15:27 / 25-05-2020
Gürcüstan XİN: "Ukraynadan münasibətlərin normallaşdırılması üzrə addımlar gözləyirik"
15:16 / 25-05-2020
Rusiyada 2 mindən çox hamilə koronavirusa yoluxub
15:16 / 25-05-2020
Atası diplomat olan “mavi” şoumenə hökm oxundu
15:12 / 25-05-2020
Yaponiyada fövqəladə vəziyyət ləğv edilib
14:42 / 25-05-2020
İtaliyanın dövlət başçısı Azərbaycan Prezidentini təbrik edib
14:36 / 25-05-2020
Avropanın daha bir ölkəsi koronavirus üzərində qələbəni elan etdi
14:35 / 25-05-2020
Teledərslərin sabaha olan cədvəli açıqlanıb
14:34 / 25-05-2020
Gürcüstanın Baş naziri dəyişəcək
14:22 / 25-05-2020
İranda daha 34 nəfər koronavirusdan vəfat edib
14:21 / 25-05-2020
Benites “Nyukasl”a qayıtmağa hazırdır
14:15 / 25-05-2020
Azərbaycanda icra başçısı karantinə alındı
14:13 / 25-05-2020
Əmir Cahanşah xan: yaşam salnaməsi ilə - Fotolar
14:12 / 25-05-2020
Rusiyada neft hasilatı azalmayacaq
14:09 / 25-05-2020
Şamaxıda tikintidə qaldırıcı kran aşıb, 3 nəfər xəsarət alıb
13:52 / 25-05-2020
Roqozin: “Rusiya ABŞ-ın Ayı özəlləşdirməsinə imkan verməyəcək”
13:37 / 25-05-2020
İngiltərədə futbol klublarına məşqlərə icazə verilib
13:31 / 25-05-2020
Nazir: “Bizi Soyuq müharibəyə sürükləyirlər”
13:27 / 25-05-2020
Prezident İlham Əliyev Salome Zurabişvilini təbrik edib
13:21 / 25-05-2020
Mingəçevirdə 13 nəfərin xəsarət aldığı qəza ilə bağlı cinayət işi açılıb
13:10 / 25-05-2020
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
13:07 / 25-05-2020
Rusiya vətəndaşı Bakıda avtomat silah və 103 kq narkotiklə saxlanılıb
12:59 / 25-05-2020
Mədəniyyət Nazirliyi: "Nazirin səlahiyyətləri rəsmi şəkildə heç kimə həvalə edilməyib"
12:44 / 25-05-2020
Biləsuvarda iki nəfər narkotiklə tutulub
12:35 / 25-05-2020
Gürcüstan XİN-də Ukraynadakı səfirlə məsləhətləşmələr aparılır
12:33 / 25-05-2020
Bakıda “Kəlbəcər” restoranında karantini pozan şəxslər cəzalandırılıb
12:10 / 25-05-2020
Ukraynada daha 259 nəfərdə koronavirus aşkarlanıb
12:06 / 25-05-2020
Məhkəmə Cahangir Hacıyevlə bağlı yenidən araşdırmaya başlayıb
11:55 / 25-05-2020
Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 47 nəfər saxlanılıb
11:49 / 25-05-2020
Bulthuis “Qəbələ”yə futbola görə yox, pul üçün transfer edib
12:29 / 22-05-2020
Prezident daha bir icra başçısını vəzifədən azad etdi
15:15 / 22-05-2020
Prezident bir qrup şəxsi təltif etdi - Siyahı
16:35 / 21-05-2020
Təhsil naziri: "...hazır olmayanlar üçün avqust-sentyabr aylarında yenidən imtahanlar təşkil ediləcək"
18:23 / 24-05-2020
Qiyamçı general Türkiyəyə müharibə elan etdi
14:35 / 21-05-2020
Nazir müavini vəzifədən azad olundu - Yeni təyinat
22:12 / 20-05-2020
Təhlükə yenidən artır: nə etməliyik? - Professor yazır
18:57 / 20-05-2020
Rusiya muzdlu döyüşçüləri Türkiyəyə qarşı döyüşə göndərir - Foto
17:11 / 21-05-2020
Prezident anons verdi: "İcra başçılarının fəaliyyəti təftiş edilir..."
14:53 / 24-05-2020
Əbülfəs Qarayevlə Elçin Quliyevə Britaniyada cinayət işi açılıb
13:58 / 21-05-2020
Ağ Evin qarşısı cəsədlərlə doludur - ABŞ-da və daha iki ölkədə gərginlik artır - Fotolar
18:17 / 20-05-2020
Prezident DTX ilə bağlı fərman imzaladı - Dəyişiklik
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
Tarix: 09-10-2019 19:10 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi məktəblərdə apardığı monitorinq və araşdırmaların nəticələrini açıqlayıb.
Mərkəzdən Reyting.az-a verilən məlumata görə, monitorinq və araşdırmalar nəticəsində məktəblərdə ciddi problemlər ortaya çıxarılıb. Yaxın zamanlarda bununla bağlı xüsusi hesabat hazırlanaraq ictimaiyyətə təqdim olunacaqdır.
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi hələlik ölkə təhsilindəki problematik məsələlərdən biri üzərində dayanıb: Niyə əksər yaşlı müəllimlər, zəif və ya yetərsiz olduqları halda, özlərini “ən güclü” və “üstün” müəllim hesab edirlər?
Mərkəz bildirir ki, məktəblərdə monitorinq və araşdımalar zamanı bəlli olub ki, əksər yaşlı müəllimlərin ya savadları aşağıdır, ya da dərs keçməyə, öz işini görməyə həvəsli deyillər. Mərkəz əməkdaşları müxtəlif sahənin mütəxəssisləri və alimlərlə bu məsələni müzakiyə çıxarıb. Mütəxəssis və alimlərə ünvanlanan sual belə olub: Niyə yaşlı müəllimlər, cavan müəllimlərdən ümumən daha zəif və daha məsuliyyətsizdirlər? Belə olduğu halda onlar niyə daha iddialı və təkəbbürlüdürlər?
