23:23 / 11-12-2019
Yeni Azərbaycan Partiyasının şura sədri vəfat edib
23:10 / 11-12-2019
Baş məşqçi: “Qarabağ”la son oyun faciəvi idi”
22:53 / 11-12-2019
Azərbaycanlı aktrisa yeni klipini təqdim edib - Video
21:21 / 11-12-2019
ABŞ Senatı Türkiyəyə qarşı sanksiya layihəsini qəbul etdi
20:37 / 11-12-2019
Bələdiyyə seçkilərində “Exit-poll” keçirilməyəcək
19:33 / 11-12-2019
AŞPA-nın həmməruzəçiləri Azərbaycana səfər edəcək
19:14 / 11-12-2019
Sabir Rüstəmxanlı: "İnsan haqları deyən dünya, gözün niyə tutulub?"
19:12 / 11-12-2019
Mikayıl Cabbarov iş adamlarına səsləndi: "Azərbaycan iqtisadiyyatına sərmayə yatırın"
19:02 / 11-12-2019
Səməd Qurbanov: "Azərbaycanda Rusiya ilə birgə turizm alyansı yaradılıb"
18:53 / 11-12-2019
Yunis Səfərovun cinayət işi icraata verilib
18:27 / 11-12-2019
Rektor icra başçısının qayınanası ilə müşavirilərinə xidməti maşınlar verib
18:13 / 11-12-2019
Rasim Balayevdən seçki açıqlaması: "Cavanlıqda deputat olmaq istədim, amma seçmədilər"
17:50 / 11-12-2019
Psixoloqlar imtahan verəcək
17:48 / 11-12-2019
AŞPA növbədənkənar parlament seçkilərini müşahidə edəcək
17:42 / 11-12-2019
İki milyon manatı mənimsəməkdə təqsirləndirilən sabiq rəis özünü təqsirli bilmir - Məhkəmə
17:11 / 11-12-2019
Parlament seçkilərində iştirak etmək istəyən 7 nəfərə imza vərəqəsi verildi
17:07 / 11-12-2019
Azərbaycanın problemi yerliçilikdir - Rasim Ağayev
17:00 / 11-12-2019
Mərkəzi Bank dolların rəsmi məzənnəsini açıqladı
16:58 / 11-12-2019
Rövnəq Abdullayev SOCAR-da kadr dəyişikliyi edib - Təyinat
16:52 / 11-12-2019
Bakıda antisanitar vəziyyətdə olan daha bir un məmulatları sexi aşkarlanıb
16:40 / 11-12-2019
Bakıda övladına işgəncə verən valideyn həbs olundu
16:34 / 11-12-2019
Prezident Administrasiyasına yeni təyinat imzalandı
16:33 / 11-12-2019
Prezident “Azərsu” ASC-yə 5 milyon manat ayırdı
16:10 / 11-12-2019
Elmar Məmmədyarov Latviyaya gedib
16:04 / 11-12-2019
Prezident Koreya Respublikası Statistika Komitəsinin sədrini qəbul edib
15:47 / 11-12-2019
Nazir mayoru rəis müavini təyin etdi
15:44 / 11-12-2019
Zeynəb Xanlarova seçkiyə qatılacaq? - Köməkçisindən açıqlama
15:37 / 11-12-2019
ABŞ gələn il üçün neft qiymətləri proqnozunu yeniləyib
15:03 / 11-12-2019
ReAL seçkiyə blokla gedəcək
13:21 / 09-12-2019
Təhsil naziri imtahanlarla bağlı əmr imzalayıb
20:39 / 09-12-2019
2700 psixoloqu sorğu-sual edəcəklər
23:31 / 07-12-2019
Təhsil şöbəsinin keçmiş işçisi icra başçısının təhdidlərinə görə intihar etdi - Fotolar
16:55 / 07-12-2019
Deputat: “Siyasətə o adamlar gələcək ki...” - Müsahibə
16:11 / 10-12-2019
“Akkord” şirkətinin prezidenti İlqar Hacıyev Berlinə necə gedib çıxıb?
11:46 / 09-12-2019
Azərbaycan kommunistləri AKP-nin buraxılmasını tələb edir: “Didişmələr partiyanı iflasa uğradıb” - Fotolar
08:36 / 10-12-2019
Bakıdakı məşhur ticarət mərkəzindəki güclü yanğın söndürüldü - Video - Fotolar+Yenilənir
21:43 / 08-12-2019
Məktəb direktorunun qızı intihar etdi - Yenilənib
14:19 / 09-12-2019
Evli kişini yoldan çıxaran rəqqasəni toyda döyüblər - Video
20:58 / 07-12-2019
Xəzər dənizi ilə bağlı xəbərdarlıq edildi: fəlakət baş verə bilər
13:55 / 09-12-2019
49 qızın qatili: xəzinə ovçuları narkobaronun 60 milyard dollarlıq sərvətini axtarır - Fotolar
16:37 / 10-12-2019
Prezident Mədət Quliyevə yeni vəzifə verdi - Sərəncam
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
Tarix: 09-10-2019 19:10 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi məktəblərdə apardığı monitorinq və araşdırmaların nəticələrini açıqlayıb.
Mərkəzdən Reyting.az-a verilən məlumata görə, monitorinq və araşdırmalar nəticəsində məktəblərdə ciddi problemlər ortaya çıxarılıb. Yaxın zamanlarda bununla bağlı xüsusi hesabat hazırlanaraq ictimaiyyətə təqdim olunacaqdır.
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi hələlik ölkə təhsilindəki problematik məsələlərdən biri üzərində dayanıb: Niyə əksər yaşlı müəllimlər, zəif və ya yetərsiz olduqları halda, özlərini “ən güclü” və “üstün” müəllim hesab edirlər?
