19:28 / 17-05-2025
İranın konsorsium ideyası... - Tehran Körfəz qonşularına arxalanmaq istəyir
19:28 / 17-05-2025
General vəzifədən çıxarılıb
18:30 / 17-05-2025
Gəncədə 18 yaşlı gənc bıçaqlanıb
15:54 / 17-05-2025
Ədalət Partiyasına yeni sədr seçiblər - Yenilənib
13:59 / 17-05-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
13:15 / 17-05-2025
Dövlət qulluqçularının reyestri aparılacaq - Fərman
13:00 / 17-05-2025
İlham Əliyev Tokayevə zəng edib
12:52 / 17-05-2025
Prokurorluq və DİN məktəblinin ölümü ilə bağlı birgə məlumat yayıb
12:06 / 17-05-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
10:38 / 17-05-2025
Venera planetində yaşayış mümkündür
09:35 / 17-05-2025
Kim Çen In orduya "müharibəyə hazır ol" tapşırığı verib
09:32 / 17-05-2025
Səfir Trampa görə istefa verib
09:18 / 17-05-2025
Gəncə Dövlət Filarmoniyasına direktor təyin olunub
00:07 / 17-05-2025
İlham Əliyev Azərbaycana dönüb
21:39 / 16-05-2025
Sumqayıtda daha bir nəfər dəm qazından ölüb
21:31 / 16-05-2025
Ermənistan ordusunun cinayətləri ilə bağlı hesabat məhkəmədə nümayiş olunub - Yenilənib
19:47 / 16-05-2025
Bu generallar üçün yaş məhdudiyyəti ləğv edilir
19:17 / 16-05-2025
Oleq Bakinskinin məhkəməsində mülki iddia qaldırılıb
18:31 / 16-05-2025
Gizlədilmiş üç vaqon qızılın yerini müəyyən ediblər - Foto
18:20 / 16-05-2025
MDB-nin təhlükəsizlik orqanlarının növbəti iclası keçirilib - Fotolar
17:38 / 16-05-2025
Bu gün Əfv Komissiyası 100-dən çox müraciətə baxıb - (Yenilənib)
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
16:02 / 16-05-2025
İlham Əliyev Albaniyada Zirvə toplantısında - Yenilənib - Foto
15:57 / 16-05-2025
Qurani-Kərimi yandıran siyasətçini deportasiya ediblər
15:02 / 16-05-2025
15 gün sovetlərsiz yaşayan Lənkəran...
14:52 / 16-05-2025
Makron Azərbaycan prezidenti ilə görüşüb
14:28 / 16-05-2025
Prezident Jelka Tsviyanoviç ilə görüşüb
14:21 / 16-05-2025
İlham Əliyev Avropa İttifaqı rəhbərləri ilə görüşüb - Fotolar
14:11 / 16-05-2025
Bank hesablarından oğurluq: şikayətə 24 saat ərzində baxılacaq
14:03 / 16-05-2025
İlham Əliyev Nikol Paşinyanla görüşüb
13:04 / 13-05-2025
Elnur Zeynalov: “Ağdam Muğam Mərkəzində solo-konsert verməyi düşünürəm”
18:10 / 13-05-2025
Aydan Nuriyevanın musiqi dünyası - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
17:13 / 13-05-2025
Azərbaycanın Hərbi prokuroru təyin edilib - Sərəncam
08:33 / 14-05-2025
Putini İstanbulda Uşakov və Lavrov əvəz edə bilər
23:22 / 14-05-2025
Qələm fədailərindən biri... - Foto
21:28 / 13-05-2025
Azərbaycanın Su-25 təyyarələri “Anadolu Ankası-2025” təlimində - Video
10:14 / 15-05-2025
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
10:51 / 13-05-2025
Xalq artisti: "Televiziyada “ləçər kişi” obrazı yaranıb"
11:28 / 13-05-2025
İstanbul danışıqları: Zelenski gəlir, Tramp iştirakına eyham vurur, Putin hələ də manevr edir
09:43 / 13-05-2025
Mourinyo "Mançester Yunayted"lə danışıqlar aparır
07:33 / 13-05-2025
Tramp Türkiyəyə gəlmək istəyir
Həyata mistik güzgüdən baxış
Tarix: 12-08-2019 10:45 | Bölmə: Azad MÜZƏFFƏRLİ / Müəllif-6
(Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanları haqqında düşüncələr)
Zahid Sarıtorpaq nəsrə poeziya körpüsündən adlayan qələm əhlindədir. Moskvada M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda aldığı yüksək təhsil, Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində və çalışdığı müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrində qazandığı zəngin təcrübə, yetkin həyat dərsləri yaradıcılığında hərtərəfli karına gəlir. Ələlxüsus da gecəli-gündüzlü gərgin zəhmət tələb edən tərcümə işi onun püxtələşməsində, indiki yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə çatmasında həlledici rol oynayıb. Elə, min bir zəhmət hesabına araya-ərsəyə gətirdiyi “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı magik realizm üslubunda üç romanında da dünyanın say-seçmə yazıçılarının əsərlərinin tərcüməsi zamanı qazandığı mükəmməl təcrübənin izləri aydın görünməkdədir.
