10:14 / 27-04-2024
Xankəndidə silah və sursatlar aşkarlanıb
10:09 / 27-04-2024
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
09:27 / 27-04-2024
Britaniyanın lüks avtomobilləri Rusiyaya daşınır
08:18 / 27-04-2024
"Bir qalanın sirri" Musiqili Teatrda açılacaq - Fotolar
08:09 / 27-04-2024
Rusiyada azərbaycanlılarla taciklər arasında kütləvi dava: ölən və yaralananlar var
21:36 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar
20:58 / 26-04-2024
İlham Əliyevlə Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiriblər
20:46 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
19:35 / 26-04-2024
43 pişiyi ac-susuz saxlayan şəxsi həbs ediblər
19:06 / 26-04-2024
Rusların hücum etmək istədiyi iki xəstəxana təcili boşaldılır
18:43 / 26-04-2024
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndi və Şuşaya səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
18:41 / 26-04-2024
İsveç Latviyaya qoşun və zirehli texnika göndərir
18:36 / 26-04-2024
Blinken Pekində Çini hədələyib
18:20 / 26-04-2024
20-yə yaxın məhbus həbsxanadan qaçmağa cəhd edib - Foto
18:15 / 26-04-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
18:08 / 26-04-2024
Erməni deputatlar saxlanılıb
17:58 / 26-04-2024
Ermənistan XİN: "Azərbaycandan sülh sazişinə dair təkliflər almışıq"
17:39 / 26-04-2024
"Beşiktaş" daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:23 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-nin sənaye və qabaqcıl texnologiyalar naziri ilə görüşüb
17:15 / 26-04-2024
Quba-Xaçmaz Regional filialına müdir təyinatı olub
16:58 / 26-04-2024
“Krokus”dakı terror aktına görə daha bir şübhəli saxlanılıb
16:56 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - Foto
16:11 / 26-04-2024
Azərbaycanda partiya rəhbəri həbs edilib
16:05 / 26-04-2024
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
15:52 / 26-04-2024
Qəzzada daha 51 dinc sakin həlak olub
15:46 / 26-04-2024
Avtomobil şirkəti daha bir yeniliyə imza atıb - Fotolar
15:33 / 26-04-2024
Keçmiş rektor son söz üçün məhkəmədən yenə vaxt istəyib
15:14 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14:06 / 26-04-2024
Rusiyanın yeni silahı ABŞ-a məxsus peykləri vura biləcək
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
12:40 / 22-04-2024
Cavanşir Məmmədovun nəvəsi: "Babamın ürəyi haqsızlığa dözmədi"
19:15 / 22-04-2024
Komitə sədri baş redaktoru təbrik edib
Mərahim Fərzəlibəyov məktəbi - Kənan Hacı yazır
Tarix: 23-03-2024 23:56 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Öz taleyini yazanlar müstəsna insanlardır. Həyatın bütün çətinliklərini dəf edərək məqsədinə doğru yürüyən, arzularında sabitqədəm olan insanlar gec-tez murada yetirlər. İnam və qətiyyət yol yoldaşın olarsa, sən hədəfə yetişəcəksən. Hər insana bu xoşbəxtlik nəsib olmur. Mərahim Fərzəlibəyov yeniyetməlik çağlarından gələcək həyatının istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdi - rejissor olacaqdı. Bu, ötəri həvəs deyildi, onun ən böyük arzusu idi. Niyyətin hara, mənzilin ora. Yeniyetmə Mərahim Lütfi Məmmədbəyovun Teatr Dərnəyinə gəlib çıxır, burada epizodik rollar oynayır. Orta məktəbi bitirdikdən sonra isə sənədlərini Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutuna (o vaxt belə adlanırdı) verir. Ağaəli Dadaşov onu qabiliyyət imtahanından kəsir. Amma Mərahim hələ bilmirdi ki, tale onun üçün hansı sürprizlər hazırlayıb.
