20:05 / 19-05-2024
"Tesla" Çin bazarına girmək istəyir
19:54 / 19-05-2024
İlham Əliyev helikopter qəzasına görə narahatlığını bildirib
19:29 / 19-05-2024
İran prezidentinin olduğu helikopter qəzaya uğrayıb - (Yenilənib)
19:02 / 19-05-2024
Yevlaxda qətl: ər arvadını öldürüb, daha sonra isə...
17:51 / 19-05-2024
Azərbaycan və İran prezidentləri dövlət sərhədində görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14:07 / 19-05-2024
Beynəlxalq insan haqları təşkilatı Fransanı qınayır - Çağırış
14:01 / 19-05-2024
İlham Əliyev: “Energetika sahəsində çox böyük planlarımız var”
12:49 / 19-05-2024
Sabah bəzi rayonlara leysan yağacaq, dolu düşəcək
12:48 / 19-05-2024
İlham Əliyev və İbrahim Rəisi açılış mərasimində iştirak ediblər - (Yenilənib) - Fotolar
11:12 / 19-05-2024
İnsan öz beyni ilə savaşır - Araşdırma
10:41 / 19-05-2024
VI sinif şagirdləri üçün monitorinq keçirilir
10:15 / 19-05-2024
Hikmət Hacıyev ABŞ Sülh İnstitutunda - Azərbaycan-Amerika tərəfdaşlığı müzakirə edilib
09:57 / 19-05-2024
Tramp: "Biz artıq dinlənilməyən bir ölkəyə çevrilmişik”
00:02 / 19-05-2024
Latviya parlamentinin sədri Azərbaycana rəsmi səfərə gəlib
20:05 / 18-05-2024
Müdafiə Nazirliyinin idarə rəisi vəzifədən azad edilib
18:05 / 18-05-2024
Prezident və birinci xanım Zəngilanda: hotelin açılışı olub, qəsəbənin təməli qoyulub - (Yenilənir) - Fotolar
17:16 / 18-05-2024
Yaralı halda basdırılan şəxs qəbrdən sağ çıxarılıb
16:54 / 18-05-2024
26 ildir itkin düşən şəxs qonşu evin zirzəmisindən tapılıb
16:44 / 18-05-2024
Prezident dörd kəndin təməlini qoyub - (Yenilənir)
16:41 / 18-05-2024
Müsavat Məclisinə sədr seçilib, başqana müavinlər təyin olunub
15:57 / 18-05-2024
Ruslar Volçansk şəhərini viran qoyub
15:50 / 18-05-2024
Ermənistan sərhədçiləri Kirants kəndinə gətirilib
15:45 / 18-05-2024
Zelenski: “Qərb Rusiyanın müharibəni uduzacağından qorxur”
15:16 / 18-05-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
14:51 / 18-05-2024
Ruslar dəniz donanmasının müdafiəsini gücləndirir - Fotolar
14:21 / 18-05-2024
İşxan Gevorkyan və 4 tərəfdarı azadlığa buraxılıb
14:15 / 18-05-2024
İsrailin müharibə kabinetində qarşıdurma yaranıb
13:52 / 18-05-2024
Ruslar Rabotino kəndini geri alıb - Foto
12:35 / 18-05-2024
Çin kosmosa turist daşıyacaq - Foto
15:03 / 16-05-2024
Bir kişi istəsə... Və ya “Parkda” nə baş verir? - Fotolar
20:18 / 16-05-2024
Əliyevlə Lukaşenko birgə bəyanat verib, yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib) - Fotolar
07:29 / 15-05-2024
Tanınmış pop-qrupun konserti təxirə salınıb
23:46 / 15-05-2024
Ermənistanla sərhəd xəttinin koordinatları ilə bağlı protokol imzalanıb
18:30 / 17-05-2024
Belarus prezidenti Füzuli rayonuna səfər edib - (Yenilənib+) - Fotolar
15:32 / 15-05-2024
Xarkovda döyüşlər yenidən şiddətlənir... - Ukrayna ordusu geri çəkilir
00:07 / 15-05-2024
Zurabişvili "xarici agentlər" haqqında qanuna veto qoyacaq
15:57 / 16-05-2024
Rəssamın əsəri 27 milyon dollardan baha satılıb - Foto
21:26 / 15-05-2024
Qubad İbadoğlu siyasi fəaliyyətini dayandırıb
07:14 / 15-05-2024
İqtisadi azadlıq üçün xüsusi zona yaradılacaq
10:49 / 16-05-2024
AMEA-da “Akademiya Muzeyi” yaradılacaq
19:20 / 17-05-2024
Poeziya müsabiqəsinin finalçıları müəyyənləşib - Siyahı
36 piksel gücündə rentgen sensoru hazırlanıb
Tarix: 08-05-2024 07:25 | Bölmə: Cəmiyyət
NASA ilə Yaponiya Aerokosmik Kəşfiyyat Agentliyinin (JAXA) əməkdaşlığı sayəsində bu yaxınlarda buraxılan XRISM peyki üçün "Resolve" adlı müasir rentgen sensoru hazırlanıb.