Mərkəz bildirir ki, məktəblərdə monitorinq və araşdımalar zamanı bəlli olub ki, əksər yaşlı müəllimlərin ya savadları aşağıdır, ya da dərs keçməyə, öz işini görməyə həvəsli deyillər. Mərkəz əməkdaşları müxtəlif sahənin mütəxəssisləri və alimlərlə bu məsələni müzakiyə çıxarıb. Mütəxəssis və alimlərə ünvanlanan sual belə olub: Niyə yaşlı müəllimlər, cavan müəllimlərdən ümumən daha zəif və daha məsuliyyətsizdirlər? Belə olduğu halda onlar niyə daha iddialı və təkəbbürlüdürlər?
Qeyd edək ki, suala ilk cavabı yaşlı nəslin təmsilçisi, tanınmış sosioloq, universitet müəllimi Əhməd Qəşəmoğlu verib.
Ə. Qəşəmoğlu deyib ki, bir çox yaşlı müəllimlər dərsi zəif tədris etsə də, gənc nəsil onlardan da zəifdir: “Yaşlı nəsil arasında, zəif tədris edənlər, məhz dünyagörüşləri məhdud olan insanlardır. Müasir dərsliklərlə tanışlıqları yoxdur, çağdaş təhsil sistemi barədə təsəvvürləri azdır və 30 il əvvəlki tərzdə dərs deməklərini davam etdirirlər. Lakin, onlardan daha gənc, rüşvətlə universitetlərə girən, diplom əvəzinə, təhsil müəssisəsinə pul ödənişi qəbzi alıb, bunu diplom hesab edən gənclərdir. Ona görə də, fikriniz, ümumən doğru deyil. Xeyli yaşlı müəllim tanıyıram ki, gənclərin onlar kimi dərs deməsinə illər lazımdır”.
Sosioloq iddia edir ki, ümumilikdə, müəllimlərimiz çox zəifdir: “Bu gün tələbələrimiz dərsə biganədirsə, bunun günahının 50 faizindən çoxu müəllimlərin zəifliyindədir.
Müəllimlərin zəifliyinin səbəbini bu amillərdə görürəm: etinasızlıq, ruh düşkünlüyü, tənbəllik, hazırlaşmağa vaxtın olmaması, internetdən istifadəni bacarmamaq və xarici dilləri bilməmək. Bu əlamətlər yaşlı müəllimlərdə daha çox olduğundan, onlar zəifdirlər”.
Gənc sosioloq Sahib Altay isə fərqli düşünür:
“Niyə yaşlı müəllimlər, gənc müəllimlərdən daha zəif tədris keyfiyyəti göstərirlər?
Azərbaycanda, indiki yaşlı və orta yaşlı nəsil, keçmiş sovet təhsil sistemindən tərbiyə və təhsil almış insanlardır. O dövrün müəllimləri də fərqli sistemdə təhsil almışdılar. Bundan əlavə, XX əsrin müxtəlif dövrlərində doğulmuş Azərbaycan insanının, dövrə münasibəti də fərqlidir”.
Sahib Altay bildirib ki, müharibədən sonrakı dövrdə, 50-60-cı illərdə Azərbaycanda xeyli müəllim, alim, ziyalı yetişsə də, bir məsələ var: “Sosializm, iki cəmiyyət prinsipindən birincisini - "Qapalı cəmiyyət prinsipi"ni ehtiva edirdi. Bu prinsipə görə, toplumlara ərzaq da, informasiya da, təhsil də yarımçıq verilir, sosial münasibətlərin möhkəmlənməsi üçün insanlar arasında bir-birindən sosial asılılıq yaradılır. Əlbəttə, həmin təhsil sisteminin yaxşı tərəfləri də mövcud idi.
Müstəqillik dövründən sonra Azərbaycana test üsulunun gətirilməsi isə vəziyyəti xeyli dəyişdi. Texniki, humanitar təhsil anlayışı meydana gəldi. Bu sistemin əvvəlki sistemdən üstünlüyü ondadır ki, bu sistemdə oxuyan tələbə, özünə lazım olmayan informasiyaları əzbərləmək məcburiyyətində qalmır, yalnız bir sahəni mənimsəyir və lazımsız informasiyanı qəbul etmək əvəzinə, özünü daha da təkmilləşdirir. Bir də, bu sistemdəki qəbul üsulu, əvvəlki sistemdən daha şəffafdır. Testdən sonra "Boloniya" sisteminin Azərbaycana gəlməsi, təkcə universitetlərdə deyil, həm də orta məktəblərdə vəziyyəti dəyişdi. Kurikulum tədris üsulu, yaşlı müəllimlərin işini xeyli qəlizləşdirdi. Təbii ki, test üsulu ilə qəbul olub, təhsil almış müəllimlərlə, keçmiş qapalı təhsil sistemində təhsil almış müəllimlər fərqlənməlidir. Ancaq, burada, təhsil sistemindən kənar bir səbəb də var. Bu da, müəllimliklə yox, birbaşa yaş nəsli ilə bağlıdır. Azərbaycanda, hazırkı gənclik, yeni təhsil sistemində təhsil alır. Sosial şəbəkələr, müxtəlif təhsil proqramları vasitəsilə dünyaya açıla bilir. Təhsildən əlavə, şəxsi həyatda da müasir düşüncə tərzinə əsasən yaşamağa can atır. Orta yaşlı və yaşlı nəsil isə mühafizəkardır. Onlar üçün dünya, hələ də Sovetlər Birliyindən ibarətdir. Onlar, öz dövrlərinin və təhsillərinin mənfi cəhətlərini heç vaxt görmək istəmirlər.
Dövr və mühit önəmlidir. Hər uşaq, öz dövrünə uyğun doğulur, öncəki nəsillərdən, hətta öz valideynlərindən belə geniş potensiala sahib olur. 30-40 il öncənin uşaqlarını nağıllarla yatırmaq mümkün olurdusa, indiki uşaqlar nağıllara gülürlər.
