12:45 / 21-11-2024
Trampdan qaçan amerikalılara 1 avroya ev təklif edirlər
12:38 / 21-11-2024
Rusiya-Ukrayna savaşı: Qərb silahları müharibənin xarakterini dəyişir
12:36 / 21-11-2024
Hesablama Palatası İşsizlikdən Sığorta Fondunun büdcəsi ilə bağlı təkliflər verib
12:24 / 21-11-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:13 / 21-11-2024
İrəvan-Tbilisi-İrəvan istiqamətində hava uçuşları başlayır
12:13 / 21-11-2024
Kərim Vəliyev pakistanlı komandanla görüşüb
12:00 / 21-11-2024
Sahil Babayev: "Bu paket 3 milyon insanı əhatə edəcək"
12:00 / 21-11-2024
Rusiyaya güclü artilleriya sistemləri göndərirlər - Foto
11:50 / 21-11-2024
Ermənistan 78 artilleriya qurğusu almaq istəyir
11:45 / 21-11-2024
Generalın oğlu vəzifəyə təyin olunub
11:43 / 21-11-2024
Rusiya Həştərxandan ballistik raket buraxıb - Foto
11:39 / 21-11-2024
Nazir pensiyalarda proqnozlaşdırılan artımları açıqlayıb
11:27 / 21-11-2024
COP29 zirvəsi Ərdoğanı leyboristlərlə barışdırıb
11:19 / 21-11-2024
Dövlət sərhədini pozan hava gəmiləri və... - Hökumət yeni qərar verib
11:15 / 21-11-2024
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
10:56 / 21-11-2024
Şəhid ailələri ilə bağlı yeni qaydalar təsdiqlənib
10:54 / 21-11-2024
Pivə istehsalçıları cərimələnib
10:42 / 21-11-2024
İranda güclü zəlzələ olub
10:03 / 21-11-2024
İlon Mask miqrasiya ilə bağlı təklif verib
10:02 / 21-11-2024
BMT rəsmisi: "Bakı Bəyannaməsi gələcək üçün mühüm impuls yaradacaq"
09:58 / 21-11-2024
Akula idmançını parçalayıb
09:51 / 21-11-2024
Vladimir Zelenskinin gizli planı varmış
09:42 / 21-11-2024
Merkel: “Tramp Putinə heyran olub”
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
09:36 / 21-11-2024
Bjaniya: “Moskvaya müraciət etməmişik”
09:26 / 21-11-2024
Mask Trampın dəstəyi ilə almanlara meydan oxuyur
09:23 / 21-11-2024
BMT Baş katibi Azərbaycana gəlib - Foto
00:02 / 21-11-2024
Tramp keçmiş prokuroru NATO-ya göndərir
23:46 / 20-11-2024
"Nazir məni kasıblara kömək üçün göndərib" deyən şəxsə hökm oxunub
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
16:18 / 19-11-2024
Birinci instansiya məhkəmələrinə hakimlər təyin edilib - Siyahı
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
00:03 / 19-11-2024
Yer kürəsinə təhlükə: qitələr arasındakı məsafələr itəcək
17:14 / 19-11-2024
Zenqin Mask haqqında dedikləri təəccüb doğurub
Mərahim Fərzəlibəyov məktəbi - Kənan Hacı yazır
Tarix: 23-03-2024 23:56 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Öz taleyini yazanlar müstəsna insanlardır. Həyatın bütün çətinliklərini dəf edərək məqsədinə doğru yürüyən, arzularında sabitqədəm olan insanlar gec-tez murada yetirlər. İnam və qətiyyət yol yoldaşın olarsa, sən hədəfə yetişəcəksən. Hər insana bu xoşbəxtlik nəsib olmur. Mərahim Fərzəlibəyov yeniyetməlik çağlarından gələcək həyatının istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdi - rejissor olacaqdı. Bu, ötəri həvəs deyildi, onun ən böyük arzusu idi. Niyyətin hara, mənzilin ora. Yeniyetmə Mərahim Lütfi Məmmədbəyovun Teatr Dərnəyinə gəlib çıxır, burada epizodik rollar oynayır. Orta məktəbi bitirdikdən sonra isə sənədlərini Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutuna (o vaxt belə adlanırdı) verir. Ağaəli Dadaşov onu qabiliyyət imtahanından kəsir. Amma Mərahim hələ bilmirdi ki, tale onun üçün hansı sürprizlər hazırlayıb.