Kiçik yaşlı nəvələrimin səngimək bilməyən bəstələrinin sədaları altında qələmə aldığım bu yazıda Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanları haqqında düşüncələrimi bölüşməyə cəhd edəcəm. Hər üç romanda müəllif və ya üçüncü şəxsin dilindən, eləcə də, daxili monoloqlardan qaynaqlanan təhkiyə bu əsərlərin oxunaqlığına geniş imkanlar açır. Müəllif son bir neçə il ərzində qələmə aldığı həmin romanları ilə magik realizm üslubunun incəliklərinə dərindən yiyələndiyini, ölkəmizdə bu səpgidə nəsr əsərləri yaradan tək-tək sənətkarlardan biri olduğunu reallıqda sübuta yetirib. Bu əsərlər dərin oxucuya hesablanıb, kompleks yanaşma tələb edir. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabının elə ilk səhifələrindən bəşəri mahiyyət kəsb edən irfan işığına bələnirsən, reallığa tuşlanan mistik güzgüdə həqiqət axtarışı səni cənginə alır. Mətləbə qətrə-qətrə yaxınlaşırsan. Eyni qələmin məhsulu olan romanların ruhu və təhkiyəsi oxşardır. Sosial-ictimai mahiyyət daşıyan bu əsərlər bomboz həyata qarşı hayqırtı xarakteri daşıyır. Bu məqamda “Dərdin sarı çəpkəni” romanından dünyanı yalnız sarı rəngdə görmək kimi nadir xəstəliyə düçar olan Buludun kolxoz sədri Baləminin inəyinin itməsi, böyüklü-kiçikli bütün kənd əhlinin həmin inəyin axtarışına qalxması və Musa müəllimin etirafı səhnəsini xatırlamasına diqqət kəsilək... “Ay Allah, sənə yalvarıram, məni Baləminin inəyinə döndər!..” Arvadı Tamam xala eşidir, “bıy” deyib soruşanda ki, əşi, niyə elə deyirsən? Qayıdıb nə desə yaxşıdır? Deyir ki, camaatımız bəlkə kənddə məni də o inək kimi bir itirib-axtarardı, bəlkə mənə də o o inəkcən bir xətir-hörmət qoyardı... Müəllim olmaqdan kolxoz sədrinin inəyi olmaq yaxşıdı bu zamanada, arvad! Görürsən, camaat sədrin inəyindən ötrü nə həşirdədi? Bu camaatçün sədrin inəyi müəllimdən min pay yaxşıdı.
