlavələr etmək lazım gələcək.
Artıq uzun illərdir ki, birlikdə əməkdaşlıq edən bir qrup alim və tədqiqatçı məhz bu sahədə uğurlu elmi əlavələrə, eləcə də nəticəli tədqiqatlara, böyük irəliləyişlərə nail olmaqla kainatın cazibə qüvvəsində baş verən uyğunsuzluğa səbəb olan yeni, aşkar görünən nöqsanın tezlikdə elmi izahını verə biləcəklərinə ümid edirlər.
Tədqiqatçı alim Niayeş Afşordi bununla bağlı artıq bəzi nəticələrin əldə edildiyini söyləyib. "Bu yeni fiziki model məkan və zamanda açmağa başladığımız kosmik sirr üçün ilk ipucu olacaq",- deyə N. Afşordi fikrini yekunlaşdırıb.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:04
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
Dünən, 16:47
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
Dünən, 15:08
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
Dünən, 13:28
COP29 zolaqlarında yol nişanları sökülür
Dünən, 12:10
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 18:58
"Apple" "iPhone 16 Pro"-nu kosmosa göndərib - Fotolar
22-11-2024, 18:23
Ölmüş şəxsin gözü oğurlanıb
22-11-2024, 14:59
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
22-11-2024, 12:47
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 11:45
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
22-11-2024, 11:01
Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto
22-11-2024, 09:46
İcra başçısının birinci müavini məhkəmədə uduzub
22-11-2024, 08:01
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Bakıya təcili eniş edib
21-11-2024, 16:00
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
21-11-2024, 12:24
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
21-11-2024, 11:15
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
21-11-2024, 09:26
Mask Trampın dəstəyi ilə almanlara meydan oxuyur
20-11-2024, 23:46
"Nazir məni kasıblara kömək üçün göndərib" deyən şəxsə hökm oxunub
20-11-2024, 21:34
Səudiyyə Ərəbistanında 100-dən çox əcnəbini edam ediblər
20-11-2024, 18:00
İTV-yə xəbərdarlıq olunub
20-11-2024, 17:34
Daha 20 min müəllim sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaq
20-11-2024, 15:26
Deputat Elm və Təhsil fondlarının birləşdirilməsini təklif edib
20-11-2024, 15:23
Xəzəryanı ölkələrin ekoloji təşkilatları memorandum imzalayıb
20-11-2024, 13:02
Biləsuvar sakini dəm qazından boğularaq ölüb
20-11-2024, 12:19
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
20-11-2024, 11:57
PA rəmisi: "COP29-da iştirak etmək böyük şərəfdir, çünki..."
20-11-2024, 11:38
Hərbi xidmətdən yayınan daha bir gənc həbs edilib
20-11-2024, 11:02
Tramp türk həkimə yüksək vəzifə təklif edib
20-11-2024, 10:03
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
19-11-2024, 21:26
50-yə yaxın saxta plastik cərrahın siyahısını paylaşan jurnalistin hesabı bloklanıb
19-11-2024, 13:28
Norveç şahzadəsinin oğlu zorlamaya görə həbs edilib
19-11-2024, 12:53
Sabah yağış yağacaq
19-11-2024, 11:09
Ağcabədidə qanunsuz ov edən şəxslər saxlanılıb
19-11-2024, 10:42
Milli Məclisin baş məsləhətçisi qəfil ölüb
19-11-2024, 10:19
Azərbaycanda İran vətəndaşı itkin düşüb
19-11-2024, 09:50
67 yaşlı kişi dəm qazından boğulub
19-11-2024, 09:02
Mask Sorosun yeni pandemiya ilə bağlı qorxulu proqnozunu ələ salıb
18-11-2024, 23:44
Bakıdan Neftçalaya qonaq gələn uşaq suda boğulub
18-11-2024, 15:06
Qarajda gizlətdiyi raketi çıxararaq insanlara tuşlayıb - Video
18-11-2024, 12:54
Sabah yağış yağacaq
18-11-2024, 11:35
Qarabağda daha 972.6 hektar ərazi minalardan təmizlənib
18-11-2024, 10:21
Daha altı marşrut xəttinin fəaliyyəti bərpa olunub
18-11-2024, 09:32
KTMT qeyri-leqal miqrasiyaya qarşı mübarizə aparacaq
16-11-2024, 15:34
Qubadlıda fəhlə iş başında yıxılaraq ölüb
16-11-2024, 12:41
Sabah dağlıq ərazilərə qar yağacaq
16-11-2024, 12:39
Kolleclərə yeni təyinatlar olub
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