İçindəki sənət eşqi onu Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) Teatr, Musiqi və Kinematoqrafiya Akademiyasına gətirib çıxarır. Burada dünya şöhrətli rejissor Georgi Tovstonoqovun rejissorluq kursuna daxil olur. Azərbaycandan heç kəsə belə xoşbəxtlik nəsib olmamışdı. Mərahimin yeganə çətinliyi rus dilini bilməməsi idi. Tovstonoqov onun qarşısında şərt qoymuşdu: ya rus dilini öyrənəcəksən ya da öz ölkənizdəki Teatr İnstitutuna qayıdacaqsan. Mərahim bu səadəti əldən buraxa bilməzdi, altı ay ərzində rus dilini öyrənir. Bundan əvvəl, qəbul zamanı isə bir maraqlı hadisə də baş vermişdi. Tovstonoqov gənc Mərahimə belə bir sual vermişdi: Əgər sən rejissor olsaydın, Şekspirin “Hamlet” əsərinin səhnə tərtibatını necə verərdin?
Mərahim kağız üzərində iri bir tac, ona uzanan iki əl təsvir edib eskizi görkəmli rejissora təqdim edir. Tovstonoqov bu eskizi görüb heyrətlənir. Məsələ burasında idi ki, o, Şekspirin “III Riçard” tamaşasının səhnə quruluşunu məhz bu cür hazırlamışdı. Məhz bu məqamdan sonra Tovstonoqov qərar verir ki, Mərahim mütləq burada təhsil almalıdır. Görkəmli rejissor qarşısındakı gəncin sənət eşqini görürdü, istedad işartısını görəndən sonra isə onun himayədarına çevrildi. Beləcə, Mərahimin sənət taleyi həll olundu.
Təhsilini başa vurduqdan sonra o, M. Lermontov adına Qroznı Rus Dövlət Dram Teatrında rejissor kimi fəaliyyətə başlayır. Orada bir sıra tamaşalara quruluş verir, eyni zamanda professional rejissor vərdişlərinə yiyələnməyə çalışır. Üç ildən sonra vətənə qayıdır və Sumqayıt Dövlət Dram Teatrında fəaliyyətini davam etdirir. Sumqayıt teatrında səhnəyə qoyduğu Gennadi Bokarevin “Poladəridənlər” tamaşası ona və kollektivə böyük uğur gətirir. O zaman ölkənin baş ideoloji ruporu olan “Pravda” qəzetində tamaşa haqqında ayrıca məqalə dərc olundu. Tanınmış sovet teatrşünası Nina Velexova tamaşa haqqında geniş və müfəssəl yazı ilə çıxış etdi. O, tamaşanı yüksək qiymətləndirərək yazırdı: “G. Bokarevin “Poladəridənlər”i Sumqayıt səhnəsində quruluşunun orijinallığı və mündəricəsinin dərinliyi ilə seçilir. Əlibala Nurəliyev Viktor Laqutini özünəməxsus parlaq boyalarla canlandırmışdır”.