Müəllifin sözlə davranma məharəti həsəd doğurur. Əsərlərdəki yazıçının həm şairliyindən qaynaqlanan, həm də magik realizmə mənsub poeziya abı-havası da hərtərəfli hazırlıqlı oxucunun diqqətindən yayınmır. Magik realizm üslubuna xas miflər, rəmzlər, hüdudsuz fantaziya, ruhun sərhədsiz cövlan etməsi, möcüzələr, uydurma xəstəliklər, yumor, metaforalar, ağlasığmaz yuxular, folklor nümunələri, əfsanələr, deyimlər, sayagəlməz emosiyalar, intim səhnələr, yeri gəldikcə zamanın şüurlu şəkildə təhrif olunması, insanın daxili çırpıntılarının ara verməməsi və bu qəbildən digər elementlər “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanlarını əzəmətə gətirir. Həmin əsərlər boyunca obrazların bir-birinə “qənim kəsilməsi” oxunaqlığa əlavə çalar qatır. Bu baxımdan Zahid Sarıtorpağın dünya ədəbiyyatına məxsus vampirə bənzər obraz üzərində qələmə aldığı “Qarğa marşrutu” romanı Azərbaycan ədəbiyyatında bir yenilikdir. Bizim ədəbiyyatımız üçün xarakterik olmayan Nihat obrazı özünəməxsusdur. Ta körpəlikdən iki köpək dişi sızıldayan, qana susayan Nihat obrazı vasitəsilə əslində müəllif günümüzün bir sıra reallıqlarına, bizim millətə yaraşmayan xüsusiyyətlərə qəti etirazını bildirir və bununla bağlı millətimizi reallığın gözünə dik baxmağa çağırır. Müəllif bu həqiqətləri yenə də magik realizm üslubuna xas mifik obrazlar xəttilə dilə gətirir... Qoca suyun üzüylə səssiz-səmirsiz, xırdaca addımlarla gedirdi. Ardıyca sular qırçın-qırçın ləpələnirdi...
- Nooldu? Gəlsənə!..(Nihata xitabən)- O, beş-altı addım da atıb, mənə sarı səsləndi.
Yerimə mıxlanıb qalmışdım. Nə baş verdiyini anlaya bilmirdim. Özümü toparlayıb bircə onu deyə bildim:
- Yox...
- Gəl!.. Gəl, qorxma. Gəl, canın qurtarsın o zülümlərdən... Səni qan yox, su xilas eləyəcək. Axmaqlıq eləmə! Gəl!
- Yox!..
Bu romanlarda çox böyük mətləblər ustalıqla qələmə alınıb. “Dərdin sarı çəpkəni” əsərinin sonluğunda baş qəhrəman Buludun dilindən səslənən bir hissəyə diqqət yetirək... O(Buludun mərhum həyat yoldaşı Şəfiqə), əlimdən yapışıb bir göz qırpımında məni azman bir qayalığın yalçın sıldırımına gətirdi. Buradan baxanda bütün Keçiqıran dərəsi görünürdü. Dərənin içi ağa bürünmüş insanlarla doluydu. Onlar sıx-sıx bir-birlərinə söykənmişdilər. Burada insanlar ağac yerinə, kol yerinə bir-birinə qısılmışdılar.
- Onlar ki kəfənə bürünüblər, ay Şəfiş, ağappaq kəfənə...
- Onlar kəfənlə ağ günə çıxıblar, Bulud. Bəs sən bilmirsən ki, Keçiqıranda ağ günə çıxmağın yolu ancaq kəfənə bürünməkdən keçir? Gəl gedək...
Hər üç romanda müxtəlif elementlərin həddən ziyadə bolluğu, hətta, ilk baxışdan müəyyən məqamlarda bir-birini “döyməsi” bəzən nisbətən az hazırlıqlı və ya magik realizmin tələblərindən dolğun xəbərdar olmayan oxucuda çaşqınlıq da yarada bilər. Əslində, məhz qarmaqarşıqlıq – xaos magik realizmin mayasını təşkil edir. Təbii ki, bu xaos müəllif tərəfindən kompozisiya və süjet xətti peşəkarcasına nizamlandıqda, başlıca mətləbin dolğun çatdırılmasına xidmət etdikdə özünü doğruldur. Kontraslar aləmindən, fundamental fəlsəfi yüklü həqiqət axtarışından qopa bilməyən oxucu bir-birini tamamlayan, üzvi şəkildə uzlaşdırılan qlobal və məişət problemləri, bəşər övladının səngimək bilməyən daxili çırpıntıları ilə yüklənmiş əsərlərin tamamında magik realizmə xas açıq sonluqla üz-üzə qalır. Reallıq, fantaziya, uydurma, gündəlik həyat, möcüzə və müəllifin saysız-hesabsız digər tapıntılarından baş açmaq və məntiqi qənaətə gəlmək oxucunun ixtiyarına buraxılır. Oxucudan asılı olaraq bu qənaətlərin alternativ xarakter daşıması da istisna edilmir. Elə götürək, baş qəhrəman Tağının şəxsində ölkəmizdə keçid dövrünə kompleks baxış xarakteri daşıyan “Kül” romanının sonluğuna ayaq verən bir parçanı... Mən(Tağı) gözlərimi bərk-bərk yumdum, sandım ki, qurtuldum bu zillətdən.
