10:14 / 01-06-2025
Hüsniyyə Mürvətova: Natəvan obrazını oynamaq istərdim - Müsahibə
09:12 / 01-06-2025
Mehriban Əliyeva "Uşaqlar günü" ilə bağlı paylaşım edib - Foto
00:02 / 01-06-2025
Bu gün Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günüdür
23:15 / 31-05-2025
General sərəncama götürülüb
22:00 / 31-05-2025
Hikmət Hacıyev: “Azərbaycanda mina terroru qalmaqdadır"
17:10 / 31-05-2025
Füzuli Hüseynov: "Mən belə aktyor tanımıram"
16:59 / 31-05-2025
Rüfət Səfərovun həbs müddəti uzadılıb
16:52 / 31-05-2025
Laçına növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
16:29 / 31-05-2025
Mal-qara otaran şəxs minaya düşüb - (Yenilənib)
16:07 / 31-05-2025
Saleh Səmədov həbs olunub
12:17 / 31-05-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
11:39 / 31-05-2025
Kurska hücumdan zərərçəkənlərin sayı artıb
10:38 / 31-05-2025
“Yanar bulaq” təbiətin möcüzəsidir - Foto
09:52 / 31-05-2025
Xəzər dənizində yenidən zəlzələ olub
09:01 / 31-05-2025
Goranboyda qardaş bacısını bıçaqlayıb
21:41 / 30-05-2025
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
21:33 / 30-05-2025
Ağdərədə mülki şəxs minaya düşüb - (Yenilənib)
20:32 / 30-05-2025
Gəncəni bombalayan Ermənistan hərbçilərinin adları məhkəmədə elan olunub
19:29 / 30-05-2025
Azərbaycan və BƏƏ prezidentləri telefonla danışıblar
19:22 / 30-05-2025
Aktyoru Bədii Şura üzvlüyündən azad edib, töhmət veriblər
19:17 / 30-05-2025
Putini Hitlerə bənzətmək qadağan olunub - Fotolar
18:57 / 30-05-2025
Teleşoudan qovulan Hollivud ulduzunu Rusiyaya dəvət ediblər - Foto
18:30 / 30-05-2025
Asim Mollazadə: Azərbaycan və müttəfiqləri qitələrarası sistem yaradır
18:13 / 30-05-2025
Putin Ukraynadan sonra Litvaya hücum edəcək
18:10 / 30-05-2025
“TikTok”da qadınları şantaj edən gənc tutulub
18:00 / 30-05-2025
Aparat rəhbəri vəzifədən çıxarılıb
17:50 / 30-05-2025
Çin ABŞ-a etiraz notası verib
17:38 / 30-05-2025
İqtisadi Şuranın növbəti iclası keçirilib - Fotolar
17:34 / 30-05-2025
May ayında 89 mindən çox Rusiya hədəfi vurulub - Sırski
17:33 / 30-05-2025
İki məcəlləyə dəyişiklik edilib
14:03 / 27-05-2025
Şahbaz Şərif Azərbaycana gəlib
00:01 / 28-05-2025
Bu gün Azərbaycanda Müstəqillik Günüdür
19:52 / 27-05-2025
Laçında İlham Əliyevlə Şahbaz Şərif arasında görüş olub - Fotolar
14:56 / 27-05-2025
İlham Əliyev Laçına səfər edib - (Yenilənib) - Fotolar
13:51 / 27-05-2025
Laçında iki SES-in açılışı olub - Fotolar
16:59 / 27-05-2025
Xalq artistlərinə qarşı qarayaxma kampaniyası aparırlar
16:02 / 29-05-2025
Laçına növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
20:06 / 27-05-2025
Analoqsuz bayraq Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb
16:52 / 31-05-2025
Laçına növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
18:30 / 30-05-2025
Asim Mollazadə: Azərbaycan və müttəfiqləri qitələrarası sistem yaradır
21:33 / 30-05-2025
Ağdərədə mülki şəxs minaya düşüb - (Yenilənib)
36 piksel gücündə rentgen sensoru hazırlanıb
Tarix: 08-05-2024 07:25 | Bölmə: Cəmiyyət
NASA ilə Yaponiya Aerokosmik Kəşfiyyat Agentliyinin (JAXA) əməkdaşlığı sayəsində bu yaxınlarda buraxılan XRISM peyki üçün "Resolve" adlı müasir rentgen sensoru hazırlanıb.
