Alın yazısı
Tarix: 17-06-2019 12:58 | Bölmə: Azad MÜZƏFFƏRLİ
Alın yazısı

(Yaşar Bünyadın “Miqrant” kitabı haqqında düşüncələr)

Son illərdə Azərbaycan ədəbiyyatında öz dəsti-xətti ilə seçilən yazıçılardan biri də Yaşar Bünyaddır. Onun respublikamızda keçirilən ədəbiyyat müsabiqələrində bir qayda olaraq mükafatçılar sırasında yer tutması bunun bariz nümunəsidir. Yazıçının “Qoşalülə” hekayəsi “Ədəbi azadlıq 2014”, “General” hekayəsi isə manera.az saytının keçirdiyi müsabiqələrdə mükafata layiq görülüb. Azərbaycanın mənəvi sərvətlərini təbliğ edən “Ədibin Evi”nin təşkilatçılığı ilə keçirilən Mir Cəlalın xatirəsinə həsr olunan hekayə müsabiqəsində də Yaşar Bünyad (Əhmədov) fərqlənərək ikinci yeri tutub (xatırladaq ki, həmin müsabiqədə 1-ci yerə heç kəs layiq görülməyib). Ölkəmizin sanballı ədəbi tənqidçilərindən Elnarə Akimovanın ötən il “Ədəbiyyat qəzeti”ndə çap olunan “Yaşar Bünyadın hekayələri diskurs kimi” yazısı bu yazıçının yaradıcılığına verilən layiqli qiymət və müəllifin (Elnarə Akimova) üzərinə düşən mənəvi məsuliyyəti şərəflə yerinə yetirməsinin daha bir əyani nümunəsi kimi dəyərləndirilməlidir.

Yaşar Bünyadın “Miqrant” kitabında yeddi hekayəsi yer alıb. Onun bundan əvvəl çap olunan “İblis busəsi” romanı da oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. “Miqrant” kitabında toplanan “Miqrant”, “Hürməyən küçüyün ariyası”, “General”, “Quşlar qayıtdısa”, “Sükutun rahatlığı”, “Ata” və “Qoşalülə” hekayələri Yaşar Bünyadın Azərbaycan və dünya ədəbiyyatına dərindən bələd olmasına, eləcə də, milli-mənəvi dəyərlərimizə xüsusi önəm verməsinə dəlalət edir. Hekayələrin əksəriyyəti birinci şəxsin dilindən qələmə alınıb. Bu da həmin əsərlərin oxunaqlığına əlavə çalar qatır. Yaşar Bünyadın qələmə aldıqları ona görə dəyərlidir ki, bu yazıların hamısının mayası bədiilikdən yoğrulub və göbəyi ədəbiyyat qayçısı ilə kəsilib.

Müəllifin müraciət etdiyi mövzular əsasən milli-mənəvi dəyərlərimizə söykənsə də, işlənmə texnikası baxımından bir-birini təkrar etmir, fərqlidir. O, nəqletmənin cilovunu möhkəm-möhkəm əldə saxalaya bilir, süjet xətti boyunca bunu mətləbə görə şüurlu şəkildə və peşəkarcasına nizamlayır. Hekayələrin dili ürəyəyatımlı, təhkiyə də mükəmməldir, əksər hallarda narın-narın yağan yağışa bənzəyir. Bu da oxucunun ruhunu oxşamaqla yanaşı onu düşünüb-daşınmağa sövq edir. Obrazlı düşüncə, üslubun özünəməxsusluğu, hekayələrdəki ideyanın orijinallığı, ruhsal qatın oxucunu daim həssas vəziyyətdə saxlaması və digər üstünlüklər müəllifin yüksək peşəkarlıq səviyyəsinə dəlalət edir. Yaşar Bünyadın əsərlərində bədii təfəkkür və təxəyyül bir-birini üzvi şəkildə tamamlayır. Onun yazılarında mükəmməl struktur, obrazların tipikliyi, hadisə planının məntiqi gedişi, bədii texnikanın orijinallığı, yazı dilinin canlılığı və bədii vasitələrin rəngarəngliliyi diqqəti çəkir. Vizuallığın kifayət qədər əhatəli olması da müəllifin əsərlərinə təsirsiz ötüşmür. Onun yazılarında vizuallığın öhdəsindən məharətlə gəlməsi təsadüfi deyil. Beləki, vaxtilə bir müddət kinostudiyada çalışması və “Qayınana” kimi məşhur filmdə epizodik rola layiq görülməsi bu baxımdan öz sözünü deyir. Bundan başqa, müəllifi yaxından tanıdığımdan onun ta ağlı kəsəndən müxtəlif səhnəciklər uydurmaqla evlərini teatra çevirərək rejissorluq etməsini, qələmə daim sadiqliyini də ərz etməyi mənəvi borcum bildim. Elə məhz yazıb-yaratmağa mənən bağlı olmasının məntiqi nəticəsi olaraq Yaşar Bünyad ömrünün müdrik çağında yenidən ədəbiyyat aləminə baş vurdu və qələmini bir daha sınadı. Ötən qısa zaman kəsiyi də onun buna tam haqqı çatdığını təsdiqlədi. Bir sözlə, alın yazısından qaçmaq hələki kimsəyə müyəssər olmayıb.