Sonda demək istədiyim bir məqam var. Müəllim, öz dövrünün də, sonrakı dövrün də əksər insanından fərqli olmalıdır. Müəllim, öz dövrünün digər insanları kimi ən adi ənənələrin mühafizəkarına çevrilməməlidir. Çünki, müəllimin missiyası öyrətməkdir. Hansı dövrdə yaşamasından asılı olmayaraq, dövrün təhsil sistemi və imkanları çərçivəsində, bəzən də o çərçivədən kənara çıxıb, daha üstün çalarlarla tədris etməyi bacarmalıdır…”
Qeyd edək ki, özünəxas metod və yanaşmaları ilə fərqlənən psixoloq-alim Yunis Dürüst də məsələyə münasibət bildirib. Onun fikri sosioloqun fikirləri ilə üst-üstə düşür.
Y. Dürüstün sözlərinə görə, yaşlı müəllimlərin, ümumilikdə cavan müəllimlərdən daha yetərsiz olmasının əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
“1) Sovet təhsili, müasir Azərbaycan təhsilindən bir çox meyarlarına görə üstün olsa da, hər şey elə bundan ibarət deyil! Elm, sösüz ki, həyatın özü kimi, daim dəyişir və yenilənir, irəli gedir. Tutalım, 60-cı, ya da 70-ci illərin dərs vəsaitləri, təbii ki, o zamankı elmi səviyyədən daha yüksək ola bilməzdi. Lakin indi, ümumi elmi səviyyə artıbdır və elmi bilgilər sərhədləri aşaraq dünyanın hər yerinə asanlıqla yayılır. Nəticədə də, əlbəttə ki, indiki cavanların əllərində, daha böyük imkanlar və elmi şərait vardır. İndinin əlaçı tələbəsinin bildiyi ilə, o zamanın əlaçı tələbəsinin bildikləri eyni deyil. İndikilər, necə deyərlər, daha “çoxbilmiş”dir. Biz, bu reallığın təsirini, hətta azyaşlı uşaqların timsalında da görə bilərik.
2) Elmlərlə bərabər, təbii ki, texniki imkanlar da genişlənibdir. Və indi, hətta yolda, marşrutda gedərkən belə, müvafiq cihazlar vasitəsilə istədiyin bilgiləri əldə etmək mümkündür. Yəni, 70-ci illərdə, hətta 90-cı illərdə hansısa məlumatı əldə etmək üçün ya kitabxanaya getməliydin, ya da o bilgidən məhrum qalmalı idin. İndisə kitabxana özü sənin “ayağına gəlibdir”.
3) Digər mühüm amil də budur: ümumiyyətlə, insanlarda fitri olaraq bir çox yanlışlıqlar və boşluqlar mövcuddur və əksər insanlar, bu boşluqları düzəltməyi düşünmürlər. Məsələn, hər kəsin səhvlərindən biri budur: “kimin yaşı çoxdursa, daha ağıllıdır”. Halbuki ağıllı atalarımızın da dediyi kimi, ağıl, yaşda deyil, başdadır. Lakin, ağıllı olmayan atalarımız isə nədənsə bunun əksini deyirlər və müdrikliyin meyarını, yaşda görürlər. Bəs, niyə ağıllı olmayan atalarımız, yaşı, belə vacib amil kimi təqdim etməyə çalışırlar? Açıqlaması fikrimizcə budur: elmi və fəlsəfi yanaşmaya görə, insan, hansısa səhvə yol verəndə, hansısa problemlə qarşılaşdıqda iki seçimdən birini edir. Ya səhvi düzəldir və səhv etdiyini etiraf edir, ya da səhvi etiraf etmək ona ağır gəldiyi üçün təkəbbürlü, loğva davranır. Və əksər hallarda da insanlar üçün səhvi etiraf etmək, ağır bir şey olur, odur ki onlar, digər və daha asan zənn etdikləri yolu seçirlər: səhvi davam etdirməyi.
Bu dilemma, bu seçim, əslində hər an, hər məqamda insanın qarşısına çıxır. Bəzi insanlar, eyni seçimi, hər zaman təkrar etməyə meyilli olurlar və nəticədə, bu, onların xarakterinə, şəxsiyyət xüsusiyyətinə çevrilir. Yəni, əvvəl psixoloji fakt olan bir şey, tez-tez edildikdə, psixoloji bir prosesə və sonra da psixoloji xüsusiyyətə çevrilir! Nəticədə nə baş verir: təkəbbürlü, səhvdən dönməz, özünü hamıdan ağıllı bilən, cavanlara həqarətlə baxan bir tip formalaşır.
4) Digər önəmli amil də elə bayaqkı tendensiya ilə bağlıdır; yaşlı müəllimlərimiz, özlərini avtomatik üstün və ağıllı bildikləri üçün nəticə etibarilə, inkişaf etməyə, çalışmağa, oxumağa çox da ehtiyac duymurlar deyə, bu da onların, müasir yeniliklərlə ayaqlaşa bilmələrində, əlavə çətinliklərə səbəb olur”.
Digər ekspert, kliniki psixoloq və universitet müəllimi Nuriyyə Quliyeva isə deyir ki, gənc müəllimlər xarici ölkə mənbələrini, yenilikləri asanlıqla əldə edərək tətbiq edə bilirlər, yenilikçidirlər: “Həmçinin, bu faktı da, çox aydın, açıq şəkildə qəbul edə bilirlər ki, təhsil sistemində daim yeniliklər olur və o yeniliklərdən faydalanıb tətbiq etmək lazımdır. Yaşlı müəllimlər isə məsələyə bu cür yanaşmırlar, bunu qəbul etmirlər. Onlar düşünürlər ki, təcrübələri çox, illərlə olduğu üçün doğru bilən, məhz onlardır.
