14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
13:50 / 21-11-2024
NASA yüzlərlə mütəxəssisi işdən çıxarır
13:49 / 21-11-2024
Yaşayış minimumu 285 manat olacaq
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
13:17 / 21-11-2024
Türkiyədə azərbaycanlı qadın güllələnib
13:16 / 21-11-2024
Prezidentə əhəmiyyət vermirlər - Gürcüstan parlamenti öz işinə başlayır
13:12 / 21-11-2024
Elza Seyidcahanın şeirləri dərsliyə salınıb? - DİM-dən açıqlama
13:10 / 21-11-2024
Zaxarova: “NATO qüvvələrinin Ukraynaya gəlməsi fəlakətə səbəb olacaq”
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
12:54 / 21-11-2024
Zaxarova: "COP29 beynəlxalq arenada Bakının nüfuzunu artıracaq"
12:45 / 21-11-2024
Trampdan qaçan amerikalılara 1 avroya ev təklif edirlər
12:38 / 21-11-2024
Rusiya-Ukrayna savaşı: Qərb silahları müharibənin xarakterini dəyişir
12:36 / 21-11-2024
Hesablama Palatası İşsizlikdən Sığorta Fondunun büdcəsi ilə bağlı təkliflər verib
12:24 / 21-11-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:13 / 21-11-2024
İrəvan-Tbilisi-İrəvan istiqamətində hava uçuşları başlayır
12:13 / 21-11-2024
Kərim Vəliyev pakistanlı komandanla görüşüb
12:00 / 21-11-2024
Sahil Babayev: "Bu paket 3 milyon insanı əhatə edəcək"
12:00 / 21-11-2024
Rusiyaya güclü artilleriya sistemləri göndərirlər - Foto
11:50 / 21-11-2024
Ermənistan 78 artilleriya qurğusu almaq istəyir
11:45 / 21-11-2024
Generalın oğlu vəzifəyə təyin olunub
11:43 / 21-11-2024
Rusiya Həştərxandan ballistik raket buraxıb - Foto
11:39 / 21-11-2024
Nazir pensiyalarda proqnozlaşdırılan artımları açıqlayıb
11:27 / 21-11-2024
COP29 zirvəsi Ərdoğanı leyboristlərlə barışdırıb
11:19 / 21-11-2024
Dövlət sərhədini pozan hava gəmiləri və... - Hökumət yeni qərar verib
11:15 / 21-11-2024
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
10:56 / 21-11-2024
Şəhid ailələri ilə bağlı yeni qaydalar təsdiqlənib
10:54 / 21-11-2024
Pivə istehsalçıları cərimələnib
10:42 / 21-11-2024
İranda güclü zəlzələ olub
10:03 / 21-11-2024
İlon Mask miqrasiya ilə bağlı təklif verib
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
16:18 / 19-11-2024
Birinci instansiya məhkəmələrinə hakimlər təyin edilib - Siyahı
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
00:03 / 19-11-2024
Yer kürəsinə təhlükə: qitələr arasındakı məsafələr itəcək
Həyata mistik güzgüdən baxış
Tarix: 12-08-2019 10:45 | Bölmə: Azad MÜZƏFFƏRLİ / Müəllif-6
(Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanları haqqında düşüncələr)
Zahid Sarıtorpaq nəsrə poeziya körpüsündən adlayan qələm əhlindədir. Moskvada M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda aldığı yüksək təhsil, Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində və çalışdığı müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrində qazandığı zəngin təcrübə, yetkin həyat dərsləri yaradıcılığında hərtərəfli karına gəlir. Ələlxüsus da gecəli-gündüzlü gərgin zəhmət tələb edən tərcümə işi onun püxtələşməsində, indiki yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə çatmasında həlledici rol oynayıb. Elə, min bir zəhmət hesabına araya-ərsəyə gətirdiyi “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı magik realizm üslubunda üç romanında da dünyanın say-seçmə yazıçılarının əsərlərinin tərcüməsi zamanı qazandığı mükəmməl təcrübənin izləri aydın görünməkdədir.
