20:00 / 14-11-2019
Arif Hacılı "mühacir alveri"ndən danışmaqdan imtina etdi
19:18 / 14-11-2019
DİN-nin Baş İdarəsi ilə İnterpola yeni rəislər təyin edildi
18:26 / 14-11-2019
Suriya prezidenti ABŞ-ı "quldur dövlət" adlandırdı
18:18 / 14-11-2019
Bakıda DTX, polis və komitədən birgə əməliyyat: qanunsuz fəaliyyət göstərən dini tədris kursu aşkarlanıb
18:00 / 14-11-2019
Dövlət başçısı 3 nəfəri təltif etdi
17:43 / 14-11-2019
Post-modernist fırıldaqlar
17:42 / 14-11-2019
Bu qanunu pozanlar cərimələnəcək - Prezidentdən daha bir qanuna dəyişiklik
17:29 / 14-11-2019
Prezident Mahmud Abbası təbrik edib
17:22 / 14-11-2019
İlham Əliyev Bilal Ərdoğanın başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib
17:13 / 14-11-2019
Prezident İlham Əliyev 4 fərman imzaladı
17:01 / 14-11-2019
Mərkəzi Bank dolların rəsmi məzənnəsini açıqladı
16:56 / 14-11-2019
Ermənilərin Bakıya planlaşdırılan səfəri etirazla qarşılandı - Bəyanat
16:50 / 14-11-2019
Qarşıdakı 20 ildə neftə tələbat ciddi artacaq
16:40 / 14-11-2019
Yəhudi mənşəli aktrisa iranlı şairənin şeirini paylaşdı - Foto
16:39 / 14-11-2019
Komitə sədri məsləhətçini müdir təyin etdi
16:23 / 14-11-2019
İranın sabiq xarici işlər naziri Bakıya gəlməkdən qorxdu?
16:06 / 14-11-2019
Bakıda 14 yaşlı qız uşaq doğub
15:35 / 14-11-2019
Deputat Vahid Əhmədov: "Publik hüquqi şəxslər dövlət üçün bir bəladır"
15:20 / 14-11-2019
Türkiyə və Rusiya prezidentləri Paşazadəyə məktub yazıblar - Foto
15:16 / 14-11-2019
7 deputat parlament çoxluğunu tərk edib
14:54 / 14-11-2019
Əlövsət Əliyevin miqrantlara verdiyi saxta sənədlər üzə çıxdı - Fotolar
14:54 / 14-11-2019
Milli Məclis aparatının saxlanılmasına 45,5 milyon manat xərclənəcək
14:43 / 14-11-2019
Mikayıl Cabbarov: “Azərbaycanda nağdlaşdırılan vəsait azalıb”
14:28 / 14-11-2019
Siyasi mühacir alveri müzakirəsi zamanı Müsavat və ReAl-çılar bir-birilərini təhqir edib
14:20 / 14-11-2019
Diaspor rəhbəri: “Əlövsət Əliyevin Almaniyadakı işi sırf sənəd alveri olub” - Müsahibə
14:19 / 14-11-2019
Müsavatdan miqrant alverinə reaksiya: "İçimi dağıdırdı o məsuliyyət..."
14:00 / 14-11-2019
Ukrayna XİN: "Normand görüşü”ndə Donbas münaqişəsinin həllinə yol açılacaq"
00:38 / 11-11-2019
Baş redaktorun ölkədən çıxışına qadağa qoyuldu - Səbəb
12:04 / 11-11-2019
Almaniya tarixində ilk dəfə türk bələdiyyə başçısı seçilib
12:52 / 12-11-2019
Prezident 3 icra başçısını vəzifədən azad etdi - Yeni təyinatlar
15:10 / 13-11-2019
Cavid Qurbanov yanlış proqnoz verir: dəmir yollarına ayrılan milyonlarla vəsaitə təhlükə yaranıb
19:25 / 11-11-2019
ABŞ prezidenti Ərdoğana yeni məktub yazıb: “S 400”-ləri almaqdan imtina etməsəniz…”
19:58 / 11-11-2019
Erməni katolik keşişi və atası öldürüldü
19:08 / 12-11-2019
Ayətullah Xamnəi çoxarvadlılıqla bağlı fətva verdi
09:55 / 14-11-2019
Sabir Rüstəmxanlı qardaşının miqrant alverinə görə həbsindən danışdı
18:47 / 13-11-2019
“Azərtac”ın direktoru Aslan Aslanov rəhbərlikdən istefa verdi - Fotolar
15:52 / 11-11-2019
Əsədin ailəsi “Moskva-siti”də 40 milyon dollar dəyərində əmlak alıb - Foto
Hökumət təhsildəki problemi həll edə bilmir - Ekspertlər
Tarix: 20-05-2018 01:47 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Mütəxəssis deyir ki, ölkə təhsilindəki gerilik və qəbul imtahanlarında ümumi səviyyənin aşağı olması miqyasına görə Qarabağ problemindən geri qalmır
Dövlət İmtahan Mərkəzi qəbul imtahanının nəticələri ilə bağlı yeni statistikanı açıqlayıb. Elan edilən statistikada orta təhsilin aşağı səviyyədə olduğu üzə çıxır.
Belə ki, bu il I-IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanlarında abituriyentlərin 48.7 faizi 200-dən az bal toplayıb. Bu barədə Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) nəşr etdiyi "Abituriyent” jurnalının 12-ci sayında bildirilib. Jurnalda qeyd olunub ki, qəbulda toplanılması mümkün olan maksimal bal 700-dür: "0-700 bal diapazonunu şərti olaraq (0-199), (200-299), (300-499), (500-700) intervallarına bölərək, ənənəvi "2”,"3”,"4”,"5” qiymətləri ilə analogiyasını yaratsaq, görərik ki, bu il abituriyentlərin 48.7 faizi imtahandan "2”, 18.4 faizi "3”, 22.9 faizi "4”, 10.0 faizi isə "5” qiyməti alıb. Ötən il bu göstəricilər, uyğun olaraq, 55.4 faiz, 16.7 faiz, 19.4 faiz, 8.4 faiz olub. Göründüyü kimi, bu il "2” qiymət alanların faizi nisbətən azalıb, "3”,"4” və "5” qiymət alanların faizi isə artıb.