Reyting.az-ın məlumatına görə, mütəxəssislər bildiriblər ki, burada əsas kəmiyyət deyil, keyfiyyət önəmlidir. "Elə buna görə də 36 piksel gücünü cüzi qiymətləndirməyin", - sensor üzərində işləyənlər deyiblər.
Aşağı səviyyədə ayırdetmə qabiliyyətinə baxmayaraq, NASA-dan bildiriblər ki, yeni alət uzun məsafəli rentgen siqnallarının öyrənilməsində irəliləyişlər yarada bilər.
"Science.nasa.gov" saytı mütəxəssislərə istinadla yazır ki, NASA üçün növbəti uğurlu yenilik hesab edilən "Resolve" rentgen sensoru XRISM-nin peykinin göyərtəsində yerləşdiriləcək. Bu alər kosmosun rentgenoqrafiyasını, həmçinin spektroskopiya missiyasını həyata keçirə biləcək.
Qeyd olunur ki, yaponların peyki 2023-cü ilin sentyabrında kosmosa buraxılıb. O vaxtdan bəri NASA və JAXA missiyanın gedişi ilə bağlı yalnız bir neçə təfərrüatı açıqlayıb. Ancaq bu yaxınlarda NASA "Resolve"-nin dizaynı, həm də xüsusi imkanları barədə daha geniş məlumat yayıb. Bildirilir ki, rentgen sensorun fotosunun nümayişində göstərilən çip 6x6 piksel gücündə matrisə diqqət yönəlib. Çünki bu hissə o qədər böyükdür ki, hətta gözlə baxanda belə çox asanlıqla görünür. İşin üzərində çalışanlar təsdiq edirlər ki, burada ən vacib olanı kəmiyyətdən çox keyfiyyətdir, çünki bu piksellərin hər biri kainatdakı cisimlərin temperaturunu ölçməyə qadirdir.
"Resolve" sensoru NASA-nın ən böyük elmi ocaqlarından biri sayılan Qoddard Kosmik Uçuş Mərkəzində icad edilib və orada istehsala verilib. Bu rentgen sensoru XRISM bortunda olan iki alətdən biridir, digəri isə daha ənənəvi X-ray CCD kamerasıdır.
"Qətiyyət bu kameradan da daha çox əhəmiyyət kəsb edir",- söyləyən NASA-nın Qoddard mərkəzində XRISM layihəsi üzrə alimi Brian Uilliams belə bir uğurlu işə görə sevindiyini deyib. Alim yeni alətin sensorunu və ona dəyən rentgen şüasının temperaturunu ölçərək müşahidələrinə davam etdiyini bildirib.
Nəşr xüsusi olaraq qeyd edir ki, aparatın daha bir özəlliyi də var. "Resolve" adlanan bu rentgen sensor aparatı 36 piksellik gücü ilə temperaturun dəqiqəlik dəyişiklərini ölçməyə qadir cihazla "mikrokalorimetrik spektrometr" ilə təmin olub. Bu cihazlar o qədər dəqiqdirlər ki, alimlər ondan hər vaxt, həmçinin maneəsiz olaraq rentgen spektrindən enerji yayan obyektin əsas tərkibini və onun kosmosdakı hərəkətini müəyyən etməkdən ötrü sərbəst istifadə edə bilərlər.
NASA-nın məlumatında qeyd olunur ki, bu funksiyaya malik belə bir piksel istifadəsi çox faydalı olacaq, çünki "Resolve" bütün bunlardan 36-ya malikdir. Sözügedən bu kosmik teleskop qalaktika qruplarındakı superkütləvi qara dəlikləri və fövqəlnova qalıqları, eləcə də qızdırılan qaz buludları kimi obyektləri öyrənmək üçün "Resolve" aparatından istifadə edəcək.
Mütəxəssislərin sözlərinə görə, X-ray temperaturundakı kiçik dəyişiklikləri tam tutmaq üçün "Resolve" bütün digər istilik mənbələrinin təsirini məhdudlaşdırmaq məqsədi ilə NASA-nın mühəndisləri çipin temperaturunu 50 mikrokelvinə endirən altı mərhələli yeni bir soyutma sistemi də hazırlayıblar ki, bu mütləq sıfırdan yuxarı dərəcənin yalnız kiçik bir hissəsi sayılır.
