17:22 / 28-12-2024
Gürcüstanda zəlzələ olub
Koronavirus, qrafiklər və araşdırma! Nə etməli? - Professor yazır
Tarix: 28-04-2020 22:53 | Bölmə: Cəmiyyət / Xəbərlər
Koronavirus, qrafiklər və araşdırma! Nə etməli?
Qüdrət İSAQOV,
Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Müstəqil Ekspert Qrupunun rəhbəri

Dünyanın nəhəng dövlətləri – Çin və ABŞ koronavirus qarşısında aciz qaldılar. İran Azərbaycanı, Gürcüstanı, Ermənistanı, Türkiyəni koronavirusa yoluxdurdu. İtaliya, İspaniya, Fransa, Almaniya, İngiltərə və s. kimi elmin inkişaf etdiyi böyük ölkələr koronavirusa məğlub oldular.

ABŞ-da 1 milyona, İspaniyada 230 minə, İtaliyada 200 minə, Fransada 162 minə, Almaniyada 158 minə, Böyk Britaniyada 153 minə yaxın insan koronavirusa yoluxdu. Bu günə qədər ABŞ-da ölənlərin sayı 57219, İspaniyada 2352, İtaliyada 26977, Fransada 23300, Almaniyada 6210, Böyük Britaniyada 21092 nəfərdir.

ABŞ əhalisinin 334 milyon, İspaniya əhalisinin 45 milyon, İtaliya əhalisinin 60 milyon, Fransa əhalisinin 66 milyon, Almaniya əhalisinin 81 milyon, Böyük Britaniya əhalisinin 67 milyon olduğunu nəzərə alaraq əhalinin bu ölkələrdə neçə faizinin koronavirusa yoluxduğunu tapa bilərik. Hesablama göstərir ki, ABŞ-da əhalinin 0,3, İspaniyada əhalinin 0,5, İtaliyada əhalinin 0,33 , Fransada əhalinin 0.25 , Almaniyada əhalinin 0.2, Böyük Britaniyada əhalinin 0,23 faizi koronavirusa yoluxub.

Bəs Azərbaycanda vəziyyət necədir?

Bu gün Azərbaycanda koronavirusa yoluxanların ümumi sayı 1700 nəfərdir. 22 nəfər koronavirusdan vəfat edib.

Azərbaycan əhalisinin sayı 10 milyondu. Yəni Azərbaycan əhalisinin 0,017 faizi koronavirusa yoluxub. Beləliklə də Azərbaycanda və yuxarıda adları sadalanan ölkələrdə əhalinin say nisbətlərini nəzərə alsaq:

Azərbaycanda koronavirusa yoluxanların sayı ABŞ-dan 17 dəfə, İspaniyadan 27 dəfə, İtaliyadan 19 dəfə, Fransadan 15 dəfə, Almaniyadan 12 dəfə, Böyük Britaniyadan 14 dəfə azdır.

Yuxarıda göstərilən rəqəmlər sübut edir ki, Azərbaycan koronavirusla mübarizədə doğru yol seçib. Karantin rejimi öz işini görüb və görməkdədir.

Aprel ayının 27-də karantin rejiminin yumşaldılması haqqında Nazirlər Kabinetinin qərarının nə dərəcədə düzgün olduğunu müəyyən etmək üçün Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın materiallarından istifadə edərək respublikamızda

1. Gündəlik yoluxma sayının zamandan (27 mart-25 aprel intervalında) asılılığının (Şəkil 1),

2. Ümumi yoluxma sayının zamandan (30 mart-25 aprel intervalında) asılılığının (Şəkil 2),

3. Müalicədən sağalanların sayının zamandan (30 mart-25 aprel intervalında) asılılığının (Şəkil 3),

4. Xəstəxanalarda müalicəsi davam edən xəstələrin sayının zamandan (21 mart-25 aprel intervalında) asılılığının qrafiklərini qurdum.
Koronavirus, qrafiklər və araşdırma! Nə etməli?
1-ci şəkildən görünür ki, koronavirusun yayıldığı ilk günlərdən yoluxma faktı həm maksimumlarla, həm də minimumlarla baş verib. İlk baxışdan müəyyən dərəcədə qeyri-qanunilik müşahidə olunsa da, qrafikə diqqətlə fikir verdikdə görünür ki, bu qrafikdə qanunauyğunluq var. Yəni koronavirusa yoluxmanın maksimumuna qədər (8-9 aprelə qədər) həm maksimumlar, həm də minimumlar artırlar. Koronavirusa yoluxmanın maksimumundan (8-9 aprel) sonra da bəzi maksimumlar və minimumlar istisna olmaqla həm maksimumlarda, həm də minimumlarda müəyyən azalmalar baş verir.