Kiçik yaşlı nəvələrimin səngimək bilməyən bəstələrinin sədaları altında qələmə aldığım bu yazıda Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanları haqqında düşüncələrimi bölüşməyə cəhd edəcəm. Hər üç romanda müəllif və ya üçüncü şəxsin dilindən, eləcə də, daxili monoloqlardan qaynaqlanan təhkiyə bu əsərlərin oxunaqlığına geniş imkanlar açır. Müəllif son bir neçə il ərzində qələmə aldığı həmin romanları ilə magik realizm üslubunun incəliklərinə dərindən yiyələndiyini, ölkəmizdə bu səpgidə nəsr əsərləri yaradan tək-tək sənətkarlardan biri olduğunu reallıqda sübuta yetirib. Bu əsərlər dərin oxucuya hesablanıb, kompleks yanaşma tələb edir. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabının elə ilk səhifələrindən bəşəri mahiyyət kəsb edən irfan işığına bələnirsən, reallığa tuşlanan mistik güzgüdə həqiqət axtarışı səni cənginə alır. Mətləbə qətrə-qətrə yaxınlaşırsan. Eyni qələmin məhsulu olan romanların ruhu və təhkiyəsi oxşardır. Sosial-ictimai mahiyyət daşıyan bu əsərlər bomboz həyata qarşı hayqırtı xarakteri daşıyır. Bu məqamda “Dərdin sarı çəpkəni” romanından dünyanı yalnız sarı rəngdə görmək kimi nadir xəstəliyə düçar olan Buludun kolxoz sədri Baləminin inəyinin itməsi, böyüklü-kiçikli bütün kənd əhlinin həmin inəyin axtarışına qalxması və Musa müəllimin etirafı səhnəsini xatırlamasına diqqət kəsilək... “Ay Allah, sənə yalvarıram, məni Baləminin inəyinə döndər!..” Arvadı Tamam xala eşidir, “bıy” deyib soruşanda ki, əşi, niyə elə deyirsən? Qayıdıb nə desə yaxşıdır? Deyir ki, camaatımız bəlkə kənddə məni də o inək kimi bir itirib-axtarardı, bəlkə mənə də o o inəkcən bir xətir-hörmət qoyardı... Müəllim olmaqdan kolxoz sədrinin inəyi olmaq yaxşıdı bu zamanada, arvad! Görürsən, camaat sədrin inəyindən ötrü nə həşirdədi? Bu camaatçün sədrin inəyi müəllimdən min pay yaxşıdı.
Müəllifin sözlə davranma məharəti həsəd doğurur. Əsərlərdəki yazıçının həm şairliyindən qaynaqlanan, həm də magik realizmə mənsub poeziya abı-havası da hərtərəfli hazırlıqlı oxucunun diqqətindən yayınmır. Magik realizm üslubuna xas miflər, rəmzlər, hüdudsuz fantaziya, ruhun sərhədsiz cövlan etməsi, möcüzələr, uydurma xəstəliklər, yumor, metaforalar, ağlasığmaz yuxular, folklor nümunələri, əfsanələr, deyimlər, sayagəlməz emosiyalar, intim səhnələr, yeri gəldikcə zamanın şüurlu şəkildə təhrif olunması, insanın daxili çırpıntılarının ara verməməsi və bu qəbildən digər elementlər “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanlarını əzəmətə gətirir. Həmin əsərlər boyunca obrazların bir-birinə “qənim kəsilməsi” oxunaqlığa əlavə çalar qatır. Bu baxımdan Zahid Sarıtorpağın dünya ədəbiyyatına məxsus vampirə bənzər obraz üzərində qələmə aldığı “Qarğa marşrutu” romanı Azərbaycan ədəbiyyatında bir yenilikdir. Bizim ədəbiyyatımız üçün xarakterik olmayan Nihat obrazı özünəməxsusdur. Ta körpəlikdən iki köpək dişi sızıldayan, qana susayan Nihat obrazı vasitəsilə əslində müəllif günümüzün bir sıra reallıqlarına, bizim millətə yaraşmayan xüsusiyyətlərə qəti etirazını bildirir və bununla bağlı millətimizi reallığın gözünə dik baxmağa çağırır. Müəllif bu həqiqətləri yenə də magik realizm üslubuna xas mifik obrazlar xəttilə dilə gətirir... Qoca suyun üzüylə səssiz-səmirsiz, xırdaca addımlarla gedirdi. Ardıyca sular qırçın-qırçın ləpələnirdi...