Qeyd edək ki, suala ilk cavabı yaşlı nəslin təmsilçisi, tanınmış sosioloq, universitet müəllimi Əhməd Qəşəmoğlu verib.
Ə. Qəşəmoğlu deyib ki, bir çox yaşlı müəllimlər dərsi zəif tədris etsə də, gənc nəsil onlardan da zəifdir: “Yaşlı nəsil arasında, zəif tədris edənlər, məhz dünyagörüşləri məhdud olan insanlardır. Müasir dərsliklərlə tanışlıqları yoxdur, çağdaş təhsil sistemi barədə təsəvvürləri azdır və 30 il əvvəlki tərzdə dərs deməklərini davam etdirirlər. Lakin, onlardan daha gənc, rüşvətlə universitetlərə girən, diplom əvəzinə, təhsil müəssisəsinə pul ödənişi qəbzi alıb, bunu diplom hesab edən gənclərdir. Ona görə də, fikriniz, ümumən doğru deyil. Xeyli yaşlı müəllim tanıyıram ki, gənclərin onlar kimi dərs deməsinə illər lazımdır”.
Sosioloq iddia edir ki, ümumilikdə, müəllimlərimiz çox zəifdir: “Bu gün tələbələrimiz dərsə biganədirsə, bunun günahının 50 faizindən çoxu müəllimlərin zəifliyindədir.
Müəllimlərin zəifliyinin səbəbini bu amillərdə görürəm: etinasızlıq, ruh düşkünlüyü, tənbəllik, hazırlaşmağa vaxtın olmaması, internetdən istifadəni bacarmamaq və xarici dilləri bilməmək. Bu əlamətlər yaşlı müəllimlərdə daha çox olduğundan, onlar zəifdirlər”.
Gənc sosioloq Sahib Altay isə fərqli düşünür:
“Niyə yaşlı müəllimlər, gənc müəllimlərdən daha zəif tədris keyfiyyəti göstərirlər?
Azərbaycanda, indiki yaşlı və orta yaşlı nəsil, keçmiş sovet təhsil sistemindən tərbiyə və təhsil almış insanlardır. O dövrün müəllimləri də fərqli sistemdə təhsil almışdılar. Bundan əlavə, XX əsrin müxtəlif dövrlərində doğulmuş Azərbaycan insanının, dövrə münasibəti də fərqlidir”.
Sahib Altay bildirib ki, müharibədən sonrakı dövrdə, 50-60-cı illərdə Azərbaycanda xeyli müəllim, alim, ziyalı yetişsə də, bir məsələ var: “Sosializm, iki cəmiyyət prinsipindən birincisini - "Qapalı cəmiyyət prinsipi"ni ehtiva edirdi. Bu prinsipə görə, toplumlara ərzaq da, informasiya da, təhsil də yarımçıq verilir, sosial münasibətlərin möhkəmlənməsi üçün insanlar arasında bir-birindən sosial asılılıq yaradılır. Əlbəttə, həmin təhsil sisteminin yaxşı tərəfləri də mövcud idi.
Müstəqillik dövründən sonra Azərbaycana test üsulunun gətirilməsi isə vəziyyəti xeyli dəyişdi. Texniki, humanitar təhsil anlayışı meydana gəldi. Bu sistemin əvvəlki sistemdən üstünlüyü ondadır ki, bu sistemdə oxuyan tələbə, özünə lazım olmayan informasiyaları əzbərləmək məcburiyyətində qalmır, yalnız bir sahəni mənimsəyir və lazımsız informasiyanı qəbul etmək əvəzinə, özünü daha da təkmilləşdirir. Bir də, bu sistemdəki qəbul üsulu, əvvəlki sistemdən daha şəffafdır. Testdən sonra "Boloniya" sisteminin Azərbaycana gəlməsi, təkcə universitetlərdə deyil, həm də orta məktəblərdə vəziyyəti dəyişdi. Kurikulum tədris üsulu, yaşlı müəllimlərin işini xeyli qəlizləşdirdi. Təbii ki, test üsulu ilə qəbul olub, təhsil almış müəllimlərlə, keçmiş qapalı təhsil sistemində təhsil almış müəllimlər fərqlənməlidir. Ancaq, burada, təhsil sistemindən kənar bir səbəb də var. Bu da, müəllimliklə yox, birbaşa yaş nəsli ilə bağlıdır. Azərbaycanda, hazırkı gənclik, yeni təhsil sistemində təhsil alır. Sosial şəbəkələr, müxtəlif təhsil proqramları vasitəsilə dünyaya açıla bilir. Təhsildən əlavə, şəxsi həyatda da müasir düşüncə tərzinə əsasən yaşamağa can atır. Orta yaşlı və yaşlı nəsil isə mühafizəkardır. Onlar üçün dünya, hələ də Sovetlər Birliyindən ibarətdir. Onlar, öz dövrlərinin və təhsillərinin mənfi cəhətlərini heç vaxt görmək istəmirlər.
Dövr və mühit önəmlidir. Hər uşaq, öz dövrünə uyğun doğulur, öncəki nəsillərdən, hətta öz valideynlərindən belə geniş potensiala sahib olur. 30-40 il öncənin uşaqlarını nağıllarla yatırmaq mümkün olurdusa, indiki uşaqlar nağıllara gülürlər.