İçindəki sənət eşqi onu Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) Teatr, Musiqi və Kinematoqrafiya Akademiyasına gətirib çıxarır. Burada dünya şöhrətli rejissor Georgi Tovstonoqovun rejissorluq kursuna daxil olur. Azərbaycandan heç kəsə belə xoşbəxtlik nəsib olmamışdı. Mərahimin yeganə çətinliyi rus dilini bilməməsi idi. Tovstonoqov onun qarşısında şərt qoymuşdu: ya rus dilini öyrənəcəksən ya da öz ölkənizdəki Teatr İnstitutuna qayıdacaqsan. Mərahim bu səadəti əldən buraxa bilməzdi, altı ay ərzində rus dilini öyrənir. Bundan əvvəl, qəbul zamanı isə bir maraqlı hadisə də baş vermişdi. Tovstonoqov gənc Mərahimə belə bir sual vermişdi: Əgər sən rejissor olsaydın, Şekspirin “Hamlet” əsərinin səhnə tərtibatını necə verərdin?
Mərahim kağız üzərində iri bir tac, ona uzanan iki əl təsvir edib eskizi görkəmli rejissora təqdim edir. Tovstonoqov bu eskizi görüb heyrətlənir. Məsələ burasında idi ki, o, Şekspirin “III Riçard” tamaşasının səhnə quruluşunu məhz bu cür hazırlamışdı. Məhz bu məqamdan sonra Tovstonoqov qərar verir ki, Mərahim mütləq burada təhsil almalıdır. Görkəmli rejissor qarşısındakı gəncin sənət eşqini görürdü, istedad işartısını görəndən sonra isə onun himayədarına çevrildi. Beləcə, Mərahimin sənət taleyi həll olundu.
Təhsilini başa vurduqdan sonra o, M. Lermontov adına Qroznı Rus Dövlət Dram Teatrında rejissor kimi fəaliyyətə başlayır. Orada bir sıra tamaşalara quruluş verir, eyni zamanda professional rejissor vərdişlərinə yiyələnməyə çalışır. Üç ildən sonra vətənə qayıdır və Sumqayıt Dövlət Dram Teatrında fəaliyyətini davam etdirir. Sumqayıt teatrında səhnəyə qoyduğu Gennadi Bokarevin “Poladəridənlər” tamaşası ona və kollektivə böyük uğur gətirir. O zaman ölkənin baş ideoloji ruporu olan “Pravda” qəzetində tamaşa haqqında ayrıca məqalə dərc olundu. Tanınmış sovet teatrşünası Nina Velexova tamaşa haqqında geniş və müfəssəl yazı ilə çıxış etdi. O, tamaşanı yüksək qiymətləndirərək yazırdı: “G. Bokarevin “Poladəridənlər”i Sumqayıt səhnəsində quruluşunun orijinallığı və mündəricəsinin dərinliyi ilə seçilir. Əlibala Nurəliyev Viktor Laqutini özünəməxsus parlaq boyalarla canlandırmışdır”.
Tematika baxımından fəhlələrin həyatını əks etdirən tamaşada poladla poladəridənlərin üz-üzə gətirilməsi həyati mübarizəni simvolizə edir və Laqutin bu mübarizənin mərkəzində dayanır. Görkəmli akyromuz, Xalq artisti Əli Nur səhnədə tamaşanın hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir, Laqutinin hiss və həyəcanlarını, xarakterini özünəməxsus ştrixlərlə təqdim edir. Aktyor özü bu barədə belə deyir:
“Mən bu tamaşada Laqutin obrazının ifaçısı kimi SSRİ Mədəniyyət naziri P.N. Demiçevdən və Moksva Bədaye Teatrının baş rejissoru Oleq Yefremovdan təbrik teleqramı aldım”. (Ç. Ələsgərli, “Səhnəyə sığmayan arzular”, Aspoliqraf, 2022, səh. 48)
Düzgün aktor seçimi, bənzərsiz səhnə quruluşu, rejissor fantaziyası və yozumu bu tamaşanın uğurunu şətləndirən başlıca amillərdir. Bu baxımdan, “Poladəridənlər” Mərahim Fərzəlibəyova uğur gətirdi və onun adı Bakıdakı teatr kluarlarında da tez-tez çəkilməyə başladı. Sumqayıt səhnəsində bir neçə tamaşaya quruluş verdikdən sonra onu Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrına dəvət edirlər. 1981-ci ildən o, taleyini bu doğma teatra bağlayır. Əvvəlcə Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin “Xurşudbanu Natavan” tamaşasına quruluş verir. İlk çağlarda teatrda onu qəbul etmək istəməyiblər. Çünki o zamana qədər Dram Teatrında gənc rejissor olmamışdı. Adil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi korifey sənətkarlardan sonra gənc bir rejissorun belə mühüm bir tamaşanı hazırlaması çoxlarına qəribə gəlirdi. Mərahim isə bu maneələri vecə almadan işləməyə davam etdi. Hətta, elə məqam olmuşdu ki, “Natəvan” tamaşasını başqa rejissora vermişdilər. Amma bir müddət sonra İlyas Əfəndiyev demişdi ki, “Natəvan”ı Mərahimə verin, mən məmnuniyyətlə onunla işləmək istəyirəm”. Beləliklə, tamaşa uğurla nümayiş etdirilmişdi.
