14:06 / 26-04-2024
Rusiyanın yeni silahı ABŞ-a məxsus peykləri vura biləcək
13:54 / 26-04-2024
"Qarabağ" klubu cərimələnib
13:40 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb
13:28 / 26-04-2024
Naxçıvan Nazirlər Kabinetinə Aparat rəhbəri təyin edilib
13:21 / 26-04-2024
Tehran-Tel-Əviv qarşıdurmasının növbəti dayanacağı haradadır?
13:07 / 26-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
13:01 / 26-04-2024
Prezident: "Enerji təhlükəsizliyi məsələsi əhəmiyyətinə görə milli təhlükəsizliyə bərabər olmalıdır"
12:48 / 26-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:43 / 26-04-2024
Əliyevin tarixi gedişi: Berlinə aparılan “qovluq”da nələr var?
12:34 / 26-04-2024
XİN: "Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı qətnaməsi əsassızdır"
12:29 / 26-04-2024
Kosmik Stansiyada tapılan təhlükəli bakteriyalar insanlar üçün əhəmiyyətli ola bilər
12:14 / 26-04-2024
İlham Əliyev: "Bizim Avropa bazarlarına nəql ediləcək resurslarımız var"
11:46 / 26-04-2024
Ukraynaya qarşı savaş Kremldəki kabinetlərə keçir - Politoloq
11:44 / 26-04-2024
Şirvanda əməliyyat: saxlanılanlar var
11:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
11:21 / 26-04-2024
“Neftçi”nin şikayəti təmin olunmayıb
11:21 / 26-04-2024
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi fəaliyyətini dayandırıb - Fotolar
11:05 / 26-04-2024
Ən yaşlı albatros "aktiv görüş" rejiminə keçib
10:49 / 26-04-2024
İki elm adamı Ali Attestasiya Komissiyasını məhkəməyə verib
10:34 / 26-04-2024
Deputat: "Əlilliyin təyin edilməsi ilə bağlı boşluq var"
10:15 / 26-04-2024
Xocavənddə 74 mina və 110 partladıcı aşkarlanıb - Saxlanılan var
10:02 / 26-04-2024
Avropa Məhkəməsi Azərbaycanı cərimələyib - İki şikayət üzrə
09:51 / 26-04-2024
"Yeni Klinika"nın mühafizə rəisi saxlanııb
09:37 / 26-04-2024
Süni intellektin köməyi ilə Platonun məzarı tapılıb
09:27 / 26-04-2024
Məşhur aktrisa keçmiş həyat yoldaşının yeni sevgi romanına mane olur
09:27 / 26-04-2024
Keçmiş icra başçısı mülk davasına başlayıb
09:18 / 26-04-2024
Dünya bazarı: Azərbaycan nefti ucuzlaşır
09:03 / 26-04-2024
Arktikadakı istiləşmə Asiyaya təsir göstərir
08:56 / 26-04-2024
Moskva Avropa Parlamentinə seçkilərə müdaxilə edir?
08:47 / 26-04-2024
Bayden Trampın məhkəməsini izləməyə vaxt tapmır
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
11:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
Hökumət ali təhsil sahəsində islahat apara bilmir
Tarix: 16-07-2018 23:11 | Bölmə: Slayd
Azərbaycandakı 54 ali təhsil müəssisəsindən heç biri dünyanın reytinq cədvəlində heç 1000-liyə də düşməyi bacarmır; Ali məktəbləri bitirənlərin 60 faizi iş tapmaqda çətinlik çəkir
Son illər Azərbaycanda pulsuz ali təhsil almaq imkanları azalıb. Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) tələbə qəbulu zamanı elan etdiyi siyahıda ali məktəblərin ödənişsiz yerlərinin sayının azalması da təsdiqləyir. Nəzərə alsaq ki, özəl ali təhsil müəssisələrində pulsuz təhsil imkanları mində birdir, o zaman ali təhsil alanların əksəriyyətinin dövlət hesabına oxuduqlarını görərik.
Bu istiqamətdə aparılan araşdırmalar göstərir ki, Azərbaycanda pulsuz ali təhsillə bağlı vəziyyət olduqca aşağı səviyyədədir. Müstəqil təhsil ekspert mərkəzləri müəyyən ediblər ki, neftlə zəngin ölkələrin hamısında təhsil pulsuzdur. Üstəlik, ali məktəblərdə oxuyanlar kifayət qədər yüksək təqaüd alır vəyataqxana ilə təmin olunurlar.
Məsələn, Liviyada tələbə təqaüdü 700 dollardır. Ölkədə pulsuz təhsilin olması ilə yanaşı xarici ölkələrdə təhsil almaq istəyənlərin təhsil xərcini də dövlət ödəyir.
Səudiyyə Ərəbistanında isə ali təhsil pulsuz olmaqla yanaşı tələbələrin pulsuz ədəbiyyat və tibbi xidmətdən də yararlanmaq hüququ var. Xarici ölkələrdə, xüsusilə dünyanın nüfuzlu ali məktəblərində təhsil almaq istəyənlərə isə dövlət qrant ayırır. Bu ölkədə tələbə təqaüdü 700 dollar təşkil edir.
Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində (BƏƏ) də ali məktəblər pulsuz təhsil verir. Hər bir ali məktəbin təqaüd proqramları mövcuddur. Təqaüdün miqdarı tələbənin təhsildəki müvəffəqiyyət dərəcəsindən asılıdır. Bundan əlavə, Əmirliyin hər bir vətəndaşı dövlət hesabına dünyanın istənilən universitetində təhsil ala bilər. Təhsil aldığı ölkədə tibbi xidmətlərə görə xərclər də BƏƏ-nin büdcəsindən ödənilir.
Küveytdə minə yaxın ali məktəb fəaliyyət göstərir və onların hər birində təhsil pulsuzdur. Bu ölkədə subay tələbələr 700 dollar təqaüd alsa da, ailəlilər üçün bu göstərici 1200 dollardı.
Qonşu İranda da təhsilin bütün pillələri pulsuzdur.
Bir çox Avropa ölkələrində də dövlət ali məktəblərində təhsil pulsuzdur. Özəl ali məktəblərdə təhsil alanlar üçün isə xüsusi imtiyazlar nəzərdə tutulur.
Məsələn, Almaniyada ali məktəblərin əksəriyyəti pulsuz təhsil verir. Özəl ali məktəblərin təhsil haqqı isə 500-1000 avro arasındadır. Əlillik dərəcəsi olan tələbələrə gəlincə, onlar təhsil haqqından azaddır. Ailəsinin maddi durumu aşağı hesab edilən tələbələr də təhsilə görə ödəniş eləmirlər. 14 yaşından kiçik övladı olanlar, çoxuşaqlı ailələrin övladları və xüsusi istedadı olanlar da özəl ali məktəblərdə təhsil haqqından azad edilirlər. Hətta ailə üzvlərindən biri ağır xəstə olanlar da təhsil haqqından azaddır. Həmçinin, tələbələrə kreditlə təhsil almaq imkanı da verilir. Belə ki, tələbə təhsil haqqını ali məktəbi bitirib işlə təmin ediləndən sonra ödəyə bilər.
Fransanın təhsil sisteminə də dövlətin çox böyük dəstəyi var. Görünür, məhz bu səbəbdən də təhsil haqqı kifayət qədər aşağıdır. Bu ölkədə əksər ali məktəblərdə bir illik ödəniş 135-700 avro arasında dəyişir. Hətta nüfuzlu Sarbonna Universitetində illik təhsil haqqı 800 avrodan yüksək olmur. Üstəlik, bu ölkədə xüsusi təqaüd proqramları mövcuddur və 350 avrodan aşağı təqaüd yoxdur.
Vətəndaşlarına pulsuz ali təhsil verən ölkələr sırasında Norveç və Finlandiya da var. Bu ölkələrdə dövlətin aylıq hər bir tələbə üçün çəkdiyi xərc 500-900 avrodur. Tələbələr yataqxana və pulsuz yeməklə də təmin olunurlar.
Hollandiyada ali təhsil pulsuz olmasa da, universitetlər çoxlu sayda qrantlar nəzərdə tutur. Hətta tələbənin aldığı təqaüdlə təhsil haqqını tamamilə ödəmək mümkündür.
Ali təhsili pulsuz olan ölkələr arasında İsveç, Danimarka və Çexiya da var.
Qeyd etmək yerinə düşər ki, Avropa ölkələrində orta aylıq əmək haqqı 3 min avrodan az deyil.
Beynəlxalq tələbələr və ya Azərbaycandan gedib təhsil almaq istəyənlər üçün ən uyğun ölkə Almaniyadır. Bəzi əyalətlərində təhsil tam ödənişsiz olsa da, bəzi əyalətlərində ildə 1000 avroya kimi ödəniş tələb olunur.
ABŞ-da ali təhsil pulludur. Amma minimum əmək haqqı 4 min dollar olan bu ölkədəki təqaüd proqramları tələbələrin xərclərini 80 faizə qədər azaldır. Belə ki, təqaüd alan tələbə hətta təhsil haqqı ilə bağlı güzəşt dəəldə edə bilir. Eyni zamanda ABŞ-da tələbələr tam müasir yataqxanalarla təmin olunurlar. Onlar, təhsil müddətində dövlətin hesabına yüksək səviyyəli tibbi xidmətdən də istifadə edə bilərlər. Həmçinin, hər bir tələbə kitabxana, idman zalları, kompüter laboratoriyalarından pulsuz istifadə etmək hüququ qazanır. Onların sərəncamında istirahət mərkəzləri və avtomobil dayanacaqları da olur.
Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov “Reytinq”ə deyib ki, Azərbaycanda bu sahədə vəziyyət o qədər də yaxşı deyil. Ekspert məsələyə daha detallı yanaşaraq bildirib ki, təhsil haqları müəyyən olunarkən istər Nazirlər Kabineti, istərsə də universitetlər təkcə sərf olunan xərcləri düşünməməli, yüksək məbləğ ödəyib təhsil alan tələbələrin sonradan əmək bazarında iş tapmasına, alacaqları maaşa da diqqət etməlidirlər:
“Təəssüf ki, tələbələrin təhsil aldıqları müddətdə ödədikləri təhsil haqlarını geri qazanmaq üçün indiki əmək haqqı məbləği ilə hesablasaq, təxminən 10 ilə qədər vaxt lazımdır. Ali təhsil müəssisələrində kadr hazırlığının həyata keçirildiyi ixtisaslar üzrətəhsil haqları ona sərf olunan xərclər smetası əsasında müəyyən olunur. Belə ki, bir il ərzində tədris olunan fənlərə görə müəllimlərə ödəniləcək əmək haqqı, sərf olunacaq bütün resurslar hesablanaraq təhsil haqqı müəyyən olunur. Tələbənin təhsil müəssisələrinə ödənilməsi nəzərdə tutulan təhsil haqqına hətta universitetin saxlanması üçün nəzərdə tutulan, lahiyələrin həyata keçirilməsi üçün zəruri olan xərclər də daxildir”.
Ekspertin sözlərinə görə, yeni ixtisaslar üzrə müəyyən edilmiş təhsil haqlarına plan yerlərinin sayı da təsir göstərir.
Müəyyən ixtisaslar var ki, plan yeri çoxdur və müəyyən edilmiş xərclər smetası üzrə ortaya çıxan məbləğ daha çox tələbə arasında bölüşdürülür ki, bu zaman ortaya az məbləğ çıxır. Amma müəyyən ixtisaslar – məsələn, Xalq çalğı alətləri, Solo oxuma, Dirijorluq və başqalarının plan yeri az olduğu üçün bütün xərclər az plan yeri arasında bölüşdürülür və nəticədə bu kimi ixtisaslar üzrə yüksək təhsil haqları formalaşır.
K. Əsədov nəzərə çatdırıb ki, son illər ali məktəblərin plan yerləri tam şəkildə dolmur. Müəyyən sayda plan yeri boş qalır ki, bu zaman da öncədən planlaşdırılmış maliyyə hesabatlarında kəsr yaranır: “Ona görə də, ali təhsil müəssisələri təhlükəsizlik marjiyasını müəyyən etmək üçün təhsil haqlarının daha da qaldırırlar. Nəzərə alsaq ki, magistr pilləsində plan yeri bakalavr pilləsindən daha azdır, bu zaman xərclər smetası daha çox olur. Ona görə də, magistr pilləsində təhsil haqları daha çox olur. Amma son illər 5 mindən çox tələbənin təhsil haqlarını ödəyə bilmədiyi üçün təhsilini yarımçıq qoyduğunu nəzərə alsaq, bəlli olur ki, bu, kifayət qədər böyük rəqəmdir. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan gəncləri daha az təhsil haqqı ödəməklə qonşu ölkələrdə daha yüksək təhsil ala bilərlər, bu zaman biz böyük sayda insanın xaricə üz tutmasına şərait yaratmış oluruq”.
Ekspert bildirib ki, hazırda təhsil haqqını ödəməkdə çətinlik çəkən çoxlu tələbə var. “Azərbaycanda hazırda fəaliyyət göstərən 50-dən çox ali təhsil müəssisəsində 160 mindən çox tələbə təhsil alır ki, onların da 70 faizi öz vəsaitləri hesabına, yəni ödənişli əsaslarla təhsil alır. Xoşagəlməz məqam ondan ibarətdir ki, ölkəmizdəki təhsil ocaqlarının ixtisas üzrə ortalama təhsil haqqı 2 min manat təşkil edir. Hətta bəzi ixtisaslar üzrə bu rəqəm 6500, 5000, 4300 manat təşkil edir ki, bu məbləğin də ödənilməsi hər insan üçün asan deyil”, – deyə müsahibimiz əlavə edib.
Həmsöhbətimiz mövcud durum və ondan çıxış yollarından da danışıb. K. Əsədov hesab edir ki, ali məktəbə qəbul olan tələblərə təhsil haqqını hissə-hissə ödəmək imkanı verilməlidir: “Bundan sonra, təhsil haqları bütün ixtisaslar üzrə dövlət universitetlərində eyni olmalıdır. Yəni Bakı Dövlət Universitetində Tarix ixtisası 2500 manata, region universitetində 1500 manata olmamalıdır. Eyni aşağı təhsil haqqı müəyyən olunmalıdır. Təhsil haqları orta statistik vətəndaşın gəliri və maddi ehtiyacı nəzərə alınmaqla müəyyənləşməlidir. Dövlət tərəfindən təhsil haqlarının ödənilməsinə ciddi köməklik göstərilməli, güzəştli, faizsiz kreditlər verilməlidir. Dövlət universitetlərindəki hazırkı təhsil haqları azı 50 faiz aşağı salınmalıdır”.