- Nooldu? Gəlsənə!..(Nihata xitabən)- O, beş-altı addım da atıb, mənə sarı səsləndi.
Yerimə mıxlanıb qalmışdım. Nə baş verdiyini anlaya bilmirdim. Özümü toparlayıb bircə onu deyə bildim:
- Yox...
- Gəl!.. Gəl, qorxma. Gəl, canın qurtarsın o zülümlərdən... Səni qan yox, su xilas eləyəcək. Axmaqlıq eləmə! Gəl!
- Yox!..
Bu romanlarda çox böyük mətləblər ustalıqla qələmə alınıb. “Dərdin sarı çəpkəni” əsərinin sonluğunda baş qəhrəman Buludun dilindən səslənən bir hissəyə diqqət yetirək... O(Buludun mərhum həyat yoldaşı Şəfiqə), əlimdən yapışıb bir göz qırpımında məni azman bir qayalığın yalçın sıldırımına gətirdi. Buradan baxanda bütün Keçiqıran dərəsi görünürdü. Dərənin içi ağa bürünmüş insanlarla doluydu. Onlar sıx-sıx bir-birlərinə söykənmişdilər. Burada insanlar ağac yerinə, kol yerinə bir-birinə qısılmışdılar.
- Onlar ki kəfənə bürünüblər, ay Şəfiş, ağappaq kəfənə...
- Onlar kəfənlə ağ günə çıxıblar, Bulud. Bəs sən bilmirsən ki, Keçiqıranda ağ günə çıxmağın yolu ancaq kəfənə bürünməkdən keçir? Gəl gedək...
Hər üç romanda müxtəlif elementlərin həddən ziyadə bolluğu, hətta, ilk baxışdan müəyyən məqamlarda bir-birini “döyməsi” bəzən nisbətən az hazırlıqlı və ya magik realizmin tələblərindən dolğun xəbərdar olmayan oxucuda çaşqınlıq da yarada bilər. Əslində, məhz qarmaqarşıqlıq – xaos magik realizmin mayasını təşkil edir. Təbii ki, bu xaos müəllif tərəfindən kompozisiya və süjet xətti peşəkarcasına nizamlandıqda, başlıca mətləbin dolğun çatdırılmasına xidmət etdikdə özünü doğruldur. Kontraslar aləmindən, fundamental fəlsəfi yüklü həqiqət axtarışından qopa bilməyən oxucu bir-birini tamamlayan, üzvi şəkildə uzlaşdırılan qlobal və məişət problemləri, bəşər övladının səngimək bilməyən daxili çırpıntıları ilə yüklənmiş əsərlərin tamamında magik realizmə xas açıq sonluqla üz-üzə qalır. Reallıq, fantaziya, uydurma, gündəlik həyat, möcüzə və müəllifin saysız-hesabsız digər tapıntılarından baş açmaq və məntiqi qənaətə gəlmək oxucunun ixtiyarına buraxılır. Oxucudan asılı olaraq bu qənaətlərin alternativ xarakter daşıması da istisna edilmir. Elə götürək, baş qəhrəman Tağının şəxsində ölkəmizdə keçid dövrünə kompleks baxış xarakteri daşıyan “Kül” romanının sonluğuna ayaq verən bir parçanı... Mən(Tağı) gözlərimi bərk-bərk yumdum, sandım ki, qurtuldum bu zillətdən.