Tematika baxımından fəhlələrin həyatını əks etdirən tamaşada poladla poladəridənlərin üz-üzə gətirilməsi həyati mübarizəni simvolizə edir və Laqutin bu mübarizənin mərkəzində dayanır. Görkəmli akyromuz, Xalq artisti Əli Nur səhnədə tamaşanın hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir, Laqutinin hiss və həyəcanlarını, xarakterini özünəməxsus ştrixlərlə təqdim edir. Aktyor özü bu barədə belə deyir:
“Mən bu tamaşada Laqutin obrazının ifaçısı kimi SSRİ Mədəniyyət naziri P.N. Demiçevdən və Moksva Bədaye Teatrının baş rejissoru Oleq Yefremovdan təbrik teleqramı aldım”. (Ç. Ələsgərli, “Səhnəyə sığmayan arzular”, Aspoliqraf, 2022, səh. 48)
Düzgün aktor seçimi, bənzərsiz səhnə quruluşu, rejissor fantaziyası və yozumu bu tamaşanın uğurunu şətləndirən başlıca amillərdir. Bu baxımdan, “Poladəridənlər” Mərahim Fərzəlibəyova uğur gətirdi və onun adı Bakıdakı teatr kluarlarında da tez-tez çəkilməyə başladı. Sumqayıt səhnəsində bir neçə tamaşaya quruluş verdikdən sonra onu Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrına dəvət edirlər. 1981-ci ildən o, taleyini bu doğma teatra bağlayır. Əvvəlcə Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin “Xurşudbanu Natavan” tamaşasına quruluş verir. İlk çağlarda teatrda onu qəbul etmək istəməyiblər. Çünki o zamana qədər Dram Teatrında gənc rejissor olmamışdı. Adil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi korifey sənətkarlardan sonra gənc bir rejissorun belə mühüm bir tamaşanı hazırlaması çoxlarına qəribə gəlirdi. Mərahim isə bu maneələri vecə almadan işləməyə davam etdi. Hətta, elə məqam olmuşdu ki, “Natəvan” tamaşasını başqa rejissora vermişdilər. Amma bir müddət sonra İlyas Əfəndiyev demişdi ki, “Natəvan”ı Mərahimə verin, mən məmnuniyyətlə onunla işləmək istəyirəm”. Beləliklə, tamaşa uğurla nümayiş etdirilmişdi.
Rusiyanın ilk avanqard rejissorlarından olan Vsevolod Meyerhold yazır ki, “Faust”da kilsə yaxınlığında Mefistofelin – Şalyapinin heç də şər ruhun təntənəsi kimi zühur etmədiyini xatırlayaq. O, Marqaritanın ittihamçı olan dərdli keşişi kimi – yəni vicdanın səsi kimi təzahür edir. Beləliklə, tamaşaçılara təqdim olunan ləyaqətsiz, eybəcər obrazlar Şalyapinin transformasiyası ilə estetik həzz predmetinə çevrilir”.
Mərahim Fərzəlibəyovun quruluşunda “Maqbet” tamaşasındakı şər qüvvələr də sehrli cazibə nəticəsində məhz belə bir metamorfoz yaşayırlar. 1981-ci ildə Azərbaycan teatr sənətinin fədailərindən olan Hüseyn Ərəblinskinin 100 illiyi ilə əlaqədar Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Şekspirin “Maqbet”i nümayiş olunanda Ulu Öndər Heydər Əliyev gəlib tamaşaya baxmışdı. Maqbeti Xalqa artisti Məlik Dadaşov, ledi Maqbeti isə korifey aktrisamız Hökümə Qurbanova oynayırdılar. Tamaşanın rejissoru Mərahim Fərzəlibəyov həmin günü belə xatırlayır: Yaradıcı heyətlə görüşdə Heydər Əliyev üzünü Hökümə xanıma tutub dedi ki, Hökümə xanım, mən sizin ifanızda ledi Maqbetə baxdım, yaşınızı unutdum. Siz ledi Maqbetin daxili sarsıntılarını, hiss və həyəcanlarını o qədər məharətlə təqdim etdiniz ki, mən onu mənfi obraz kimi qəbul edə bilmədim. Siz bu qadına elə çalarlar qatdınız ki, ledi Maqbet mənim nəzərimdə müsbət qəhrəmana çevrildi”.