Təbii ki, qəbul imtahanlarında iştirak edən abituriyentlərin topladıqları balların paylanması strukturunda və qəbul planında baş verən dəyişikliklər qəbul olan abituriyentlərin ballarının paylanmasında da öz əksini tapıb. Qəbul olanların topladıqları balların paylanma diaqramından görünür ki, onların 32.9 faizini "3”, 44.4 faizini "4”, 19.1 faizini isə "5” qiymət alanlar təşkil edib. Ötən il bu göstəricilər, uyğun olaraq, 34.6 faiz, 45.0 faiz, 19.2 faiz olub. V ixtisas qrupu üzrə ərizə verib qəbul (cari ilin məzunları üçün tam orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış) imtahanlarında iştirak edən və qəbul olan abituriyentlərin bal göstəriciləri isə aşağıdakı diaqramlarda təsvir edilib. Bu imtahanlarda toplanılması mümkün olan maksimal bal 90-dır. Qəbul (buraxılış) imtahanlarında iştirak edən abituriyentlərin 5.9 faizinin topladığı bal 20-dən aşağıdır. Qəbul olan abituriyentlər arasında 20-dən az bal toplayan yoxdur. Qəbul imtahanlarında iştirak edənlərin əksəriyyətinin imtahan nəticəsi (50–59) və daha aşağı bal intervallarında yerləşdiyi halda, qəbul olan abituriyentlərin nəticəsi əsasən (60–69) və (70–90) bal intervallarında daxildir”.
Bu il Xızı, Xaçmaz, Samux, Qobustan, Göygöl, Lerik, Ağsu, Sabirabad, Şamaxı, Lənkəran, Ağdaş, Şərur, Şəmkir, Goranboy və Quba rayonlarının cari il məzunlarını təmsil edən abituriyentlərin 30 faizdən çoxunun qəbul imtahanlarında topladığı bal 100-dən aşağı olub.
Analoji halların builki imtahanlarda da təkrarlanacağı şübhəsizdir. Çünki təhsildəki problemlərin həlli istiqamətində ciddi addımların atıldığı sezilmir.
Bu barədə fikrilərini “Reytinq” qəzeti ilə bölüşən təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib ki, 13 mayda DİM tərəfindən ali məktəblərin II və III ixtisas qrupu üzrə keçrilən qəbul imtahanları əvvəlki illərlə müqayisədə heç nəyi ilə fəqlənmədi. Onun sözlərinə görə, ən ciddi fərq iştirak edənlərin sayı ilə bağlı idi:
“Xatırladım ki, keçrilmiş imtahanda 36559 abituriyentin iştirakı nəzərdə tutulmuşdu. Onlardan 17253 abituriyent II qrup üzrə, 19306 abituriyent isə III qrup üzrə imtahan verəcək. Birmənalı şəkildə bu fikirlə razı deyiləm. Məktəblərdə dərs keçilmirsə, müəllimlər savadsızdırsa, repetitor yanına gedən uşaqlara kim bilik öyrədir? Bu gün Azərbaycanda oxuma – yazma bacarığı 100 faziə çatıb. Bu, dünyada ən yüksək nəticələrdən biridir. Məhz bu orta məktəbin verməli olduğu bilik və bacarıqdır.
Bu gün orta məktəb ali məktəblərə abituriyent hazırlamır, cəmiyyətə şəxsiyyət hazırlayır. Problem, tam başqadır; bizdə valideyn ibtidai sinifləri şagirdlə bərabər oxuyur. Elə ki, məktəbli yuxarı siniflərə qalxdı, proqram çətinləşdi, valideyn o dəqiqə geri çəkilir. Düzdür, bütün evlərdə ziyalı ata-ana yoxdur. Buna baxmayaraq, yuxarı siniflərə də nəzarət mütləqdir, hətta onlar böyüdükcə nəzarət daha da güclənməlidir. Yəni, günahı məktəbdə görməklə heç nə həll olunmur. Hər şey valideyndən asılıdır. Valideynlər istəsələr ki, övladları repetitor yanına getməsin və özü oxuduğu məktəbdə proqrama uyğun hazırlaşsın, onda bu müsbət nəticə verə bilər. Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının çətin olması, nəticələrin aşağı olmasının əsas səbəbidir. Abituriyentlərdən qəbul imtahanlarında soruşulan bilik 5-6 il ərzində orta məktəbdə tədris olunmuş məlumatlardır. DİM orta məktəblərdə şagirdlərin əldə etdikləri biliklərin mənumsənilmə faizini dəqiq öyrənmək istəyirsə, o biliyi şagirdin oxuduğu sinifdə yoxlasın. Yəni şagirdin 6–cı snifdə əldə etdiyi biliyi ondan 5 il sonra, 11-ci sinifdə soruşanda əlbətdə ki, onun həmən mövzuya cavab vermə reallığı aşağı olacaq. DİM–in yoxladığı orta məktəb şagirdlərinin biliyi deyil, repititor yanında əldə etdikləri biliklərdir. Ali məktəblərə qəbul imtahanlarında abituriyentlərin göstərdiyi biliklər, nəticələr nə Təhsil Nazirliyinin, nə orta məktəbin nəticəsi deyil. Bu repititorluğun nəticəsidir. Amma nəticəsizlik, aşağı nəticələr Təhsil Nazirliyinin və məktəbin nəticəsidir”.