Daun (mifik obraz) mikrofonu əlinə alıb sakit tərzdə dilləndi:
- Hamınız gördünüz. Milçək külün gücünə komadan ayıldı və uçub getdi... Bir daha deyirəm: sevgisizlikdən sizin hamınız – ölünüz də, diriniz də bu gündədi. Həyatın içində də, astar üzündə də suda boğulmuş milçək kimi komadasınız! Təpənizə kül olmayana qədər ayılmayacaqsız!... Bunu sizə mən deyirəm, mən! Gerisini özünüz bilərsiz... Yadınızda saxlayın, kim olursuzsa, olun, - qurtuluşunuz təpənizə olacaq küldədi!.. Vəssalam!..
Zahid Sarıtorpaq olduqca maraqlı süjet xəttilə seçilən, bəşəri mətləblərlə yüklədiyi əsərlərində oxucunun ruhunun cilovunu əldə məharətlə saxlayır. O, oxucunu böyük peşəkarlıqla intizarda qoyur, özünün həyatdan görüb-götürdüklərini, ümummilli istək və arzularını fərdiləşdirərək rəvan şəkildə sıralayır. Onun dedikləri nəfsin tərkindən enməyən həyatın içindən gələn ündür. Bu baxımdan müəllifin müşahidəsinin dərinliyi və əhatəliliyi, zəkasının yetkinliyi, bədii təxəyyülünün sərhəd tanımaması diqqətdən yayınmır. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar müəllifin kəndə-kəsəyə, əcdadlarımızdan bizə ərmağan qalan adət-ənənələrimizə, zəngin, təkrarsız mədəniyyətimizə dərindən bələd olmasına dəlalət edir. Sevginin öləzidiyi 21-ci əsrə, insanların cılızlaşmasına qarşı səsini ucaldan yazıçı vaxtilə ilk istəklisi Kəbirədən ötrü damarlarını belə doğrayan Tağı obrazının timsalında(“Kül”romanı) sevgidən yoğrulan Azərbaycan türklərinin bomboz, sarıya çalan həyata layiq olmadıqlarını önə çəkir. Təbii ki, yaradıcılıq daim axtarış, daha da püxtələşmə naminə öz üzərində mütamadi çalışmağı tələb edir. Həmin baxımdan Zahid Sarıtorpağın mənəvi dünyasından pərvazlanan romanlarında sıx-sıx yer alan aşırı dialektizmlərə münasibət birmənalı deyil. Bu da təbii qarşılanmalıdır. Di gəl, digər tərəfdən bu da müəllifin haqqıdır, onun yazı üslubudur. Zənnimcə, eyni obrazların dilindən səslənən ölkəmizin müxtəlif bölgələrinə məxsus məhəlli ləhcələrə dair dialektizmlərlə yazıçı əsərlərində önə çəkdiyi fundamental yüklü problemlərə məhz milli müstəvidə yanaşdığını qabartmaq istəyir. Bir faktı da xüsusi vurğulamağına dəyər. Zahid Sarıtorpağın da “Dərdin sarı çəpkəni” kitabından göründüyü kimi, son dövrlərdə respublikamızda çapdan çıxan kitabların əksəriyyətində redaktə işi arzuolunan səviyyədə deyil, ələlxüsus da, sözlərin düzgün yazılışı və durğu işarələri ilə bağlı xeyli problem var. Ümumilikdə, “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar sözün böyük mənasında son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə daxil olan say-seçmə əsərlər sırasındadır. Müəllifə bu şərəfli missiyanı uğurla davam etdirmək diləyi ilə...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-08-2019 10:45 | Bölmə: Azad MÜZƏFFƏRLİ / Müəllif-6
(Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanları haqqında düşüncələr)
Zahid Sarıtorpaq nəsrə poeziya körpüsündən adlayan qələm əhlindədir. Moskvada M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda aldığı yüksək təhsil, Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində və çalışdığı müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrində qazandığı zəngin təcrübə, yetkin həyat dərsləri yaradıcılığında hərtərəfli karına gəlir. Ələlxüsus da gecəli-gündüzlü gərgin zəhmət tələb edən tərcümə işi onun püxtələşməsində, indiki yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə çatmasında həlledici rol oynayıb. Elə, min bir zəhmət hesabına araya-ərsəyə gətirdiyi “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı magik realizm üslubunda üç romanında da dünyanın say-seçmə yazıçılarının əsərlərinin tərcüməsi zamanı qazandığı mükəmməl təcrübənin izləri aydın görünməkdədir.