XRISM teleskopunun əldə etdiyi bir çox məlumatların bəziləri dərc edilib, lakin daha çox yeniliklər gözlənilir, çünki missiya daha iki il yarımlıq fəaliyyət üçün nəzərdə tutulub.
NASA ekspertlərin fikrincə, XRISM-nin görəcəyi işlərin nəticəsində yaxın zamanlarda sayı yüzlərlə, bəlkə də minlərlə ola biləcək və daha da böyük mikrokalorimetrik piksel massivlərini yaratmaq mümkün olacaq.
Nəşr yazır: "Mühəndislər yəqin ki, fəallıq göstərir, bu istiqamətdə daha irəliləməyə can atırlar, lakin yekun nəticələri tezliklə gözləmək mümkün deyil. NASA, eləcə də mühəndislər öz həmkarları ilə bərabər bu işi gördülər və nəticədə də 300 elektron volt kimi aşağı enerjili rentgen şüalarını müşahidə etmək üçün "Resolve" inkişaf etdirildi. Bununla belə, XRISM bortunda olan qoruyucu qapaq geri çəkilmədiyinə görə cihazın imkanları 1800 eV və daha yüksək enerjilərlə məhdudlaşdırıldı. Buna geriləmək demək olmaz, əksinə, əvvəlki cəhdlə müqayisədə bir irəliləyişdir, çünki buna bənzər bir aparat məhkum olunmuş halda gəmiyə pərçim edilmişdi. Məhz elə buna görə "Hitomi" kosmik gəmisindəki rentgen sensoru öz işini sürətli dəqiqliklə gördü və belə çətin missiyanı vaxtından əvvəl bitirə bildi".
NASA əməkdaşları, xüsusilə çox yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirən mühəndislər bu sahədə görülən işlərin gələcəkdə də davam etdiriləcəyini, həmçinin cəmi 36 piksel gücündə olan rentgen sensoru ilə kifayətlənməyib daha müasir cihazların, eləcə də super teleskoplar üzərində iş aparacaqlarını bildiriblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-05-2024 07:25 | Bölmə: Cəmiyyət
NASA ilə Yaponiya Aerokosmik Kəşfiyyat Agentliyinin (JAXA) əməkdaşlığı sayəsində bu yaxınlarda buraxılan XRISM peyki üçün "Resolve" adlı müasir rentgen sensoru hazırlanıb.
Reyting.az-ın məlumatına görə, mütəxəssislər bildiriblər ki, burada əsas kəmiyyət deyil, keyfiyyət önəmlidir. "Elə buna görə də 36 piksel gücünü cüzi qiymətləndirməyin", - sensor üzərində işləyənlər deyiblər.
Aşağı səviyyədə ayırdetmə qabiliyyətinə baxmayaraq, NASA-dan bildiriblər ki, yeni alət uzun məsafəli rentgen siqnallarının öyrənilməsində irəliləyişlər yarada bilər.
"Science.nasa.gov" saytı mütəxəssislərə istinadla yazır ki, NASA üçün növbəti uğurlu yenilik hesab edilən "Resolve" rentgen sensoru XRISM-nin peykinin göyərtəsində yerləşdiriləcək. Bu alər kosmosun rentgenoqrafiyasını, həmçinin spektroskopiya missiyasını həyata keçirə biləcək.
Qeyd olunur ki, yaponların peyki 2023-cü ilin sentyabrında kosmosa buraxılıb. O vaxtdan bəri NASA və JAXA missiyanın gedişi ilə bağlı yalnız bir neçə təfərrüatı açıqlayıb. Ancaq bu yaxınlarda NASA "Resolve"-nin dizaynı, həm də xüsusi imkanları barədə daha geniş məlumat yayıb. Bildirilir ki, rentgen sensorun fotosunun nümayişində göstərilən çip 6x6 piksel gücündə matrisə diqqət yönəlib. Çünki bu hissə o qədər böyükdür ki, hətta gözlə baxanda belə çox asanlıqla görünür. İşin üzərində çalışanlar təsdiq edirlər ki, burada ən vacib olanı kəmiyyətdən çox keyfiyyətdir, çünki bu piksellərin hər biri kainatdakı cisimlərin temperaturunu ölçməyə qadirdir.
"Resolve" sensoru NASA-nın ən böyük elmi ocaqlarından biri sayılan Qoddard Kosmik Uçuş Mərkəzində icad edilib və orada istehsala verilib. Bu rentgen sensoru XRISM bortunda olan iki alətdən biridir, digəri isə daha ənənəvi X-ray CCD kamerasıdır.