Rusiyanın ilk avanqard rejissorlarından olan Vsevolod Meyerhold yazır ki, “Faust”da kilsə yaxınlığında Mefistofelin – Şalyapinin heç də şər ruhun təntənəsi kimi zühur etmədiyini xatırlayaq. O, Marqaritanın ittihamçı olan dərdli keşişi kimi – yəni vicdanın səsi kimi təzahür edir. Beləliklə, tamaşaçılara təqdim olunan ləyaqətsiz, eybəcər obrazlar Şalyapinin transformasiyası ilə estetik həzz predmetinə çevrilir”.
Mərahim Fərzəlibəyovun quruluşunda “Maqbet” tamaşasındakı şər qüvvələr də sehrli cazibə nəticəsində məhz belə bir metamorfoz yaşayırlar. 1981-ci ildə Azərbaycan teatr sənətinin fədailərindən olan Hüseyn Ərəblinskinin 100 illiyi ilə əlaqədar Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Şekspirin “Maqbet”i nümayiş olunanda Ulu Öndər Heydər Əliyev gəlib tamaşaya baxmışdı. Maqbeti Xalqa artisti Məlik Dadaşov, ledi Maqbeti isə korifey aktrisamız Hökümə Qurbanova oynayırdılar. Tamaşanın rejissoru Mərahim Fərzəlibəyov həmin günü belə xatırlayır: Yaradıcı heyətlə görüşdə Heydər Əliyev üzünü Hökümə xanıma tutub dedi ki, Hökümə xanım, mən sizin ifanızda ledi Maqbetə baxdım, yaşınızı unutdum. Siz ledi Maqbetin daxili sarsıntılarını, hiss və həyəcanlarını o qədər məharətlə təqdim etdiniz ki, mən onu mənfi obraz kimi qəbul edə bilmədim. Siz bu qadına elə çalarlar qatdınız ki, ledi Maqbet mənim nəzərimdə müsbət qəhrəmana çevrildi”.
V. Meyerholdun söylədiyi “estetik həzz predmeti” məhz bu məqamlarda özünü göstərir. Gənc bir rejissorun Hökümə Qurbanova kimi böyük sənətkarla işləməsi əlbəttə, avantajdır. Hökümə xanımın monumental davranış tərzinin səhnə effekti doğrudan da qeyri-adidir, tamaşaçını öz cəzbində saxlayır. Şekspir dramının tipik xüsusiyyətlərini mənimsəmək də, “Maqbet” kimi mürəkkəb əsərin səhnəyə qoyulması da rejissordan böyük məsuliyyət tələb edir. Göründüyü kimi, Mərahim Fərzəlibəyov hələ gənc yaşlarından özünə güvənən rejissor olaraq tarixi dram janrına müraciət edərək böyük müvəffəqiyyətlər qazanmağa nail olub.
O, XX əsrin tarixi-kulturoloji baxımdan ən maraqlı, intensiv mərhələsində rejissuraya başladı və bir sənətkar kimi bu fəlsəfi, ideoloji, etik-estetik, mənəvi-əxlaqi prosesin içində teatrın yeniləşmə müstəvisində öz sənət hücrəsini qurdu. Gənc rejissor sənətə yenilik gətirmək şövqü ilə axtarışlar aparır, hazırladığı hər tamaşaya bənzərsiz naxışlar vururdu. Rejissor formulası, tükənməz fantaziyası, teatra dəlicəsinə vurğunluğu onu daim axtarışlara sövq edib. O, teatrı bilən, anlayan tamaşaçılara inanaraq bu addımları atıb.