Ekspert nəzərə çatdırıb ki, orta məktəb şagirdləri dərsdən sonra hazırlıq kurslarına, repititorlara müaciət etməsələr, yaxşı nəticə əldə etmələri inandırıcı olmaz. Onun qənaətincə, burada diqqətini çəkən bir neçə məqam var idi:
“Birinci istifadə olunan test tapşırıqları ilə bağlıdır. DİM imtahanda iştirak etmək üçün 40 manat xidmət haqqı müəyyən edib və bunu ona görə edib ki, istifadə olunacaq test tapşırıqlarına vəsait xərclənəcək. Amma 13 mayda II və III qruplartda istifadə olunmuş test tapşırıqlarının heç biri yeni deyildi. Belə ki, bütün test tapşırıqları 2010-cu ildən bəri qəbul və sınaq imtahanlarında dəfələrlə istifadə olunmuş, siniflər üzrə çap olunmuş test kitabçasında və DİM–in fənlər üzrə nəşr etdirdiyi test banklarda olan suallar idi. Orta səviyyədə, 30-40 faiz hazırlaşmış, bu test toplularını işləmiş abituriyent 250-300 bal toplaya bilər. Hətta repititor yanına getmədən belə. Mənim heç ümid etmədiyim, zəif nəticə gözlədiyim abituriyentlər belə 280-310 balı rahatlıqla toplaya biliblər. Yüksək hazırlıqlı abituriyentlər isə 600 dən çox bal toplaya biliblər”.
K. Əsədov onu da nəzərə çatdırıb ki, ümumilikdə 2018-2019-cu tədris ili üçün keçrilən qəbul imçtahanları 26 ildir tətbiq edilən ənənəvi üsulla sonuncu qəbul imtahanıdır. “2019-cu ildən etibarən qəbul imtahanları yeni formatda keçriləcək. On görə də DİM daha çox əvvəlki illərin məzunları gələn ilə qalmasın deyə, qəbul imtahanlarında daha sadə test tapşırığı nümunələrindən istifadə etdi. Düşünürəm ki, bu il III ixtisas qrupu üzrə toplanan ballar keçən illə müqayisədə yeksələcək, II qrupda isə keçən illə müqayisədə aşağı düşəcək. Təəssüf ki, 26 ildir eyni üsulla qəbul imtahanları keçrilsə də, nəticələrdə elə bir ciddi dəyişiklik yoxdur. Belə ki, 1992-ci ildə də 150 balla ali məktəblərə qəbul olmaq, tələbə adın qazanmaq olurdu, 2018-ci ildə də bu mümkündür”, – deyə müsahibimiz əlavə edib.
Bir məqama da toxunaq ki, abituriyentlərin imtahan fənlərinə cavablarının təhlili göstərir ki, özəl ali təhsil müəssisələrinə qəbul olanların göstəriciləri dövlət ali təhsil müəssisələrinə qəbul olanların göstəricilərindən aşağıdır. Dövlət İmtahan Mərkəzinin nəşr etdiyi "Abituriyent” jurnalının 12-ci sayında bildirilir ki, belə nəticə göstərənlər sonradan birinci kursun tədris proqramını mənimsəməkdə çətinlik çəkirlər. Ona görə də özəl ali təhsil müəssisələri birinci kurs tələbələri üçün genişləndirilmiş tədris proqramları hazırlamalı və həmin proqramlar tədrisin intensivləşdirilməsi hesabına həyata keçirməlidirlər.
K. Əsədov təəssüflə qeyd edib ki, bu gün Azərbaycanda fəaliyyət göstərən özəl ali məktəblər rəqabət mühiti yarada bilmirlər. Onun qənaətincə, bu sahəyə xüsusi diqqət ayırmaq lazımdır: “Ötən əsrin 90-cı illərinə qədər Azərbaycanda yalnız dövlət ali məktəbləri fəaliyyət göstərirdi. 1992-ci ildə ”Təhsil haqqında" Qanun qəbul olunduqdan sonra kütləvi şəkildə özəl ali məktəblər təsis edildi. Belə ali məktəblərin çoxunun maddi-texniki bazası, professor-müəllim heyətinin tərkibi çox zəif idi. Sonradan özəl ali məktəblərin sahibləri özləri üçün böyük və geniş tədris binaları inşa etdirib, bundan sonra xeyli tələbə kütləsi cəlb etdilər. Geniş və yaraşıqlı binalar təhsilin keyfiyyətini dəyişmədi. Başqa sözlə, özəl ali məktəblər rəqabət mühiti yarada bilmədilər. Bundan istifadə edən hökumət əvvəlcə özəllərdən tibb və hüquq ixtisasını yığışdırdı, sonra isə bunların bir neçəsini bağladı.
Azərbaycanda özəl ali məktəblərin yaranması iki problemi həll etməli idi.
Birincisi, kəmiyyət problemidir. Azərbaycan əhalisinin hər 10 min nəfərinə düşən tələbələrin sayı postsovet məkanına daxil olan ölkələrdən və Avropa ölkələrindən geridə qalır. Bizdə hər 10 min nəfərə 156 tələbə düşdüyü halda, Gürcüstan və Ermənistanda bu rəqəm 320 nəfər, Rusiya, Belarus, Ukraynada bu rəqəm 400 nəfər, Qərb ölkələrində isə 500-600 nəfərdir. Özəl ali məktəblərə tələbə axınının xeyli azalması və onların bağlanması kəmiyyət problemini həll edə bilmədi.
Keyfiyyət probleminə gəldikdə, yeni yaradılmış ali məktəblər Bakı Ali Neft Məktəbi, Azərbaycan Diplomatiya Akademiyası, Xəzər Universiteti istisna olmaqla, özəl ali məktəblərin keyfiyyət göstəriciləri bir çox hallarda dövlət ali məktəblərindən seçilmədi. Məsələn, ABŞ-ın ən məşhur universitetləri Harvard, Yell, Prinston universitetləri özəl universitetlərdir. Türkiyənin Koç, Sabancı, Bilkent kimi universitetlərini də misal göstərmək olar. Bizdən fərqli olaraq dünyanın bir çox ölkələrində dövlətin özəl ali məktəblərə maliyyə və başqa formada dəstəyi olur ki, bu da inkişafla nəticələnir. Bir misal çəkim, vaxtilə özünə normal reytinq toplamış Xəzər və Qərb universitetlərinin reytinqi get-gedə düşməyə başladı. Səbəb odur ki, bu ali məktəbin rəhbərləri bunu bilərəkdən edir. Belə ki, təhsil haqqını ağlasığmaz dərəcədə artırır, tətbiq edilən sərt imtahan sistemi ilə tələbələr incidilir. Kredit adı ilə onlardan külli miqdarda vəsait alırlar. Hesab edirəm ki, keyfiyyətsiz təhsil və aşağı səviyyədə idarəetməyə görə bir çox universitetinin də fəaliyyəti dayandırılmalıdır”.