V. Meyerholdun söylədiyi “estetik həzz predmeti” məhz bu məqamlarda özünü göstərir. Gənc bir rejissorun Hökümə Qurbanova kimi böyük sənətkarla işləməsi əlbəttə, avantajdır. Hökümə xanımın monumental davranış tərzinin səhnə effekti doğrudan da qeyri-adidir, tamaşaçını öz cəzbində saxlayır. Şekspir dramının tipik xüsusiyyətlərini mənimsəmək də, “Maqbet” kimi mürəkkəb əsərin səhnəyə qoyulması da rejissordan böyük məsuliyyət tələb edir. Göründüyü kimi, Mərahim Fərzəlibəyov hələ gənc yaşlarından özünə güvənən rejissor olaraq tarixi dram janrına müraciət edərək böyük müvəffəqiyyətlər qazanmağa nail olub.
O, XX əsrin tarixi-kulturoloji baxımdan ən maraqlı, intensiv mərhələsində rejissuraya başladı və bir sənətkar kimi bu fəlsəfi, ideoloji, etik-estetik, mənəvi-əxlaqi prosesin içində teatrın yeniləşmə müstəvisində öz sənət hücrəsini qurdu. Gənc rejissor sənətə yenilik gətirmək şövqü ilə axtarışlar aparır, hazırladığı hər tamaşaya bənzərsiz naxışlar vururdu. Rejissor formulası, tükənməz fantaziyası, teatra dəlicəsinə vurğunluğu onu daim axtarışlara sövq edib. O, teatrı bilən, anlayan tamaşaçılara inanaraq bu addımları atıb.
Mərahim müəllimin özünəməxsus yaradıcılıq platforması var. O, pyesin məğzini, mahiyyətini uğurlu tapıntılarla, yeni detallarla əyaniləşdirir. Bu, onun üçün prinspial əhəmiyyət daşıyan yanaşmadır. Son vaxtlar onunla mütəmadi ünsiyyətdə oluruq. Uzun-uzadı söhbətlərimiz zamanı mən ondan həm də yaradıcılıq prosesinin incəliklərini öyrənirəm. Mənim üçün maraqlıdır, zalda oturub baxdığımız, duyğularımıza xitab edən, bizi həyəcanlandıran, ağladan, güldürən tamaşa necə ətə-qana dolur. Rejissuranın sehri, əfsunu, səhnəyə ötürdüyü enerji hardan qaynaqlanır?
Mənə elə gəlir ki, onunla faktiki tanışlığımızdan da xeyli əvvəl tanışıq. Müxtəlif illərdə hazırladığı tamaşalar haqqında danışır, maraqlı nüanslardan bəhs edir və mən özüm üçün qeydlər edirəm. Deyir ki, dramaturq səhnəni bilməyə bilər, amma rejissor məşq zamanı müəllifin təklif etdiyi situasiyanı saxlamaq şərtilə hansısa əlavələrini etməlidir ki, dinamika zəifləməsin. Rejissor cansız surətlərə can verir, həyatı, onun harmoniyasını səhnəyə gətirir. Əlbəttə, çətin və məşəqqəli bir işdir. Aktyorlarla tamaşaçıları eyni ovqata kökləmək o qədər də asan məsələ deyil. Belə bir yaradıcılıq səlahiyyətini ona istedadı və peşəkarlığı verir. O, Tovstonoqov məktəbini keçib. Quruluş verdiyi tamaşalarda onun ölməz ideyalarının işartıları heç şübhəsiz, görünməkdədir. O, Tovstonoqovun adını həmişə xüsusi ehtiramla çəkir, onun tələbəsi olmasıyla qürur duyur.