Amma, belə olmamalıdır; təcrübə ilinin, “staj”ın çox olması, heç də keyfiyyət, yüksək tədris demək deyil. Əksinə, ola bilər ki, beş ilin müəllimi, 30 ilin müəllimindən daha bilikli, daha faydalı olsun.
Hətta tibb sahəsində də belədir. Fikir versək görərik ki, yeni, gənc həkimlər, daha çox fayda verir, nəinki sovet psixologiyalı həkimlər. Bu, həmçinin tədris sahəsində də belədir.
Elm günü-gündən dəyişir, hər il elmə yeniliklər daxil olur və bu yenilikləri mütləq mənimsəyib tətbiq etmək lazımdır”.
N. Quliyevanın fikrincə, indiki tələbə və şagirdlərin psixologiyası da, öyrənmə yönümü də fərqlidir: “Təbii ki, keçmiş metodlar, onlar üçün keçərli olmayacaqdır. İndi internet və texnologiya dövrüdür. Və gənc müəllimlər, xarici dilli mənbələrdən, internet resurslarından öyrənmə metodunu interaktiv hala gətirib onu tətbiq edirlər. Lakin yaşlı müəllimlər bunu mənimsəməkdə və tətbiq etməkdə çətinlik çəkirlər”.
Sonda onu da qeyd edək ki, Təhsil Araşdırmalar Mərkəzinin mütəxəssisi, təhsil eksperti Emin Aydın Mirzəli araşdırma və ekspert rəyləri ilə bağlı bunları deyib:
“Əlbəttə, bizim mərkəzin, obyektivlik və peşəkarlıqla etdiyi araşdırmaların nəticəsi olaraq gəldiyi qənaətin doğruluğunu ekspertlər də təsdiq edir. Düzdür, yaşlı nəslin nümayəndəsi olan hörmətli Əhməd Qəşəmoğlunun əks fikirlərinə toxunmaq istəmirəm, lakin sosioloq Sahib Altay və psixoloq Yunis Dürüst düşünürəm ki, yetərli və dolğun izah verdilər. Əlavə edəcəyim bir şey yoxdur. Həmçinin, qeyd edim ki, Sahib bəyin mövzu ilə bağlı, xüsusi bir yazısı da olacaq və dəyərli olduğu üçün mətbuata təqdim edəcəyik.
Beləliklə, başda qoyduğumuz sualın cavabı hazırdır: “Niyə yaşlı müəllimlər, cavanlardan ümumən daha zəif olduqları halda, özlərini onlardan üstün sayır, hətta onlara təhqiramiz yanaşır?”-sualının əsas cavabı budur; çünki onlar “təcrübəli”dir, lakin səhvdən dönməmək üzrə! Səhvdən dönməyi tərgiddikləri üçün artıq, təkəbbürlü, loğva bir xarakter formalaşıbdır. Təkəbbürlü bir insan da, inkişaf etməyə ehtiyac duymayan, bilmədiyi halda bildiyini zənn edən bir xarakterdir. Sözsüz ki, söhbət, bütün yaşlı müəllimlərdən getmir, əksəriyyətdən gedir. Söhbət, əslində, cəmiyyətimizdəki bütün yaşlı insanlar üçün xarakterik olan psixo-sosial bir xüsusiyyətdən gedir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 09-10-2019 19:10 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi məktəblərdə apardığı monitorinq və araşdırmaların nəticələrini açıqlayıb.
Mərkəzdən Reyting.az-a verilən məlumata görə, monitorinq və araşdırmalar nəticəsində məktəblərdə ciddi problemlər ortaya çıxarılıb. Yaxın zamanlarda bununla bağlı xüsusi hesabat hazırlanaraq ictimaiyyətə təqdim olunacaqdır.
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi hələlik ölkə təhsilindəki problematik məsələlərdən biri üzərində dayanıb: Niyə əksər yaşlı müəllimlər, zəif və ya yetərsiz olduqları halda, özlərini “ən güclü” və “üstün” müəllim hesab edirlər?
Mərkəz bildirir ki, məktəblərdə monitorinq və araşdımalar zamanı bəlli olub ki, əksər yaşlı müəllimlərin ya savadları aşağıdır, ya da dərs keçməyə, öz işini görməyə həvəsli deyillər. Mərkəz əməkdaşları müxtəlif sahənin mütəxəssisləri və alimlərlə bu məsələni müzakiyə çıxarıb. Mütəxəssis və alimlərə ünvanlanan sual belə olub: Niyə yaşlı müəllimlər, cavan müəllimlərdən ümumən daha zəif və daha məsuliyyətsizdirlər? Belə olduğu halda onlar niyə daha iddialı və təkəbbürlüdürlər?
Qeyd edək ki, suala ilk cavabı yaşlı nəslin təmsilçisi, tanınmış sosioloq, universitet müəllimi Əhməd Qəşəmoğlu verib.
Ə. Qəşəmoğlu deyib ki, bir çox yaşlı müəllimlər dərsi zəif tədris etsə də, gənc nəsil onlardan da zəifdir: “Yaşlı nəsil arasında, zəif tədris edənlər, məhz dünyagörüşləri məhdud olan insanlardır. Müasir dərsliklərlə tanışlıqları yoxdur, çağdaş təhsil sistemi barədə təsəvvürləri azdır və 30 il əvvəlki tərzdə dərs deməklərini davam etdirirlər. Lakin, onlardan daha gənc, rüşvətlə universitetlərə girən, diplom əvəzinə, təhsil müəssisəsinə pul ödənişi qəbzi alıb, bunu diplom hesab edən gənclərdir. Ona görə də, fikriniz, ümumən doğru deyil. Xeyli yaşlı müəllim tanıyıram ki, gənclərin onlar kimi dərs deməsinə illər lazımdır”.