"Qətiyyət bu kameradan da daha çox əhəmiyyət kəsb edir",- söyləyən NASA-nın Qoddard mərkəzində XRISM layihəsi üzrə alimi Brian Uilliams belə bir uğurlu işə görə sevindiyini deyib. Alim yeni alətin sensorunu və ona dəyən rentgen şüasının temperaturunu ölçərək müşahidələrinə davam etdiyini bildirib.
Nəşr xüsusi olaraq qeyd edir ki, aparatın daha bir özəlliyi də var. "Resolve" adlanan bu rentgen sensor aparatı 36 piksellik gücü ilə temperaturun dəqiqəlik dəyişiklərini ölçməyə qadir cihazla "mikrokalorimetrik spektrometr" ilə təmin olub. Bu cihazlar o qədər dəqiqdirlər ki, alimlər ondan hər vaxt, həmçinin maneəsiz olaraq rentgen spektrindən enerji yayan obyektin əsas tərkibini və onun kosmosdakı hərəkətini müəyyən etməkdən ötrü sərbəst istifadə edə bilərlər.
NASA-nın məlumatında qeyd olunur ki, bu funksiyaya malik belə bir piksel istifadəsi çox faydalı olacaq, çünki "Resolve" bütün bunlardan 36-ya malikdir. Sözügedən bu kosmik teleskop qalaktika qruplarındakı superkütləvi qara dəlikləri və fövqəlnova qalıqları, eləcə də qızdırılan qaz buludları kimi obyektləri öyrənmək üçün "Resolve" aparatından istifadə edəcək.
Mütəxəssislərin sözlərinə görə, X-ray temperaturundakı kiçik dəyişiklikləri tam tutmaq üçün "Resolve" bütün digər istilik mənbələrinin təsirini məhdudlaşdırmaq məqsədi ilə NASA-nın mühəndisləri çipin temperaturunu 50 mikrokelvinə endirən altı mərhələli yeni bir soyutma sistemi də hazırlayıblar ki, bu mütləq sıfırdan yuxarı dərəcənin yalnız kiçik bir hissəsi sayılır.
XRISM teleskopunun əldə etdiyi bir çox məlumatların bəziləri dərc edilib, lakin daha çox yeniliklər gözlənilir, çünki missiya daha iki il yarımlıq fəaliyyət üçün nəzərdə tutulub.
NASA ekspertlərin fikrincə, XRISM-nin görəcəyi işlərin nəticəsində yaxın zamanlarda sayı yüzlərlə, bəlkə də minlərlə ola biləcək və daha da böyük mikrokalorimetrik piksel massivlərini yaratmaq mümkün olacaq.
Nəşr yazır: "Mühəndislər yəqin ki, fəallıq göstərir, bu istiqamətdə daha irəliləməyə can atırlar, lakin yekun nəticələri tezliklə gözləmək mümkün deyil. NASA, eləcə də mühəndislər öz həmkarları ilə bərabər bu işi gördülər və nəticədə də 300 elektron volt kimi aşağı enerjili rentgen şüalarını müşahidə etmək üçün "Resolve" inkişaf etdirildi. Bununla belə, XRISM bortunda olan qoruyucu qapaq geri çəkilmədiyinə görə cihazın imkanları 1800 eV və daha yüksək enerjilərlə məhdudlaşdırıldı. Buna geriləmək demək olmaz, əksinə, əvvəlki cəhdlə müqayisədə bir irəliləyişdir, çünki buna bənzər bir aparat məhkum olunmuş halda gəmiyə pərçim edilmişdi. Məhz elə buna görə "Hitomi" kosmik gəmisindəki rentgen sensoru öz işini sürətli dəqiqliklə gördü və belə çətin missiyanı vaxtından əvvəl bitirə bildi".