Mərahim Fərzəlibəyov Azərbaycan teatrının son əlli illik tarixində bir sıra monumental tamaşalara quruluş verib. Saymaqla bitməz... “Xurşudbanu Natavan”, “Şeyx Xiyabani”, “Sevgililərin cəhənnəmdə vüsalı”, “Misir gecələri”, “Sokratı anma gecəsi”, “Qarabağnamə”, “Atabəylər”, “Qətibə İnanc”, “Gecə döyülən qapılar”, “Tənha iydə ağacı”... Böyük əksəriyyəti tarixi mövzuları əhatə edir. Akademik Milli Dram Teatrına şöhrət və uğur gətirən bu tamaşaların hər birinə Mərahim Fərzəlibəyov sonsuz əmək, enerji sərf edib. Onlar haqqında müxtəlif zamanlarda teatrşünaslarımız öz dəyərli fikirlərini bildiriblər. Bu sətirlərin müəllifi də rejissorun quruluş verdiyi bir neçə tamaşa haqqında (“Ana tarla”, “Qürbətdən gələn məktublar”, “Məhv olmuş gündəliklər”) resenziyalar yazıb. Yazımızı akademik Nizami Cəfərovun Mərahim Fərzəlibəyov haqqında yazdığı yazıdan bir cümlə ilə tamamlayırıq:
“Mərahim Fərzəlibəyov artıq Azərbaycanda bir rejissor məktəbi yaratmış şəxslərdəndir. Özünün yüksək professionalizmi ilə Azərbaycan xalqının həyatını, mənəviyyatını, Azərbaycan teatr sənətinin xüsusiyyətlərini dərindən mənimsəmiş və özünəməxsus bir şəkildə təqdim eləmiş sənətkardır”.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 23-03-2024 23:56 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Öz taleyini yazanlar müstəsna insanlardır. Həyatın bütün çətinliklərini dəf edərək məqsədinə doğru yürüyən, arzularında sabitqədəm olan insanlar gec-tez murada yetirlər. İnam və qətiyyət yol yoldaşın olarsa, sən hədəfə yetişəcəksən. Hər insana bu xoşbəxtlik nəsib olmur. Mərahim Fərzəlibəyov yeniyetməlik çağlarından gələcək həyatının istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdi - rejissor olacaqdı. Bu, ötəri həvəs deyildi, onun ən böyük arzusu idi. Niyyətin hara, mənzilin ora. Yeniyetmə Mərahim Lütfi Məmmədbəyovun Teatr Dərnəyinə gəlib çıxır, burada epizodik rollar oynayır. Orta məktəbi bitirdikdən sonra isə sənədlərini Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutuna (o vaxt belə adlanırdı) verir. Ağaəli Dadaşov onu qabiliyyət imtahanından kəsir. Amma Mərahim hələ bilmirdi ki, tale onun üçün hansı sürprizlər hazırlayıb.
İçindəki sənət eşqi onu Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) Teatr, Musiqi və Kinematoqrafiya Akademiyasına gətirib çıxarır. Burada dünya şöhrətli rejissor Georgi Tovstonoqovun rejissorluq kursuna daxil olur. Azərbaycandan heç kəsə belə xoşbəxtlik nəsib olmamışdı. Mərahimin yeganə çətinliyi rus dilini bilməməsi idi. Tovstonoqov onun qarşısında şərt qoymuşdu: ya rus dilini öyrənəcəksən ya da öz ölkənizdəki Teatr İnstitutuna qayıdacaqsan. Mərahim bu səadəti əldən buraxa bilməzdi, altı ay ərzində rus dilini öyrənir. Bundan əvvəl, qəbul zamanı isə bir maraqlı hadisə də baş vermişdi. Tovstonoqov gənc Mərahimə belə bir sual vermişdi: Əgər sən rejissor olsaydın, Şekspirin “Hamlet” əsərinin səhnə tərtibatını necə verərdin?