Sonda demək istədiyim bir məqam var. Müəllim, öz dövrünün də, sonrakı dövrün də əksər insanından fərqli olmalıdır. Müəllim, öz dövrünün digər insanları kimi ən adi ənənələrin mühafizəkarına çevrilməməlidir. Çünki, müəllimin missiyası öyrətməkdir. Hansı dövrdə yaşamasından asılı olmayaraq, dövrün təhsil sistemi və imkanları çərçivəsində, bəzən də o çərçivədən kənara çıxıb, daha üstün çalarlarla tədris etməyi bacarmalıdır…”
Qeyd edək ki, özünəxas metod və yanaşmaları ilə fərqlənən psixoloq-alim Yunis Dürüst də məsələyə münasibət bildirib. Onun fikri sosioloqun fikirləri ilə üst-üstə düşür.
Y. Dürüstün sözlərinə görə, yaşlı müəllimlərin, ümumilikdə cavan müəllimlərdən daha yetərsiz olmasının əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
“1) Sovet təhsili, müasir Azərbaycan təhsilindən bir çox meyarlarına görə üstün olsa da, hər şey elə bundan ibarət deyil! Elm, sösüz ki, həyatın özü kimi, daim dəyişir və yenilənir, irəli gedir. Tutalım, 60-cı, ya da 70-ci illərin dərs vəsaitləri, təbii ki, o zamankı elmi səviyyədən daha yüksək ola bilməzdi. Lakin indi, ümumi elmi səviyyə artıbdır və elmi bilgilər sərhədləri aşaraq dünyanın hər yerinə asanlıqla yayılır. Nəticədə də, əlbəttə ki, indiki cavanların əllərində, daha böyük imkanlar və elmi şərait vardır. İndinin əlaçı tələbəsinin bildiyi ilə, o zamanın əlaçı tələbəsinin bildikləri eyni deyil. İndikilər, necə deyərlər, daha “çoxbilmiş”dir. Biz, bu reallığın təsirini, hətta azyaşlı uşaqların timsalında da görə bilərik.
2) Elmlərlə bərabər, təbii ki, texniki imkanlar da genişlənibdir. Və indi, hətta yolda, marşrutda gedərkən belə, müvafiq cihazlar vasitəsilə istədiyin bilgiləri əldə etmək mümkündür. Yəni, 70-ci illərdə, hətta 90-cı illərdə hansısa məlumatı əldə etmək üçün ya kitabxanaya getməliydin, ya da o bilgidən məhrum qalmalı idin. İndisə kitabxana özü sənin “ayağına gəlibdir”.
3) Digər mühüm amil də budur: ümumiyyətlə, insanlarda fitri olaraq bir çox yanlışlıqlar və boşluqlar mövcuddur və əksər insanlar, bu boşluqları düzəltməyi düşünmürlər. Məsələn, hər kəsin səhvlərindən biri budur: “kimin yaşı çoxdursa, daha ağıllıdır”. Halbuki ağıllı atalarımızın da dediyi kimi, ağıl, yaşda deyil, başdadır. Lakin, ağıllı olmayan atalarımız isə nədənsə bunun əksini deyirlər və müdrikliyin meyarını, yaşda görürlər. Bəs, niyə ağıllı olmayan atalarımız, yaşı, belə vacib amil kimi təqdim etməyə çalışırlar? Açıqlaması fikrimizcə budur: elmi və fəlsəfi yanaşmaya görə, insan, hansısa səhvə yol verəndə, hansısa problemlə qarşılaşdıqda iki seçimdən birini edir. Ya səhvi düzəldir və səhv etdiyini etiraf edir, ya da səhvi etiraf etmək ona ağır gəldiyi üçün təkəbbürlü, loğva davranır. Və əksər hallarda da insanlar üçün səhvi etiraf etmək, ağır bir şey olur, odur ki onlar, digər və daha asan zənn etdikləri yolu seçirlər: səhvi davam etdirməyi.
Bu dilemma, bu seçim, əslində hər an, hər məqamda insanın qarşısına çıxır. Bəzi insanlar, eyni seçimi, hər zaman təkrar etməyə meyilli olurlar və nəticədə, bu, onların xarakterinə, şəxsiyyət xüsusiyyətinə çevrilir. Yəni, əvvəl psixoloji fakt olan bir şey, tez-tez edildikdə, psixoloji bir prosesə və sonra da psixoloji xüsusiyyətə çevrilir! Nəticədə nə baş verir: təkəbbürlü, səhvdən dönməz, özünü hamıdan ağıllı bilən, cavanlara həqarətlə baxan bir tip formalaşır.
4) Digər önəmli amil də elə bayaqkı tendensiya ilə bağlıdır; yaşlı müəllimlərimiz, özlərini avtomatik üstün və ağıllı bildikləri üçün nəticə etibarilə, inkişaf etməyə, çalışmağa, oxumağa çox da ehtiyac duymurlar deyə, bu da onların, müasir yeniliklərlə ayaqlaşa bilmələrində, əlavə çətinliklərə səbəb olur”.
Digər ekspert, kliniki psixoloq və universitet müəllimi Nuriyyə Quliyeva isə deyir ki, gənc müəllimlər xarici ölkə mənbələrini, yenilikləri asanlıqla əldə edərək tətbiq edə bilirlər, yenilikçidirlər: “Həmçinin, bu faktı da, çox aydın, açıq şəkildə qəbul edə bilirlər ki, təhsil sistemində daim yeniliklər olur və o yeniliklərdən faydalanıb tətbiq etmək lazımdır. Yaşlı müəllimlər isə məsələyə bu cür yanaşmırlar, bunu qəbul etmirlər. Onlar düşünürlər ki, təcrübələri çox, illərlə olduğu üçün doğru bilən, məhz onlardır.