Müsahibimiz bildirib ki, bu il ali məktəblərə qəbul üzrə IV ixtisas qrupunda plan yerləri azaldılıb və dəyişikliklər edilib. Bu il IV ixtisas qrupu üzrə yeni - Bitki mühafizəsi, Bağcılıq və tərəvəzçilik ixtisası yaradılıb. K. Əsədov IV ixtisas qrupu üzrə plan yerlərinin kəskin şəkildə azaldığını da qeyd edib:
1. Müalicə işi: 460 yer (2017-də 585 yer idi), 125 yer azalıb. Təhsil haqqı 4500 manat (2017-də 3000 AZN idi).
2. Stomotologiya: 15 yer (2017-də 85 yer idi), 70 yer azalıb. Təhsil haqqı 4000 manat (2017-də 3000 AZN idi).
3. Tibbi profilaktika: 35 yer (2017-də 65 yer idi), 30 yer azalıb. Təhsil haqqı 4000 manat (2017-də 3000 AZN idi).
4. Əczaçılıq: 35 yer (2017-də 60 yer idi), 25 yer azalıb. Təhsil haqqı 4000 manat (2017-də 3000 AZN idi).
Həmsöhbətimiz nəzərə çatdırıb ki, 2018-2019-cu tədris ili üçün ali məktəblərin bütün ixtisaslar üzrə plan yeri artıb. Kəskin artım daha çox bədən tərbiyəsi ixtisası üzrə, ciddi azalma isə tibb ixtisası üzrə olub. Keçən illə müqayisədə tibb ixtisası üzrə IV qrupda 290 yer azalıb:
"2017- ci ildə IV ixtisas qrupunda Azərbaycan və rus bölməsinə tibb üzrə (Bakı və Naxçıvan daxil olmaqla) 1075 yer ayrılmışdı. Bu il isə IV ixtisas qrupunda Azərbaycan və rus bölməsinə (Bakı və Naxçıvan daxil olmaqla) 785 plan yeri ayrılıb. Bu il keçən illə müqayisədə tibb ixtisası üzrə IV qrupda yerlərin sayı 290-a enib”.
K. Əsədov əlavə edib ki, idman ixtisası üzrə 2017-ci illə müqayisədə 2018-ci ildə plan yerləri ciddi sayda artıb:
"Keçən il Azərbaycan və rus bölməsinə bədən tərbiyəsi üzrə 1155 plan yeri ayrılmışdı. Bu il isə bədən tərbiyəsi və idman ixtisası üzrə ayrılan yerlərin sayı artaraq 1505 plan yeri olub. Yəni 2017-ci illə müqayisədə 2018-ci ildə bədən tərbiyəsi üzrə plan 350 yer artıb.
Əlbəttə ki, ölkəyə sağlam, idmançı gənclər lazımdır. Amma etiraf edək ki, bədən tərbiyəsi ixtisasına qəbul olanların böyükəksəriyyəti başqa ixtisas qruplarına daxil ola bilməyib, “təki universitet olsun”,- prinsipi ilə bura gedənlərdir. Bədən tərbiyəsi ixtisasını bitirənlərin demək olar ki, əksəriyyəti bu istiqamətdə çalışmır. Halbuki regionlarda həkimlərə ciddi ehtiyac var. Hesab edirəm ki, Nazirlər Kabineti plan yerlərinə yenidən baxmalı, tibb ixtisası üzrə plan yerləri artırılmalıdır. Əks təqdirdə, gələcəkdə bu azalmanın mənfi nəticələri ola bilər”.
K. Əsədov təəssüflə qeyd edib ki, ali təhsil müəssisələri ilə bağlı ciddi islahatlar və tədbirlər həyata keçirilmir. Onun qənaətincə, 54 ali təhsil müəssisələrindən heç biri dünya reytinq cədvəlində heç 1000-likdə də yoxdur.
