23:11 / 18-03-2024
Ukrayna ordusu geri çəkilir
20:16 / 18-03-2024
Borrell ikibaşlı danışır
Koronavirusdan sağalanların səhhətində başqa problemlər yaranır
Tarix: 03-03-2021 15:15 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Koronavirusdan sağalanların səhhətində başqa problemlər yaranır

Çin alimləri koronavirusa yoluxub sağalmış adamlarda 6 ay sonra üzə çıxardıqları problemləri “The Lancet” tibb jurnalı vasitəsilə bəyan ediblər. Reyting.az Böyük Britaniyanın “Daily Mail” nəşrinin bu mövzuda hazırladığı yazını təqdim edir:

Çin alimləri saçların tökülməsinin koronavirusun uzunmüddətli simptomlarından biri olduğunu aşkarlayıblar.

Çinin Uhan şəhərində koronavirusa yoluxmuş 1655 nəfərdən 359 nəfəri xəstəxanadan çıxandan sonra 6 ay ərzində saçların tökülməsi problemi ilə üzləşib.

Saçların tökülməsi xəstəlikdən qaynaqlanan streslə və digər səbəblərlə bağlı ola bilər.

Koronavirusa yoluxmadan sonrakı aylarda əsasən yorğunluq, iyibilmənin itirilməsi və sinədə ağrı kimi simptomlar da qalır.

Saç tökülməsinə gəlincə, yeni elmi araşdırmaya görə, COVİD-19-dan sağalanların demək olar dörddə birində bu baş verir.

Araşdırmanın nəticəsi “The Lancet” tibb jurnalında dərc edilib.

Araşdırmada göstərilir ki, Çinin Uhan şəhərinin xəstəxanasında müalicə almış 1655 pasiyentdən 359-nun, yəni 22 faizinin sağalandan sonrakı altı ay içində saçları tökülüb.

Dermatoloqların sözlərinə görə, infeksion xəstəliyə yoluxanlarda saç tökülməsi bədənin streslə əlaqədar normal fizioloji reaksiyası olduğu üçün müvəqqəti haldır. Amma alimlər deyirlər ki, COVİD keçəlləşmə problemi doğura bilər, yəni xəstəlikdən sağalmış adamlar saçlarını birdəfəlik itirə bilərlər.

COVİD-19-un uzun müddət davam edən təsirlərini öyrənən çinli alimlər “uzunmüddətli COVİD simptomları” adını verdikləri simptomların siyahısını tərtib ediblər.

Onlar bildiriblər ki, yorğunluq, nəfəs darlığı, yuxusuzluq, başgicəllənmə, oynaq ağrıları, depressiya və ya narahatlıq kimi simptomlar Böyük Britaniyanın Milli Səhiyyə Xidmətinin tərtib etdiyi, koronavirusla əlaqədar 14 simptomdan ibarət siyahıda yer alsa da, onların heç biri ətraflı şəkildə araşdırılmayıb. Saç tökülməsi isə həmin siyahıda ümumiyyətlə yoxdur.

Çinin Tibb Elmləri Akademiyasının alimləri “The Lancet” jurnalında dərc etdirdikləri müştərək məqalədə yazıblar: “Bu araşdırmanın məqsədi xəstəxanadan evə yazılan COVİD-19 pasiyentlərində uzun müddət müşahidə edilən təsirləri öyrənməkdir. Bizim bu araşdırma indiyədək sağalıb xəstəxanadan çıxan yetkin yaşlı pasiyentlərdə sonrakı nəticələri izləyən ən uzunmüddətli, ən böyük qrup çalışmasının nəticəsidir”.

Araşdırmanın hədəfində olan COVİD-19 pasiyentləri 2020-ci ilin 7-29 may aralığında Uhandakı Yin-Tan Xəstəxanasından evə yazılıblar. Altı ay sonra simptomları və pasiyentlərin sağlıq durumunu qiymətləndirmək üçün onları uzun-uzadı sorğu-sual ediblər, müayinələrdən, altı dəqiqəlik yerimə testindən keçiriblər və qan analizləri götürüblər.

Nəticədə virusdan sağalmış insanlarda əsasən yorğunluq, əzələ ağrısı, yuxusuzluq, narahatlıq, yaxud depressiya halları aşkarlanıb, saç tökülməsi də bu sırada yer alıb.

Araşdırma zamanı virusdan sağalmış insanların 63 faizində yorğunluq və ya əzələ ağrısı, 26 faizində yuxusuzluq, 23 faizində narahatlıq, yaxud depressiya, 22 faizində saç tökülməsi aşkar edilib.

Çin Tibb Elmləri Akademiyası alimlərinin tərtib etdiyi, “The Lancet” jurnalında dərc olunan uzunmüddətli COVİD simptomlarının ilk onluğu belədir:

- Yorğunluq və ya əzələ ağrısı: 63%

- Yuxusuzluq problemi: 26%

- Narahatlıq, yaxud depressiya: 23%

- Saç tökülməsi: 22%

- İybilmənin itməsi: 11%

- Ürəkdöyünmə: 9%

- Oynaq ağrısı: 9%

- İştahın azalması: 8%

- Dadbilmənin itməsi: 7%

- Başgicəllənmə: 6%.


Ötən yay İndiana Universitetinin tibb fakültəsinin əməkdaşı Natali Lambertin nəşr etdirdiyi məqaləsi də uzunmüddətli COVİD simptomlarına aid olub. Doktor Lambert uzunmüddətli COVİD simptomları yaşayan insanlarla keçirdiyi onlayn sorğuda 1567 cavab toplayıb. Onun sorğusunda iştirak edənlərin 423 nəfəri saç tökülməsi problemi ilə qarşılaşdığını deyib.

