“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
Tarix: 02-04-2024 20:28 | Bölmə: Müsahibə
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür”

Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər

Moldova Respublikasının əks-kəşfiyyat xidmətinin sabir rəhbəri Aleksandr Balan unian.ua-ya müsahibə verib. Reyting.az müsahibənin maraqlı olduğunu nəzərə alaraq ixtisarla təqdim edir:

- Cənab Aleksandr Balan, Moldovada vəziyyəti müşahidə edirsinizsə, bəzi müşahidəçilər ölkədə rusiyayönlü partiyaların baş qaldırdığını qeyd edirlər. Bunun səbəbləri nədir?

- Moldova Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi rusiyayönlü “Şor” partiyasının fəaliyyətini bərpa edib. Həmin partiya ötən ilin payızında keçirilən son yerli seçkilərdə seçkiqabağı yarışdan kənarlaşdırılıb. Rusiyayönlü siyasi qüvvələr arasında birinci yerdə olan bu partiya Moldovada qanuni işləmək imkanından məhrum edilib. İndi Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı sayəsində onun fəaliyyəti bərpa olunub. Bu, rusiyayönlü qüvvələrə qarşıdan gələn prezident (2024-cü ilin noyabrında keçiriləcək-red.) və parlament seçkilərində (2025-ci ildə keçiriləcək-red.) öz payını qazanmağa imkan verəcək amillərdən biridir.

Rusiyayönlü qüvvələr arasında ikinci yerdə keçmiş prezident Dodonun rəhbərlik etdiyi Sosialist Partiyasıdır. O, ölkəmizdə siyasi arenada özünü çox fəal aparır. Moskva yaxınlığındakı “Crocus City Hallda” baş verən terror aktından sonra o, Rusiyaya başsağlığı verən və Rusiyanın Kişinyovdakı səfirliyinə gül dəstələri qoyan ilk siyasi liderlərdən biri oldu.

- Moldovada prezident seçkilərindən danışsaq, hazırda rusiyayönlü namizədlərin mövqeləri nə dərəcədə güclüdür?

- Son sorğulara əsasən, bizdə prezident seçkilərinin iki turu olacaq. Bu statistikaya görə birinci yerdə xanım Sandu (Moldovanın hazırkı prezidenti Maya Sandu-red.) dayanır. Tutaq ki, ikinci namizəd - rusiyayönlü partiyalardan - cənab Dodon olacaq. Bununla belə, mənim nəzərdə tutduğum sorğulara görə, onun finalda qalib gəlmək şansı yoxdur. Yəni, xanım Maya Sandu öndədir. Beləliklə, rusiyayönlü qüvvələr Dodon liderliyində təmsil olunsalar da, Moldovada keçiriləcək prezident seçkilərində qalib gələ bilməyəcəklər.

- Bəs onlar başqa namizəd tapa bilsələr…

- Digər namizəd ancaq avropapərəst ola bilər. Belə olan halda ya Maya Sandu, ya da başqa bir avropapərəst namizədin qalib gəlmək şansı var.

Prezidentlik yarışının nəticələrinə əsasən, mən Moldova Respublikasının xarici siyasət kursunda dəyişiklik görmürəm. Parlament seçkiləri isə daha çətin olacaq.

- Əgər Moldovada keçirilən parlament seçkilərini qeyd etmişiksə, onların nəticələri ölkənin xarici siyasətinə təsir edəcəkmi?

- Mən burada da indiki avropayönlü siyasətə xələl gətirə biləcək hər hansı rusiyayönlü ittifaqların yaradılması perspektivini görmürəm. İstənilən qrafikə uyğun olaraq kurs davam etdiriləcək və biz Ukrayna ilə birlikdə hazırda Xarici İşlər Nazirliyimiz və Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyinin masalarında olan xarici siyasəti inkişaf etdirməyə davam edəcəyik.

Sosioloji sorğulara görə, nə indiki hakim partiya PAS, nə də sosialistlər səs çoxluğu əldə edə bilməyəcək. Parlamentə həm mərkəzçi partiyalar, həm də sağ partiyalar daxil olacaq. Ona görə də sağ və sol partiyalardan koalisiya yaratmalı olacaqlar. Düşünürəm ki, onların hamısı razılığa gəlib, avropayönlü koalisiya yarada biləcəklər. Baxmayaraq ki, rusiyayönlü adlanan partiyaların nümayəndələrini qəbul etməli olacağı istisna edilmir.

Yeri gəlmişkən, 2019-cu ildə belə bir koalisiyamız var idi. O zaman Maya Sandu baş nazir, cənab Dodon isə prezident idi.

- Moldovada biznesin kifayət qədər böyük hissəsi rus köklərinə malikdir və ya ümumiyyətlə rusdur. Məsələn, “LUKoil” şirkəti. Moldovanın anti-Rusiya sanksiyalarına formal qoşulmasını nəzərə alaraq, Rusiya kapitalının siyasi proseslərə təsirini necə qiymətləndirirsiniz?

- Onların heç bir ciddi perspektivi yoxdur. Baxın, ““LUKoil”-dən başqa bizim “Qazprom”un da nümayəndəliyi var – “Moldovaqaz”. “Moldovaqaz”la “Qazprom” arasında müqavilə bu il başa çatır. Biz Rumıniyadan enerji təchizatına keçidin son mərhələsindəyik. Biz Moldova iqtisadiyyatının inkişafını Avropa İttifaqı ilə bağlı layihələrlə görürük. Bundan əlavə, görürəm ki, Ukraynadan investisiyaların perspektivi açılır: Ukraynanın neft şirkətlərinin Moldovada işləmək imkanı var.