Mərahim müəllimin özünəməxsus yaradıcılıq platforması var. O, pyesin məğzini, mahiyyətini uğurlu tapıntılarla, yeni detallarla əyaniləşdirir. Bu, onun üçün prinspial əhəmiyyət daşıyan yanaşmadır. Son vaxtlar onunla mütəmadi ünsiyyətdə oluruq. Uzun-uzadı söhbətlərimiz zamanı mən ondan həm də yaradıcılıq prosesinin incəliklərini öyrənirəm. Mənim üçün maraqlıdır, zalda oturub baxdığımız, duyğularımıza xitab edən, bizi həyəcanlandıran, ağladan, güldürən tamaşa necə ətə-qana dolur. Rejissuranın sehri, əfsunu, səhnəyə ötürdüyü enerji hardan qaynaqlanır?
Mənə elə gəlir ki, onunla faktiki tanışlığımızdan da xeyli əvvəl tanışıq. Müxtəlif illərdə hazırladığı tamaşalar haqqında danışır, maraqlı nüanslardan bəhs edir və mən özüm üçün qeydlər edirəm. Deyir ki, dramaturq səhnəni bilməyə bilər, amma rejissor məşq zamanı müəllifin təklif etdiyi situasiyanı saxlamaq şərtilə hansısa əlavələrini etməlidir ki, dinamika zəifləməsin. Rejissor cansız surətlərə can verir, həyatı, onun harmoniyasını səhnəyə gətirir. Əlbəttə, çətin və məşəqqəli bir işdir. Aktyorlarla tamaşaçıları eyni ovqata kökləmək o qədər də asan məsələ deyil. Belə bir yaradıcılıq səlahiyyətini ona istedadı və peşəkarlığı verir. O, Tovstonoqov məktəbini keçib. Quruluş verdiyi tamaşalarda onun ölməz ideyalarının işartıları heç şübhəsiz, görünməkdədir. O, Tovstonoqovun adını həmişə xüsusi ehtiramla çəkir, onun tələbəsi olmasıyla qürur duyur.
Mərahim Fərzəlibəyov Azərbaycan teatrının son əlli illik tarixində bir sıra monumental tamaşalara quruluş verib. Saymaqla bitməz... “Xurşudbanu Natavan”, “Şeyx Xiyabani”, “Sevgililərin cəhənnəmdə vüsalı”, “Misir gecələri”, “Sokratı anma gecəsi”, “Qarabağnamə”, “Atabəylər”, “Qətibə İnanc”, “Gecə döyülən qapılar”, “Tənha iydə ağacı”... Böyük əksəriyyəti tarixi mövzuları əhatə edir. Akademik Milli Dram Teatrına şöhrət və uğur gətirən bu tamaşaların hər birinə Mərahim Fərzəlibəyov sonsuz əmək, enerji sərf edib. Onlar haqqında müxtəlif zamanlarda teatrşünaslarımız öz dəyərli fikirlərini bildiriblər. Bu sətirlərin müəllifi də rejissorun quruluş verdiyi bir neçə tamaşa haqqında (“Ana tarla”, “Qürbətdən gələn məktublar”, “Məhv olmuş gündəliklər”) resenziyalar yazıb. Yazımızı akademik Nizami Cəfərovun Mərahim Fərzəlibəyov haqqında yazdığı yazıdan bir cümlə ilə tamamlayırıq:
“Mərahim Fərzəlibəyov artıq Azərbaycanda bir rejissor məktəbi yaratmış şəxslərdəndir. Özünün yüksək professionalizmi ilə Azərbaycan xalqının həyatını, mənəviyyatını, Azərbaycan teatr sənətinin xüsusiyyətlərini dərindən mənimsəmiş və özünəməxsus bir şəkildə təqdim eləmiş sənətkardır”.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 23-03-2024 23:56 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Öz taleyini yazanlar müstəsna insanlardır. Həyatın bütün çətinliklərini dəf edərək məqsədinə doğru yürüyən, arzularında sabitqədəm olan insanlar gec-tez murada yetirlər. İnam və qətiyyət yol yoldaşın olarsa, sən hədəfə yetişəcəksən. Hər insana bu xoşbəxtlik nəsib olmur. Mərahim Fərzəlibəyov yeniyetməlik çağlarından gələcək həyatının istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdi - rejissor olacaqdı. Bu, ötəri həvəs deyildi, onun ən böyük arzusu idi. Niyyətin hara, mənzilin ora. Yeniyetmə Mərahim Lütfi Məmmədbəyovun Teatr Dərnəyinə gəlib çıxır, burada epizodik rollar oynayır. Orta məktəbi bitirdikdən sonra isə sənədlərini Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutuna (o vaxt belə adlanırdı) verir. Ağaəli Dadaşov onu qabiliyyət imtahanından kəsir. Amma Mərahim hələ bilmirdi ki, tale onun üçün hansı sürprizlər hazırlayıb.