Sosioloq iddia edir ki, ümumilikdə, müəllimlərimiz çox zəifdir: “Bu gün tələbələrimiz dərsə biganədirsə, bunun günahının 50 faizindən çoxu müəllimlərin zəifliyindədir.
Müəllimlərin zəifliyinin səbəbini bu amillərdə görürəm: etinasızlıq, ruh düşkünlüyü, tənbəllik, hazırlaşmağa vaxtın olmaması, internetdən istifadəni bacarmamaq və xarici dilləri bilməmək. Bu əlamətlər yaşlı müəllimlərdə daha çox olduğundan, onlar zəifdirlər”.
Gənc sosioloq Sahib Altay isə fərqli düşünür:
“Niyə yaşlı müəllimlər, gənc müəllimlərdən daha zəif tədris keyfiyyəti göstərirlər?
Azərbaycanda, indiki yaşlı və orta yaşlı nəsil, keçmiş sovet təhsil sistemindən tərbiyə və təhsil almış insanlardır. O dövrün müəllimləri də fərqli sistemdə təhsil almışdılar. Bundan əlavə, XX əsrin müxtəlif dövrlərində doğulmuş Azərbaycan insanının, dövrə münasibəti də fərqlidir”.
Sahib Altay bildirib ki, müharibədən sonrakı dövrdə, 50-60-cı illərdə Azərbaycanda xeyli müəllim, alim, ziyalı yetişsə də, bir məsələ var: “Sosializm, iki cəmiyyət prinsipindən birincisini - "Qapalı cəmiyyət prinsipi"ni ehtiva edirdi. Bu prinsipə görə, toplumlara ərzaq da, informasiya da, təhsil də yarımçıq verilir, sosial münasibətlərin möhkəmlənməsi üçün insanlar arasında bir-birindən sosial asılılıq yaradılır. Əlbəttə, həmin təhsil sisteminin yaxşı tərəfləri də mövcud idi.
Müstəqillik dövründən sonra Azərbaycana test üsulunun gətirilməsi isə vəziyyəti xeyli dəyişdi. Texniki, humanitar təhsil anlayışı meydana gəldi. Bu sistemin əvvəlki sistemdən üstünlüyü ondadır ki, bu sistemdə oxuyan tələbə, özünə lazım olmayan informasiyaları əzbərləmək məcburiyyətində qalmır, yalnız bir sahəni mənimsəyir və lazımsız informasiyanı qəbul etmək əvəzinə, özünü daha da təkmilləşdirir. Bir də, bu sistemdəki qəbul üsulu, əvvəlki sistemdən daha şəffafdır. Testdən sonra "Boloniya" sisteminin Azərbaycana gəlməsi, təkcə universitetlərdə deyil, həm də orta məktəblərdə vəziyyəti dəyişdi. Kurikulum tədris üsulu, yaşlı müəllimlərin işini xeyli qəlizləşdirdi. Təbii ki, test üsulu ilə qəbul olub, təhsil almış müəllimlərlə, keçmiş qapalı təhsil sistemində təhsil almış müəllimlər fərqlənməlidir. Ancaq, burada, təhsil sistemindən kənar bir səbəb də var. Bu da, müəllimliklə yox, birbaşa yaş nəsli ilə bağlıdır. Azərbaycanda, hazırkı gənclik, yeni təhsil sistemində təhsil alır. Sosial şəbəkələr, müxtəlif təhsil proqramları vasitəsilə dünyaya açıla bilir. Təhsildən əlavə, şəxsi həyatda da müasir düşüncə tərzinə əsasən yaşamağa can atır. Orta yaşlı və yaşlı nəsil isə mühafizəkardır. Onlar üçün dünya, hələ də Sovetlər Birliyindən ibarətdir. Onlar, öz dövrlərinin və təhsillərinin mənfi cəhətlərini heç vaxt görmək istəmirlər.
Dövr və mühit önəmlidir. Hər uşaq, öz dövrünə uyğun doğulur, öncəki nəsillərdən, hətta öz valideynlərindən belə geniş potensiala sahib olur. 30-40 il öncənin uşaqlarını nağıllarla yatırmaq mümkün olurdusa, indiki uşaqlar nağıllara gülürlər.
Sonda demək istədiyim bir məqam var. Müəllim, öz dövrünün də, sonrakı dövrün də əksər insanından fərqli olmalıdır. Müəllim, öz dövrünün digər insanları kimi ən adi ənənələrin mühafizəkarına çevrilməməlidir. Çünki, müəllimin missiyası öyrətməkdir. Hansı dövrdə yaşamasından asılı olmayaraq, dövrün təhsil sistemi və imkanları çərçivəsində, bəzən də o çərçivədən kənara çıxıb, daha üstün çalarlarla tədris etməyi bacarmalıdır…”
Qeyd edək ki, özünəxas metod və yanaşmaları ilə fərqlənən psixoloq-alim Yunis Dürüst də məsələyə münasibət bildirib. Onun fikri sosioloqun fikirləri ilə üst-üstə düşür.
Y. Dürüstün sözlərinə görə, yaşlı müəllimlərin, ümumilikdə cavan müəllimlərdən daha yetərsiz olmasının əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
“1) Sovet təhsili, müasir Azərbaycan təhsilindən bir çox meyarlarına görə üstün olsa da, hər şey elə bundan ibarət deyil! Elm, sösüz ki, həyatın özü kimi, daim dəyişir və yenilənir, irəli gedir. Tutalım, 60-cı, ya da 70-ci illərin dərs vəsaitləri, təbii ki, o zamankı elmi səviyyədən daha yüksək ola bilməzdi. Lakin indi, ümumi elmi səviyyə artıbdır və elmi bilgilər sərhədləri aşaraq dünyanın hər yerinə asanlıqla yayılır. Nəticədə də, əlbəttə ki, indiki cavanların əllərində, daha böyük imkanlar və elmi şərait vardır. İndinin əlaçı tələbəsinin bildiyi ilə, o zamanın əlaçı tələbəsinin bildikləri eyni deyil. İndikilər, necə deyərlər, daha “çoxbilmiş”dir. Biz, bu reallığın təsirini, hətta azyaşlı uşaqların timsalında da görə bilərik.