Şəkil 1-ə görə maksimumlar və minimumlar sıfıra bərabər olan halda-yəni gündəlik yoluxma dayanan tarixdə koronavirus aktivliyinin minimumu yaranacaq.
Koronavirus, qrafiklər və araşdırma! Nə etməli?
Şəkil 2-dən görünür ki, ümumi yoluxma faktı (sayı) zamandan (30 mart-25 aprel) asılı olaraq artmaqda davam edir. Bu şəkilə görə yoluxma sayının artmadığı zaman koronavirus aktivliyi minimuma enəcək.
Koronavirus, qrafiklər və araşdırma! Nə etməli?
Şəkil 3-dən görünür ki, müalicədən sağalan xəstələrin sayının zamandan asılılıq qrafikində qanunauyğunluq var. Sağalan xəstələrin sayı sürətlə artır.
Koronavirus, qrafiklər və araşdırma! Nə etməli?
Şəkil 4-də müalicəsi davam edən xəstələrin sayının zamandan aslılığında 11-12-13 aprel tarixlərində xəstələrin sayı stabilləşir. Sonra xəstələrin sayında azca azalma, daha sonra isə hiss olunacaq dərəcədə azalmalar gedir.

Şəkil 4-ə görə demək olar ki, respublikamızda koronavirus aktivliyinin minimumu koronavirusdan müalicə olunanların sayının sıfıra bərabər olduğu gün yaranacaq.

Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın nəzərinə çatdırmaq istəyirəm ki, mən araşdırma xarakterli yazımda şəkillərə əsasən çıxardığım nəticələrdə koronavirusa yoluxma prosesinin tamamilə dayanacağı ay və gün haqqında danışmadım. Mən koronavirus aktivliyinin minimuma enməsinin mümkünlüyündən bəhs etdim.

Bu qrafiklərdə aprel ayının 26, 27, 28 tarixləri göstərilməyib.

Aprelin 26-da koronavirusa yoluxanların sayı 28,

Aprelin 27-də koronavirusa yoluxanların sayı 33,

Aprelin 28-də koronavirusa yoluxanların sayı 39 olub.

Qeyd etməliyəm ki, qrafiklərdə göstərdiyim 21, 22, 23, 24, 25 tarixlərində yoluxma sayları uyğun olaraq 44, 38, 30, 44, 25 olub.

Yəni koronavirus aktivliyinin 8-9 aprel tarixlərindəki maksimumundan sonrakı günlərdəki aşkar azalmalardan sonra müəyyən stabilləşmə baş verib. Aktivliyin artmaması yaxşı haldır. Amma yoluxmanın sabitliyi yaxşı deyil. Bizə aktivliyin azalması və son nəticədə koronavirusa yoluxanların sayının sıfıra bərabər olması lazımdır.

Nə etməli?

1. Aprelin 27-də koronavirus karantinində məcburi yumşalmalar olsa da, dövlətin və insanların nəzarəti karantin dövründəkindən də güclü olmalıdır!

2. Koronavirusa yoluxma faktı sıfıra düşən zamanda da, xəstəxanalarda müalicə olunan insanların sayı sıfıra düşəndə də dövlətin və insanların nəzarəti daha da güclü olmalıdır!

3. Nəzərə almaq lazımdı ki, cəmiyətdə aktiv koronavirus xəstəsi olmayan passiv koronavirus xəstələrinin olması istisna deyil.

4. Bu çətin zamanlarda hər bir insan həm özünü, həm xalqımızı, həm də dövlətimizi qorumalıdır!




Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 13:02 Sabah yağış yağacaq
26-12-2024, 12:56 Sabah yağış yağacaq

bütün xəbərlər