Baki Avrasiya Universitetinin dosenti Mütəllim Rəhimli isə “Reytinq”ə açıqlamasında deyib ki, hər şeydən əvvəl baş verən çatışmazlıqların səbəblərini öyrənməliyik.
Onun fikrincə, nəticələrdən çıxış edərək heç bir problemi həll etmək mümkün deyil: “Abituriyentlərin qəbul imtahanlarında zəif nəticələr göstərməsi orta ümumtəhsil məktəblərində təhsilin səviyyəsinin qaneedici olmaması ilə bağlıdır. Sirr deyil ki, məktəblərdə əksər müəllimlər dərs keçmir. Ona görə də şagirdlərin bir çoxu repititor yanına gedir. Amma hamının buna imkanı çatmır. Müşahidələr göstərir ki, ibtidai sinifdən bəzi şagirdlər də repititor yanına göndərilir. Qəbul imtahanlarında yüksək bal toplayanlar məhz onlardır. İmkanı olmayan və övladını repititor yanına göndərə bilməyənlərin isə sayı daha çoxdur. Onların övladları qəbul imtahanında aşağı bal toplayırlar. Bu ciddi problemdi və düşünürəm ki, miqyasının böyüklüyünə görə Qarabağ məsələsindən geri qalmır. Ona görə də hökumət cəmiyyətdə müəllimlərin nüfuzunun qaldırılması, təhsilə marağın həvəsləndirilməsi, bacarıqların dəstəklənməsi və s. işləri ilk növbədə yerinə yetirməlidir. Əks halda biz qarşıdakı illərdə cəmiyyətimizdə inkişafa çağırışlara qarşı müqavimətin, əsarətə, sükunətə meylliliyin, idxaldan asılılığın, mühacirətə marağın, kadr çatışmazlığının və s. şahidi olacağıq”.
Özəl ali məktəblərlə bağlı fikirlərə gəlincə, M. Rəhimli “Təbii ki, aşağı bal toplayaraq universitetlərə qəbul olan tələbələrin yaxşı mütəxəssis kimi yetişdirilməsində problemlər meydana çıxacaq. Amma burada bir faktoru nəzərə almaq vacibdir. Əgər bu balı toplayan tələbə repititor yanına getmədən universitetə qəbul olubsa, onun mütəxəssis kimi yetişməsində heç bir mane ola bilməz. Əks halda isə çoxsaylı problemlər yaranacaq. Ali məktəblər ən pis halda orta təhsilin çatışmazlıqlarını ört-basdır etmək missiyasını yerinə yetirir. Zəif tələbələr heç olmasa, kollec və ya texnikum tələbələri səviyyəsinə çatdırılır. Halbuki əvvəlcədən həmin tələbələri peşə məktəblərinə, kolleclərə yönəltmək mümkün idi ki, bu daha effektli olardı. Bu baş vermədiyindən, məsələn, Tibb Universiteti həkim diplomlu tibb bacısı, Texniki Universitet mühəndis diplomlu çilingər və s. yetişdirir”, – cavabını verib.
Zaur ƏHMƏD
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-05-2018 01:47 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Mütəxəssis deyir ki, ölkə təhsilindəki gerilik və qəbul imtahanlarında ümumi səviyyənin aşağı olması miqyasına görə Qarabağ problemindən geri qalmır
Dövlət İmtahan Mərkəzi qəbul imtahanının nəticələri ilə bağlı yeni statistikanı açıqlayıb. Elan edilən statistikada orta təhsilin aşağı səviyyədə olduğu üzə çıxır.
Belə ki, bu il I-IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanlarında abituriyentlərin 48.7 faizi 200-dən az bal toplayıb. Bu barədə Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) nəşr etdiyi "Abituriyent” jurnalının 12-ci sayında bildirilib. Jurnalda qeyd olunub ki, qəbulda toplanılması mümkün olan maksimal bal 700-dür: "0-700 bal diapazonunu şərti olaraq (0-199), (200-299), (300-499), (500-700) intervallarına bölərək, ənənəvi "2”,"3”,"4”,"5” qiymətləri ilə analogiyasını yaratsaq, görərik ki, bu il abituriyentlərin 48.7 faizi imtahandan "2”, 18.4 faizi "3”, 22.9 faizi "4”, 10.0 faizi isə "5” qiyməti alıb. Ötən il bu göstəricilər, uyğun olaraq, 55.4 faiz, 16.7 faiz, 19.4 faiz, 8.4 faiz olub. Göründüyü kimi, bu il "2” qiymət alanların faizi nisbətən azalıb, "3”,"4” və "5” qiymət alanların faizi isə artıb.
Təbii ki, qəbul imtahanlarında iştirak edən abituriyentlərin topladıqları balların paylanması strukturunda və qəbul planında baş verən dəyişikliklər qəbul olan abituriyentlərin ballarının paylanmasında da öz əksini tapıb. Qəbul olanların topladıqları balların paylanma diaqramından görünür ki, onların 32.9 faizini "3”, 44.4 faizini "4”, 19.1 faizini isə "5” qiymət alanlar təşkil edib. Ötən il bu göstəricilər, uyğun olaraq, 34.6 faiz, 45.0 faiz, 19.2 faiz olub. V ixtisas qrupu üzrə ərizə verib qəbul (cari ilin məzunları üçün tam orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış) imtahanlarında iştirak edən və qəbul olan abituriyentlərin bal göstəriciləri isə aşağıdakı diaqramlarda təsvir edilib. Bu imtahanlarda toplanılması mümkün olan maksimal bal 90-dır. Qəbul (buraxılış) imtahanlarında iştirak edən abituriyentlərin 5.9 faizinin topladığı bal 20-dən aşağıdır. Qəbul olan abituriyentlər arasında 20-dən az bal toplayan yoxdur. Qəbul imtahanlarında iştirak edənlərin əksəriyyətinin imtahan nəticəsi (50–59) və daha aşağı bal intervallarında yerləşdiyi halda, qəbul olan abituriyentlərin nəticəsi əsasən (60–69) və (70–90) bal intervallarında daxildir”.