2) Elmlərlə bərabər, təbii ki, texniki imkanlar da genişlənibdir. Və indi, hətta yolda, marşrutda gedərkən belə, müvafiq cihazlar vasitəsilə istədiyin bilgiləri əldə etmək mümkündür. Yəni, 70-ci illərdə, hətta 90-cı illərdə hansısa məlumatı əldə etmək üçün ya kitabxanaya getməliydin, ya da o bilgidən məhrum qalmalı idin. İndisə kitabxana özü sənin “ayağına gəlibdir”.
3) Digər mühüm amil də budur: ümumiyyətlə, insanlarda fitri olaraq bir çox yanlışlıqlar və boşluqlar mövcuddur və əksər insanlar, bu boşluqları düzəltməyi düşünmürlər. Məsələn, hər kəsin səhvlərindən biri budur: “kimin yaşı çoxdursa, daha ağıllıdır”. Halbuki ağıllı atalarımızın da dediyi kimi, ağıl, yaşda deyil, başdadır. Lakin, ağıllı olmayan atalarımız isə nədənsə bunun əksini deyirlər və müdrikliyin meyarını, yaşda görürlər. Bəs, niyə ağıllı olmayan atalarımız, yaşı, belə vacib amil kimi təqdim etməyə çalışırlar? Açıqlaması fikrimizcə budur: elmi və fəlsəfi yanaşmaya görə, insan, hansısa səhvə yol verəndə, hansısa problemlə qarşılaşdıqda iki seçimdən birini edir. Ya səhvi düzəldir və səhv etdiyini etiraf edir, ya da səhvi etiraf etmək ona ağır gəldiyi üçün təkəbbürlü, loğva davranır. Və əksər hallarda da insanlar üçün səhvi etiraf etmək, ağır bir şey olur, odur ki onlar, digər və daha asan zənn etdikləri yolu seçirlər: səhvi davam etdirməyi.
Bu dilemma, bu seçim, əslində hər an, hər məqamda insanın qarşısına çıxır. Bəzi insanlar, eyni seçimi, hər zaman təkrar etməyə meyilli olurlar və nəticədə, bu, onların xarakterinə, şəxsiyyət xüsusiyyətinə çevrilir. Yəni, əvvəl psixoloji fakt olan bir şey, tez-tez edildikdə, psixoloji bir prosesə və sonra da psixoloji xüsusiyyətə çevrilir! Nəticədə nə baş verir: təkəbbürlü, səhvdən dönməz, özünü hamıdan ağıllı bilən, cavanlara həqarətlə baxan bir tip formalaşır.
4) Digər önəmli amil də elə bayaqkı tendensiya ilə bağlıdır; yaşlı müəllimlərimiz, özlərini avtomatik üstün və ağıllı bildikləri üçün nəticə etibarilə, inkişaf etməyə, çalışmağa, oxumağa çox da ehtiyac duymurlar deyə, bu da onların, müasir yeniliklərlə ayaqlaşa bilmələrində, əlavə çətinliklərə səbəb olur”.
Digər ekspert, kliniki psixoloq və universitet müəllimi Nuriyyə Quliyeva isə deyir ki, gənc müəllimlər xarici ölkə mənbələrini, yenilikləri asanlıqla əldə edərək tətbiq edə bilirlər, yenilikçidirlər: “Həmçinin, bu faktı da, çox aydın, açıq şəkildə qəbul edə bilirlər ki, təhsil sistemində daim yeniliklər olur və o yeniliklərdən faydalanıb tətbiq etmək lazımdır. Yaşlı müəllimlər isə məsələyə bu cür yanaşmırlar, bunu qəbul etmirlər. Onlar düşünürlər ki, təcrübələri çox, illərlə olduğu üçün doğru bilən, məhz onlardır.
Amma, belə olmamalıdır; təcrübə ilinin, “staj”ın çox olması, heç də keyfiyyət, yüksək tədris demək deyil. Əksinə, ola bilər ki, beş ilin müəllimi, 30 ilin müəllimindən daha bilikli, daha faydalı olsun.
Hətta tibb sahəsində də belədir. Fikir versək görərik ki, yeni, gənc həkimlər, daha çox fayda verir, nəinki sovet psixologiyalı həkimlər. Bu, həmçinin tədris sahəsində də belədir.
Elm günü-gündən dəyişir, hər il elmə yeniliklər daxil olur və bu yenilikləri mütləq mənimsəyib tətbiq etmək lazımdır”.
N. Quliyevanın fikrincə, indiki tələbə və şagirdlərin psixologiyası da, öyrənmə yönümü də fərqlidir: “Təbii ki, keçmiş metodlar, onlar üçün keçərli olmayacaqdır. İndi internet və texnologiya dövrüdür. Və gənc müəllimlər, xarici dilli mənbələrdən, internet resurslarından öyrənmə metodunu interaktiv hala gətirib onu tətbiq edirlər. Lakin yaşlı müəllimlər bunu mənimsəməkdə və tətbiq etməkdə çətinlik çəkirlər”.
