15:08 / 30-09-2023
Baş Prokurorluq: separatçı qurumun daha iki təmsilçisi həbs olunub
14:52 / 30-09-2023
Silah-sursat və döyüş texnikası müsadirə olunub - Video
13:06 / 30-09-2023
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:38 / 30-09-2023
Prezident İlham Əliyev Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının prezidentini qəbul edib - Yenilənib
12:35 / 30-09-2023
Milli Qəhrəman Fəxri Xiyabanda dəfn edilib - Fotolar
11:43 / 30-09-2023
XİN: "Ermənistanın Azərbaycana qarşı irəli sürdüyü növbəti iddialar tamamilə əsassızdır"
11:35 / 30-09-2023
Müsadirə edilən artilleriya qurğuları... - Video
11:06 / 30-09-2023
Abşeronda dava: 3 nəfər bir-birlərini bıçaqlayıb, biri ölüb
09:58 / 30-09-2023
Elizabet - Akif Abbasovun tərcüməsi
09:15 / 30-09-2023
Qarabağdakı döyüş mövqeləri ləğv edilir - Video
02:04 / 30-09-2023
Nyu-Yorkda fövqəladə vəziyyət elan edilib - Fotolar
22:02 / 29-09-2023
Şuşa-Xankəndi yolunda tərk edilmiş döyüş mövqeləri... - Video
21:59 / 29-09-2023
Belçikada kilsədə rüsvayçılıq - Din xadimləri illərlə uşaqları zorlayıblar
19:48 / 29-09-2023
İlham Əliyev Zəngilanda Forumda: "Bizim səbrimizlə oynamasınlar" - Tam mətn - Fotolar (Yenilənib)
19:24 / 29-09-2023
İşçi qrup üzvlərinin Xankəndiyə səfəri nəzərdə tutulub
19:20 / 29-09-2023
Yevlaxda ermənilərlə növbəti görüş keçirilib - (Yenilənib) - Foto
19:18 / 29-09-2023
Yeddi ölkə Ukrayna üçün sursat sifarişi verib
19:07 / 29-09-2023
Üç ölkə qanunsuz miqrasiyaya qarşı işçi qrup yaradır
18:50 / 29-09-2023
Ukraynalı diversantlar Rusiya ərazisinə daxil olmağa cəhd ediblər
18:13 / 29-09-2023
Qarabağda müsadirə edilmiş döyüş texnikası, silah və sursatın yeni - Siyahısı (Yenilənib)
18:03 / 29-09-2023
Separatçı rejimin keçmiş “müdafiə naziri” Laçında ələ keçib
17:58 / 29-09-2023
Mikayıl Cabbarov Gürcüstana səfər edib
17:48 / 29-09-2023
FHN: "Xankəndi yaxınlığında partlayışda 48 nəfərin cəsədi çıxarılıb" - Video
17:35 / 29-09-2023
Bakıda əməliyyat: daha üç nəfər tutulub
17:17 / 29-09-2023
Xaricdə doktorantura təhsilinə dair sənəd qəbulunun müddəti uzadılıb
16:56 / 29-09-2023
Azərbaycan BMT-nin müvafiq qurumlarını Qarabağ bölgəsinə dəvət edib
16:33 / 29-09-2023
Qarabağda terrorlar törədən general-mayor həbs edilib - (Video) - Yenilənib
16:11 / 29-09-2023
İlham Əliyev: "Biz Qafqazda sülh və sabitlik istəyirik"
15:48 / 29-09-2023
Prezident: "Biz Qarabağın erməni əhalisinin hüquqlarını təmin edəcəyik"
09:31 / 27-09-2023
Şadlıq sarayında yanğın: yüzdən çox insan ölüb, çoxsaylı yaralı var - (Video) - Yenilənib
16:30 / 25-09-2023
Ağdərə tam olaraq Azərbaycan dövlətinin nəzarətinə keçib
20:08 / 25-09-2023
Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasəti müzakirə olunub - Fotolar
14:14 / 27-09-2023
Separatçı Ruben Vardanyan sərhəddə saxlanılıb - (Yenilənib+)
16:17 / 25-09-2023
Əliyev ilə Ərdoğan Naxçıvanda: qaz boru kəmərinin təməlqoyma mərasimi olub (Yenilənib)
11:50 / 26-09-2023
13 550 erməni Qarabağı tərk edib
00:05 / 26-09-2023
“Qənirə Paşayevanın ölməsi ilə bağlı yayılan xəbər yalandır”
00:01 / 26-09-2023