- Dnestryanıda baş verən son hadisələrdən danışaq. Deputatların “Konqresi” Rusiya Federasiyasının köməyinə ehtiyac barədə bəyanat qəbul edib...

- Reinteqrassiya prosesi müsbət gedir. Bunu niyə deyirəm? Dnestr çayının sol sahilində istehsal olunan mal və xidmətlərin təxminən 60 faizi Avropa İttifaqına ixrac edilir.

İkincisi, yanvarın 1-dən ölkəmizdə Gömrük Məcəlləsi dəyişdi, ona görə Dnestryanı bölgənin bütün sahibkarları Moldova Respublikasının büdcəsinə vergi ödəməyə borcludurlar, indiyə qədər isə belə deyildi.

Daha bir məqam - Ukrayna tərəfində Dnestryanı ilə sərhəd tamamilə bağlıdır. Yəni Rusiyanın tammiqyaslı işğalına qədər Dnestryanı bölgədə yaşayan vətəndaşlar Dnestryanı dövlət nömrə nişanları ilə Ukraynaya gedə bilirdilərsə, Dnestryanı pasportları ilə Ukraynaya gedirdilərsə, indi bu, baş vermir. Bu nəyə gətirib çıxardı? Dnestryanıda yaşayan vətəndaşlar kütləvi şəkildə həm daxili, həm də xarici Moldova pasportlarını almağa başlayıblar. Bu onlara Ukrayna və Aİ daxilində sərbəst hərəkət etməyə imkan verir.

Moldovanın reinteqrasiyasına töhfə verən digər mühüm element Dnestryanı adlanan ölkənin xarici işlər naziri Vitali İqnatyevin Kolbasniyada yerləşən bütün sursat arsenalının məhv edilməsinin zəruriliyi barədə bəyanatıdır. Yəni dnestryanlıların döyüş sursatlarının utilizasiyası ilə bağlı danışıqlara gedə biləcəyinə işarə var idi. Niyə indi bu haqda danışdı? Düşünürəm ki, onlar təhdidləri başa düşürlər. Allah eləməsin bu anbar partlasın, humanitar fəlakətə gətirib çıxarar...

- Belə çıxır ki, Rusiya Federasiyası Moldovada reinteqrasiya ilə bağlı danışıqların mümkünlüyünü görərək hər şeyə əl atıb?

- Belə nəticə çıxır. Hətta “Rusiya Federasiyasına qoşulmaq” haqqında deyilən bəyanatlardan sonra da Rusiya tərəfi Dnestryanıdan gələn belə bir müraciətə hələ də cavab verməyib. Rusiyanın Dnestryanı ilə bağlı ən böyük problemi Rusiyanın separatçı ərazi ilə bir santimetr sərhədinin olmamasıdır. Bundan əlavə, Ukraynanın sayəsində Rusiyanın indi bu məsələni qaldırmaq imkanı yoxdur. Məhz buna görə də Dnestryanı “qoşulma” ərizəsinə cavab almayıb.

- Dnestryanıda hərbi kontingent qalır. Böyük ordu olmamasına baxmayaraq, Moldova üçün “kiçik yaşıl adamlar”ın meydana çıxma riski varmı?

- Dnestryanı bölgədəki Rusiya kontingentinə gəlincə, bunlar Rusiya Federasiyasının qondarma sülhməramlı qüvvələridir. Təbii ki, Rusiya xüsusi xidmət orqanları yatmır, “mavi dəbilqəlilər” və “balaca yaşıl adamlar” adı altında həyata keçirməyə çalışıblar və çalışırlar. Amma, xatırladığım qədər, 2014-cü ildən 2018-ci ilə qədər Moldova Respublikası və Ukrayna xüsusi xidmət orqanlarının birgə səyləri nəticəsində biz bu “kontingenti” təxminən 40 faiz azalda bildik. Buna necə nail olundu? Biz onları sərhəddə tapıb Rusiya Federasiyasına qaytardıq.

2019-cu ildən, prezident Sandu hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl bu mexanizm zəiflədi və rus qüvvələrini tab gətirə bildilər. Amma indi “kiçik yaşıl adamlar”ın giriş-çıxışı faktiki olaraq dayandırılıb. Rəsmi məlumatlara görə, Dnestryanı ərazisində 2500 rus əsgəri var idi. Mənə elə gəlir ki, indi 2 min civarındadır. Biz bu kontingentin həm Ukrayna, həm də Moldova üçün real təhlükəsini görmürük.

- Güclü hava hücumunun nəzəri variantı qalırmı?

- Nəzəri cəhətdən belə bir ssenari də mümkündür, lakin onlar başa düşürlər ki, böyük itkilər olacaq.

- Qaqauziyanın rəhbəri Yevgeniya Hutsulun sözlərinə görə, Vladimir Putin görüşdə ona ciddi dəstək vəd edib. Ukrayna və Moldova bundan narahat olmalıdırmı?

- Bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, Rusiyanın Moldova ilə ümumi sərhədi yoxdur. Ona görə də belə şeylər ancaq ifadələrdir, reallıqda həyata keçirilməsi mümkün olmayan ideyalardır. Xanım Hutsul və Dnestryanı adlanan liderlər, ilk növbədə, Moldova vətəndaşlarıdır. Və unutmamalıdırlar ki, onlar Moldova qanunlarının yurisdiksiyasındadırlar. Yəni hər an Moldovanın dövlətçiliyinə və bütövlüyünə qarşı hərəkətlərinə görə cavab verə bilərlər. Onlar bunu bilirlər və yaxşı başa düşürlər ki, qanun pozuntusuna yol verildiyi təqdirdə qanun çərçivəsində cavab verəcəklər.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}