Bu il Xızı, Xaçmaz, Samux, Qobustan, Göygöl, Lerik, Ağsu, Sabirabad, Şamaxı, Lənkəran, Ağdaş, Şərur, Şəmkir, Goranboy və Quba rayonlarının cari il məzunlarını təmsil edən abituriyentlərin 30 faizdən çoxunun qəbul imtahanlarında topladığı bal 100-dən aşağı olub.
Analoji halların builki imtahanlarda da təkrarlanacağı şübhəsizdir. Çünki təhsildəki problemlərin həlli istiqamətində ciddi addımların atıldığı sezilmir.
Bu barədə fikrilərini “Reytinq” qəzeti ilə bölüşən təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib ki, 13 mayda DİM tərəfindən ali məktəblərin II və III ixtisas qrupu üzrə keçrilən qəbul imtahanları əvvəlki illərlə müqayisədə heç nəyi ilə fəqlənmədi. Onun sözlərinə görə, ən ciddi fərq iştirak edənlərin sayı ilə bağlı idi:
“Xatırladım ki, keçrilmiş imtahanda 36559 abituriyentin iştirakı nəzərdə tutulmuşdu. Onlardan 17253 abituriyent II qrup üzrə, 19306 abituriyent isə III qrup üzrə imtahan verəcək. Birmənalı şəkildə bu fikirlə razı deyiləm. Məktəblərdə dərs keçilmirsə, müəllimlər savadsızdırsa, repetitor yanına gedən uşaqlara kim bilik öyrədir? Bu gün Azərbaycanda oxuma – yazma bacarığı 100 faziə çatıb. Bu, dünyada ən yüksək nəticələrdən biridir. Məhz bu orta məktəbin verməli olduğu bilik və bacarıqdır.
Bu gün orta məktəb ali məktəblərə abituriyent hazırlamır, cəmiyyətə şəxsiyyət hazırlayır. Problem, tam başqadır; bizdə valideyn ibtidai sinifləri şagirdlə bərabər oxuyur. Elə ki, məktəbli yuxarı siniflərə qalxdı, proqram çətinləşdi, valideyn o dəqiqə geri çəkilir. Düzdür, bütün evlərdə ziyalı ata-ana yoxdur. Buna baxmayaraq, yuxarı siniflərə də nəzarət mütləqdir, hətta onlar böyüdükcə nəzarət daha da güclənməlidir. Yəni, günahı məktəbdə görməklə heç nə həll olunmur. Hər şey valideyndən asılıdır. Valideynlər istəsələr ki, övladları repetitor yanına getməsin və özü oxuduğu məktəbdə proqrama uyğun hazırlaşsın, onda bu müsbət nəticə verə bilər. Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının çətin olması, nəticələrin aşağı olmasının əsas səbəbidir. Abituriyentlərdən qəbul imtahanlarında soruşulan bilik 5-6 il ərzində orta məktəbdə tədris olunmuş məlumatlardır. DİM orta məktəblərdə şagirdlərin əldə etdikləri biliklərin mənumsənilmə faizini dəqiq öyrənmək istəyirsə, o biliyi şagirdin oxuduğu sinifdə yoxlasın. Yəni şagirdin 6–cı snifdə əldə etdiyi biliyi ondan 5 il sonra, 11-ci sinifdə soruşanda əlbətdə ki, onun həmən mövzuya cavab vermə reallığı aşağı olacaq. DİM–in yoxladığı orta məktəb şagirdlərinin biliyi deyil, repititor yanında əldə etdikləri biliklərdir. Ali məktəblərə qəbul imtahanlarında abituriyentlərin göstərdiyi biliklər, nəticələr nə Təhsil Nazirliyinin, nə orta məktəbin nəticəsi deyil. Bu repititorluğun nəticəsidir. Amma nəticəsizlik, aşağı nəticələr Təhsil Nazirliyinin və məktəbin nəticəsidir”.
Ekspert nəzərə çatdırıb ki, orta məktəb şagirdləri dərsdən sonra hazırlıq kurslarına, repititorlara müaciət etməsələr, yaxşı nəticə əldə etmələri inandırıcı olmaz. Onun qənaətincə, burada diqqətini çəkən bir neçə məqam var idi:
“Birinci istifadə olunan test tapşırıqları ilə bağlıdır. DİM imtahanda iştirak etmək üçün 40 manat xidmət haqqı müəyyən edib və bunu ona görə edib ki, istifadə olunacaq test tapşırıqlarına vəsait xərclənəcək. Amma 13 mayda II və III qruplartda istifadə olunmuş test tapşırıqlarının heç biri yeni deyildi. Belə ki, bütün test tapşırıqları 2010-cu ildən bəri qəbul və sınaq imtahanlarında dəfələrlə istifadə olunmuş, siniflər üzrə çap olunmuş test kitabçasında və DİM–in fənlər üzrə nəşr etdirdiyi test banklarda olan suallar idi. Orta səviyyədə, 30-40 faiz hazırlaşmış, bu test toplularını işləmiş abituriyent 250-300 bal toplaya bilər. Hətta repititor yanına getmədən belə. Mənim heç ümid etmədiyim, zəif nəticə gözlədiyim abituriyentlər belə 280-310 balı rahatlıqla toplaya biliblər. Yüksək hazırlıqlı abituriyentlər isə 600 dən çox bal toplaya biliblər”.