Bakıdan Xankəndinə tibbi yardım göndərilib
00:04 / 27-09-2023
Azərbaycanda Anım Günüdür
19:55 / 27-09-2023
Xocalı soyqırımına görə axtarışda olan terrorçu Laçında ələ keçib
18:00 / 25-09-2023
Ermənilər Əsgəranı boşaldır
Həyata mistik güzgüdən baxış
Tarix: 12-08-2019 10:45 | Bölmə: Azad MÜZƏFFƏRLİ / Müəllif-6
(Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanları haqqında düşüncələr)
Zahid Sarıtorpaq nəsrə poeziya körpüsündən adlayan qələm əhlindədir. Moskvada M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda aldığı yüksək təhsil, Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində və çalışdığı müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrində qazandığı zəngin təcrübə, yetkin həyat dərsləri yaradıcılığında hərtərəfli karına gəlir. Ələlxüsus da gecəli-gündüzlü gərgin zəhmət tələb edən tərcümə işi onun püxtələşməsində, indiki yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə çatmasında həlledici rol oynayıb. Elə, min bir zəhmət hesabına araya-ərsəyə gətirdiyi “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı magik realizm üslubunda üç romanında da dünyanın say-seçmə yazıçılarının əsərlərinin tərcüməsi zamanı qazandığı mükəmməl təcrübənin izləri aydın görünməkdədir.
Kiçik yaşlı nəvələrimin səngimək bilməyən bəstələrinin sədaları altında qələmə aldığım bu yazıda Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanları haqqında düşüncələrimi bölüşməyə cəhd edəcəm. Hər üç romanda müəllif və ya üçüncü şəxsin dilindən, eləcə də, daxili monoloqlardan qaynaqlanan təhkiyə bu əsərlərin oxunaqlığına geniş imkanlar açır. Müəllif son bir neçə il ərzində qələmə aldığı həmin romanları ilə magik realizm üslubunun incəliklərinə dərindən yiyələndiyini, ölkəmizdə bu səpgidə nəsr əsərləri yaradan tək-tək sənətkarlardan biri olduğunu reallıqda sübuta yetirib. Bu əsərlər dərin oxucuya hesablanıb, kompleks yanaşma tələb edir. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabının elə ilk səhifələrindən bəşəri mahiyyət kəsb edən irfan işığına bələnirsən, reallığa tuşlanan mistik güzgüdə həqiqət axtarışı səni cənginə alır. Mətləbə qətrə-qətrə yaxınlaşırsan. Eyni qələmin məhsulu olan romanların ruhu və təhkiyəsi oxşardır. Sosial-ictimai mahiyyət daşıyan bu əsərlər bomboz həyata qarşı hayqırtı xarakteri daşıyır. Bu məqamda “Dərdin sarı çəpkəni” romanından dünyanı yalnız sarı rəngdə görmək kimi nadir xəstəliyə düçar olan Buludun kolxoz sədri Baləminin inəyinin itməsi, böyüklü-kiçikli bütün kənd əhlinin həmin inəyin axtarışına qalxması və Musa müəllimin etirafı səhnəsini xatırlamasına diqqət kəsilək... “Ay Allah, sənə yalvarıram, məni Baləminin inəyinə döndər!..” Arvadı Tamam xala eşidir, “bıy” deyib soruşanda ki, əşi, niyə elə deyirsən? Qayıdıb nə desə yaxşıdır? Deyir ki, camaatımız bəlkə kənddə məni də o inək kimi bir itirib-axtarardı, bəlkə mənə də o o inəkcən bir xətir-hörmət qoyardı... Müəllim olmaqdan kolxoz sədrinin inəyi olmaq yaxşıdı bu zamanada, arvad! Görürsən, camaat sədrin inəyindən ötrü nə həşirdədi? Bu camaatçün sədrin inəyi müəllimdən min pay yaxşıdı.