Amma, belə olmamalıdır; təcrübə ilinin, “staj”ın çox olması, heç də keyfiyyət, yüksək tədris demək deyil. Əksinə, ola bilər ki, beş ilin müəllimi, 30 ilin müəllimindən daha bilikli, daha faydalı olsun.
Hətta tibb sahəsində də belədir. Fikir versək görərik ki, yeni, gənc həkimlər, daha çox fayda verir, nəinki sovet psixologiyalı həkimlər. Bu, həmçinin tədris sahəsində də belədir.
Elm günü-gündən dəyişir, hər il elmə yeniliklər daxil olur və bu yenilikləri mütləq mənimsəyib tətbiq etmək lazımdır”.
N. Quliyevanın fikrincə, indiki tələbə və şagirdlərin psixologiyası da, öyrənmə yönümü də fərqlidir: “Təbii ki, keçmiş metodlar, onlar üçün keçərli olmayacaqdır. İndi internet və texnologiya dövrüdür. Və gənc müəllimlər, xarici dilli mənbələrdən, internet resurslarından öyrənmə metodunu interaktiv hala gətirib onu tətbiq edirlər. Lakin yaşlı müəllimlər bunu mənimsəməkdə və tətbiq etməkdə çətinlik çəkirlər”.
Sonda onu da qeyd edək ki, Təhsil Araşdırmalar Mərkəzinin mütəxəssisi, təhsil eksperti Emin Aydın Mirzəli araşdırma və ekspert rəyləri ilə bağlı bunları deyib:
“Əlbəttə, bizim mərkəzin, obyektivlik və peşəkarlıqla etdiyi araşdırmaların nəticəsi olaraq gəldiyi qənaətin doğruluğunu ekspertlər də təsdiq edir. Düzdür, yaşlı nəslin nümayəndəsi olan hörmətli Əhməd Qəşəmoğlunun əks fikirlərinə toxunmaq istəmirəm, lakin sosioloq Sahib Altay və psixoloq Yunis Dürüst düşünürəm ki, yetərli və dolğun izah verdilər. Əlavə edəcəyim bir şey yoxdur. Həmçinin, qeyd edim ki, Sahib bəyin mövzu ilə bağlı, xüsusi bir yazısı da olacaq və dəyərli olduğu üçün mətbuata təqdim edəcəyik.
Beləliklə, başda qoyduğumuz sualın cavabı hazırdır: “Niyə yaşlı müəllimlər, cavanlardan ümumən daha zəif olduqları halda, özlərini onlardan üstün sayır, hətta onlara təhqiramiz yanaşır?”-sualının əsas cavabı budur; çünki onlar “təcrübəli”dir, lakin səhvdən dönməmək üzrə! Səhvdən dönməyi tərgiddikləri üçün artıq, təkəbbürlü, loğva bir xarakter formalaşıbdır. Təkəbbürlü bir insan da, inkişaf etməyə ehtiyac duymayan, bilmədiyi halda bildiyini zənn edən bir xarakterdir. Sözsüz ki, söhbət, bütün yaşlı müəllimlərdən getmir, əksəriyyətdən gedir. Söhbət, əslində, cəmiyyətimizdəki bütün yaşlı insanlar üçün xarakterik olan psixo-sosial bir xüsusiyyətdən gedir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 09-10-2019 19:10 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi məktəblərdə apardığı monitorinq və araşdırmaların nəticələrini açıqlayıb.
Mərkəzdən Reyting.az-a verilən məlumata görə, monitorinq və araşdırmalar nəticəsində məktəblərdə ciddi problemlər ortaya çıxarılıb. Yaxın zamanlarda bununla bağlı xüsusi hesabat hazırlanaraq ictimaiyyətə təqdim olunacaqdır.
Təhsil Araşdırmalar Mərkəzi hələlik ölkə təhsilindəki problematik məsələlərdən biri üzərində dayanıb: Niyə əksər yaşlı müəllimlər, zəif və ya yetərsiz olduqları halda, özlərini “ən güclü” və “üstün” müəllim hesab edirlər?
Mərkəz bildirir ki, məktəblərdə monitorinq və araşdımalar zamanı bəlli olub ki, əksər yaşlı müəllimlərin ya savadları aşağıdır, ya da dərs keçməyə, öz işini görməyə həvəsli deyillər. Mərkəz əməkdaşları müxtəlif sahənin mütəxəssisləri və alimlərlə bu məsələni müzakiyə çıxarıb. Mütəxəssis və alimlərə ünvanlanan sual belə olub: Niyə yaşlı müəllimlər, cavan müəllimlərdən ümumən daha zəif və daha məsuliyyətsizdirlər? Belə olduğu halda onlar niyə daha iddialı və təkəbbürlüdürlər?
Qeyd edək ki, suala ilk cavabı yaşlı nəslin təmsilçisi, tanınmış sosioloq, universitet müəllimi Əhməd Qəşəmoğlu verib.
Ə. Qəşəmoğlu deyib ki, bir çox yaşlı müəllimlər dərsi zəif tədris etsə də, gənc nəsil onlardan da zəifdir: “Yaşlı nəsil arasında, zəif tədris edənlər, məhz dünyagörüşləri məhdud olan insanlardır. Müasir dərsliklərlə tanışlıqları yoxdur, çağdaş təhsil sistemi barədə təsəvvürləri azdır və 30 il əvvəlki tərzdə dərs deməklərini davam etdirirlər. Lakin, onlardan daha gənc, rüşvətlə universitetlərə girən, diplom əvəzinə, təhsil müəssisəsinə pul ödənişi qəbzi alıb, bunu diplom hesab edən gənclərdir. Ona görə də, fikriniz, ümumən doğru deyil. Xeyli yaşlı müəllim tanıyıram ki, gənclərin onlar kimi dərs deməsinə illər lazımdır”.