K. Əsədov onu da nəzərə çatdırıb ki, ümumilikdə 2018-2019-cu tədris ili üçün keçrilən qəbul imçtahanları 26 ildir tətbiq edilən ənənəvi üsulla sonuncu qəbul imtahanıdır. “2019-cu ildən etibarən qəbul imtahanları yeni formatda keçriləcək. On görə də DİM daha çox əvvəlki illərin məzunları gələn ilə qalmasın deyə, qəbul imtahanlarında daha sadə test tapşırığı nümunələrindən istifadə etdi. Düşünürəm ki, bu il III ixtisas qrupu üzrə toplanan ballar keçən illə müqayisədə yeksələcək, II qrupda isə keçən illə müqayisədə aşağı düşəcək. Təəssüf ki, 26 ildir eyni üsulla qəbul imtahanları keçrilsə də, nəticələrdə elə bir ciddi dəyişiklik yoxdur. Belə ki, 1992-ci ildə də 150 balla ali məktəblərə qəbul olmaq, tələbə adın qazanmaq olurdu, 2018-ci ildə də bu mümkündür”, – deyə müsahibimiz əlavə edib.
Bir məqama da toxunaq ki, abituriyentlərin imtahan fənlərinə cavablarının təhlili göstərir ki, özəl ali təhsil müəssisələrinə qəbul olanların göstəriciləri dövlət ali təhsil müəssisələrinə qəbul olanların göstəricilərindən aşağıdır. Dövlət İmtahan Mərkəzinin nəşr etdiyi "Abituriyent” jurnalının 12-ci sayında bildirilir ki, belə nəticə göstərənlər sonradan birinci kursun tədris proqramını mənimsəməkdə çətinlik çəkirlər. Ona görə də özəl ali təhsil müəssisələri birinci kurs tələbələri üçün genişləndirilmiş tədris proqramları hazırlamalı və həmin proqramlar tədrisin intensivləşdirilməsi hesabına həyata keçirməlidirlər.
K. Əsədov təəssüflə qeyd edib ki, bu gün Azərbaycanda fəaliyyət göstərən özəl ali məktəblər rəqabət mühiti yarada bilmirlər. Onun qənaətincə, bu sahəyə xüsusi diqqət ayırmaq lazımdır: “Ötən əsrin 90-cı illərinə qədər Azərbaycanda yalnız dövlət ali məktəbləri fəaliyyət göstərirdi. 1992-ci ildə ”Təhsil haqqında" Qanun qəbul olunduqdan sonra kütləvi şəkildə özəl ali məktəblər təsis edildi. Belə ali məktəblərin çoxunun maddi-texniki bazası, professor-müəllim heyətinin tərkibi çox zəif idi. Sonradan özəl ali məktəblərin sahibləri özləri üçün böyük və geniş tədris binaları inşa etdirib, bundan sonra xeyli tələbə kütləsi cəlb etdilər. Geniş və yaraşıqlı binalar təhsilin keyfiyyətini dəyişmədi. Başqa sözlə, özəl ali məktəblər rəqabət mühiti yarada bilmədilər. Bundan istifadə edən hökumət əvvəlcə özəllərdən tibb və hüquq ixtisasını yığışdırdı, sonra isə bunların bir neçəsini bağladı.
Azərbaycanda özəl ali məktəblərin yaranması iki problemi həll etməli idi.
Birincisi, kəmiyyət problemidir. Azərbaycan əhalisinin hər 10 min nəfərinə düşən tələbələrin sayı postsovet məkanına daxil olan ölkələrdən və Avropa ölkələrindən geridə qalır. Bizdə hər 10 min nəfərə 156 tələbə düşdüyü halda, Gürcüstan və Ermənistanda bu rəqəm 320 nəfər, Rusiya, Belarus, Ukraynada bu rəqəm 400 nəfər, Qərb ölkələrində isə 500-600 nəfərdir. Özəl ali məktəblərə tələbə axınının xeyli azalması və onların bağlanması kəmiyyət problemini həll edə bilmədi.
Keyfiyyət probleminə gəldikdə, yeni yaradılmış ali məktəblər Bakı Ali Neft Məktəbi, Azərbaycan Diplomatiya Akademiyası, Xəzər Universiteti istisna olmaqla, özəl ali məktəblərin keyfiyyət göstəriciləri bir çox hallarda dövlət ali məktəblərindən seçilmədi. Məsələn, ABŞ-ın ən məşhur universitetləri Harvard, Yell, Prinston universitetləri özəl universitetlərdir. Türkiyənin Koç, Sabancı, Bilkent kimi universitetlərini də misal göstərmək olar. Bizdən fərqli olaraq dünyanın bir çox ölkələrində dövlətin özəl ali məktəblərə maliyyə və başqa formada dəstəyi olur ki, bu da inkişafla nəticələnir. Bir misal çəkim, vaxtilə özünə normal reytinq toplamış Xəzər və Qərb universitetlərinin reytinqi get-gedə düşməyə başladı. Səbəb odur ki, bu ali məktəbin rəhbərləri bunu bilərəkdən edir. Belə ki, təhsil haqqını ağlasığmaz dərəcədə artırır, tətbiq edilən sərt imtahan sistemi ilə tələbələr incidilir. Kredit adı ilə onlardan külli miqdarda vəsait alırlar. Hesab edirəm ki, keyfiyyətsiz təhsil və aşağı səviyyədə idarəetməyə görə bir çox universitetinin də fəaliyyəti dayandırılmalıdır”.
Baki Avrasiya Universitetinin dosenti Mütəllim Rəhimli isə “Reytinq”ə açıqlamasında deyib ki, hər şeydən əvvəl baş verən çatışmazlıqların səbəblərini öyrənməliyik.