Kiçik yaşlı nəvələrimin səngimək bilməyən bəstələrinin sədaları altında qələmə aldığım bu yazıda Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanları haqqında düşüncələrimi bölüşməyə cəhd edəcəm. Hər üç romanda müəllif və ya üçüncü şəxsin dilindən, eləcə də, daxili monoloqlardan qaynaqlanan təhkiyə bu əsərlərin oxunaqlığına geniş imkanlar açır. Müəllif son bir neçə il ərzində qələmə aldığı həmin romanları ilə magik realizm üslubunun incəliklərinə dərindən yiyələndiyini, ölkəmizdə bu səpgidə nəsr əsərləri yaradan tək-tək sənətkarlardan biri olduğunu reallıqda sübuta yetirib. Bu əsərlər dərin oxucuya hesablanıb, kompleks yanaşma tələb edir. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabının elə ilk səhifələrindən bəşəri mahiyyət kəsb edən irfan işığına bələnirsən, reallığa tuşlanan mistik güzgüdə həqiqət axtarışı səni cənginə alır. Mətləbə qətrə-qətrə yaxınlaşırsan. Eyni qələmin məhsulu olan romanların ruhu və təhkiyəsi oxşardır. Sosial-ictimai mahiyyət daşıyan bu əsərlər bomboz həyata qarşı hayqırtı xarakteri daşıyır. Bu məqamda “Dərdin sarı çəpkəni” romanından dünyanı yalnız sarı rəngdə görmək kimi nadir xəstəliyə düçar olan Buludun kolxoz sədri Baləminin inəyinin itməsi, böyüklü-kiçikli bütün kənd əhlinin həmin inəyin axtarışına qalxması və Musa müəllimin etirafı səhnəsini xatırlamasına diqqət kəsilək... “Ay Allah, sənə yalvarıram, məni Baləminin inəyinə döndər!..” Arvadı Tamam xala eşidir, “bıy” deyib soruşanda ki, əşi, niyə elə deyirsən? Qayıdıb nə desə yaxşıdır? Deyir ki, camaatımız bəlkə kənddə məni də o inək kimi bir itirib-axtarardı, bəlkə mənə də o o inəkcən bir xətir-hörmət qoyardı... Müəllim olmaqdan kolxoz sədrinin inəyi olmaq yaxşıdı bu zamanada, arvad! Görürsən, camaat sədrin inəyindən ötrü nə həşirdədi? Bu camaatçün sədrin inəyi müəllimdən min pay yaxşıdı.
Müəllifin sözlə davranma məharəti həsəd doğurur. Əsərlərdəki yazıçının həm şairliyindən qaynaqlanan, həm də magik realizmə mənsub poeziya abı-havası da hərtərəfli hazırlıqlı oxucunun diqqətindən yayınmır. Magik realizm üslubuna xas miflər, rəmzlər, hüdudsuz fantaziya, ruhun sərhədsiz cövlan etməsi, möcüzələr, uydurma xəstəliklər, yumor, metaforalar, ağlasığmaz yuxular, folklor nümunələri, əfsanələr, deyimlər, sayagəlməz emosiyalar, intim səhnələr, yeri gəldikcə zamanın şüurlu şəkildə təhrif olunması, insanın daxili çırpıntılarının ara verməməsi və bu qəbildən digər elementlər “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanlarını əzəmətə gətirir. Həmin əsərlər boyunca obrazların bir-birinə “qənim kəsilməsi” oxunaqlığa əlavə çalar qatır. Bu baxımdan Zahid Sarıtorpağın dünya ədəbiyyatına məxsus vampirə bənzər obraz üzərində qələmə aldığı “Qarğa marşrutu” romanı Azərbaycan ədəbiyyatında bir yenilikdir. Bizim ədəbiyyatımız üçün xarakterik olmayan Nihat obrazı özünəməxsusdur. Ta körpəlikdən iki köpək dişi sızıldayan, qana susayan Nihat obrazı vasitəsilə əslində müəllif günümüzün bir sıra reallıqlarına, bizim millətə yaraşmayan xüsusiyyətlərə qəti etirazını bildirir və bununla bağlı millətimizi reallığın gözünə dik baxmağa çağırır. Müəllif bu həqiqətləri yenə də magik realizm üslubuna xas mifik obrazlar xəttilə dilə gətirir... Qoca suyun üzüylə səssiz-səmirsiz, xırdaca addımlarla gedirdi. Ardıyca sular qırçın-qırçın ləpələnirdi...