İçindəki sənət eşqi onu Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) Teatr, Musiqi və Kinematoqrafiya Akademiyasına gətirib çıxarır. Burada dünya şöhrətli rejissor Georgi Tovstonoqovun rejissorluq kursuna daxil olur. Azərbaycandan heç kəsə belə xoşbəxtlik nəsib olmamışdı. Mərahimin yeganə çətinliyi rus dilini bilməməsi idi. Tovstonoqov onun qarşısında şərt qoymuşdu: ya rus dilini öyrənəcəksən ya da öz ölkənizdəki Teatr İnstitutuna qayıdacaqsan. Mərahim bu səadəti əldən buraxa bilməzdi, altı ay ərzində rus dilini öyrənir. Bundan əvvəl, qəbul zamanı isə bir maraqlı hadisə də baş vermişdi. Tovstonoqov gənc Mərahimə belə bir sual vermişdi: Əgər sən rejissor olsaydın, Şekspirin “Hamlet” əsərinin səhnə tərtibatını necə verərdin?
Mərahim kağız üzərində iri bir tac, ona uzanan iki əl təsvir edib eskizi görkəmli rejissora təqdim edir. Tovstonoqov bu eskizi görüb heyrətlənir. Məsələ burasında idi ki, o, Şekspirin “III Riçard” tamaşasının səhnə quruluşunu məhz bu cür hazırlamışdı. Məhz bu məqamdan sonra Tovstonoqov qərar verir ki, Mərahim mütləq burada təhsil almalıdır. Görkəmli rejissor qarşısındakı gəncin sənət eşqini görürdü, istedad işartısını görəndən sonra isə onun himayədarına çevrildi. Beləcə, Mərahimin sənət taleyi həll olundu.
Təhsilini başa vurduqdan sonra o, M. Lermontov adına Qroznı Rus Dövlət Dram Teatrında rejissor kimi fəaliyyətə başlayır. Orada bir sıra tamaşalara quruluş verir, eyni zamanda professional rejissor vərdişlərinə yiyələnməyə çalışır. Üç ildən sonra vətənə qayıdır və Sumqayıt Dövlət Dram Teatrında fəaliyyətini davam etdirir. Sumqayıt teatrında səhnəyə qoyduğu Gennadi Bokarevin “Poladəridənlər” tamaşası ona və kollektivə böyük uğur gətirir. O zaman ölkənin baş ideoloji ruporu olan “Pravda” qəzetində tamaşa haqqında ayrıca məqalə dərc olundu. Tanınmış sovet teatrşünası Nina Velexova tamaşa haqqında geniş və müfəssəl yazı ilə çıxış etdi. O, tamaşanı yüksək qiymətləndirərək yazırdı: “G. Bokarevin “Poladəridənlər”i Sumqayıt səhnəsində quruluşunun orijinallığı və mündəricəsinin dərinliyi ilə seçilir. Əlibala Nurəliyev Viktor Laqutini özünəməxsus parlaq boyalarla canlandırmışdır”.