Lambertin tərtib etdiyi siyahıda 50 ən çox rast gəlinən simptom yer alıb. Yorğunluq simptomu 1-ci, saç tökülməsi 21-ci yerdə qərar tutub.

Lambertin dediyinə görə, COVİD-19 simptomlarının sayı ABŞ-ın Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika Mərkəzinin tərtib etdiyi siyahıda göstərildiyi kimi 11 deyil, daha çoxdur: “Medianın və səhiyyənin diqqəti əsasən COVİD-19-un ağ ciyərlərə və qan-damar sisteminə təsirinə yönəlib. Ancaq koronavirusdan sağalan insanlarda tez-tez baş-beyin ağrılarına, bütün bədənlə, göz və dəri ilə bağlı simptomlara da rast gəlinir”.

Amerikanın Dermatoloji Akademiyasının açıqlamasına görə, COVİD nəticəsində müşahidə olunan saç tökülməsinin səbəbi telogen effluvium (TE) – saçın uzanması mərhələsində baş verən pozulma prosesidir.

Britaniya Dermatoloqlar Assosiasiyasının izahatına əsasən, telogen effluvium – insanın saçının normadan artıq tökülməsidir. Qadınlarda bu hal doğuşdan sonra meydana çıxa bilər. Saçın eyni vaxtda 10 faizinin tökülməsi normal prosesdir. Başa davamlı olaraq tük gəldiyi üçün saç tellərinin ümumi sayı həmişə olduğu kimi qalır.

Əgər bir insanın saçının 30 faizi və ya daha artıq hissəsi tökülürsə, yəni normal tük çıxma tsikli pozulursa, o zaman telogen effluvium baş verir. Doğuş, travma, xəstəlik, stress, həddindən artıq arıqlama, çox dərman qəbulu və dəri xəstəlikləri baş dərisinə təsir edə bilər və nəticədə saç tökülməsi baş verə bilər.

Telogen effluvium adətən 3-6 ay müddətinə öz-özünə keçib-gedir, lakin saçın yenidən uzanması xeyli vaxt apara bilər.

TE zamanı yüksək miqdarda anagen follikullar (saçları aktiv şəkildə çoxaldan follikullar) vaxtından əvvəl baş dərisi boyunca istirahət fazasına keçir. Saçın uzanması mərhələsi ilə eyni vaxtda gedən və bir neçə ay davam edən bu proses nəticəsində saç tellərinin tökülməsi (telogen) hadisəsi saçların uzanmasından daha artıq olur.

Londondakı Belqravia Mərkəzinin mütəxəssisləri deyirlər: “Qızdırma və digər xəstəliklər saçın tökülmə fazasını sürətləndirə bilər. Belə problemlə qarşılaşan insanların əksərinin saçı xəstəlikdən iki-üç ay sonra nəzərə çarpacaq dərəcədə tökülür”.

Belqravia Mərkəzinin mütəxəssisləri də pandemiyanın başlandığı vaxtdan telogen effluvium hallarının artdığını vurğulayırlar.

Ötən il Belqravia Mərkəzində COVİD-19 simptomları ilə bağlı müayinə olunan kişi pasiyentlərin təxminən üçdə ikisinə (64 faizinə), qadın pasiyentlərin isə üçdə birinə (38 faiz) TE diaqnozu qoyulub.

Belqravia Mərkəzinin baş trixoloqu Rali Bojinova deyir: “Ağır travma, xəstəlik və ya stress dövründən təxminən üç ay sonra TE ilə əlaqəli saçların tökülməsi hallarına tez-tez rast gəlinir. Diaqnozların sayının qəfil artması virusun bədənə yaşatdığı stresin dərəcəsini göstərir. Belə stresli vəziyyət nəinki müvəqqəti TE-yə səbəb olur, eyni zamanda digər səbəblərdən qaynaqlanan saç tökülməsi hallarını artırır. Müalicə olmasa, bunu mənfi təsirləri uzun müddət qala bilər”.

Başqa bir mütəxəssis - trixoloq Ayin Sallis bildirir ki, COVİD-19 yuva keçəlləşməsinə (alopecia areata), yəni başda qəpik boyda dazlığa səbəb ola bilər.

Yuva keçəlləşməsi saçın tam tökülməsi (alopecia universalis) ilə nəticələnə də bilər. Bu zaman başa daha heç vaxt yenidən tük gəlmir.

Ayin Sallis söyləyir ki, orqanizm öz saç follikullarına hücum edərsə və onları söndürərsə, o zaman COVİD-19 infeksiyası da immun müdafiə sisteminin reaksiyasını hərəkətə gətirə bilər.

Trixoloqun bu fikirləri çinlilərin araşdırmasında yer almır.

“Digər qızdırmalı xəstəliklər kimi COVİD-in də immun müdafiə sistemini azdırmaq qabilliyəti var. İstənilən sarsıntı – fiziki, emosional və ya psixoloji şok keçəlləşməyə gətirib çıxara bilər, bu baxımdan sarsıntı ən real səbəblərdən biri kimi təsnif oluna bilər” – Ayin Sallis “Mail Online”a müsahibəsində belə deyib.

Hazırda dermatoloqlar COVİD-19-un dünya miqyasında saç tökülməsinə təsirlərini araşdırmaq üçün “SECURE-DERM” adlı müştərək layihə üzərində işləyirlər.(Tərcümə Novator.az-ındır)




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}