Mərahim kağız üzərində iri bir tac, ona uzanan iki əl təsvir edib eskizi görkəmli rejissora təqdim edir. Tovstonoqov bu eskizi görüb heyrətlənir. Məsələ burasında idi ki, o, Şekspirin “III Riçard” tamaşasının səhnə quruluşunu məhz bu cür hazırlamışdı. Məhz bu məqamdan sonra Tovstonoqov qərar verir ki, Mərahim mütləq burada təhsil almalıdır. Görkəmli rejissor qarşısındakı gəncin sənət eşqini görürdü, istedad işartısını görəndən sonra isə onun himayədarına çevrildi. Beləcə, Mərahimin sənət taleyi həll olundu.
Təhsilini başa vurduqdan sonra o, M. Lermontov adına Qroznı Rus Dövlət Dram Teatrında rejissor kimi fəaliyyətə başlayır. Orada bir sıra tamaşalara quruluş verir, eyni zamanda professional rejissor vərdişlərinə yiyələnməyə çalışır. Üç ildən sonra vətənə qayıdır və Sumqayıt Dövlət Dram Teatrında fəaliyyətini davam etdirir. Sumqayıt teatrında səhnəyə qoyduğu Gennadi Bokarevin “Poladəridənlər” tamaşası ona və kollektivə böyük uğur gətirir. O zaman ölkənin baş ideoloji ruporu olan “Pravda” qəzetində tamaşa haqqında ayrıca məqalə dərc olundu. Tanınmış sovet teatrşünası Nina Velexova tamaşa haqqında geniş və müfəssəl yazı ilə çıxış etdi. O, tamaşanı yüksək qiymətləndirərək yazırdı: “G. Bokarevin “Poladəridənlər”i Sumqayıt səhnəsində quruluşunun orijinallığı və mündəricəsinin dərinliyi ilə seçilir. Əlibala Nurəliyev Viktor Laqutini özünəməxsus parlaq boyalarla canlandırmışdır”.
Tematika baxımından fəhlələrin həyatını əks etdirən tamaşada poladla poladəridənlərin üz-üzə gətirilməsi həyati mübarizəni simvolizə edir və Laqutin bu mübarizənin mərkəzində dayanır. Görkəmli akyromuz, Xalq artisti Əli Nur səhnədə tamaşanın hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir, Laqutinin hiss və həyəcanlarını, xarakterini özünəməxsus ştrixlərlə təqdim edir. Aktyor özü bu barədə belə deyir:
“Mən bu tamaşada Laqutin obrazının ifaçısı kimi SSRİ Mədəniyyət naziri P.N. Demiçevdən və Moksva Bədaye Teatrının baş rejissoru Oleq Yefremovdan təbrik teleqramı aldım”. (Ç. Ələsgərli, “Səhnəyə sığmayan arzular”, Aspoliqraf, 2022, səh. 48)
Düzgün aktor seçimi, bənzərsiz səhnə quruluşu, rejissor fantaziyası və yozumu bu tamaşanın uğurunu şətləndirən başlıca amillərdir. Bu baxımdan, “Poladəridənlər” Mərahim Fərzəlibəyova uğur gətirdi və onun adı Bakıdakı teatr kluarlarında da tez-tez çəkilməyə başladı. Sumqayıt səhnəsində bir neçə tamaşaya quruluş verdikdən sonra onu Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrına dəvət edirlər. 1981-ci ildən o, taleyini bu doğma teatra bağlayır. Əvvəlcə Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin “Xurşudbanu Natavan” tamaşasına quruluş verir. İlk çağlarda teatrda onu qəbul etmək istəməyiblər. Çünki o zamana qədər Dram Teatrında gənc rejissor olmamışdı. Adil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi korifey sənətkarlardan sonra gənc bir rejissorun belə mühüm bir tamaşanı hazırlaması çoxlarına qəribə gəlirdi. Mərahim isə bu maneələri vecə almadan işləməyə davam etdi. Hətta, elə məqam olmuşdu ki, “Natəvan” tamaşasını başqa rejissora vermişdilər. Amma bir müddət sonra İlyas Əfəndiyev demişdi ki, “Natəvan”ı Mərahimə verin, mən məmnuniyyətlə onunla işləmək istəyirəm”. Beləliklə, tamaşa uğurla nümayiş etdirilmişdi.