Sosioloq iddia edir ki, ümumilikdə, müəllimlərimiz çox zəifdir: “Bu gün tələbələrimiz dərsə biganədirsə, bunun günahının 50 faizindən çoxu müəllimlərin zəifliyindədir.
Müəllimlərin zəifliyinin səbəbini bu amillərdə görürəm: etinasızlıq, ruh düşkünlüyü, tənbəllik, hazırlaşmağa vaxtın olmaması, internetdən istifadəni bacarmamaq və xarici dilləri bilməmək. Bu əlamətlər yaşlı müəllimlərdə daha çox olduğundan, onlar zəifdirlər”.
Gənc sosioloq Sahib Altay isə fərqli düşünür:
“Niyə yaşlı müəllimlər, gənc müəllimlərdən daha zəif tədris keyfiyyəti göstərirlər?
Azərbaycanda, indiki yaşlı və orta yaşlı nəsil, keçmiş sovet təhsil sistemindən tərbiyə və təhsil almış insanlardır. O dövrün müəllimləri də fərqli sistemdə təhsil almışdılar. Bundan əlavə, XX əsrin müxtəlif dövrlərində doğulmuş Azərbaycan insanının, dövrə münasibəti də fərqlidir”.
Sahib Altay bildirib ki, müharibədən sonrakı dövrdə, 50-60-cı illərdə Azərbaycanda xeyli müəllim, alim, ziyalı yetişsə də, bir məsələ var: “Sosializm, iki cəmiyyət prinsipindən birincisini - "Qapalı cəmiyyət prinsipi"ni ehtiva edirdi. Bu prinsipə görə, toplumlara ərzaq da, informasiya da, təhsil də yarımçıq verilir, sosial münasibətlərin möhkəmlənməsi üçün insanlar arasında bir-birindən sosial asılılıq yaradılır. Əlbəttə, həmin təhsil sisteminin yaxşı tərəfləri də mövcud idi.
Müstəqillik dövründən sonra Azərbaycana test üsulunun gətirilməsi isə vəziyyəti xeyli dəyişdi. Texniki, humanitar təhsil anlayışı meydana gəldi. Bu sistemin əvvəlki sistemdən üstünlüyü ondadır ki, bu sistemdə oxuyan tələbə, özünə lazım olmayan informasiyaları əzbərləmək məcburiyyətində qalmır, yalnız bir sahəni mənimsəyir və lazımsız informasiyanı qəbul etmək əvəzinə, özünü daha da təkmilləşdirir. Bir də, bu sistemdəki qəbul üsulu, əvvəlki sistemdən daha şəffafdır. Testdən sonra "Boloniya" sisteminin Azərbaycana gəlməsi, təkcə universitetlərdə deyil, həm də orta məktəblərdə vəziyyəti dəyişdi. Kurikulum tədris üsulu, yaşlı müəllimlərin işini xeyli qəlizləşdirdi. Təbii ki, test üsulu ilə qəbul olub, təhsil almış müəllimlərlə, keçmiş qapalı təhsil sistemində təhsil almış müəllimlər fərqlənməlidir. Ancaq, burada, təhsil sistemindən kənar bir səbəb də var. Bu da, müəllimliklə yox, birbaşa yaş nəsli ilə bağlıdır. Azərbaycanda, hazırkı gənclik, yeni təhsil sistemində təhsil alır. Sosial şəbəkələr, müxtəlif təhsil proqramları vasitəsilə dünyaya açıla bilir. Təhsildən əlavə, şəxsi həyatda da müasir düşüncə tərzinə əsasən yaşamağa can atır. Orta yaşlı və yaşlı nəsil isə mühafizəkardır. Onlar üçün dünya, hələ də Sovetlər Birliyindən ibarətdir. Onlar, öz dövrlərinin və təhsillərinin mənfi cəhətlərini heç vaxt görmək istəmirlər.
Dövr və mühit önəmlidir. Hər uşaq, öz dövrünə uyğun doğulur, öncəki nəsillərdən, hətta öz valideynlərindən belə geniş potensiala sahib olur. 30-40 il öncənin uşaqlarını nağıllarla yatırmaq mümkün olurdusa, indiki uşaqlar nağıllara gülürlər.
Sonda demək istədiyim bir məqam var. Müəllim, öz dövrünün də, sonrakı dövrün də əksər insanından fərqli olmalıdır. Müəllim, öz dövrünün digər insanları kimi ən adi ənənələrin mühafizəkarına çevrilməməlidir. Çünki, müəllimin missiyası öyrətməkdir. Hansı dövrdə yaşamasından asılı olmayaraq, dövrün təhsil sistemi və imkanları çərçivəsində, bəzən də o çərçivədən kənara çıxıb, daha üstün çalarlarla tədris etməyi bacarmalıdır…”
Qeyd edək ki, özünəxas metod və yanaşmaları ilə fərqlənən psixoloq-alim Yunis Dürüst də məsələyə münasibət bildirib. Onun fikri sosioloqun fikirləri ilə üst-üstə düşür.
Y. Dürüstün sözlərinə görə, yaşlı müəllimlərin, ümumilikdə cavan müəllimlərdən daha yetərsiz olmasının əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
“1) Sovet təhsili, müasir Azərbaycan təhsilindən bir çox meyarlarına görə üstün olsa da, hər şey elə bundan ibarət deyil! Elm, sösüz ki, həyatın özü kimi, daim dəyişir və yenilənir, irəli gedir. Tutalım, 60-cı, ya da 70-ci illərin dərs vəsaitləri, təbii ki, o zamankı elmi səviyyədən daha yüksək ola bilməzdi. Lakin indi, ümumi elmi səviyyə artıbdır və elmi bilgilər sərhədləri aşaraq dünyanın hər yerinə asanlıqla yayılır. Nəticədə də, əlbəttə ki, indiki cavanların əllərində, daha böyük imkanlar və elmi şərait vardır. İndinin əlaçı tələbəsinin bildiyi ilə, o zamanın əlaçı tələbəsinin bildikləri eyni deyil. İndikilər, necə deyərlər, daha “çoxbilmiş”dir. Biz, bu reallığın təsirini, hətta azyaşlı uşaqların timsalında da görə bilərik.