“Təhsilin inkişafına nail olmaq üçün sərin kabinetdə, rahat kresloda oturmaq lazım deyil. Təhsil belə idarə olunmur, inkişafa belə nail olmaq mümkünsüzdür. Hansısa Avropa və ya Amerikada bir müddət kurs keçməklə, ingilis dilində 3-5 təhsil kitabı oxumaqla təhsil islahatları aparmaq olmaz. Yerli təhsili bilən, məktəbdən başı çıxan, onun real vəziyyəti və perspektivlərindən xəbəri olanları cəlb etməklə nəyəsə nail olmaq mümkündür. 20 ildir ki, ancaq orta məktəb, qəbul imtahanları ilə bağlı tədbirlər görülür. Ali məktəblərlə bağlı real bir addım atılmayıb. Universitetlər əmək bazarının tələblərinə cavab verən kadr hazırlığı həyata keçirmir. Ali təhsil müəssisələrini bitirənlərin 60 faizi işlə təmin olunmur. Bütün bunlar onu göstərir ki, təhsil və əmək bazarı əlaqəli işləmir”, – deyə müsahibimiz fikrini tamamlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 16-07-2018 23:11 | Bölmə: Slayd
Azərbaycandakı 54 ali təhsil müəssisəsindən heç biri dünyanın reytinq cədvəlində heç 1000-liyə də düşməyi bacarmır; Ali məktəbləri bitirənlərin 60 faizi iş tapmaqda çətinlik çəkir
Son illər Azərbaycanda pulsuz ali təhsil almaq imkanları azalıb. Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) tələbə qəbulu zamanı elan etdiyi siyahıda ali məktəblərin ödənişsiz yerlərinin sayının azalması da təsdiqləyir. Nəzərə alsaq ki, özəl ali təhsil müəssisələrində pulsuz təhsil imkanları mində birdir, o zaman ali təhsil alanların əksəriyyətinin dövlət hesabına oxuduqlarını görərik.
Bu istiqamətdə aparılan araşdırmalar göstərir ki, Azərbaycanda pulsuz ali təhsillə bağlı vəziyyət olduqca aşağı səviyyədədir. Müstəqil təhsil ekspert mərkəzləri müəyyən ediblər ki, neftlə zəngin ölkələrin hamısında təhsil pulsuzdur. Üstəlik, ali məktəblərdə oxuyanlar kifayət qədər yüksək təqaüd alır vəyataqxana ilə təmin olunurlar.
Məsələn, Liviyada tələbə təqaüdü 700 dollardır. Ölkədə pulsuz təhsilin olması ilə yanaşı xarici ölkələrdə təhsil almaq istəyənlərin təhsil xərcini də dövlət ödəyir.
Səudiyyə Ərəbistanında isə ali təhsil pulsuz olmaqla yanaşı tələbələrin pulsuz ədəbiyyat və tibbi xidmətdən də yararlanmaq hüququ var. Xarici ölkələrdə, xüsusilə dünyanın nüfuzlu ali məktəblərində təhsil almaq istəyənlərə isə dövlət qrant ayırır. Bu ölkədə tələbə təqaüdü 700 dollar təşkil edir.
Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində (BƏƏ) də ali məktəblər pulsuz təhsil verir. Hər bir ali məktəbin təqaüd proqramları mövcuddur. Təqaüdün miqdarı tələbənin təhsildəki müvəffəqiyyət dərəcəsindən asılıdır. Bundan əlavə, Əmirliyin hər bir vətəndaşı dövlət hesabına dünyanın istənilən universitetində təhsil ala bilər. Təhsil aldığı ölkədə tibbi xidmətlərə görə xərclər də BƏƏ-nin büdcəsindən ödənilir.
Küveytdə minə yaxın ali məktəb fəaliyyət göstərir və onların hər birində təhsil pulsuzdur. Bu ölkədə subay tələbələr 700 dollar təqaüd alsa da, ailəlilər üçün bu göstərici 1200 dollardı.
Qonşu İranda da təhsilin bütün pillələri pulsuzdur.
Bir çox Avropa ölkələrində də dövlət ali məktəblərində təhsil pulsuzdur. Özəl ali məktəblərdə təhsil alanlar üçün isə xüsusi imtiyazlar nəzərdə tutulur.
Məsələn, Almaniyada ali məktəblərin əksəriyyəti pulsuz təhsil verir. Özəl ali məktəblərin təhsil haqqı isə 500-1000 avro arasındadır. Əlillik dərəcəsi olan tələbələrə gəlincə, onlar təhsil haqqından azaddır. Ailəsinin maddi durumu aşağı hesab edilən tələbələr də təhsilə görə ödəniş eləmirlər. 14 yaşından kiçik övladı olanlar, çoxuşaqlı ailələrin övladları və xüsusi istedadı olanlar da özəl ali məktəblərdə təhsil haqqından azad edilirlər. Hətta ailə üzvlərindən biri ağır xəstə olanlar da təhsil haqqından azaddır. Həmçinin, tələbələrə kreditlə təhsil almaq imkanı da verilir. Belə ki, tələbə təhsil haqqını ali məktəbi bitirib işlə təmin ediləndən sonra ödəyə bilər.
Fransanın təhsil sisteminə də dövlətin çox böyük dəstəyi var. Görünür, məhz bu səbəbdən də təhsil haqqı kifayət qədər aşağıdır. Bu ölkədə əksər ali məktəblərdə bir illik ödəniş 135-700 avro arasında dəyişir. Hətta nüfuzlu Sarbonna Universitetində illik təhsil haqqı 800 avrodan yüksək olmur. Üstəlik, bu ölkədə xüsusi təqaüd proqramları mövcuddur və 350 avrodan aşağı təqaüd yoxdur.