Rusiyanın ilk avanqard rejissorlarından olan Vsevolod Meyerhold yazır ki, “Faust”da kilsə yaxınlığında Mefistofelin – Şalyapinin heç də şər ruhun təntənəsi kimi zühur etmədiyini xatırlayaq. O, Marqaritanın ittihamçı olan dərdli keşişi kimi – yəni vicdanın səsi kimi təzahür edir. Beləliklə, tamaşaçılara təqdim olunan ləyaqətsiz, eybəcər obrazlar Şalyapinin transformasiyası ilə estetik həzz predmetinə çevrilir”.
Mərahim Fərzəlibəyovun quruluşunda “Maqbet” tamaşasındakı şər qüvvələr də sehrli cazibə nəticəsində məhz belə bir metamorfoz yaşayırlar. 1981-ci ildə Azərbaycan teatr sənətinin fədailərindən olan Hüseyn Ərəblinskinin 100 illiyi ilə əlaqədar Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Şekspirin “Maqbet”i nümayiş olunanda Ulu Öndər Heydər Əliyev gəlib tamaşaya baxmışdı. Maqbeti Xalqa artisti Məlik Dadaşov, ledi Maqbeti isə korifey aktrisamız Hökümə Qurbanova oynayırdılar. Tamaşanın rejissoru Mərahim Fərzəlibəyov həmin günü belə xatırlayır: Yaradıcı heyətlə görüşdə Heydər Əliyev üzünü Hökümə xanıma tutub dedi ki, Hökümə xanım, mən sizin ifanızda ledi Maqbetə baxdım, yaşınızı unutdum. Siz ledi Maqbetin daxili sarsıntılarını, hiss və həyəcanlarını o qədər məharətlə təqdim etdiniz ki, mən onu mənfi obraz kimi qəbul edə bilmədim. Siz bu qadına elə çalarlar qatdınız ki, ledi Maqbet mənim nəzərimdə müsbət qəhrəmana çevrildi”.
V. Meyerholdun söylədiyi “estetik həzz predmeti” məhz bu məqamlarda özünü göstərir. Gənc bir rejissorun Hökümə Qurbanova kimi böyük sənətkarla işləməsi əlbəttə, avantajdır. Hökümə xanımın monumental davranış tərzinin səhnə effekti doğrudan da qeyri-adidir, tamaşaçını öz cəzbində saxlayır. Şekspir dramının tipik xüsusiyyətlərini mənimsəmək də, “Maqbet” kimi mürəkkəb əsərin səhnəyə qoyulması da rejissordan böyük məsuliyyət tələb edir. Göründüyü kimi, Mərahim Fərzəlibəyov hələ gənc yaşlarından özünə güvənən rejissor olaraq tarixi dram janrına müraciət edərək böyük müvəffəqiyyətlər qazanmağa nail olub.
O, XX əsrin tarixi-kulturoloji baxımdan ən maraqlı, intensiv mərhələsində rejissuraya başladı və bir sənətkar kimi bu fəlsəfi, ideoloji, etik-estetik, mənəvi-əxlaqi prosesin içində teatrın yeniləşmə müstəvisində öz sənət hücrəsini qurdu. Gənc rejissor sənətə yenilik gətirmək şövqü ilə axtarışlar aparır, hazırladığı hər tamaşaya bənzərsiz naxışlar vururdu. Rejissor formulası, tükənməz fantaziyası, teatra dəlicəsinə vurğunluğu onu daim axtarışlara sövq edib. O, teatrı bilən, anlayan tamaşaçılara inanaraq bu addımları atıb.