Onun fikrincə, nəticələrdən çıxış edərək heç bir problemi həll etmək mümkün deyil: “Abituriyentlərin qəbul imtahanlarında zəif nəticələr göstərməsi orta ümumtəhsil məktəblərində təhsilin səviyyəsinin qaneedici olmaması ilə bağlıdır. Sirr deyil ki, məktəblərdə əksər müəllimlər dərs keçmir. Ona görə də şagirdlərin bir çoxu repititor yanına gedir. Amma hamının buna imkanı çatmır. Müşahidələr göstərir ki, ibtidai sinifdən bəzi şagirdlər də repititor yanına göndərilir. Qəbul imtahanlarında yüksək bal toplayanlar məhz onlardır. İmkanı olmayan və övladını repititor yanına göndərə bilməyənlərin isə sayı daha çoxdur. Onların övladları qəbul imtahanında aşağı bal toplayırlar. Bu ciddi problemdi və düşünürəm ki, miqyasının böyüklüyünə görə Qarabağ məsələsindən geri qalmır. Ona görə də hökumət cəmiyyətdə müəllimlərin nüfuzunun qaldırılması, təhsilə marağın həvəsləndirilməsi, bacarıqların dəstəklənməsi və s. işləri ilk növbədə yerinə yetirməlidir. Əks halda biz qarşıdakı illərdə cəmiyyətimizdə inkişafa çağırışlara qarşı müqavimətin, əsarətə, sükunətə meylliliyin, idxaldan asılılığın, mühacirətə marağın, kadr çatışmazlığının və s. şahidi olacağıq”.
Özəl ali məktəblərlə bağlı fikirlərə gəlincə, M. Rəhimli “Təbii ki, aşağı bal toplayaraq universitetlərə qəbul olan tələbələrin yaxşı mütəxəssis kimi yetişdirilməsində problemlər meydana çıxacaq. Amma burada bir faktoru nəzərə almaq vacibdir. Əgər bu balı toplayan tələbə repititor yanına getmədən universitetə qəbul olubsa, onun mütəxəssis kimi yetişməsində heç bir mane ola bilməz. Əks halda isə çoxsaylı problemlər yaranacaq. Ali məktəblər ən pis halda orta təhsilin çatışmazlıqlarını ört-basdır etmək missiyasını yerinə yetirir. Zəif tələbələr heç olmasa, kollec və ya texnikum tələbələri səviyyəsinə çatdırılır. Halbuki əvvəlcədən həmin tələbələri peşə məktəblərinə, kolleclərə yönəltmək mümkün idi ki, bu daha effektli olardı. Bu baş vermədiyindən, məsələn, Tibb Universiteti həkim diplomlu tibb bacısı, Texniki Universitet mühəndis diplomlu çilingər və s. yetişdirir”, – cavabını verib.
Zaur ƏHMƏD
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
10-05-2019, 13:38
İcra Hakimiyyəti heç bir səbəb göstərmədən bir ailəni evsiz qoydu
20-02-2019, 08:49
Dəmirqapı Dərbəndim: Rus işğalı, yoxsa... farsların əlindən nicat?
26-01-2019, 20:20
“Ən böyük Niyazi, ondan böyük yox” - Fazil Rəhmanzadə
19-01-2019, 20:14
Qarabağla bağlı növbəti təhlükəli plan işə düşüb - Ekspertlər
11-01-2019, 13:48
“O olmasın, bu olsun” əsəri farslar tərəfindən oğurlanıb? - Araşdırma
30-11-2018, 23:34
Təhsilə ayrılan büdcə vəsaitlərini mənimsəyirlər: İnvestisiya xərcləri artırılsa da, şəffaflıq təmin edilmir
14-10-2018, 00:06
Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının yeni qaydaları narazılıq yaradıb
23-09-2018, 10:35
Minlərlə məzunun ali təhsil diplomu tanınmaya bilər - Xəbərdarlıq
26-05-2018, 21:11
On ikinci imza - Hacı Mirzə Səlim Axundzadə
20-05-2018, 01:47
Hökumət təhsildəki problemi həll edə bilmir - Ekspertlər
24-04-2018, 11:08
Çörəklə bağlı təhlükəli vəziyyət yaranıb; Un məmulatlarına zərərli maddələr qatılır - Ekspertlər
7-03-2018, 07:58
Azərbaycan qlobal qida terroruna məruz qalır - Ekspertlər
18-02-2018, 16:59
Ailə bünövrəsi və basdırılan minalar
17-12-2017, 14:28
Oğru məmurlara qarşı sərt cəza; Korrupsiya hesabına qurulmuş “iqtisadi imperiya”lar süquta yaxınlaşır
9-12-2017, 14:21
Nazirliyin proqnozları özünü doğrultmur; Naşı məmurlar əhalini xarici məhsullara möhtac qoyub
25-11-2017, 11:10
Yeni büdcə acınacaqlı vəziyyətdədir; Hökumət xalqın yaşayışında müsbət dəyişiklik edə bilməyəcək
22-09-2017, 12:11
Qadınların sosial-psixoloji problemləri və onların həlli yolları
21-08-2017, 13:57
Hökumət əhalinin qida təhlükəsizliyinə nəzarət edə bilmir
12-08-2017, 17:13
Azərbaycanın turizm sektoru pərakəndə vəziyyətdədir
18-06-2017, 12:12
Hökumət ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini təmin edə bilmir
4-03-2017, 16:26
Orta məktəb dərsliklərimiz standartlara cavab vermir – Ekspertlər
8-01-2017, 16:24
Ekspertlər xəbərdarlıq edir: Azərbaycana gətirilən quş əti ciddi fəsadlar yarada bilər
15-08-2016, 13:27
İşğaldakı 5 rayonun qaytarılması müqabilində ağır şərt irəli sürülür
12-08-2016, 16:45
Orta təhsildəki problemlər ali məktəbləri böhrana sürükləyir
12-07-2016, 15:11
Təhsil Nazirliyinin ləğvi tələb olunur; Birabırçı nəticələr təhsil sisteminə inamsızlığı artırıb
15-06-2016, 18:06
Azərbaycan turizm mövsümünə problemlə başlayır
11-04-2016, 10:54
Abbas Abbasovun gizli planı aşkara çıxır; Rusiya faktorundan iqtidara qarşı yararlanmaq istəyirlər
26-01-2016, 17:52
Hökumətin anti-böhran tədbirləri effektli sayılmır; mütəxəssislər fərqli təkliflər verir
19-01-2016, 15:45
Böhrandan çıxış yolları: Nəyi necə etməli, xalqla necə davranmalı?