Vətəndaşlarına pulsuz ali təhsil verən ölkələr sırasında Norveç və Finlandiya da var. Bu ölkələrdə dövlətin aylıq hər bir tələbə üçün çəkdiyi xərc 500-900 avrodur. Tələbələr yataqxana və pulsuz yeməklə də təmin olunurlar.
Hollandiyada ali təhsil pulsuz olmasa da, universitetlər çoxlu sayda qrantlar nəzərdə tutur. Hətta tələbənin aldığı təqaüdlə təhsil haqqını tamamilə ödəmək mümkündür.
Ali təhsili pulsuz olan ölkələr arasında İsveç, Danimarka və Çexiya da var.
Qeyd etmək yerinə düşər ki, Avropa ölkələrində orta aylıq əmək haqqı 3 min avrodan az deyil.
Beynəlxalq tələbələr və ya Azərbaycandan gedib təhsil almaq istəyənlər üçün ən uyğun ölkə Almaniyadır. Bəzi əyalətlərində təhsil tam ödənişsiz olsa da, bəzi əyalətlərində ildə 1000 avroya kimi ödəniş tələb olunur.
ABŞ-da ali təhsil pulludur. Amma minimum əmək haqqı 4 min dollar olan bu ölkədəki təqaüd proqramları tələbələrin xərclərini 80 faizə qədər azaldır. Belə ki, təqaüd alan tələbə hətta təhsil haqqı ilə bağlı güzəşt dəəldə edə bilir. Eyni zamanda ABŞ-da tələbələr tam müasir yataqxanalarla təmin olunurlar. Onlar, təhsil müddətində dövlətin hesabına yüksək səviyyəli tibbi xidmətdən də istifadə edə bilərlər. Həmçinin, hər bir tələbə kitabxana, idman zalları, kompüter laboratoriyalarından pulsuz istifadə etmək hüququ qazanır. Onların sərəncamında istirahət mərkəzləri və avtomobil dayanacaqları da olur.
Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov “Reytinq”ə deyib ki, Azərbaycanda bu sahədə vəziyyət o qədər də yaxşı deyil. Ekspert məsələyə daha detallı yanaşaraq bildirib ki, təhsil haqları müəyyən olunarkən istər Nazirlər Kabineti, istərsə də universitetlər təkcə sərf olunan xərcləri düşünməməli, yüksək məbləğ ödəyib təhsil alan tələbələrin sonradan əmək bazarında iş tapmasına, alacaqları maaşa da diqqət etməlidirlər:
“Təəssüf ki, tələbələrin təhsil aldıqları müddətdə ödədikləri təhsil haqlarını geri qazanmaq üçün indiki əmək haqqı məbləği ilə hesablasaq, təxminən 10 ilə qədər vaxt lazımdır. Ali təhsil müəssisələrində kadr hazırlığının həyata keçirildiyi ixtisaslar üzrətəhsil haqları ona sərf olunan xərclər smetası əsasında müəyyən olunur. Belə ki, bir il ərzində tədris olunan fənlərə görə müəllimlərə ödəniləcək əmək haqqı, sərf olunacaq bütün resurslar hesablanaraq təhsil haqqı müəyyən olunur. Tələbənin təhsil müəssisələrinə ödənilməsi nəzərdə tutulan təhsil haqqına hətta universitetin saxlanması üçün nəzərdə tutulan, lahiyələrin həyata keçirilməsi üçün zəruri olan xərclər də daxildir”.
Ekspertin sözlərinə görə, yeni ixtisaslar üzrə müəyyən edilmiş təhsil haqlarına plan yerlərinin sayı da təsir göstərir.
Müəyyən ixtisaslar var ki, plan yeri çoxdur və müəyyən edilmiş xərclər smetası üzrə ortaya çıxan məbləğ daha çox tələbə arasında bölüşdürülür ki, bu zaman ortaya az məbləğ çıxır. Amma müəyyən ixtisaslar – məsələn, Xalq çalğı alətləri, Solo oxuma, Dirijorluq və başqalarının plan yeri az olduğu üçün bütün xərclər az plan yeri arasında bölüşdürülür və nəticədə bu kimi ixtisaslar üzrə yüksək təhsil haqları formalaşır.
K. Əsədov nəzərə çatdırıb ki, son illər ali məktəblərin plan yerləri tam şəkildə dolmur. Müəyyən sayda plan yeri boş qalır ki, bu zaman da öncədən planlaşdırılmış maliyyə hesabatlarında kəsr yaranır: “Ona görə də, ali təhsil müəssisələri təhlükəsizlik marjiyasını müəyyən etmək üçün təhsil haqlarının daha da qaldırırlar. Nəzərə alsaq ki, magistr pilləsində plan yeri bakalavr pilləsindən daha azdır, bu zaman xərclər smetası daha çox olur. Ona görə də, magistr pilləsində təhsil haqları daha çox olur. Amma son illər 5 mindən çox tələbənin təhsil haqlarını ödəyə bilmədiyi üçün təhsilini yarımçıq qoyduğunu nəzərə alsaq, bəlli olur ki, bu, kifayət qədər böyük rəqəmdir. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan gəncləri daha az təhsil haqqı ödəməklə qonşu ölkələrdə daha yüksək təhsil ala bilərlər, bu zaman biz böyük sayda insanın xaricə üz tutmasına şərait yaratmış oluruq”.