Müəllifin sözlə davranma məharəti həsəd doğurur. Əsərlərdəki yazıçının həm şairliyindən qaynaqlanan, həm də magik realizmə mənsub poeziya abı-havası da hərtərəfli hazırlıqlı oxucunun diqqətindən yayınmır. Magik realizm üslubuna xas miflər, rəmzlər, hüdudsuz fantaziya, ruhun sərhədsiz cövlan etməsi, möcüzələr, uydurma xəstəliklər, yumor, metaforalar, ağlasığmaz yuxular, folklor nümunələri, əfsanələr, deyimlər, sayagəlməz emosiyalar, intim səhnələr, yeri gəldikcə zamanın şüurlu şəkildə təhrif olunması, insanın daxili çırpıntılarının ara verməməsi və bu qəbildən digər elementlər “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanlarını əzəmətə gətirir. Həmin əsərlər boyunca obrazların bir-birinə “qənim kəsilməsi” oxunaqlığa əlavə çalar qatır. Bu baxımdan Zahid Sarıtorpağın dünya ədəbiyyatına məxsus vampirə bənzər obraz üzərində qələmə aldığı “Qarğa marşrutu” romanı Azərbaycan ədəbiyyatında bir yenilikdir. Bizim ədəbiyyatımız üçün xarakterik olmayan Nihat obrazı özünəməxsusdur. Ta körpəlikdən iki köpək dişi sızıldayan, qana susayan Nihat obrazı vasitəsilə əslində müəllif günümüzün bir sıra reallıqlarına, bizim millətə yaraşmayan xüsusiyyətlərə qəti etirazını bildirir və bununla bağlı millətimizi reallığın gözünə dik baxmağa çağırır. Müəllif bu həqiqətləri yenə də magik realizm üslubuna xas mifik obrazlar xəttilə dilə gətirir... Qoca suyun üzüylə səssiz-səmirsiz, xırdaca addımlarla gedirdi. Ardıyca sular qırçın-qırçın ləpələnirdi...
- Nooldu? Gəlsənə!..(Nihata xitabən)- O, beş-altı addım da atıb, mənə sarı səsləndi.
Yerimə mıxlanıb qalmışdım. Nə baş verdiyini anlaya bilmirdim. Özümü toparlayıb bircə onu deyə bildim:
- Yox...
- Gəl!.. Gəl, qorxma. Gəl, canın qurtarsın o zülümlərdən... Səni qan yox, su xilas eləyəcək. Axmaqlıq eləmə! Gəl!
- Yox!..
Bu romanlarda çox böyük mətləblər ustalıqla qələmə alınıb. “Dərdin sarı çəpkəni” əsərinin sonluğunda baş qəhrəman Buludun dilindən səslənən bir hissəyə diqqət yetirək... O(Buludun mərhum həyat yoldaşı Şəfiqə), əlimdən yapışıb bir göz qırpımında məni azman bir qayalığın yalçın sıldırımına gətirdi. Buradan baxanda bütün Keçiqıran dərəsi görünürdü. Dərənin içi ağa bürünmüş insanlarla doluydu. Onlar sıx-sıx bir-birlərinə söykənmişdilər. Burada insanlar ağac yerinə, kol yerinə bir-birinə qısılmışdılar.