NASA əməkdaşları, xüsusilə çox yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirən mühəndislər bu sahədə görülən işlərin gələcəkdə də davam etdiriləcəyini, həmçinin cəmi 36 piksel gücündə olan rentgen sensoru ilə kifayətlənməyib daha müasir cihazların, eləcə də super teleskoplar üzərində iş aparacaqlarını bildiriblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 12:49
Sabah bəzi rayonlara leysan yağacaq, dolu düşəcək
Bu gün, 10:41
VI sinif şagirdləri üçün monitorinq keçirilir
Dünən, 17:16
Yaralı halda basdırılan şəxs qəbrdən sağ çıxarılıb
Dünən, 15:16
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Dünən, 09:50
Yaşlı qadını döyərək pulunu alan şəxs saxlanılıb
Dünən, 08:00
Misirdə sirli yeraltı tikili aşkar edilib - Fotolar
17-05-2024, 19:04
Rusiya KİV-lərinin Avropada yayımına qadağa qoyulub
17-05-2024, 17:56
“Tərtər işi”: generalın və digər şəxslərin cəza müddəti azaldılıb
17-05-2024, 17:39
Aparıcı Samirə Mustafayeva AzTV-dən ayrılıb
17-05-2024, 14:50
SOCAR-ın sabiq vitse-prezidentini və oğlunu ittiham edən qız həbs edilib
17-05-2024, 14:26
Əfsanəvi fırıldaqçının xəzinəsi tapılıb - Foto
17-05-2024, 10:47
Bakıda qadın əri və oğlu tərəfindən döyülüb
17-05-2024, 10:32
Müsavatçını öldürən direktor müavinindən yeni xəbər var - Video
17-05-2024, 07:02
ABŞ gözəgörünməz təyyarə istehsal edəcək
16-05-2024, 19:06
Qardaşlar 12 saniyədə 25 milyon dollar oğurlayıb
16-05-2024, 18:03
Bakıda axtarışda olan qadın saxlanılıb
16-05-2024, 15:46
Vəzifədən azad olunan sabiq idarə rəisindən xəbər var - (Yenilənib)
16-05-2024, 14:54
Oğuzda suvenir pullarla təqaüdçüləri aldadan şəxs saxlanılıb
16-05-2024, 12:57
Sabah yağış yağacaq
16-05-2024, 12:10
Gürcüstandan Azərbaycana qanunsuz keçmək istəyən 10 nəfər saxlanılıb
16-05-2024, 09:53
Bakıda qəza: bir nəfər ölüb, iki nəfər yaralanıb
16-05-2024, 09:30
Yardımlıda əməliyyat: saxlanılanlar var
16-05-2024, 08:40
“Hörümçək əkizlər”... - Körpələrin bir bədəni, üç ayağı, dörd qolu var
16-05-2024, 07:39
Milyardlarla yaşı olan mikroblar tapılıb
15-05-2024, 18:37
Qadına qarşı əxlaqsız hərəkət edən şəxs tutulub - Video
15-05-2024, 17:38
General Tofiq Həsənov hökmdən apellyasiya şikayəti verib
15-05-2024, 16:55
Toyda ədəbsizlik: bəyin dostları gəlinin otağına daxil olaraq... - Foto
15-05-2024, 16:35
SOCAR-ın sabiq vitse-prezidenti ilə bağlı qalmaqal - Gəlini ölkə rəhbərliyinə şikayət eidb (Video)
15-05-2024, 13:27
Yeniyetmə qızı zorlayan 45 yaşlı mühafizəçiyə cəza verilib
15-05-2024, 12:31
Bill Qeytsin keçmiş həyat yoldaşı onunla birgə qurduğu fonddan ayrılır
15-05-2024, 11:52
Məktəbdəki 188 min manatlıq mənimsəmə ilə bağlı cinayət işi başlanıb
15-05-2024, 10:58
Müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsinə hazırlıq başlayır
15-05-2024, 06:47
Ayda dəmir yolu inşa edəcəklər
14-05-2024, 18:50
Dünyanın ən hündür binası Ciddə Qülləsi olacaq - Foto
14-05-2024, 17:39
Salam Sarvan yenidən xəstəxanaya yerləşdirilib
14-05-2024, 17:32
Xankəndi şəhərinin nəqliyyat planının layihəsi hazırlanıb
14-05-2024, 17:14
Bələdiyyə sədrinin cinayət işi məhkəməyə göndərilib
14-05-2024, 16:34
Mirdaməd Əzizovun cinayət işinin istintaqı tamamlanıb
14-05-2024, 15:22
Nazirin müşaviri təqaüdə göndərilib
14-05-2024, 10:12
Əlillik göndərişlərinin verilmə qaydası dəyişib
14-05-2024, 09:38
Nemət Pənahlının oğlu məhkəməyə cəlb olunub
13-05-2024, 22:51
Güzdək Bozdağı palçıq vulkanı növbəti dəfə püskürüb
13-05-2024, 18:09
Atmosferi təmizləyəcək ən böyük zavod işə başlayıb
13-05-2024, 17:47
“Nərmin işi”: İlkin Süleymanovdan xəbər var
13-05-2024, 16:49
İrandan Azərbaycana 61 kiloqram narkotik keçirən şəxslər saxlanılıb