Ekspert bildirib ki, hazırda təhsil haqqını ödəməkdə çətinlik çəkən çoxlu tələbə var. “Azərbaycanda hazırda fəaliyyət göstərən 50-dən çox ali təhsil müəssisəsində 160 mindən çox tələbə təhsil alır ki, onların da 70 faizi öz vəsaitləri hesabına, yəni ödənişli əsaslarla təhsil alır. Xoşagəlməz məqam ondan ibarətdir ki, ölkəmizdəki təhsil ocaqlarının ixtisas üzrə ortalama təhsil haqqı 2 min manat təşkil edir. Hətta bəzi ixtisaslar üzrə bu rəqəm 6500, 5000, 4300 manat təşkil edir ki, bu məbləğin də ödənilməsi hər insan üçün asan deyil”, – deyə müsahibimiz əlavə edib.
Həmsöhbətimiz mövcud durum və ondan çıxış yollarından da danışıb. K. Əsədov hesab edir ki, ali məktəbə qəbul olan tələblərə təhsil haqqını hissə-hissə ödəmək imkanı verilməlidir: “Bundan sonra, təhsil haqları bütün ixtisaslar üzrə dövlət universitetlərində eyni olmalıdır. Yəni Bakı Dövlət Universitetində Tarix ixtisası 2500 manata, region universitetində 1500 manata olmamalıdır. Eyni aşağı təhsil haqqı müəyyən olunmalıdır. Təhsil haqları orta statistik vətəndaşın gəliri və maddi ehtiyacı nəzərə alınmaqla müəyyənləşməlidir. Dövlət tərəfindən təhsil haqlarının ödənilməsinə ciddi köməklik göstərilməli, güzəştli, faizsiz kreditlər verilməlidir. Dövlət universitetlərindəki hazırkı təhsil haqları azı 50 faiz aşağı salınmalıdır”.
Müsahibimiz bildirib ki, bu il ali məktəblərə qəbul üzrə IV ixtisas qrupunda plan yerləri azaldılıb və dəyişikliklər edilib. Bu il IV ixtisas qrupu üzrə yeni - Bitki mühafizəsi, Bağcılıq və tərəvəzçilik ixtisası yaradılıb. K. Əsədov IV ixtisas qrupu üzrə plan yerlərinin kəskin şəkildə azaldığını da qeyd edib:
1. Müalicə işi: 460 yer (2017-də 585 yer idi), 125 yer azalıb. Təhsil haqqı 4500 manat (2017-də 3000 AZN idi).
2. Stomotologiya: 15 yer (2017-də 85 yer idi), 70 yer azalıb. Təhsil haqqı 4000 manat (2017-də 3000 AZN idi).
3. Tibbi profilaktika: 35 yer (2017-də 65 yer idi), 30 yer azalıb. Təhsil haqqı 4000 manat (2017-də 3000 AZN idi).
4. Əczaçılıq: 35 yer (2017-də 60 yer idi), 25 yer azalıb. Təhsil haqqı 4000 manat (2017-də 3000 AZN idi).
Həmsöhbətimiz nəzərə çatdırıb ki, 2018-2019-cu tədris ili üçün ali məktəblərin bütün ixtisaslar üzrə plan yeri artıb. Kəskin artım daha çox bədən tərbiyəsi ixtisası üzrə, ciddi azalma isə tibb ixtisası üzrə olub. Keçən illə müqayisədə tibb ixtisası üzrə IV qrupda 290 yer azalıb:
"2017- ci ildə IV ixtisas qrupunda Azərbaycan və rus bölməsinə tibb üzrə (Bakı və Naxçıvan daxil olmaqla) 1075 yer ayrılmışdı. Bu il isə IV ixtisas qrupunda Azərbaycan və rus bölməsinə (Bakı və Naxçıvan daxil olmaqla) 785 plan yeri ayrılıb. Bu il keçən illə müqayisədə tibb ixtisası üzrə IV qrupda yerlərin sayı 290-a enib”.
K. Əsədov əlavə edib ki, idman ixtisası üzrə 2017-ci illə müqayisədə 2018-ci ildə plan yerləri ciddi sayda artıb:
"Keçən il Azərbaycan və rus bölməsinə bədən tərbiyəsi üzrə 1155 plan yeri ayrılmışdı. Bu il isə bədən tərbiyəsi və idman ixtisası üzrə ayrılan yerlərin sayı artaraq 1505 plan yeri olub. Yəni 2017-ci illə müqayisədə 2018-ci ildə bədən tərbiyəsi üzrə plan 350 yer artıb.