2) Elmlərlə bərabər, təbii ki, texniki imkanlar da genişlənibdir. Və indi, hətta yolda, marşrutda gedərkən belə, müvafiq cihazlar vasitəsilə istədiyin bilgiləri əldə etmək mümkündür. Yəni, 70-ci illərdə, hətta 90-cı illərdə hansısa məlumatı əldə etmək üçün ya kitabxanaya getməliydin, ya da o bilgidən məhrum qalmalı idin. İndisə kitabxana özü sənin “ayağına gəlibdir”.
3) Digər mühüm amil də budur: ümumiyyətlə, insanlarda fitri olaraq bir çox yanlışlıqlar və boşluqlar mövcuddur və əksər insanlar, bu boşluqları düzəltməyi düşünmürlər. Məsələn, hər kəsin səhvlərindən biri budur: “kimin yaşı çoxdursa, daha ağıllıdır”. Halbuki ağıllı atalarımızın da dediyi kimi, ağıl, yaşda deyil, başdadır. Lakin, ağıllı olmayan atalarımız isə nədənsə bunun əksini deyirlər və müdrikliyin meyarını, yaşda görürlər. Bəs, niyə ağıllı olmayan atalarımız, yaşı, belə vacib amil kimi təqdim etməyə çalışırlar? Açıqlaması fikrimizcə budur: elmi və fəlsəfi yanaşmaya görə, insan, hansısa səhvə yol verəndə, hansısa problemlə qarşılaşdıqda iki seçimdən birini edir. Ya səhvi düzəldir və səhv etdiyini etiraf edir, ya da səhvi etiraf etmək ona ağır gəldiyi üçün təkəbbürlü, loğva davranır. Və əksər hallarda da insanlar üçün səhvi etiraf etmək, ağır bir şey olur, odur ki onlar, digər və daha asan zənn etdikləri yolu seçirlər: səhvi davam etdirməyi.
Bu dilemma, bu seçim, əslində hər an, hər məqamda insanın qarşısına çıxır. Bəzi insanlar, eyni seçimi, hər zaman təkrar etməyə meyilli olurlar və nəticədə, bu, onların xarakterinə, şəxsiyyət xüsusiyyətinə çevrilir. Yəni, əvvəl psixoloji fakt olan bir şey, tez-tez edildikdə, psixoloji bir prosesə və sonra da psixoloji xüsusiyyətə çevrilir! Nəticədə nə baş verir: təkəbbürlü, səhvdən dönməz, özünü hamıdan ağıllı bilən, cavanlara həqarətlə baxan bir tip formalaşır.
4) Digər önəmli amil də elə bayaqkı tendensiya ilə bağlıdır; yaşlı müəllimlərimiz, özlərini avtomatik üstün və ağıllı bildikləri üçün nəticə etibarilə, inkişaf etməyə, çalışmağa, oxumağa çox da ehtiyac duymurlar deyə, bu da onların, müasir yeniliklərlə ayaqlaşa bilmələrində, əlavə çətinliklərə səbəb olur”.
Digər ekspert, kliniki psixoloq və universitet müəllimi Nuriyyə Quliyeva isə deyir ki, gənc müəllimlər xarici ölkə mənbələrini, yenilikləri asanlıqla əldə edərək tətbiq edə bilirlər, yenilikçidirlər: “Həmçinin, bu faktı da, çox aydın, açıq şəkildə qəbul edə bilirlər ki, təhsil sistemində daim yeniliklər olur və o yeniliklərdən faydalanıb tətbiq etmək lazımdır. Yaşlı müəllimlər isə məsələyə bu cür yanaşmırlar, bunu qəbul etmirlər. Onlar düşünürlər ki, təcrübələri çox, illərlə olduğu üçün doğru bilən, məhz onlardır.
Amma, belə olmamalıdır; təcrübə ilinin, “staj”ın çox olması, heç də keyfiyyət, yüksək tədris demək deyil. Əksinə, ola bilər ki, beş ilin müəllimi, 30 ilin müəllimindən daha bilikli, daha faydalı olsun.
Hətta tibb sahəsində də belədir. Fikir versək görərik ki, yeni, gənc həkimlər, daha çox fayda verir, nəinki sovet psixologiyalı həkimlər. Bu, həmçinin tədris sahəsində də belədir.
Elm günü-gündən dəyişir, hər il elmə yeniliklər daxil olur və bu yenilikləri mütləq mənimsəyib tətbiq etmək lazımdır”.
N. Quliyevanın fikrincə, indiki tələbə və şagirdlərin psixologiyası da, öyrənmə yönümü də fərqlidir: “Təbii ki, keçmiş metodlar, onlar üçün keçərli olmayacaqdır. İndi internet və texnologiya dövrüdür. Və gənc müəllimlər, xarici dilli mənbələrdən, internet resurslarından öyrənmə metodunu interaktiv hala gətirib onu tətbiq edirlər. Lakin yaşlı müəllimlər bunu mənimsəməkdə və tətbiq etməkdə çətinlik çəkirlər”.