18-01-2016, 15:32
Postneft dövrü dünyanın xəritəsini dəyişəcək -Yeni təhlükə
15-01-2016, 12:47
Böhrandan ilkin çıxış yolu kimi hökumətin istefası tələb olunur
Dünən, 15:10
Cavid Qurbanov yanlış proqnoz verir: dəmir yollarına ayrılan milyonlarla vəsaitə təhlükə yaranıb
Dünən, 14:26
Azərbaycanda çörəyin qiyməti artırılacaq
12-11-2019, 18:53
Yeni büdcə layihəsində şəffaflıq tam təmin edilməyib - Foto
12-11-2019, 16:36
"Ləyaqətlə işləyin" - Prezident yeni icra başçılarının qarşısına konkret tələblər qoydu
12-11-2019, 13:12
Yasamal və Xətaiyə yeni icra başçıları təyinatı oldu
12-11-2019, 12:56
Dövlət borcuna xidmət xərclərinə 1 milyard 828 milyon manat yönəldiləcək
12-11-2019, 12:52
Prezident 3 icra başçısını vəzifədən azad etdi - Yeni təyinatlar
11-11-2019, 19:25
ABŞ prezidenti Ərdoğana yeni məktub yazıb: “S 400”-ləri almaqdan imtina etməsəniz…”
11-11-2019, 18:03
"İşğalçılar Qarabağ və ətraf 7 rayondan çıxmalıdır" - Rəsmi Bakı Yerevanda olan Lavrova cavab verdi
11-11-2019, 00:38
Baş redaktorun ölkədən çıxışına qadağa qoyuldu - Səbəb
9-11-2019, 12:48
Nazir 2 milyon avro rüşvət almaqda ittiham olunur
8-11-2019, 15:09
Sərdar Cəlaloğlu: “İqtidar-müxalifət düşmənçiliyi bir sıra siyasi qüvvələrin məqsədinə çevrilir” - Müsahibə
7-11-2019, 19:23
“Xalq Bank” şəhid ailəsinin mənzilini müsadirə elətdirib - Fotolar
7-11-2019, 19:00
Lukaşenkonun ciddi xəstə olması haqda məlumat yayıldı
6-11-2019, 17:56
Putinin arvadı Rusiyanın ən böyük sələmçisidir - Foto
6-11-2019, 12:16
Azər Qasımlı: “ReAL Partiyasında avtoritar rejim qurulub”
6-11-2019, 12:11
Müxalifət Lalə Şövkəti tədbirinə çağırmayıb – ALP sədri isə xanımın aktiv siyasətdə olmadığını deyir - Foto
5-11-2019, 19:06
İŞİD-in məhv edilən lideri son aylarda necə yaşayıb?
5-11-2019, 16:06
Heydər Əliyev Fondu hüquq müdafiəçisinin müalicəsi üçün Türkiyədən mütəxəssislər dəvət edib
4-11-2019, 19:24
Ermənistan regionu ekoloji fəlakət həddinə çatdırır – Araz çayı bir gecədə rəngini dəyişib - Fotolar
4-11-2019, 18:07
Macarıstan şirkəti “Chevron”un “Azəri” yatağındakı səhmini 1,57 milyard dollara satın alır
4-11-2019, 15:23
Sabiq nazir Eldar Mahmudov borcunu qaytarmaq istəmir - Fotolar
4-11-2019, 12:06
Avtoritetlərin “Qara Merkuri”si: rəisi güllələmək sifarişi alana və digərlərinə qarşı istintaq başlayıb - Fotolar
3-11-2019, 15:58
Erməniləri gizli yolla Bakıya gətirirlər - QAT bəyanat yaydı
1-11-2019, 21:12
Quli soyadını dəyişdi - Polis “qanuni oğru”nu başqa soyadla axtarır
1-11-2019, 15:04
Professor: “Mavi yanacağa və elektrik enerjisinə tətbiq edilən limit ləğv olunmalıdır”
1-11-2019, 13:31
Prezident Administrasiyasının yeni rəhbəri kimdir? - Dosye
1-11-2019, 13:15
Rövnəq Abdullayev idarə rəisləri təyin edib - Siyahı
1-11-2019, 13:05
İlham Əliyev Prezident Administrasiyasına rəhbər təyin etdi - Foto
1-11-2019, 11:59
“Azəriqaz”ın baş direktoru vəzifədən azad edildi - Təyinat
31-10-2019, 22:30
Üçüncü qüvvələrin təhlükəli planı: Rusiya-Azərbaycan münasibətlərini gərginləşdirmək istəyirlər - Xəbərdarlıq
Rəşad Quliyev: “Çox maraqlıdır ki, insan qaçaqmalçılığında ittiham olunan şəxsə hansı əsaslarla alman dövləti oturum haqqı verib?”
ADP sədri: “Şəxsən mən siyasi dialoqun tərəfdarıyam, amma müxalifətdə dialoq tərəfdarı olan şəxsi agent adlandırırlar. Elə iqtidarda da...”
Qulamhüseyn Əlibəyli: “Səlahiyyətlərindən sui-istifadə edib, xalqın sərvətini talayan şəxslər də hakim komandadan kənarlaşdırılacaqlar”
Vahid Əhmədov deyir ki, Rəqabət Məcəlləsinin qəbulu inhisarçılığı və gizli iqtisadiyyatı müəyyən qədər aradan qaldıracaq
Fazil Mustafa: "Kiçik bir tənqidi fikri top-tüfənglə qarşılayanlar Prezidentin təqdir etdiyi konstruktiv müxalifətçilik ideyasının mövcudluğuna Milli Məclisdə necə imkan verə bilərlər?"