Əlbəttə ki, ölkəyə sağlam, idmançı gənclər lazımdır. Amma etiraf edək ki, bədən tərbiyəsi ixtisasına qəbul olanların böyükəksəriyyəti başqa ixtisas qruplarına daxil ola bilməyib, “təki universitet olsun”,- prinsipi ilə bura gedənlərdir. Bədən tərbiyəsi ixtisasını bitirənlərin demək olar ki, əksəriyyəti bu istiqamətdə çalışmır. Halbuki regionlarda həkimlərə ciddi ehtiyac var. Hesab edirəm ki, Nazirlər Kabineti plan yerlərinə yenidən baxmalı, tibb ixtisası üzrə plan yerləri artırılmalıdır. Əks təqdirdə, gələcəkdə bu azalmanın mənfi nəticələri ola bilər”.
K. Əsədov təəssüflə qeyd edib ki, ali təhsil müəssisələri ilə bağlı ciddi islahatlar və tədbirlər həyata keçirilmir. Onun qənaətincə, 54 ali təhsil müəssisələrindən heç biri dünya reytinq cədvəlində heç 1000-likdə də yoxdur.
“Təhsilin inkişafına nail olmaq üçün sərin kabinetdə, rahat kresloda oturmaq lazım deyil. Təhsil belə idarə olunmur, inkişafa belə nail olmaq mümkünsüzdür. Hansısa Avropa və ya Amerikada bir müddət kurs keçməklə, ingilis dilində 3-5 təhsil kitabı oxumaqla təhsil islahatları aparmaq olmaz. Yerli təhsili bilən, məktəbdən başı çıxan, onun real vəziyyəti və perspektivlərindən xəbəri olanları cəlb etməklə nəyəsə nail olmaq mümkündür. 20 ildir ki, ancaq orta məktəb, qəbul imtahanları ilə bağlı tədbirlər görülür. Ali məktəblərlə bağlı real bir addım atılmayıb. Universitetlər əmək bazarının tələblərinə cavab verən kadr hazırlığı həyata keçirmir. Ali təhsil müəssisələrini bitirənlərin 60 faizi işlə təmin olunmur. Bütün bunlar onu göstərir ki, təhsil və əmək bazarı əlaqəli işləmir”, – deyə müsahibimiz fikrini tamamlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:40
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb
Bu gün, 13:07
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Dünən, 19:45
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
Dünən, 17:46
Dünyada iqlim böhranı başlayır
Dünən, 17:08
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar
Dünən, 14:43
Malıbəylidə kütləvi məzarlıq aşkarlanıb - Fotolar
24-04-2024, 19:29
İran qoşunları Suriyanı tərk edir
24-04-2024, 16:56
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
24-04-2024, 16:30
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
24-04-2024, 13:21
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
24-04-2024, 09:07
Ukraynanın şərqinə genişmiqyaslı hücum gözlənilir
23-04-2024, 14:10
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
23-04-2024, 11:59
İran və İsrailin bir-birinə mesajı... - Kölgə müharibəsinin yeni mərhələsi başlayıb
23-04-2024, 00:11
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
22-04-2024, 18:36
Zərərli isti dalğası güclənir
22-04-2024, 17:38
ABŞ-nın yardımı Ukraynanı xilas edəcəkmi?
22-04-2024, 14:04
Xəbərdarlıq: nüvə müharibəsi təhlükəsi sovuşmayıb
22-04-2024, 12:00
Bakı və İrəvan arasında ilk: özləri razılaşıblar
22-04-2024, 11:54
Nazirlikdə 143 milyon manatlıq mənimsəmə: "Pulların vaxtında ödənilməsi üçün “otkat” verirdik"
22-04-2024, 09:25
Rusiya ordusuna daha 300 min nəfər cəlb olunub
20-04-2024, 10:37
Rusiyalı ekspert: Cənubi Qafqazın Rusiya üçün əhəmiyyəti böyükdür
20-04-2024, 09:12
BMT Baş katibi Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib
20-04-2024, 09:06
Blinken 4 kəndin qaytarılması ilə bağlı razılaşmanı alqışlayır
19-04-2024, 20:29
Qəzza müharibəsi qloballaşır
19-04-2024, 17:18
Mustafayevlə Qriqoryan sərhəddə görüşüb - 4 kənd Azərbaycana qaytarılır
19-04-2024, 15:47
Tovuzda 22 yaşlı oğlan 34 yaşlı qadının üzərinə benzin tökərək yandırıb
19-04-2024, 09:19
Bu gün səhərə yaxın İsrail İrana zərbələr endirib
18-04-2024, 14:20
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
18-04-2024, 12:24
İsrail İrana zərbəni niyə ləngidir?
18-04-2024, 11:51
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
18-04-2024, 11:09
Prezident nazir müavini təyin edib - Sərəncam
18-04-2024, 10:57
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
18-04-2024, 10:00
Dövlət Departamenti Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsinə münasibət bildirib
18-04-2024, 00:40
Ermənistan qanunsuz mühacir alverinə qoşulur