Sonda onu da qeyd edək ki, Təhsil Araşdırmalar Mərkəzinin mütəxəssisi, təhsil eksperti Emin Aydın Mirzəli araşdırma və ekspert rəyləri ilə bağlı bunları deyib:
“Əlbəttə, bizim mərkəzin, obyektivlik və peşəkarlıqla etdiyi araşdırmaların nəticəsi olaraq gəldiyi qənaətin doğruluğunu ekspertlər də təsdiq edir. Düzdür, yaşlı nəslin nümayəndəsi olan hörmətli Əhməd Qəşəmoğlunun əks fikirlərinə toxunmaq istəmirəm, lakin sosioloq Sahib Altay və psixoloq Yunis Dürüst düşünürəm ki, yetərli və dolğun izah verdilər. Əlavə edəcəyim bir şey yoxdur. Həmçinin, qeyd edim ki, Sahib bəyin mövzu ilə bağlı, xüsusi bir yazısı da olacaq və dəyərli olduğu üçün mətbuata təqdim edəcəyik.
Beləliklə, başda qoyduğumuz sualın cavabı hazırdır: “Niyə yaşlı müəllimlər, cavanlardan ümumən daha zəif olduqları halda, özlərini onlardan üstün sayır, hətta onlara təhqiramiz yanaşır?”-sualının əsas cavabı budur; çünki onlar “təcrübəli”dir, lakin səhvdən dönməmək üzrə! Səhvdən dönməyi tərgiddikləri üçün artıq, təkəbbürlü, loğva bir xarakter formalaşıbdır. Təkəbbürlü bir insan da, inkişaf etməyə ehtiyac duymayan, bilmədiyi halda bildiyini zənn edən bir xarakterdir. Sözsüz ki, söhbət, bütün yaşlı müəllimlərdən getmir, əksəriyyətdən gedir. Söhbət, əslində, cəmiyyətimizdəki bütün yaşlı insanlar üçün xarakterik olan psixo-sosial bir xüsusiyyətdən gedir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
30-04-2020, 18:51
“8-ci kilometr bazarı”nın sahibi ilə bağlı müəmalı hadisə: onu gecəyarısı kim və ya kimlər soyub?
2-04-2020, 13:39
Koronavirusdan sonra... - Dünyada böyük dəyişiklik gözlənilir
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
10-05-2019, 13:38
İcra Hakimiyyəti heç bir səbəb göstərmədən bir ailəni evsiz qoydu
20-02-2019, 08:49
Dəmirqapı Dərbəndim: Rus işğalı, yoxsa... farsların əlindən nicat?
26-01-2019, 20:20
“Ən böyük Niyazi, ondan böyük yox” - Fazil Rəhmanzadə
19-01-2019, 20:14
Qarabağla bağlı növbəti təhlükəli plan işə düşüb - Ekspertlər
11-01-2019, 13:48
“O olmasın, bu olsun” əsəri farslar tərəfindən oğurlanıb? - Araşdırma
30-11-2018, 23:34
Təhsilə ayrılan büdcə vəsaitlərini mənimsəyirlər: İnvestisiya xərcləri artırılsa da, şəffaflıq təmin edilmir
14-10-2018, 00:06
Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının yeni qaydaları narazılıq yaradıb
23-09-2018, 10:35
Minlərlə məzunun ali təhsil diplomu tanınmaya bilər - Xəbərdarlıq
26-05-2018, 21:11
On ikinci imza - Hacı Mirzə Səlim Axundzadə
20-05-2018, 01:47
Hökumət təhsildəki problemi həll edə bilmir - Ekspertlər
24-04-2018, 11:08
Çörəklə bağlı təhlükəli vəziyyət yaranıb; Un məmulatlarına zərərli maddələr qatılır - Ekspertlər
7-03-2018, 07:58
Azərbaycan qlobal qida terroruna məruz qalır - Ekspertlər
18-02-2018, 16:59
Ailə bünövrəsi və basdırılan minalar
17-12-2017, 14:28
Oğru məmurlara qarşı sərt cəza; Korrupsiya hesabına qurulmuş “iqtisadi imperiya”lar süquta yaxınlaşır
9-12-2017, 14:21
Nazirliyin proqnozları özünü doğrultmur; Naşı məmurlar əhalini xarici məhsullara möhtac qoyub
25-11-2017, 11:10
Yeni büdcə acınacaqlı vəziyyətdədir; Hökumət xalqın yaşayışında müsbət dəyişiklik edə bilməyəcək
22-09-2017, 12:11
Qadınların sosial-psixoloji problemləri və onların həlli yolları
21-08-2017, 13:57
Hökumət əhalinin qida təhlükəsizliyinə nəzarət edə bilmir
12-08-2017, 17:13
Azərbaycanın turizm sektoru pərakəndə vəziyyətdədir
18-06-2017, 12:12
Hökumət ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini təmin edə bilmir
4-03-2017, 16:26
Orta məktəb dərsliklərimiz standartlara cavab vermir – Ekspertlər
8-01-2017, 16:24
Ekspertlər xəbərdarlıq edir: Azərbaycana gətirilən quş əti ciddi fəsadlar yarada bilər
15-08-2016, 13:27
İşğaldakı 5 rayonun qaytarılması müqabilində ağır şərt irəli sürülür
12-08-2016, 16:45
Orta təhsildəki problemlər ali məktəbləri böhrana sürükləyir
12-07-2016, 15:11
Təhsil Nazirliyinin ləğvi tələb olunur; Birabırçı nəticələr təhsil sisteminə inamsızlığı artırıb
15-06-2016, 18:06
Azərbaycan turizm mövsümünə problemlə başlayır
11-04-2016, 10:54
Abbas Abbasovun gizli planı aşkara çıxır; Rusiya faktorundan iqtidara qarşı yararlanmaq istəyirlər
26-01-2016, 17:52
Hökumətin anti-böhran tədbirləri effektli sayılmır; mütəxəssislər fərqli təkliflər verir
19-01-2016, 15:45
Böhrandan çıxış yolları: Nəyi necə etməli, xalqla necə davranmalı?