Alın yazısı

Yaşar Bünyadın “Miqrant” kitabındakı hekayələri milli-mənəvi dəyərlərimizə ögey münasibətə və bəzi soydaşlarımızın assimilyasiyaya meylliyinə qəti etiraz xarakteri daşıyır. Elə, götürək “Miqrant” hekayəsini. Həmin hekayədə böyük mətləblər qələmə alınıb. Bu məqamda onu da qeyd etməliyəm ki, hekayədə araya-ərsəyə gətirilənlər xeyli müddət Rusiyada yaşayan müəllifin uzunmüddətli müşahidələri və görüb-götürdüklərinə komplesk yanaşmasının konkret məhsuludur. Ötən əsrin 90-cı illərində Rusiyada millətçilərin, skinxedlərin orada məskunlaşan soydaşlarımıza qarşı olmazın qəddarlığının mahiyyətini yazıçı böyük ustalıqla yaradıb. Əslində, bu, elə həmişə belə olub və indi də belədir. “Miqrant” hekayəsində bazarda bizimkilərə qarşı olmazın divan tutulması səhnəsinin qurbanlarından birinin (hekayədəki əsas surət) dilə gətirdikləri diqqətəlayiqdir:

... Kiməm ki? Ömrü boyu doğma sandığım bir toplum içində öz keçmişiylə pıçıldaşan yad bir varlıq – MİQRANT! Bu kəlmənin dar çərçivəsindəyəm... və başqa heç nə... Ağırlığına tab gətirəcək çiyinlərimi də çox gördüm sənə ana!..

Zənnimcə, yenidən orta məktəblərdə rusca təhsilin mataha döndüyü indiki zamanda assimilyasiya meylin qarşısının alınmasında bu qəbildən hekayələr və digər ədəbi əsərlər də vacib rol oynaya bilər. Bu baxımdan Yaşar Bünyadın “Miqrant” hekayəsi kimi ibrətamiz ədəbi əsərlərin rus dili bölmələrində təhsil alanlara əlavə oxu kimi tövsiyə edilməsi məqsədəuyğun olardı.

Müəllifin “Quşlar qayıtdısa” və digər hekayələri də insanı yerindən oynadır, reallığın gözünə dik baxmağa çağırır. Həmişə mənəvi paklıq, halallıq məkanı sayılan, alın təri ilə əppək qazanılan sirli-sehrli kəndlərimizin boşalmasına biganə qala bilməyən, kəndin-kəsəyin dilini yaxşı bilən müəllif “Quşlar qayıtdısa” hekayəsinin qəhrəmanının (kəndin sonuncu sakininin) yaşantılarında bunu dolğuncasına qələmə ala bilib:

... “Əgər, sərçələr qayıdıbsa, görəsən, qaranquşlar da dönər, yağışı canına çəkən ceviz kötükləri cücərər, boy atıb qol-budaqlı ağac olar, zəhləm getmiş qarğalar da qayıdar? Bilmək olmaz, birdən, Əbdülünkülərdən biri döndü, qənşərinə çıxan olmalıdı axı...”

Hekayələrindəki oynaq təhkiyə, illərin müşahidəsi əsasında obrazların daxili aləminə dərindən nüfuz etmə bacarığı, məğzin dərinliyi, incə satirik çalarlar, müəllifin özünün daxili yaşantılarını əsərlərinə peşəkarcasına “köçürməsi” və tutumlu dil də diqqətdən yayınmır. Bunun əyani nümunəsi kimi “Bir küçüyün sərgüzəştləri” silsiləsindən “General” hekayəsindəki gündəlik ən bahalı şampunlarla çimizdirilən ev itinin həyatı təsvir edilən bir parçaya diqqət kəsilək:

... İndi bu nəhəng həyətdəyəm; göy üzündən başqa heç yer görünməyən, bağlı-bağatlı bir malikanənin həyətində. Adamlar da mənim yaşayışıma həsəd apara bilər, lap paxıllıq da edər məncə; ayrıca otağım, ayrıca vannam, rahat yatağım... Yeməyim də gündə üç dəfə, özü də iri-iri yağlı tikələr! Yaşa da!..

Alın yazısı

Yaşar Bünyadın nəsrindəki poetik ruh da təsadüfi xarakter daşımır. Bu da onun nəsr ustası olması ilə yanaşı nəzm sahəsində də kifayətə qədər özünü sınamasından irəli gəlir. Xatırladım ki, “Ədəbi Azadlıq-2013” Milli Müsabiqəsində o, şairlər arasında ilk onluqda qərarlaşaraq bir sıra tanınmış yazarları belə geridə qoyub. Ədalət naminə onu da qeyd etməliyəm ki, hər bir kəs kimi Yaşar Bünyadın da qələmə aldıqlarının heç də hamısı eyni qüvvədə deyil. Bir sıra əsərlərindən də göründüyü kimi ədəbi zirvəyə doğru yolda o da hələ xeyli tər tökməlidir. Yolun açıq olsun, qardaş, növbəti yaradıcılıq uğurları diləyi ilə...

Müəllifin bütün yazıları - Azad MÜZƏFFƏRLİ



Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}