- Onlar ki kəfənə bürünüblər, ay Şəfiş, ağappaq kəfənə...
- Onlar kəfənlə ağ günə çıxıblar, Bulud. Bəs sən bilmirsən ki, Keçiqıranda ağ günə çıxmağın yolu ancaq kəfənə bürünməkdən keçir? Gəl gedək...
Hər üç romanda müxtəlif elementlərin həddən ziyadə bolluğu, hətta, ilk baxışdan müəyyən məqamlarda bir-birini “döyməsi” bəzən nisbətən az hazırlıqlı və ya magik realizmin tələblərindən dolğun xəbərdar olmayan oxucuda çaşqınlıq da yarada bilər. Əslində, məhz qarmaqarşıqlıq – xaos magik realizmin mayasını təşkil edir. Təbii ki, bu xaos müəllif tərəfindən kompozisiya və süjet xətti peşəkarcasına nizamlandıqda, başlıca mətləbin dolğun çatdırılmasına xidmət etdikdə özünü doğruldur. Kontraslar aləmindən, fundamental fəlsəfi yüklü həqiqət axtarışından qopa bilməyən oxucu bir-birini tamamlayan, üzvi şəkildə uzlaşdırılan qlobal və məişət problemləri, bəşər övladının səngimək bilməyən daxili çırpıntıları ilə yüklənmiş əsərlərin tamamında magik realizmə xas açıq sonluqla üz-üzə qalır. Reallıq, fantaziya, uydurma, gündəlik həyat, möcüzə və müəllifin saysız-hesabsız digər tapıntılarından baş açmaq və məntiqi qənaətə gəlmək oxucunun ixtiyarına buraxılır. Oxucudan asılı olaraq bu qənaətlərin alternativ xarakter daşıması da istisna edilmir. Elə götürək, baş qəhrəman Tağının şəxsində ölkəmizdə keçid dövrünə kompleks baxış xarakteri daşıyan “Kül” romanının sonluğuna ayaq verən bir parçanı... Mən(Tağı) gözlərimi bərk-bərk yumdum, sandım ki, qurtuldum bu zillətdən.
Daun (mifik obraz) mikrofonu əlinə alıb sakit tərzdə dilləndi:
- Hamınız gördünüz. Milçək külün gücünə komadan ayıldı və uçub getdi... Bir daha deyirəm: sevgisizlikdən sizin hamınız – ölünüz də, diriniz də bu gündədi. Həyatın içində də, astar üzündə də suda boğulmuş milçək kimi komadasınız! Təpənizə kül olmayana qədər ayılmayacaqsız!... Bunu sizə mən deyirəm, mən! Gerisini özünüz bilərsiz... Yadınızda saxlayın, kim olursuzsa, olun, - qurtuluşunuz təpənizə olacaq küldədi!.. Vəssalam!..