Daun (mifik obraz) mikrofonu əlinə alıb sakit tərzdə dilləndi:
- Hamınız gördünüz. Milçək külün gücünə komadan ayıldı və uçub getdi... Bir daha deyirəm: sevgisizlikdən sizin hamınız – ölünüz də, diriniz də bu gündədi. Həyatın içində də, astar üzündə də suda boğulmuş milçək kimi komadasınız! Təpənizə kül olmayana qədər ayılmayacaqsız!... Bunu sizə mən deyirəm, mən! Gerisini özünüz bilərsiz... Yadınızda saxlayın, kim olursuzsa, olun, - qurtuluşunuz təpənizə olacaq küldədi!.. Vəssalam!..
Zahid Sarıtorpaq olduqca maraqlı süjet xəttilə seçilən, bəşəri mətləblərlə yüklədiyi əsərlərində oxucunun ruhunun cilovunu əldə məharətlə saxlayır. O, oxucunu böyük peşəkarlıqla intizarda qoyur, özünün həyatdan görüb-götürdüklərini, ümummilli istək və arzularını fərdiləşdirərək rəvan şəkildə sıralayır. Onun dedikləri nəfsin tərkindən enməyən həyatın içindən gələn ündür. Bu baxımdan müəllifin müşahidəsinin dərinliyi və əhatəliliyi, zəkasının yetkinliyi, bədii təxəyyülünün sərhəd tanımaması diqqətdən yayınmır. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar müəllifin kəndə-kəsəyə, əcdadlarımızdan bizə ərmağan qalan adət-ənənələrimizə, zəngin, təkrarsız mədəniyyətimizə dərindən bələd olmasına dəlalət edir. Sevginin öləzidiyi 21-ci əsrə, insanların cılızlaşmasına qarşı səsini ucaldan yazıçı vaxtilə ilk istəklisi Kəbirədən ötrü damarlarını belə doğrayan Tağı obrazının timsalında(“Kül”romanı) sevgidən yoğrulan Azərbaycan türklərinin bomboz, sarıya çalan həyata layiq olmadıqlarını önə çəkir. Təbii ki, yaradıcılıq daim axtarış, daha da püxtələşmə naminə öz üzərində mütamadi çalışmağı tələb edir. Həmin baxımdan Zahid Sarıtorpağın mənəvi dünyasından pərvazlanan romanlarında sıx-sıx yer alan aşırı dialektizmlərə münasibət birmənalı deyil. Bu da təbii qarşılanmalıdır. Di gəl, digər tərəfdən bu da müəllifin haqqıdır, onun yazı üslubudur. Zənnimcə, eyni obrazların dilindən səslənən ölkəmizin müxtəlif bölgələrinə məxsus məhəlli ləhcələrə dair dialektizmlərlə yazıçı əsərlərində önə çəkdiyi fundamental yüklü problemlərə məhz milli müstəvidə yanaşdığını qabartmaq istəyir. Bir faktı da xüsusi vurğulamağına dəyər. Zahid Sarıtorpağın da “Dərdin sarı çəpkəni” kitabından göründüyü kimi, son dövrlərdə respublikamızda çapdan çıxan kitabların əksəriyyətində redaktə işi arzuolunan səviyyədə deyil, ələlxüsus da, sözlərin düzgün yazılışı və durğu işarələri ilə bağlı xeyli problem var. Ümumilikdə, “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar sözün böyük mənasında son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə daxil olan say-seçmə əsərlər sırasındadır. Müəllifə bu şərəfli missiyanı uğurla davam etdirmək diləyi ilə...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-08-2019 10:45 | Bölmə: Azad MÜZƏFFƏRLİ / Müəllif-6
(Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanları haqqında düşüncələr)
Zahid Sarıtorpaq nəsrə poeziya körpüsündən adlayan qələm əhlindədir. Moskvada M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda aldığı yüksək təhsil, Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində və çalışdığı müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrində qazandığı zəngin təcrübə, yetkin həyat dərsləri yaradıcılığında hərtərəfli karına gəlir. Ələlxüsus da gecəli-gündüzlü gərgin zəhmət tələb edən tərcümə işi onun püxtələşməsində, indiki yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə çatmasında həlledici rol oynayıb. Elə, min bir zəhmət hesabına araya-ərsəyə gətirdiyi “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı magik realizm üslubunda üç romanında da dünyanın say-seçmə yazıçılarının əsərlərinin tərcüməsi zamanı qazandığı mükəmməl təcrübənin izləri aydın görünməkdədir.