Sonda onu da qeyd edək ki, Təhsil Araşdırmalar Mərkəzinin mütəxəssisi, təhsil eksperti Emin Aydın Mirzəli araşdırma və ekspert rəyləri ilə bağlı bunları deyib:
“Əlbəttə, bizim mərkəzin, obyektivlik və peşəkarlıqla etdiyi araşdırmaların nəticəsi olaraq gəldiyi qənaətin doğruluğunu ekspertlər də təsdiq edir. Düzdür, yaşlı nəslin nümayəndəsi olan hörmətli Əhməd Qəşəmoğlunun əks fikirlərinə toxunmaq istəmirəm, lakin sosioloq Sahib Altay və psixoloq Yunis Dürüst düşünürəm ki, yetərli və dolğun izah verdilər. Əlavə edəcəyim bir şey yoxdur. Həmçinin, qeyd edim ki, Sahib bəyin mövzu ilə bağlı, xüsusi bir yazısı da olacaq və dəyərli olduğu üçün mətbuata təqdim edəcəyik.
Beləliklə, başda qoyduğumuz sualın cavabı hazırdır: “Niyə yaşlı müəllimlər, cavanlardan ümumən daha zəif olduqları halda, özlərini onlardan üstün sayır, hətta onlara təhqiramiz yanaşır?”-sualının əsas cavabı budur; çünki onlar “təcrübəli”dir, lakin səhvdən dönməmək üzrə! Səhvdən dönməyi tərgiddikləri üçün artıq, təkəbbürlü, loğva bir xarakter formalaşıbdır. Təkəbbürlü bir insan da, inkişaf etməyə ehtiyac duymayan, bilmədiyi halda bildiyini zənn edən bir xarakterdir. Sözsüz ki, söhbət, bütün yaşlı müəllimlərdən getmir, əksəriyyətdən gedir. Söhbət, əslində, cəmiyyətimizdəki bütün yaşlı insanlar üçün xarakterik olan psixo-sosial bir xüsusiyyətdən gedir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
10-05-2019, 13:38
İcra Hakimiyyəti heç bir səbəb göstərmədən bir ailəni evsiz qoydu
20-02-2019, 08:49
Dəmirqapı Dərbəndim: Rus işğalı, yoxsa... farsların əlindən nicat?
26-01-2019, 20:20
“Ən böyük Niyazi, ondan böyük yox” - Fazil Rəhmanzadə
19-01-2019, 20:14
Qarabağla bağlı növbəti təhlükəli plan işə düşüb - Ekspertlər
11-01-2019, 13:48
“O olmasın, bu olsun” əsəri farslar tərəfindən oğurlanıb? - Araşdırma
30-11-2018, 23:34
Təhsilə ayrılan büdcə vəsaitlərini mənimsəyirlər: İnvestisiya xərcləri artırılsa da, şəffaflıq təmin edilmir
14-10-2018, 00:06
Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının yeni qaydaları narazılıq yaradıb
23-09-2018, 10:35
Minlərlə məzunun ali təhsil diplomu tanınmaya bilər - Xəbərdarlıq
26-05-2018, 21:11
On ikinci imza - Hacı Mirzə Səlim Axundzadə
20-05-2018, 01:47
Hökumət təhsildəki problemi həll edə bilmir - Ekspertlər
24-04-2018, 11:08
Çörəklə bağlı təhlükəli vəziyyət yaranıb; Un məmulatlarına zərərli maddələr qatılır - Ekspertlər
7-03-2018, 07:58
Azərbaycan qlobal qida terroruna məruz qalır - Ekspertlər
18-02-2018, 16:59
Ailə bünövrəsi və basdırılan minalar
17-12-2017, 14:28
Oğru məmurlara qarşı sərt cəza; Korrupsiya hesabına qurulmuş “iqtisadi imperiya”lar süquta yaxınlaşır
9-12-2017, 14:21
Nazirliyin proqnozları özünü doğrultmur; Naşı məmurlar əhalini xarici məhsullara möhtac qoyub
25-11-2017, 11:10
Yeni büdcə acınacaqlı vəziyyətdədir; Hökumət xalqın yaşayışında müsbət dəyişiklik edə bilməyəcək
22-09-2017, 12:11
Qadınların sosial-psixoloji problemləri və onların həlli yolları
21-08-2017, 13:57
Hökumət əhalinin qida təhlükəsizliyinə nəzarət edə bilmir
12-08-2017, 17:13
Azərbaycanın turizm sektoru pərakəndə vəziyyətdədir
18-06-2017, 12:12
Hökumət ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini təmin edə bilmir
4-03-2017, 16:26
Orta məktəb dərsliklərimiz standartlara cavab vermir – Ekspertlər
8-01-2017, 16:24
Ekspertlər xəbərdarlıq edir: Azərbaycana gətirilən quş əti ciddi fəsadlar yarada bilər
15-08-2016, 13:27
İşğaldakı 5 rayonun qaytarılması müqabilində ağır şərt irəli sürülür
12-08-2016, 16:45
Orta təhsildəki problemlər ali məktəbləri böhrana sürükləyir
12-07-2016, 15:11
Təhsil Nazirliyinin ləğvi tələb olunur; Birabırçı nəticələr təhsil sisteminə inamsızlığı artırıb
15-06-2016, 18:06
Azərbaycan turizm mövsümünə problemlə başlayır
11-04-2016, 10:54
Abbas Abbasovun gizli planı aşkara çıxır; Rusiya faktorundan iqtidara qarşı yararlanmaq istəyirlər
26-01-2016, 17:52
Hökumətin anti-böhran tədbirləri effektli sayılmır; mütəxəssislər fərqli təkliflər verir
19-01-2016, 15:45
Böhrandan çıxış yolları: Nəyi necə etməli, xalqla necə davranmalı?