Zahid Sarıtorpaq olduqca maraqlı süjet xəttilə seçilən, bəşəri mətləblərlə yüklədiyi əsərlərində oxucunun ruhunun cilovunu əldə məharətlə saxlayır. O, oxucunu böyük peşəkarlıqla intizarda qoyur, özünün həyatdan görüb-götürdüklərini, ümummilli istək və arzularını fərdiləşdirərək rəvan şəkildə sıralayır. Onun dedikləri nəfsin tərkindən enməyən həyatın içindən gələn ündür. Bu baxımdan müəllifin müşahidəsinin dərinliyi və əhatəliliyi, zəkasının yetkinliyi, bədii təxəyyülünün sərhəd tanımaması diqqətdən yayınmır. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar müəllifin kəndə-kəsəyə, əcdadlarımızdan bizə ərmağan qalan adət-ənənələrimizə, zəngin, təkrarsız mədəniyyətimizə dərindən bələd olmasına dəlalət edir. Sevginin öləzidiyi 21-ci əsrə, insanların cılızlaşmasına qarşı səsini ucaldan yazıçı vaxtilə ilk istəklisi Kəbirədən ötrü damarlarını belə doğrayan Tağı obrazının timsalında(“Kül”romanı) sevgidən yoğrulan Azərbaycan türklərinin bomboz, sarıya çalan həyata layiq olmadıqlarını önə çəkir. Təbii ki, yaradıcılıq daim axtarış, daha da püxtələşmə naminə öz üzərində mütamadi çalışmağı tələb edir. Həmin baxımdan Zahid Sarıtorpağın mənəvi dünyasından pərvazlanan romanlarında sıx-sıx yer alan aşırı dialektizmlərə münasibət birmənalı deyil. Bu da təbii qarşılanmalıdır. Di gəl, digər tərəfdən bu da müəllifin haqqıdır, onun yazı üslubudur. Zənnimcə, eyni obrazların dilindən səslənən ölkəmizin müxtəlif bölgələrinə məxsus məhəlli ləhcələrə dair dialektizmlərlə yazıçı əsərlərində önə çəkdiyi fundamental yüklü problemlərə məhz milli müstəvidə yanaşdığını qabartmaq istəyir. Bir faktı da xüsusi vurğulamağına dəyər. Zahid Sarıtorpağın da “Dərdin sarı çəpkəni” kitabından göründüyü kimi, son dövrlərdə respublikamızda çapdan çıxan kitabların əksəriyyətində redaktə işi arzuolunan səviyyədə deyil, ələlxüsus da, sözlərin düzgün yazılışı və durğu işarələri ilə bağlı xeyli problem var. Ümumilikdə, “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar sözün böyük mənasında son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə daxil olan say-seçmə əsərlər sırasındadır. Müəllifə bu şərəfli missiyanı uğurla davam etdirmək diləyi ilə...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-08-2019 10:45 | Bölmə: Azad MÜZƏFFƏRLİ / Müəllif-6
(Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanları haqqında düşüncələr)
Zahid Sarıtorpaq nəsrə poeziya körpüsündən adlayan qələm əhlindədir. Moskvada M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda aldığı yüksək təhsil, Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində və çalışdığı müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrində qazandığı zəngin təcrübə, yetkin həyat dərsləri yaradıcılığında hərtərəfli karına gəlir. Ələlxüsus da gecəli-gündüzlü gərgin zəhmət tələb edən tərcümə işi onun püxtələşməsində, indiki yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə çatmasında həlledici rol oynayıb. Elə, min bir zəhmət hesabına araya-ərsəyə gətirdiyi “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı magik realizm üslubunda üç romanında da dünyanın say-seçmə yazıçılarının əsərlərinin tərcüməsi zamanı qazandığı mükəmməl təcrübənin izləri aydın görünməkdədir.