Kiçik yaşlı nəvələrimin səngimək bilməyən bəstələrinin sədaları altında qələmə aldığım bu yazıda Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanları haqqında düşüncələrimi bölüşməyə cəhd edəcəm. Hər üç romanda müəllif və ya üçüncü şəxsin dilindən, eləcə də, daxili monoloqlardan qaynaqlanan təhkiyə bu əsərlərin oxunaqlığına geniş imkanlar açır. Müəllif son bir neçə il ərzində qələmə aldığı həmin romanları ilə magik realizm üslubunun incəliklərinə dərindən yiyələndiyini, ölkəmizdə bu səpgidə nəsr əsərləri yaradan tək-tək sənətkarlardan biri olduğunu reallıqda sübuta yetirib. Bu əsərlər dərin oxucuya hesablanıb, kompleks yanaşma tələb edir. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabının elə ilk səhifələrindən bəşəri mahiyyət kəsb edən irfan işığına bələnirsən, reallığa tuşlanan mistik güzgüdə həqiqət axtarışı səni cənginə alır. Mətləbə qətrə-qətrə yaxınlaşırsan. Eyni qələmin məhsulu olan romanların ruhu və təhkiyəsi oxşardır. Sosial-ictimai mahiyyət daşıyan bu əsərlər bomboz həyata qarşı hayqırtı xarakteri daşıyır. Bu məqamda “Dərdin sarı çəpkəni” romanından dünyanı yalnız sarı rəngdə görmək kimi nadir xəstəliyə düçar olan Buludun kolxoz sədri Baləminin inəyinin itməsi, böyüklü-kiçikli bütün kənd əhlinin həmin inəyin axtarışına qalxması və Musa müəllimin etirafı səhnəsini xatırlamasına diqqət kəsilək... “Ay Allah, sənə yalvarıram, məni Baləminin inəyinə döndər!..” Arvadı Tamam xala eşidir, “bıy” deyib soruşanda ki, əşi, niyə elə deyirsən? Qayıdıb nə desə yaxşıdır? Deyir ki, camaatımız bəlkə kənddə məni də o inək kimi bir itirib-axtarardı, bəlkə mənə də o o inəkcən bir xətir-hörmət qoyardı... Müəllim olmaqdan kolxoz sədrinin inəyi olmaq yaxşıdı bu zamanada, arvad! Görürsən, camaat sədrin inəyindən ötrü nə həşirdədi? Bu camaatçün sədrin inəyi müəllimdən min pay yaxşıdı.