- Nooldu? Gəlsənə!..(Nihata xitabən)- O, beş-altı addım da atıb, mənə sarı səsləndi.
Yerimə mıxlanıb qalmışdım. Nə baş verdiyini anlaya bilmirdim. Özümü toparlayıb bircə onu deyə bildim:
- Yox...
- Gəl!.. Gəl, qorxma. Gəl, canın qurtarsın o zülümlərdən... Səni qan yox, su xilas eləyəcək. Axmaqlıq eləmə! Gəl!
- Yox!..
Bu romanlarda çox böyük mətləblər ustalıqla qələmə alınıb. “Dərdin sarı çəpkəni” əsərinin sonluğunda baş qəhrəman Buludun dilindən səslənən bir hissəyə diqqət yetirək... O(Buludun mərhum həyat yoldaşı Şəfiqə), əlimdən yapışıb bir göz qırpımında məni azman bir qayalığın yalçın sıldırımına gətirdi. Buradan baxanda bütün Keçiqıran dərəsi görünürdü. Dərənin içi ağa bürünmüş insanlarla doluydu. Onlar sıx-sıx bir-birlərinə söykənmişdilər. Burada insanlar ağac yerinə, kol yerinə bir-birinə qısılmışdılar.
- Onlar ki kəfənə bürünüblər, ay Şəfiş, ağappaq kəfənə...
- Onlar kəfənlə ağ günə çıxıblar, Bulud. Bəs sən bilmirsən ki, Keçiqıranda ağ günə çıxmağın yolu ancaq kəfənə bürünməkdən keçir? Gəl gedək...
Hər üç romanda müxtəlif elementlərin həddən ziyadə bolluğu, hətta, ilk baxışdan müəyyən məqamlarda bir-birini “döyməsi” bəzən nisbətən az hazırlıqlı və ya magik realizmin tələblərindən dolğun xəbərdar olmayan oxucuda çaşqınlıq da yarada bilər. Əslində, məhz qarmaqarşıqlıq – xaos magik realizmin mayasını təşkil edir. Təbii ki, bu xaos müəllif tərəfindən kompozisiya və süjet xətti peşəkarcasına nizamlandıqda, başlıca mətləbin dolğun çatdırılmasına xidmət etdikdə özünü doğruldur. Kontraslar aləmindən, fundamental fəlsəfi yüklü həqiqət axtarışından qopa bilməyən oxucu bir-birini tamamlayan, üzvi şəkildə uzlaşdırılan qlobal və məişət problemləri, bəşər övladının səngimək bilməyən daxili çırpıntıları ilə yüklənmiş əsərlərin tamamında magik realizmə xas açıq sonluqla üz-üzə qalır. Reallıq, fantaziya, uydurma, gündəlik həyat, möcüzə və müəllifin saysız-hesabsız digər tapıntılarından baş açmaq və məntiqi qənaətə gəlmək oxucunun ixtiyarına buraxılır. Oxucudan asılı olaraq bu qənaətlərin alternativ xarakter daşıması da istisna edilmir. Elə götürək, baş qəhrəman Tağının şəxsində ölkəmizdə keçid dövrünə kompleks baxış xarakteri daşıyan “Kül” romanının sonluğuna ayaq verən bir parçanı... Mən(Tağı) gözlərimi bərk-bərk yumdum, sandım ki, qurtuldum bu zillətdən.