Reyting.az-ın məlumatına görə, mütəxəssislər bildiriblər ki, burada əsas kəmiyyət deyil, keyfiyyət önəmlidir. "Elə buna görə də 36 piksel gücünü cüzi qiymətləndirməyin", - sensor üzərində işləyənlər deyiblər.
Aşağı səviyyədə ayırdetmə qabiliyyətinə baxmayaraq, NASA-dan bildiriblər ki, yeni alət uzun məsafəli rentgen siqnallarının öyrənilməsində irəliləyişlər yarada bilər.
"Science.nasa.gov" saytı mütəxəssislərə istinadla yazır ki, NASA üçün növbəti uğurlu yenilik hesab edilən "Resolve" rentgen sensoru XRISM-nin peykinin göyərtəsində yerləşdiriləcək. Bu alər kosmosun rentgenoqrafiyasını, həmçinin spektroskopiya missiyasını həyata keçirə biləcək.
Qeyd olunur ki, yaponların peyki 2023-cü ilin sentyabrında kosmosa buraxılıb. O vaxtdan bəri NASA və JAXA missiyanın gedişi ilə bağlı yalnız bir neçə təfərrüatı açıqlayıb. Ancaq bu yaxınlarda NASA "Resolve"-nin dizaynı, həm də xüsusi imkanları barədə daha geniş məlumat yayıb. Bildirilir ki, rentgen sensorun fotosunun nümayişində göstərilən çip 6x6 piksel gücündə matrisə diqqət yönəlib. Çünki bu hissə o qədər böyükdür ki, hətta gözlə baxanda belə çox asanlıqla görünür. İşin üzərində çalışanlar təsdiq edirlər ki, burada ən vacib olanı kəmiyyətdən çox keyfiyyətdir, çünki bu piksellərin hər biri kainatdakı cisimlərin temperaturunu ölçməyə qadirdir.
"Resolve" sensoru NASA-nın ən böyük elmi ocaqlarından biri sayılan Qoddard Kosmik Uçuş Mərkəzində icad edilib və orada istehsala verilib. Bu rentgen sensoru XRISM bortunda olan iki alətdən biridir, digəri isə daha ənənəvi X-ray CCD kamerasıdır.
"Qətiyyət bu kameradan da daha çox əhəmiyyət kəsb edir",- söyləyən NASA-nın Qoddard mərkəzində XRISM layihəsi üzrə alimi Brian Uilliams belə bir uğurlu işə görə sevindiyini deyib. Alim yeni alətin sensorunu və ona dəyən rentgen şüasının temperaturunu ölçərək müşahidələrinə davam etdiyini bildirib.
Nəşr xüsusi olaraq qeyd edir ki, aparatın daha bir özəlliyi də var. "Resolve" adlanan bu rentgen sensor aparatı 36 piksellik gücü ilə temperaturun dəqiqəlik dəyişiklərini ölçməyə qadir cihazla "mikrokalorimetrik spektrometr" ilə təmin olub. Bu cihazlar o qədər dəqiqdirlər ki, alimlər ondan hər vaxt, həmçinin maneəsiz olaraq rentgen spektrindən enerji yayan obyektin əsas tərkibini və onun kosmosdakı hərəkətini müəyyən etməkdən ötrü sərbəst istifadə edə bilərlər.
NASA-nın məlumatında qeyd olunur ki, bu funksiyaya malik belə bir piksel istifadəsi çox faydalı olacaq, çünki "Resolve" bütün bunlardan 36-ya malikdir. Sözügedən bu kosmik teleskop qalaktika qruplarındakı superkütləvi qara dəlikləri və fövqəlnova qalıqları, eləcə də qızdırılan qaz buludları kimi obyektləri öyrənmək üçün "Resolve" aparatından istifadə edəcək.
Mütəxəssislərin sözlərinə görə, X-ray temperaturundakı kiçik dəyişiklikləri tam tutmaq üçün "Resolve" bütün digər istilik mənbələrinin təsirini məhdudlaşdırmaq məqsədi ilə NASA-nın mühəndisləri çipin temperaturunu 50 mikrokelvinə endirən altı mərhələli yeni bir soyutma sistemi də hazırlayıblar ki, bu mütləq sıfırdan yuxarı dərəcənin yalnız kiçik bir hissəsi sayılır.
XRISM teleskopunun əldə etdiyi bir çox məlumatların bəziləri dərc edilib, lakin daha çox yeniliklər gözlənilir, çünki missiya daha iki il yarımlıq fəaliyyət üçün nəzərdə tutulub.