Mərahim müəllimin özünəməxsus yaradıcılıq platforması var. O, pyesin məğzini, mahiyyətini uğurlu tapıntılarla, yeni detallarla əyaniləşdirir. Bu, onun üçün prinspial əhəmiyyət daşıyan yanaşmadır. Son vaxtlar onunla mütəmadi ünsiyyətdə oluruq. Uzun-uzadı söhbətlərimiz zamanı mən ondan həm də yaradıcılıq prosesinin incəliklərini öyrənirəm. Mənim üçün maraqlıdır, zalda oturub baxdığımız, duyğularımıza xitab edən, bizi həyəcanlandıran, ağladan, güldürən tamaşa necə ətə-qana dolur. Rejissuranın sehri, əfsunu, səhnəyə ötürdüyü enerji hardan qaynaqlanır?
Mənə elə gəlir ki, onunla faktiki tanışlığımızdan da xeyli əvvəl tanışıq. Müxtəlif illərdə hazırladığı tamaşalar haqqında danışır, maraqlı nüanslardan bəhs edir və mən özüm üçün qeydlər edirəm. Deyir ki, dramaturq səhnəni bilməyə bilər, amma rejissor məşq zamanı müəllifin təklif etdiyi situasiyanı saxlamaq şərtilə hansısa əlavələrini etməlidir ki, dinamika zəifləməsin. Rejissor cansız surətlərə can verir, həyatı, onun harmoniyasını səhnəyə gətirir. Əlbəttə, çətin və məşəqqəli bir işdir. Aktyorlarla tamaşaçıları eyni ovqata kökləmək o qədər də asan məsələ deyil. Belə bir yaradıcılıq səlahiyyətini ona istedadı və peşəkarlığı verir. O, Tovstonoqov məktəbini keçib. Quruluş verdiyi tamaşalarda onun ölməz ideyalarının işartıları heç şübhəsiz, görünməkdədir. O, Tovstonoqovun adını həmişə xüsusi ehtiramla çəkir, onun tələbəsi olmasıyla qürur duyur.
Mərahim Fərzəlibəyov Azərbaycan teatrının son əlli illik tarixində bir sıra monumental tamaşalara quruluş verib. Saymaqla bitməz... “Xurşudbanu Natavan”, “Şeyx Xiyabani”, “Sevgililərin cəhənnəmdə vüsalı”, “Misir gecələri”, “Sokratı anma gecəsi”, “Qarabağnamə”, “Atabəylər”, “Qətibə İnanc”, “Gecə döyülən qapılar”, “Tənha iydə ağacı”... Böyük əksəriyyəti tarixi mövzuları əhatə edir. Akademik Milli Dram Teatrına şöhrət və uğur gətirən bu tamaşaların hər birinə Mərahim Fərzəlibəyov sonsuz əmək, enerji sərf edib. Onlar haqqında müxtəlif zamanlarda teatrşünaslarımız öz dəyərli fikirlərini bildiriblər. Bu sətirlərin müəllifi də rejissorun quruluş verdiyi bir neçə tamaşa haqqında (“Ana tarla”, “Qürbətdən gələn məktublar”, “Məhv olmuş gündəliklər”) resenziyalar yazıb. Yazımızı akademik Nizami Cəfərovun Mərahim Fərzəlibəyov haqqında yazdığı yazıdan bir cümlə ilə tamamlayırıq:
“Mərahim Fərzəlibəyov artıq Azərbaycanda bir rejissor məktəbi yaratmış şəxslərdəndir. Özünün yüksək professionalizmi ilə Azərbaycan xalqının həyatını, mənəviyyatını, Azərbaycan teatr sənətinin xüsusiyyətlərini dərindən mənimsəmiş və özünəməxsus bir şəkildə təqdim eləmiş sənətkardır”.
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