Müəllifin sözlə davranma məharəti həsəd doğurur. Əsərlərdəki yazıçının həm şairliyindən qaynaqlanan, həm də magik realizmə mənsub poeziya abı-havası da hərtərəfli hazırlıqlı oxucunun diqqətindən yayınmır. Magik realizm üslubuna xas miflər, rəmzlər, hüdudsuz fantaziya, ruhun sərhədsiz cövlan etməsi, möcüzələr, uydurma xəstəliklər, yumor, metaforalar, ağlasığmaz yuxular, folklor nümunələri, əfsanələr, deyimlər, sayagəlməz emosiyalar, intim səhnələr, yeri gəldikcə zamanın şüurlu şəkildə təhrif olunması, insanın daxili çırpıntılarının ara verməməsi və bu qəbildən digər elementlər “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanlarını əzəmətə gətirir. Həmin əsərlər boyunca obrazların bir-birinə “qənim kəsilməsi” oxunaqlığa əlavə çalar qatır. Bu baxımdan Zahid Sarıtorpağın dünya ədəbiyyatına məxsus vampirə bənzər obraz üzərində qələmə aldığı “Qarğa marşrutu” romanı Azərbaycan ədəbiyyatında bir yenilikdir. Bizim ədəbiyyatımız üçün xarakterik olmayan Nihat obrazı özünəməxsusdur. Ta körpəlikdən iki köpək dişi sızıldayan, qana susayan Nihat obrazı vasitəsilə əslində müəllif günümüzün bir sıra reallıqlarına, bizim millətə yaraşmayan xüsusiyyətlərə qəti etirazını bildirir və bununla bağlı millətimizi reallığın gözünə dik baxmağa çağırır. Müəllif bu həqiqətləri yenə də magik realizm üslubuna xas mifik obrazlar xəttilə dilə gətirir... Qoca suyun üzüylə səssiz-səmirsiz, xırdaca addımlarla gedirdi. Ardıyca sular qırçın-qırçın ləpələnirdi...
- Nooldu? Gəlsənə!..(Nihata xitabən)- O, beş-altı addım da atıb, mənə sarı səsləndi.
Yerimə mıxlanıb qalmışdım. Nə baş verdiyini anlaya bilmirdim. Özümü toparlayıb bircə onu deyə bildim:
- Yox...
- Gəl!.. Gəl, qorxma. Gəl, canın qurtarsın o zülümlərdən... Səni qan yox, su xilas eləyəcək. Axmaqlıq eləmə! Gəl!
- Yox!..
Bu romanlarda çox böyük mətləblər ustalıqla qələmə alınıb. “Dərdin sarı çəpkəni” əsərinin sonluğunda baş qəhrəman Buludun dilindən səslənən bir hissəyə diqqət yetirək... O(Buludun mərhum həyat yoldaşı Şəfiqə), əlimdən yapışıb bir göz qırpımında məni azman bir qayalığın yalçın sıldırımına gətirdi. Buradan baxanda bütün Keçiqıran dərəsi görünürdü. Dərənin içi ağa bürünmüş insanlarla doluydu. Onlar sıx-sıx bir-birlərinə söykənmişdilər. Burada insanlar ağac yerinə, kol yerinə bir-birinə qısılmışdılar.
- Onlar ki kəfənə bürünüblər, ay Şəfiş, ağappaq kəfənə...
- Onlar kəfənlə ağ günə çıxıblar, Bulud. Bəs sən bilmirsən ki, Keçiqıranda ağ günə çıxmağın yolu ancaq kəfənə bürünməkdən keçir? Gəl gedək...
Hər üç romanda müxtəlif elementlərin həddən ziyadə bolluğu, hətta, ilk baxışdan müəyyən məqamlarda bir-birini “döyməsi” bəzən nisbətən az hazırlıqlı və ya magik realizmin tələblərindən dolğun xəbərdar olmayan oxucuda çaşqınlıq da yarada bilər. Əslində, məhz qarmaqarşıqlıq – xaos magik realizmin mayasını təşkil edir. Təbii ki, bu xaos müəllif tərəfindən kompozisiya və süjet xətti peşəkarcasına nizamlandıqda, başlıca mətləbin dolğun çatdırılmasına xidmət etdikdə özünü doğruldur. Kontraslar aləmindən, fundamental fəlsəfi yüklü həqiqət axtarışından qopa bilməyən oxucu bir-birini tamamlayan, üzvi şəkildə uzlaşdırılan qlobal və məişət problemləri, bəşər övladının səngimək bilməyən daxili çırpıntıları ilə yüklənmiş əsərlərin tamamında magik realizmə xas açıq sonluqla üz-üzə qalır. Reallıq, fantaziya, uydurma, gündəlik həyat, möcüzə və müəllifin saysız-hesabsız digər tapıntılarından baş açmaq və məntiqi qənaətə gəlmək oxucunun ixtiyarına buraxılır. Oxucudan asılı olaraq bu qənaətlərin alternativ xarakter daşıması da istisna edilmir. Elə götürək, baş qəhrəman Tağının şəxsində ölkəmizdə keçid dövrünə kompleks baxış xarakteri daşıyan “Kül” romanının sonluğuna ayaq verən bir parçanı... Mən(Tağı) gözlərimi bərk-bərk yumdum, sandım ki, qurtuldum bu zillətdən.