NASA ekspertlərin fikrincə, XRISM-nin görəcəyi işlərin nəticəsində yaxın zamanlarda sayı yüzlərlə, bəlkə də minlərlə ola biləcək və daha da böyük mikrokalorimetrik piksel massivlərini yaratmaq mümkün olacaq.
Nəşr yazır: "Mühəndislər yəqin ki, fəallıq göstərir, bu istiqamətdə daha irəliləməyə can atırlar, lakin yekun nəticələri tezliklə gözləmək mümkün deyil. NASA, eləcə də mühəndislər öz həmkarları ilə bərabər bu işi gördülər və nəticədə də 300 elektron volt kimi aşağı enerjili rentgen şüalarını müşahidə etmək üçün "Resolve" inkişaf etdirildi. Bununla belə, XRISM bortunda olan qoruyucu qapaq geri çəkilmədiyinə görə cihazın imkanları 1800 eV və daha yüksək enerjilərlə məhdudlaşdırıldı. Buna geriləmək demək olmaz, əksinə, əvvəlki cəhdlə müqayisədə bir irəliləyişdir, çünki buna bənzər bir aparat məhkum olunmuş halda gəmiyə pərçim edilmişdi. Məhz elə buna görə "Hitomi" kosmik gəmisindəki rentgen sensoru öz işini sürətli dəqiqliklə gördü və belə çətin missiyanı vaxtından əvvəl bitirə bildi".
NASA əməkdaşları, xüsusilə çox yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirən mühəndislər bu sahədə görülən işlərin gələcəkdə də davam etdiriləcəyini, həmçinin cəmi 36 piksel gücündə olan rentgen sensoru ilə kifayətlənməyib daha müasir cihazların, eləcə də super teleskoplar üzərində iş aparacaqlarını bildiriblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-05-2024 07:25 | Bölmə: Cəmiyyət
NASA ilə Yaponiya Aerokosmik Kəşfiyyat Agentliyinin (JAXA) əməkdaşlığı sayəsində bu yaxınlarda buraxılan XRISM peyki üçün "Resolve" adlı müasir rentgen sensoru hazırlanıb.
Reyting.az-ın məlumatına görə, mütəxəssislər bildiriblər ki, burada əsas kəmiyyət deyil, keyfiyyət önəmlidir. "Elə buna görə də 36 piksel gücünü cüzi qiymətləndirməyin", - sensor üzərində işləyənlər deyiblər.
Aşağı səviyyədə ayırdetmə qabiliyyətinə baxmayaraq, NASA-dan bildiriblər ki, yeni alət uzun məsafəli rentgen siqnallarının öyrənilməsində irəliləyişlər yarada bilər.
"Science.nasa.gov" saytı mütəxəssislərə istinadla yazır ki, NASA üçün növbəti uğurlu yenilik hesab edilən "Resolve" rentgen sensoru XRISM-nin peykinin göyərtəsində yerləşdiriləcək. Bu alər kosmosun rentgenoqrafiyasını, həmçinin spektroskopiya missiyasını həyata keçirə biləcək.
Qeyd olunur ki, yaponların peyki 2023-cü ilin sentyabrında kosmosa buraxılıb. O vaxtdan bəri NASA və JAXA missiyanın gedişi ilə bağlı yalnız bir neçə təfərrüatı açıqlayıb. Ancaq bu yaxınlarda NASA "Resolve"-nin dizaynı, həm də xüsusi imkanları barədə daha geniş məlumat yayıb. Bildirilir ki, rentgen sensorun fotosunun nümayişində göstərilən çip 6x6 piksel gücündə matrisə diqqət yönəlib. Çünki bu hissə o qədər böyükdür ki, hətta gözlə baxanda belə çox asanlıqla görünür. İşin üzərində çalışanlar təsdiq edirlər ki, burada ən vacib olanı kəmiyyətdən çox keyfiyyətdir, çünki bu piksellərin hər biri kainatdakı cisimlərin temperaturunu ölçməyə qadirdir.
"Resolve" sensoru NASA-nın ən böyük elmi ocaqlarından biri sayılan Qoddard Kosmik Uçuş Mərkəzində icad edilib və orada istehsala verilib. Bu rentgen sensoru XRISM bortunda olan iki alətdən biridir, digəri isə daha ənənəvi X-ray CCD kamerasıdır.