Kiçik yaşlı nəvələrimin səngimək bilməyən bəstələrinin sədaları altında qələmə aldığım bu yazıda Zahid Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanları haqqında düşüncələrimi bölüşməyə cəhd edəcəm. Hər üç romanda müəllif və ya üçüncü şəxsin dilindən, eləcə də, daxili monoloqlardan qaynaqlanan təhkiyə bu əsərlərin oxunaqlığına geniş imkanlar açır. Müəllif son bir neçə il ərzində qələmə aldığı həmin romanları ilə magik realizm üslubunun incəliklərinə dərindən yiyələndiyini, ölkəmizdə bu səpgidə nəsr əsərləri yaradan tək-tək sənətkarlardan biri olduğunu reallıqda sübuta yetirib. Bu əsərlər dərin oxucuya hesablanıb, kompleks yanaşma tələb edir. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabının elə ilk səhifələrindən bəşəri mahiyyət kəsb edən irfan işığına bələnirsən, reallığa tuşlanan mistik güzgüdə həqiqət axtarışı səni cənginə alır. Mətləbə qətrə-qətrə yaxınlaşırsan. Eyni qələmin məhsulu olan romanların ruhu və təhkiyəsi oxşardır. Sosial-ictimai mahiyyət daşıyan bu əsərlər bomboz həyata qarşı hayqırtı xarakteri daşıyır. Bu məqamda “Dərdin sarı çəpkəni” romanından dünyanı yalnız sarı rəngdə görmək kimi nadir xəstəliyə düçar olan Buludun kolxoz sədri Baləminin inəyinin itməsi, böyüklü-kiçikli bütün kənd əhlinin həmin inəyin axtarışına qalxması və Musa müəllimin etirafı səhnəsini xatırlamasına diqqət kəsilək... “Ay Allah, sənə yalvarıram, məni Baləminin inəyinə döndər!..” Arvadı Tamam xala eşidir, “bıy” deyib soruşanda ki, əşi, niyə elə deyirsən? Qayıdıb nə desə yaxşıdır? Deyir ki, camaatımız bəlkə kənddə məni də o inək kimi bir itirib-axtarardı, bəlkə mənə də o o inəkcən bir xətir-hörmət qoyardı... Müəllim olmaqdan kolxoz sədrinin inəyi olmaq yaxşıdı bu zamanada, arvad! Görürsən, camaat sədrin inəyindən ötrü nə həşirdədi? Bu camaatçün sədrin inəyi müəllimdən min pay yaxşıdı.
Müəllifin sözlə davranma məharəti həsəd doğurur. Əsərlərdəki yazıçının həm şairliyindən qaynaqlanan, həm də magik realizmə mənsub poeziya abı-havası da hərtərəfli hazırlıqlı oxucunun diqqətindən yayınmır. Magik realizm üslubuna xas miflər, rəmzlər, hüdudsuz fantaziya, ruhun sərhədsiz cövlan etməsi, möcüzələr, uydurma xəstəliklər, yumor, metaforalar, ağlasığmaz yuxular, folklor nümunələri, əfsanələr, deyimlər, sayagəlməz emosiyalar, intim səhnələr, yeri gəldikcə zamanın şüurlu şəkildə təhrif olunması, insanın daxili çırpıntılarının ara verməməsi və bu qəbildən digər elementlər “Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül” və “Qarğa marşrutu” romanlarını əzəmətə gətirir. Həmin əsərlər boyunca obrazların bir-birinə “qənim kəsilməsi” oxunaqlığa əlavə çalar qatır. Bu baxımdan Zahid Sarıtorpağın dünya ədəbiyyatına məxsus vampirə bənzər obraz üzərində qələmə aldığı “Qarğa marşrutu” romanı Azərbaycan ədəbiyyatında bir yenilikdir. Bizim ədəbiyyatımız üçün xarakterik olmayan Nihat obrazı özünəməxsusdur. Ta körpəlikdən iki köpək dişi sızıldayan, qana susayan Nihat obrazı vasitəsilə əslində müəllif günümüzün bir sıra reallıqlarına, bizim millətə yaraşmayan xüsusiyyətlərə qəti etirazını bildirir və bununla bağlı millətimizi reallığın gözünə dik baxmağa çağırır. Müəllif bu həqiqətləri yenə də magik realizm üslubuna xas mifik obrazlar xəttilə dilə gətirir... Qoca suyun üzüylə səssiz-səmirsiz, xırdaca addımlarla gedirdi. Ardıyca sular qırçın-qırçın ləpələnirdi...
- Nooldu? Gəlsənə!..(Nihata xitabən)- O, beş-altı addım da atıb, mənə sarı səsləndi.
Yerimə mıxlanıb qalmışdım. Nə baş verdiyini anlaya bilmirdim. Özümü toparlayıb bircə onu deyə bildim:
- Yox...
- Gəl!.. Gəl, qorxma. Gəl, canın qurtarsın o zülümlərdən... Səni qan yox, su xilas eləyəcək. Axmaqlıq eləmə! Gəl!