18-01-2016, 15:32
Postneft dövrü dünyanın xəritəsini dəyişəcək -Yeni təhlükə
15-01-2016, 12:47
Böhrandan ilkin çıxış yolu kimi hökumətin istefası tələb olunur
Dünən, 18:23
Qiyamçı general Türkiyəyə müharibə elan etdi
Dünən, 16:34
Azərbaycanda daha 140 nəfər koronavirusa yoluxub
Dünən, 14:39
Baş nazir mühakimə olunacaq
Dünən, 00:19
Bu gün Azərbaycanda Ramazan bayramıdır
23-05-2020, 16:17
Maliyyə dəstəyi ilə bağlı sahibkarlara müraciət ünvanlanıb
23-05-2020, 12:07
İcra başçılarının başı dərddə: işsizlərin əməkhaqqı kartları ilə bağlı yoxlamalar başladı
22-05-2020, 22:35
AŞPA mətbuat azadlığı ilə bağlı Azərbaycan və Türkiyəyə çağırış edib
22-05-2020, 15:15
Prezident bir qrup şəxsi təltif etdi - Siyahı
22-05-2020, 12:29
Prezident daha bir icra başçısını vəzifədən azad etdi
22-05-2020, 12:19
İsrail və Türkiyə bir araya gəlir - İrana qarşı yeni birlik yarana bilər
22-05-2020, 11:02
BMT yalan məlumat yayanlara qarşı mübarizəyə başladı
21-05-2020, 20:23
DSX, FHN və ETSN-nin vəzifəli şəxsləri saxlanılıb - DTX və Baş Prokurorluq birgə məlumat yaydı - Video
21-05-2020, 18:12
Azərbaycandakı iranlı məhbusların məsələsi İlham Əliyevə məruzə olunacaq
21-05-2020, 17:11
Prezident anons verdi: "İcra başçılarının fəaliyyəti təftiş edilir..."
21-05-2020, 15:49
Baş prokurora yeni müavinlər təyin olunub
21-05-2020, 14:35
Nazir müavini vəzifədən azad olundu - Yeni təyinat
21-05-2020, 14:21
İlham Əliyev naziri vəzifədən azad etdi
21-05-2020, 14:09
Rəis və daha üç məmur vəzifədən kənarlaşdırılıb
21-05-2020, 13:58
Ağ Evin qarşısı cəsədlərlə doludur - ABŞ-da və daha iki ölkədə gərginlik artır - Fotolar
21-05-2020, 13:15
Prezident iki rayona icra başçısı təyin etdi
21-05-2020, 13:11
Azərbaycan hakimiyyətinə çağırış: Qarabağda hərbi əməliyyatlara başlayın! - Bəyanat
20-05-2020, 18:57
Rusiya muzdlu döyüşçüləri Türkiyəyə qarşı döyüşə göndərir - Foto
20-05-2020, 17:37
Ermənistan Rusiyadan üz döndərməyə hazırlaşır - Foto
19-05-2020, 20:01
Azərbaycanı kiber hədəfə alan hansı dövlətdir?
19-05-2020, 16:43
Ali təhsil pilləsinin standartı və proqramı dəyişib
19-05-2020, 16:04
Kommunistlər pioner təşkilatının bərpa olunmasını istəyir - Foto
18-05-2020, 19:49
İnsan alverinə rəhbərlik edən şəxs yaxalanıb - Fotolar
18-05-2020, 16:43
Azərbaycanda sensasiyalı hadisə: icra başçısının müavini şikayətçini pəncərədən atdı - Video
18-05-2020, 13:38
ABŞ Çin iqtisadiyyatına 35 milyard dollar zərər vurub - İki ölkə arasında gərginlik artır
18-05-2020, 13:08
Baş Prokurorluqda yeni təyinatlar olub - Siyahı + Foto
17-05-2020, 18:21
Əli Həsənovun Avropada yeni biznesi üzə çıxır - Fotolar
16-05-2020, 21:51
DTX-dən daha bir əməliyyat: radikal dini qruplaşmanın üzvü xaricdən gətirildi - Video
16-05-2020, 19:23
800 min insanın qətlində ittiham olunan şəxs yaxalandı - Fotolar
16-05-2020, 17:55
Nazirlər Kabineti karantin rejimi ilə bağlı daha bir qərar verdi: qadağaların siyahısı açıqlandı
16-05-2020, 15:46
Dünyada daha təhlükəli bakteriya yayılır - Foto
16-05-2020, 15:20
Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Lənkəran və Abşerona gediş-gəlişə iki halda icazə veriləcək - Qərar
16-05-2020, 15:10
DSX-nin daha iki polkovniki həbs olunub
16-05-2020, 14:46
Prezident daha bir icra başçısını vəzifədən azad etdi - Sərəncam
15-05-2020, 20:33
Polis generalı PA-da yeni vəzifəyə təyin edildi
Prezidentin sabiq köməkçisi deyir ki, əvvəlki yanaşma və üsullarla, belə diplomatiya ilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə nail olmaq mümkün deyil
Səyyad Əlizadə: "Sən necə nazirsən ki, əlinin altında nələrin baş verdiyini bilmirsən?"
Bədrəddin Quliyev: “Azərbaycan hakimiyyətində təmsil olunan bəlli qüvvələr indiyə qədər bizi milli baxımdan danışıqlara getməyə, siyasi qüvvələrin bir araya gəlməsinə imkan verməyiblər”
Köçəri Nağıbəyli təklif edir ki, Qərbi Azərbaycan mühacir hökuməti Ermənistanla sərhəd rayonda fəaliyyət göstərsin
Hüquqşünas: “Çindən kompensasiya tələbinə Rusiya və digər dövlətlərin də qoşulması mümkündür”