Daun (mifik obraz) mikrofonu əlinə alıb sakit tərzdə dilləndi:
- Hamınız gördünüz. Milçək külün gücünə komadan ayıldı və uçub getdi... Bir daha deyirəm: sevgisizlikdən sizin hamınız – ölünüz də, diriniz də bu gündədi. Həyatın içində də, astar üzündə də suda boğulmuş milçək kimi komadasınız! Təpənizə kül olmayana qədər ayılmayacaqsız!... Bunu sizə mən deyirəm, mən! Gerisini özünüz bilərsiz... Yadınızda saxlayın, kim olursuzsa, olun, - qurtuluşunuz təpənizə olacaq küldədi!.. Vəssalam!..
Zahid Sarıtorpaq olduqca maraqlı süjet xəttilə seçilən, bəşəri mətləblərlə yüklədiyi əsərlərində oxucunun ruhunun cilovunu əldə məharətlə saxlayır. O, oxucunu böyük peşəkarlıqla intizarda qoyur, özünün həyatdan görüb-götürdüklərini, ümummilli istək və arzularını fərdiləşdirərək rəvan şəkildə sıralayır. Onun dedikləri nəfsin tərkindən enməyən həyatın içindən gələn ündür. Bu baxımdan müəllifin müşahidəsinin dərinliyi və əhatəliliyi, zəkasının yetkinliyi, bədii təxəyyülünün sərhəd tanımaması diqqətdən yayınmır. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar müəllifin kəndə-kəsəyə, əcdadlarımızdan bizə ərmağan qalan adət-ənənələrimizə, zəngin, təkrarsız mədəniyyətimizə dərindən bələd olmasına dəlalət edir. Sevginin öləzidiyi 21-ci əsrə, insanların cılızlaşmasına qarşı səsini ucaldan yazıçı vaxtilə ilk istəklisi Kəbirədən ötrü damarlarını belə doğrayan Tağı obrazının timsalında(“Kül”romanı) sevgidən yoğrulan Azərbaycan türklərinin bomboz, sarıya çalan həyata layiq olmadıqlarını önə çəkir. Təbii ki, yaradıcılıq daim axtarış, daha da püxtələşmə naminə öz üzərində mütamadi çalışmağı tələb edir. Həmin baxımdan Zahid Sarıtorpağın mənəvi dünyasından pərvazlanan romanlarında sıx-sıx yer alan aşırı dialektizmlərə münasibət birmənalı deyil. Bu da təbii qarşılanmalıdır. Di gəl, digər tərəfdən bu da müəllifin haqqıdır, onun yazı üslubudur. Zənnimcə, eyni obrazların dilindən səslənən ölkəmizin müxtəlif bölgələrinə məxsus məhəlli ləhcələrə dair dialektizmlərlə yazıçı əsərlərində önə çəkdiyi fundamental yüklü problemlərə məhz milli müstəvidə yanaşdığını qabartmaq istəyir. Bir faktı da xüsusi vurğulamağına dəyər. Zahid Sarıtorpağın da “Dərdin sarı çəpkəni” kitabından göründüyü kimi, son dövrlərdə respublikamızda çapdan çıxan kitabların əksəriyyətində redaktə işi arzuolunan səviyyədə deyil, ələlxüsus da, sözlərin düzgün yazılışı və durğu işarələri ilə bağlı xeyli problem var. Ümumilikdə, “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar sözün böyük mənasında son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə daxil olan say-seçmə əsərlər sırasındadır. Müəllifə bu şərəfli missiyanı uğurla davam etdirmək diləyi ilə...
Müəllifin bütün yazıları - Azad MÜZƏFFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-08-2020, 16:22
Azad MÜZƏFFƏRLİ - Erməni qaraçıları, yoxsa, qaraçı ermənilər - Azad Müzəffərli yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