18-01-2016, 15:32
Postneft dövrü dünyanın xəritəsini dəyişəcək -Yeni təhlükə
15-01-2016, 12:47
Böhrandan ilkin çıxış yolu kimi hökumətin istefası tələb olunur
Bu gün, 16:34
Prezident Administrasiyasına yeni təyinat imzalandı
Bu gün, 11:07
YAP-ın namizədlər siyahısında tanınmış simalar olacaq
Bu gün, 09:58
Azərbaycanın dövlət sərhədində insident olub
Dünən, 15:35
Yanvarın 1-dən pensiyalar artırılacaq
Dünən, 15:20
ABŞ-ın Əfqanıstan bataqlığı: 978 milyard dollar xərclənib, 2300 ölü, 20 mindən çox yaralı var - Fotolar
9-12-2019, 13:55
49 qızın qatili: xəzinə ovçuları narkobaronun 60 milyard dollarlıq sərvətini axtarır - Fotolar
9-12-2019, 11:46
Azərbaycan kommunistləri AKP-nin buraxılmasını tələb edir: “Didişmələr partiyanı iflasa uğradıb” - Fotolar
7-12-2019, 19:52
Qanlı diktatorlar üçün cazibədar ev heyvanları
7-12-2019, 16:55
Deputat: “Siyasətə o adamlar gələcək ki...” - Müsahibə
6-12-2019, 14:25
Rəsul Quliyevin partiyası iqtidarı dəstəkləyir - Foto
6-12-2019, 13:58
Rus milyarder İngiltərədə öldürülüb
6-12-2019, 00:14
Prezident Şamaxıda: "Ümid edirəm, gənclər parlament seçkilərinə çox fəal qoşulacaqlar"
5-12-2019, 17:15
Əli Əsədov yeni köməkçi və şöbə müdiri təyin edib - Sərəncam
5-12-2019, 15:54
Rusiyanın Dağlıq Qarabağla bağlı gizli planı var?
5-12-2019, 11:27
Azərbaycanın Macarıstandakı səfiri ilə sabiq nazir arasında qalmaqal - Oğurluq ittihamı
4-12-2019, 19:28
Azərbaycanlıların Ermənistandan tam deportasiyasından 31 il ötür
4-12-2019, 16:25
"Məmurlar vəzifəyə gəlir mənbəyi kimi baxmamalıdır" - Prezident icra başçılarına konkret tapşırıqlar verdi
4-12-2019, 16:03
Mehriban Əliyeva Xalq artistinin evində qonaq olub - Fotolar
4-12-2019, 15:29
İki şöbəyə müdir təyin olunub
4-12-2019, 15:19
Prezident bir icra başçısını vəzifədən kənarlaşdırıb, iki rayona başçı təyin etdi - Sərəncam
4-12-2019, 14:23
Milli Məclis qanunvericilik fəaliyyətini dayandırdı
3-12-2019, 11:09
Keçmiş şöbə müdirinə yeni vəzifə verildi - PA-da daha bir dəyişiklik
3-12-2019, 10:06
Daha bir qurumda kadr dəyişikliyi olub - Təyinat
2-12-2019, 18:33
Azərbaycanlı TV aparıcının sərvəti: şəxsi təyyarə, yaxta, nazirlərlə qonşuluqda malikanə...
2-12-2019, 01:14
Bir il ərzində 4 nazirin müəmmalı ölümü: bəziləri bunu MKİ-nin “səssiz qətli” hesab edir
30-11-2019, 14:45
Qarabağla bağlı yeni vətəndaş təşəbbüsü irəli sürüldü - Müraciət
29-11-2019, 17:53
Prezident Administrasiyasının yeni şöbə müdirləri bəlli oldu - Siyahı
29-11-2019, 17:14
YAP deputatlığa namizədlərini müəyyənləşdirib
29-11-2019, 13:49
Kommunistlər Milli Məclisin buraxılmasını dəstəkləyir – Əlavə dəyişikliklər təklif olunur - Foto
29-11-2019, 12:56
Siyavuş Novruzovun xanımı Ombudsman seçildi - 104 deputat "hə" dedi
29-11-2019, 11:23
YAP-çı deputatların parlamentin buraxılması ilə bağlı müraciəti Milli Məclisə daxil olub
28-11-2019, 17:02
Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası ləğv edildi, səlahiyyət və əmlakları Mərkəzi Banka verildi
28-11-2019, 10:25
Prezidentin çıxışları haqqında bəzi qeydlər… - Əli Həsənov yazır
28-11-2019, 00:43
Gömrük Komitəsinin qanunsuz tələbi ölkədə narazılıq yaradır
27-11-2019, 15:22
Qarabağ danışıqları müharibə ilə nəticələnəcək – Professor
27-11-2019, 13:07
Sabiq deputatın çıxışı etiraza səbəb oldu: hüquq müdafiəçisi Nuriyevi məhkəmə ilə hədələyir - Fotolar
26-11-2019, 18:53
Azərbaycanda olmuş erməni jurnalist: “Azərbaycan müharibəyə hazırlaşır”
26-11-2019, 15:47
Baş prokurorun sabiq köməkçisi də Əli İnsanovun partiyasını tərk etdi: "Dedilər ki, gəl, şəkil çəkdirək..."
25-11-2019, 21:24
Azərbaycanlıların Moskvadakı əmlak düşmənçiliyi Almaniya-Rusiya münasibətlərini korlaya bilər
İndi də Salman Rüşdidən yazan tanınmış yazıçının səhhətində problemlər yaransa da, müalicə üçün ölkə xaricinə getməsinə imkan vermirlər
Departament rəhbəri deyir ki, icbari tibbi sığortanın tətbiqi ilə bağlı xərclərin böyük hissəsi dövlət tərəfindən qarşılanacaq
Sabiq nazir müavini deyir ki, ölkədə siyasi fəallıq artdıqca vəzifədən uzaqlaşdırılmış şəxslərin əvvəl gizli, sonra yarıaçıq fəaliyyətə keçməsi mümkündür
Cümşüd Nuriyev: “125 deputatdan 100-ü heç bir işə yaramır, onları seçmiş iqtidarı belə, müdafiə etmirlər, ancaq bizneslə məşğuldurlar”