"Qətiyyət bu kameradan da daha çox əhəmiyyət kəsb edir",- söyləyən NASA-nın Qoddard mərkəzində XRISM layihəsi üzrə alimi Brian Uilliams belə bir uğurlu işə görə sevindiyini deyib. Alim yeni alətin sensorunu və ona dəyən rentgen şüasının temperaturunu ölçərək müşahidələrinə davam etdiyini bildirib.
Nəşr xüsusi olaraq qeyd edir ki, aparatın daha bir özəlliyi də var. "Resolve" adlanan bu rentgen sensor aparatı 36 piksellik gücü ilə temperaturun dəqiqəlik dəyişiklərini ölçməyə qadir cihazla "mikrokalorimetrik spektrometr" ilə təmin olub. Bu cihazlar o qədər dəqiqdirlər ki, alimlər ondan hər vaxt, həmçinin maneəsiz olaraq rentgen spektrindən enerji yayan obyektin əsas tərkibini və onun kosmosdakı hərəkətini müəyyən etməkdən ötrü sərbəst istifadə edə bilərlər.
NASA-nın məlumatında qeyd olunur ki, bu funksiyaya malik belə bir piksel istifadəsi çox faydalı olacaq, çünki "Resolve" bütün bunlardan 36-ya malikdir. Sözügedən bu kosmik teleskop qalaktika qruplarındakı superkütləvi qara dəlikləri və fövqəlnova qalıqları, eləcə də qızdırılan qaz buludları kimi obyektləri öyrənmək üçün "Resolve" aparatından istifadə edəcək.
Mütəxəssislərin sözlərinə görə, X-ray temperaturundakı kiçik dəyişiklikləri tam tutmaq üçün "Resolve" bütün digər istilik mənbələrinin təsirini məhdudlaşdırmaq məqsədi ilə NASA-nın mühəndisləri çipin temperaturunu 50 mikrokelvinə endirən altı mərhələli yeni bir soyutma sistemi də hazırlayıblar ki, bu mütləq sıfırdan yuxarı dərəcənin yalnız kiçik bir hissəsi sayılır.
XRISM teleskopunun əldə etdiyi bir çox məlumatların bəziləri dərc edilib, lakin daha çox yeniliklər gözlənilir, çünki missiya daha iki il yarımlıq fəaliyyət üçün nəzərdə tutulub.
NASA ekspertlərin fikrincə, XRISM-nin görəcəyi işlərin nəticəsində yaxın zamanlarda sayı yüzlərlə, bəlkə də minlərlə ola biləcək və daha da böyük mikrokalorimetrik piksel massivlərini yaratmaq mümkün olacaq.
Nəşr yazır: "Mühəndislər yəqin ki, fəallıq göstərir, bu istiqamətdə daha irəliləməyə can atırlar, lakin yekun nəticələri tezliklə gözləmək mümkün deyil. NASA, eləcə də mühəndislər öz həmkarları ilə bərabər bu işi gördülər və nəticədə də 300 elektron volt kimi aşağı enerjili rentgen şüalarını müşahidə etmək üçün "Resolve" inkişaf etdirildi. Bununla belə, XRISM bortunda olan qoruyucu qapaq geri çəkilmədiyinə görə cihazın imkanları 1800 eV və daha yüksək enerjilərlə məhdudlaşdırıldı. Buna geriləmək demək olmaz, əksinə, əvvəlki cəhdlə müqayisədə bir irəliləyişdir, çünki buna bənzər bir aparat məhkum olunmuş halda gəmiyə pərçim edilmişdi. Məhz elə buna görə "Hitomi" kosmik gəmisindəki rentgen sensoru öz işini sürətli dəqiqliklə gördü və belə çətin missiyanı vaxtından əvvəl bitirə bildi".