- Yox!..
Bu romanlarda çox böyük mətləblər ustalıqla qələmə alınıb. “Dərdin sarı çəpkəni” əsərinin sonluğunda baş qəhrəman Buludun dilindən səslənən bir hissəyə diqqət yetirək... O(Buludun mərhum həyat yoldaşı Şəfiqə), əlimdən yapışıb bir göz qırpımında məni azman bir qayalığın yalçın sıldırımına gətirdi. Buradan baxanda bütün Keçiqıran dərəsi görünürdü. Dərənin içi ağa bürünmüş insanlarla doluydu. Onlar sıx-sıx bir-birlərinə söykənmişdilər. Burada insanlar ağac yerinə, kol yerinə bir-birinə qısılmışdılar.
- Onlar ki kəfənə bürünüblər, ay Şəfiş, ağappaq kəfənə...
- Onlar kəfənlə ağ günə çıxıblar, Bulud. Bəs sən bilmirsən ki, Keçiqıranda ağ günə çıxmağın yolu ancaq kəfənə bürünməkdən keçir? Gəl gedək...
Hər üç romanda müxtəlif elementlərin həddən ziyadə bolluğu, hətta, ilk baxışdan müəyyən məqamlarda bir-birini “döyməsi” bəzən nisbətən az hazırlıqlı və ya magik realizmin tələblərindən dolğun xəbərdar olmayan oxucuda çaşqınlıq da yarada bilər. Əslində, məhz qarmaqarşıqlıq – xaos magik realizmin mayasını təşkil edir. Təbii ki, bu xaos müəllif tərəfindən kompozisiya və süjet xətti peşəkarcasına nizamlandıqda, başlıca mətləbin dolğun çatdırılmasına xidmət etdikdə özünü doğruldur. Kontraslar aləmindən, fundamental fəlsəfi yüklü həqiqət axtarışından qopa bilməyən oxucu bir-birini tamamlayan, üzvi şəkildə uzlaşdırılan qlobal və məişət problemləri, bəşər övladının səngimək bilməyən daxili çırpıntıları ilə yüklənmiş əsərlərin tamamında magik realizmə xas açıq sonluqla üz-üzə qalır. Reallıq, fantaziya, uydurma, gündəlik həyat, möcüzə və müəllifin saysız-hesabsız digər tapıntılarından baş açmaq və məntiqi qənaətə gəlmək oxucunun ixtiyarına buraxılır. Oxucudan asılı olaraq bu qənaətlərin alternativ xarakter daşıması da istisna edilmir. Elə götürək, baş qəhrəman Tağının şəxsində ölkəmizdə keçid dövrünə kompleks baxış xarakteri daşıyan “Kül” romanının sonluğuna ayaq verən bir parçanı... Mən(Tağı) gözlərimi bərk-bərk yumdum, sandım ki, qurtuldum bu zillətdən.
Daun (mifik obraz) mikrofonu əlinə alıb sakit tərzdə dilləndi:
- Hamınız gördünüz. Milçək külün gücünə komadan ayıldı və uçub getdi... Bir daha deyirəm: sevgisizlikdən sizin hamınız – ölünüz də, diriniz də bu gündədi. Həyatın içində də, astar üzündə də suda boğulmuş milçək kimi komadasınız! Təpənizə kül olmayana qədər ayılmayacaqsız!... Bunu sizə mən deyirəm, mən! Gerisini özünüz bilərsiz... Yadınızda saxlayın, kim olursuzsa, olun, - qurtuluşunuz təpənizə olacaq küldədi!.. Vəssalam!..