Tematika baxımından fəhlələrin həyatını əks etdirən tamaşada poladla poladəridənlərin üz-üzə gətirilməsi həyati mübarizəni simvolizə edir və Laqutin bu mübarizənin mərkəzində dayanır. Görkəmli akyromuz, Xalq artisti Əli Nur səhnədə tamaşanın hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir, Laqutinin hiss və həyəcanlarını, xarakterini özünəməxsus ştrixlərlə təqdim edir. Aktyor özü bu barədə belə deyir:
“Mən bu tamaşada Laqutin obrazının ifaçısı kimi SSRİ Mədəniyyət naziri P.N. Demiçevdən və Moksva Bədaye Teatrının baş rejissoru Oleq Yefremovdan təbrik teleqramı aldım”. (Ç. Ələsgərli, “Səhnəyə sığmayan arzular”, Aspoliqraf, 2022, səh. 48)
Düzgün aktor seçimi, bənzərsiz səhnə quruluşu, rejissor fantaziyası və yozumu bu tamaşanın uğurunu şətləndirən başlıca amillərdir. Bu baxımdan, “Poladəridənlər” Mərahim Fərzəlibəyova uğur gətirdi və onun adı Bakıdakı teatr kluarlarında da tez-tez çəkilməyə başladı. Sumqayıt səhnəsində bir neçə tamaşaya quruluş verdikdən sonra onu Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrına dəvət edirlər. 1981-ci ildən o, taleyini bu doğma teatra bağlayır. Əvvəlcə Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin “Xurşudbanu Natavan” tamaşasına quruluş verir. İlk çağlarda teatrda onu qəbul etmək istəməyiblər. Çünki o zamana qədər Dram Teatrında gənc rejissor olmamışdı. Adil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi korifey sənətkarlardan sonra gənc bir rejissorun belə mühüm bir tamaşanı hazırlaması çoxlarına qəribə gəlirdi. Mərahim isə bu maneələri vecə almadan işləməyə davam etdi. Hətta, elə məqam olmuşdu ki, “Natəvan” tamaşasını başqa rejissora vermişdilər. Amma bir müddət sonra İlyas Əfəndiyev demişdi ki, “Natəvan”ı Mərahimə verin, mən məmnuniyyətlə onunla işləmək istəyirəm”. Beləliklə, tamaşa uğurla nümayiş etdirilmişdi.
Rusiyanın ilk avanqard rejissorlarından olan Vsevolod Meyerhold yazır ki, “Faust”da kilsə yaxınlığında Mefistofelin – Şalyapinin heç də şər ruhun təntənəsi kimi zühur etmədiyini xatırlayaq. O, Marqaritanın ittihamçı olan dərdli keşişi kimi – yəni vicdanın səsi kimi təzahür edir. Beləliklə, tamaşaçılara təqdim olunan ləyaqətsiz, eybəcər obrazlar Şalyapinin transformasiyası ilə estetik həzz predmetinə çevrilir”.
Mərahim Fərzəlibəyovun quruluşunda “Maqbet” tamaşasındakı şər qüvvələr də sehrli cazibə nəticəsində məhz belə bir metamorfoz yaşayırlar. 1981-ci ildə Azərbaycan teatr sənətinin fədailərindən olan Hüseyn Ərəblinskinin 100 illiyi ilə əlaqədar Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Şekspirin “Maqbet”i nümayiş olunanda Ulu Öndər Heydər Əliyev gəlib tamaşaya baxmışdı. Maqbeti Xalqa artisti Məlik Dadaşov, ledi Maqbeti isə korifey aktrisamız Hökümə Qurbanova oynayırdılar. Tamaşanın rejissoru Mərahim Fərzəlibəyov həmin günü belə xatırlayır: Yaradıcı heyətlə görüşdə Heydər Əliyev üzünü Hökümə xanıma tutub dedi ki, Hökümə xanım, mən sizin ifanızda ledi Maqbetə baxdım, yaşınızı unutdum. Siz ledi Maqbetin daxili sarsıntılarını, hiss və həyəcanlarını o qədər məharətlə təqdim etdiniz ki, mən onu mənfi obraz kimi qəbul edə bilmədim. Siz bu qadına elə çalarlar qatdınız ki, ledi Maqbet mənim nəzərimdə müsbət qəhrəmana çevrildi”.
V. Meyerholdun söylədiyi “estetik həzz predmeti” məhz bu məqamlarda özünü göstərir. Gənc bir rejissorun Hökümə Qurbanova kimi böyük sənətkarla işləməsi əlbəttə, avantajdır. Hökümə xanımın monumental davranış tərzinin səhnə effekti doğrudan da qeyri-adidir, tamaşaçını öz cəzbində saxlayır. Şekspir dramının tipik xüsusiyyətlərini mənimsəmək də, “Maqbet” kimi mürəkkəb əsərin səhnəyə qoyulması da rejissordan böyük məsuliyyət tələb edir. Göründüyü kimi, Mərahim Fərzəlibəyov hələ gənc yaşlarından özünə güvənən rejissor olaraq tarixi dram janrına müraciət edərək böyük müvəffəqiyyətlər qazanmağa nail olub.