NASA əməkdaşları, xüsusilə çox yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirən mühəndislər bu sahədə görülən işlərin gələcəkdə də davam etdiriləcəyini, həmçinin cəmi 36 piksel gücündə olan rentgen sensoru ilə kifayətlənməyib daha müasir cihazların, eləcə də super teleskoplar üzərində iş aparacaqlarını bildiriblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 12:17
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Dünən, 09:01
Goranboyda qardaş bacısını bıçaqlayıb
30-05-2025, 17:22
Bakıda narkokuryerlərə qarşı əməliyyat: saxlanılanlar var
30-05-2025, 16:04
Tiktoker Vüqar Zeynalzadə azadlığa buraxılıb
30-05-2025, 15:56
İyun ayı üzrə hava proqnozu açıqlanıb
30-05-2025, 12:21
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
30-05-2025, 12:16
Dövlət sərhədini pozanlar çayda boğulmaq təhlükəsiylə üzləşiblər
30-05-2025, 11:52
Eltisini mətbəxdə əməliyyat edərək ölümünə səbəb olan həkimə hökm oxunub
30-05-2025, 10:35
Nazirlik: “Hüquq-mühafizə orqanları hadisəyə aydınlıq gətirəcək"
30-05-2025, 09:49
Ali Məhkəmə təhsil eksperti ilə bağlı hökmü ləğv edib
30-05-2025, 08:10
Türkiyədə 3 milyon 350 min qurban kəsəcəklər
29-05-2025, 17:46
4.5 ton narkotik vasitə Bakı Neft Maşınqayırma zavodunda məhv edilib
29-05-2025, 16:52
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
29-05-2025, 16:09
Təbiətə zərər vuranlara cinayət iş açılıb
29-05-2025, 12:56
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
29-05-2025, 12:01
Bakıda marketin qarşısında iki nəfəri cərəyan vurub öldürüb
29-05-2025, 11:16
"Tik-Tok"la bağlı vahid məhkəmə təcrübəsini müəyyən edən qərar verilib
29-05-2025, 10:57
Çinli tələbələri ABŞ-a buraxmayacaqlar
29-05-2025, 10:00
Yanğın 100 min hektar meşəni əhatə edib
29-05-2025, 09:45
Qədim sivilizasiyanın vəhşilikləri üzə çıxır
28-05-2025, 12:22
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
27-05-2025, 20:06
Analoqsuz bayraq Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb
27-05-2025, 17:58
Naxçıvan xəstəxanasına direktor təyin olunub
27-05-2025, 16:30
Lisey və gimnaziyalara qəbul qaydası niyə dəyişib? - Etiraz var
27-05-2025, 16:17
Yük maşını hərəkətdə olarkən partlayıb - Video
27-05-2025, 15:56
Hava şəraiti ilə bağlı xəbərdarlıq edilib
27-05-2025, 15:10
Tramp ən yaxşı universitetin pulunu peşə məktəblərinə verəcək
27-05-2025, 12:16
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
27-05-2025, 10:46
Ağcabədi sakini narkotik vasitələrlə saxlanılıb
27-05-2025, 09:15
Bakıda Motodrom adlanan ərazidə yanğın başlayıb
26-05-2025, 19:14
Bir sıra lisey və gimnaziyalara qəbula start verilir
26-05-2025, 17:45
Audiovizual Şura ARB-yə xəbərdarlıq edib
26-05-2025, 16:24
"Bir dənə çay verərsən" sualı ilə məşhurlaşan şəxsdən şikayət var
26-05-2025, 15:30
Şagirdlərin elektron yerdəyişməsi müvəqqəti dayandırılacaq
26-05-2025, 15:25
Qəbul imtahanı: 2-ci cəhddə iştirak üçün qeydiyyat başlayıb
26-05-2025, 15:21
Şagirdlər arasında dava düşüb, biri yaralanıb
26-05-2025, 15:16
Qarabağ zonasında daha 1795.7 hektar ərazi minalardan təmizlənib
26-05-2025, 15:10
Polis 57 yaşlı kişini 10 kilo narkotiklə saxlayıb - Foto
26-05-2025, 13:35
Əvəz Zeynallı: "Şiddətli ağrılarım durmadan artmaqdadır"
26-05-2025, 12:46
Həbsdəki həkimin cinayət işi məhkəməyə göndərilib
26-05-2025, 12:21
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
26-05-2025, 09:19
Bakıda yaşayış binasının həyətini ilanlar basıb
26-05-2025, 08:47
Leysan və dolu Qax rayonuna ciddi ziyan vurub
25-05-2025, 13:50
54 mindən çox abituriyent imtahan verib - (Yenilənib)
24-05-2025, 10:55
56 şübhəli şəxs saxlanılıb
23-05-2025, 17:54
Məhkəmə Əvəz Zeynallı ilə birgə həbs olunan şəxslə bağlı qərar verib
23-05-2025, 17:11
Kamran Əsədov: "Məleykə Abbaszadə niyə narahatdır ki..."
23-05-2025, 16:59
Növbəti iki gündə güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
23-05-2025, 14:13
“Vaqa" ləqəbli tiktokerin həbs müddəti uzadılıb
Əməkdar artisti “Natəvan”dan başqa daha bir rolu canlandırmaq arzusundadır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