Daun (mifik obraz) mikrofonu əlinə alıb sakit tərzdə dilləndi:
- Hamınız gördünüz. Milçək külün gücünə komadan ayıldı və uçub getdi... Bir daha deyirəm: sevgisizlikdən sizin hamınız – ölünüz də, diriniz də bu gündədi. Həyatın içində də, astar üzündə də suda boğulmuş milçək kimi komadasınız! Təpənizə kül olmayana qədər ayılmayacaqsız!... Bunu sizə mən deyirəm, mən! Gerisini özünüz bilərsiz... Yadınızda saxlayın, kim olursuzsa, olun, - qurtuluşunuz təpənizə olacaq küldədi!.. Vəssalam!..
Zahid Sarıtorpaq olduqca maraqlı süjet xəttilə seçilən, bəşəri mətləblərlə yüklədiyi əsərlərində oxucunun ruhunun cilovunu əldə məharətlə saxlayır. O, oxucunu böyük peşəkarlıqla intizarda qoyur, özünün həyatdan görüb-götürdüklərini, ümummilli istək və arzularını fərdiləşdirərək rəvan şəkildə sıralayır. Onun dedikləri nəfsin tərkindən enməyən həyatın içindən gələn ündür. Bu baxımdan müəllifin müşahidəsinin dərinliyi və əhatəliliyi, zəkasının yetkinliyi, bədii təxəyyülünün sərhəd tanımaması diqqətdən yayınmır. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar müəllifin kəndə-kəsəyə, əcdadlarımızdan bizə ərmağan qalan adət-ənənələrimizə, zəngin, təkrarsız mədəniyyətimizə dərindən bələd olmasına dəlalət edir. Sevginin öləzidiyi 21-ci əsrə, insanların cılızlaşmasına qarşı səsini ucaldan yazıçı vaxtilə ilk istəklisi Kəbirədən ötrü damarlarını belə doğrayan Tağı obrazının timsalında(“Kül”romanı) sevgidən yoğrulan Azərbaycan türklərinin bomboz, sarıya çalan həyata layiq olmadıqlarını önə çəkir. Təbii ki, yaradıcılıq daim axtarış, daha da püxtələşmə naminə öz üzərində mütamadi çalışmağı tələb edir. Həmin baxımdan Zahid Sarıtorpağın mənəvi dünyasından pərvazlanan romanlarında sıx-sıx yer alan aşırı dialektizmlərə münasibət birmənalı deyil. Bu da təbii qarşılanmalıdır. Di gəl, digər tərəfdən bu da müəllifin haqqıdır, onun yazı üslubudur. Zənnimcə, eyni obrazların dilindən səslənən ölkəmizin müxtəlif bölgələrinə məxsus məhəlli ləhcələrə dair dialektizmlərlə yazıçı əsərlərində önə çəkdiyi fundamental yüklü problemlərə məhz milli müstəvidə yanaşdığını qabartmaq istəyir. Bir faktı da xüsusi vurğulamağına dəyər. Zahid Sarıtorpağın da “Dərdin sarı çəpkəni” kitabından göründüyü kimi, son dövrlərdə respublikamızda çapdan çıxan kitabların əksəriyyətində redaktə işi arzuolunan səviyyədə deyil, ələlxüsus da, sözlərin düzgün yazılışı və durğu işarələri ilə bağlı xeyli problem var. Ümumilikdə, “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar sözün böyük mənasında son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə daxil olan say-seçmə əsərlər sırasındadır. Müəllifə bu şərəfli missiyanı uğurla davam etdirmək diləyi ilə...
Müəllifin bütün yazıları - Azad MÜZƏFFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-08-2020, 16:22
Azad MÜZƏFFƏRLİ - Erməni qaraçıları, yoxsa, qaraçı ermənilər - Azad Müzəffərli yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