O, XX əsrin tarixi-kulturoloji baxımdan ən maraqlı, intensiv mərhələsində rejissuraya başladı və bir sənətkar kimi bu fəlsəfi, ideoloji, etik-estetik, mənəvi-əxlaqi prosesin içində teatrın yeniləşmə müstəvisində öz sənət hücrəsini qurdu. Gənc rejissor sənətə yenilik gətirmək şövqü ilə axtarışlar aparır, hazırladığı hər tamaşaya bənzərsiz naxışlar vururdu. Rejissor formulası, tükənməz fantaziyası, teatra dəlicəsinə vurğunluğu onu daim axtarışlara sövq edib. O, teatrı bilən, anlayan tamaşaçılara inanaraq bu addımları atıb.
Mərahim müəllimin özünəməxsus yaradıcılıq platforması var. O, pyesin məğzini, mahiyyətini uğurlu tapıntılarla, yeni detallarla əyaniləşdirir. Bu, onun üçün prinspial əhəmiyyət daşıyan yanaşmadır. Son vaxtlar onunla mütəmadi ünsiyyətdə oluruq. Uzun-uzadı söhbətlərimiz zamanı mən ondan həm də yaradıcılıq prosesinin incəliklərini öyrənirəm. Mənim üçün maraqlıdır, zalda oturub baxdığımız, duyğularımıza xitab edən, bizi həyəcanlandıran, ağladan, güldürən tamaşa necə ətə-qana dolur. Rejissuranın sehri, əfsunu, səhnəyə ötürdüyü enerji hardan qaynaqlanır?
Mənə elə gəlir ki, onunla faktiki tanışlığımızdan da xeyli əvvəl tanışıq. Müxtəlif illərdə hazırladığı tamaşalar haqqında danışır, maraqlı nüanslardan bəhs edir və mən özüm üçün qeydlər edirəm. Deyir ki, dramaturq səhnəni bilməyə bilər, amma rejissor məşq zamanı müəllifin təklif etdiyi situasiyanı saxlamaq şərtilə hansısa əlavələrini etməlidir ki, dinamika zəifləməsin. Rejissor cansız surətlərə can verir, həyatı, onun harmoniyasını səhnəyə gətirir. Əlbəttə, çətin və məşəqqəli bir işdir. Aktyorlarla tamaşaçıları eyni ovqata kökləmək o qədər də asan məsələ deyil. Belə bir yaradıcılıq səlahiyyətini ona istedadı və peşəkarlığı verir. O, Tovstonoqov məktəbini keçib. Quruluş verdiyi tamaşalarda onun ölməz ideyalarının işartıları heç şübhəsiz, görünməkdədir. O, Tovstonoqovun adını həmişə xüsusi ehtiramla çəkir, onun tələbəsi olmasıyla qürur duyur.
Mərahim Fərzəlibəyov Azərbaycan teatrının son əlli illik tarixində bir sıra monumental tamaşalara quruluş verib. Saymaqla bitməz... “Xurşudbanu Natavan”, “Şeyx Xiyabani”, “Sevgililərin cəhənnəmdə vüsalı”, “Misir gecələri”, “Sokratı anma gecəsi”, “Qarabağnamə”, “Atabəylər”, “Qətibə İnanc”, “Gecə döyülən qapılar”, “Tənha iydə ağacı”... Böyük əksəriyyəti tarixi mövzuları əhatə edir. Akademik Milli Dram Teatrına şöhrət və uğur gətirən bu tamaşaların hər birinə Mərahim Fərzəlibəyov sonsuz əmək, enerji sərf edib. Onlar haqqında müxtəlif zamanlarda teatrşünaslarımız öz dəyərli fikirlərini bildiriblər. Bu sətirlərin müəllifi də rejissorun quruluş verdiyi bir neçə tamaşa haqqında (“Ana tarla”, “Qürbətdən gələn məktublar”, “Məhv olmuş gündəliklər”) resenziyalar yazıb. Yazımızı akademik Nizami Cəfərovun Mərahim Fərzəlibəyov haqqında yazdığı yazıdan bir cümlə ilə tamamlayırıq:
“Mərahim Fərzəlibəyov artıq Azərbaycanda bir rejissor məktəbi yaratmış şəxslərdəndir. Özünün yüksək professionalizmi ilə Azərbaycan xalqının həyatını, mənəviyyatını, Azərbaycan teatr sənətinin xüsusiyyətlərini dərindən mənimsəmiş və özünəməxsus bir şəkildə təqdim eləmiş sənətkardır”.
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