Zahid Sarıtorpaq olduqca maraqlı süjet xəttilə seçilən, bəşəri mətləblərlə yüklədiyi əsərlərində oxucunun ruhunun cilovunu əldə məharətlə saxlayır. O, oxucunu böyük peşəkarlıqla intizarda qoyur, özünün həyatdan görüb-götürdüklərini, ümummilli istək və arzularını fərdiləşdirərək rəvan şəkildə sıralayır. Onun dedikləri nəfsin tərkindən enməyən həyatın içindən gələn ündür. Bu baxımdan müəllifin müşahidəsinin dərinliyi və əhatəliliyi, zəkasının yetkinliyi, bədii təxəyyülünün sərhəd tanımaması diqqətdən yayınmır. “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar müəllifin kəndə-kəsəyə, əcdadlarımızdan bizə ərmağan qalan adət-ənənələrimizə, zəngin, təkrarsız mədəniyyətimizə dərindən bələd olmasına dəlalət edir. Sevginin öləzidiyi 21-ci əsrə, insanların cılızlaşmasına qarşı səsini ucaldan yazıçı vaxtilə ilk istəklisi Kəbirədən ötrü damarlarını belə doğrayan Tağı obrazının timsalında(“Kül”romanı) sevgidən yoğrulan Azərbaycan türklərinin bomboz, sarıya çalan həyata layiq olmadıqlarını önə çəkir. Təbii ki, yaradıcılıq daim axtarış, daha da püxtələşmə naminə öz üzərində mütamadi çalışmağı tələb edir. Həmin baxımdan Zahid Sarıtorpağın mənəvi dünyasından pərvazlanan romanlarında sıx-sıx yer alan aşırı dialektizmlərə münasibət birmənalı deyil. Bu da təbii qarşılanmalıdır. Di gəl, digər tərəfdən bu da müəllifin haqqıdır, onun yazı üslubudur. Zənnimcə, eyni obrazların dilindən səslənən ölkəmizin müxtəlif bölgələrinə məxsus məhəlli ləhcələrə dair dialektizmlərlə yazıçı əsərlərində önə çəkdiyi fundamental yüklü problemlərə məhz milli müstəvidə yanaşdığını qabartmaq istəyir. Bir faktı da xüsusi vurğulamağına dəyər. Zahid Sarıtorpağın da “Dərdin sarı çəpkəni” kitabından göründüyü kimi, son dövrlərdə respublikamızda çapdan çıxan kitabların əksəriyyətində redaktə işi arzuolunan səviyyədə deyil, ələlxüsus da, sözlərin düzgün yazılışı və durğu işarələri ilə bağlı xeyli problem var. Ümumilikdə, “Dərdin sarı çəpkəni” kitabındakı romanlar sözün böyük mənasında son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə daxil olan say-seçmə əsərlər sırasındadır. Müəllifə bu şərəfli missiyanı uğurla davam etdirmək diləyi ilə...
Müəllifin bütün yazıları - Azad MÜZƏFFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-08-2020, 16:22
Azad MÜZƏFFƏRLİ - Erməni qaraçıları, yoxsa, qaraçı ermənilər - Azad Müzəffərli yazır
Pavlo Narojnı deyir ki, Rusiyada hərbi obyektlər çoxdur və ruslar bunları hücumlardan qoruya bilməyəcəklər
Valeri Kondratyuk deyir ki, ya Rusiya elitasının, ya da silahlı qüvvələrin sui-qəsdi Putini hakimiyyətdən uzaqlaşdıra bilər
Taras Jovtenko deyir ki, Rusiyanın hərbi-siyasi rəhbərliyi uzunmüddətli qarşıdurmanı özünün geosiyasi planlarına daxil edib
Avropa Kino Akademiyasının üzvü deyir ki, Azərbaycan kinosunun problemləri çoxdur: “Azərbaycanfilm” kimi unikal sənət ocağına 6-7 aydır ki, dövlətdən maliyyə ayrılmırsa milli kinodakı vəziyyətdən necə rahat olmaq olar?”
Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ehtiyatda olan zabiti: “Hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri rusların 18 gəmi və katerini zədələmiş və məhv etmişik”
