10:03 / 23-04-2025
“Abzas Media”nın əməkdaşlarının məhkəməsi olub
09:51 / 23-04-2025
Çaylarda sululuq artıb
09:32 / 23-04-2025
Lerikdə əməliyyat keçirilib, saxlanılanlar var
09:14 / 23-04-2025
Məşhur gülüş ustalarını vətən xaini elan ediblər
08:58 / 23-04-2025
70 yaşlı astronavt yerə qayıdıb
08:48 / 23-04-2025
Sergey Lavrov Səmərqəndə gəlib
08:42 / 23-04-2025
Fırıldaqçı “məktəb direktorları” yeni üsul tapıblar
08:27 / 23-04-2025
İlham Əliyevin Si Cinpin ilə geniş tərkibdə görüşü olub - Fotolar
08:16 / 23-04-2025
Ağ ev Londona üçüncü şəxsi göndərir
08:11 / 23-04-2025
Pekin Tayvana “göz dağı” verir
08:05 / 23-04-2025
Peskov: Yalan məlumatlar yayırlar
07:56 / 23-04-2025
Marko Rubio Krıma görə Londona səfərini ləğv edib
07:45 / 23-04-2025
Prezident İlham Əliyevin Çində rəsmi qarşılanma mərasimi keçirilib
00:05 / 23-04-2025
Türkiyə Kubokunun ilk finalçısı bəlli olub
23:32 / 22-04-2025
Rusiya bəzi ölkələrdən idxala 35 faiz rüsum tətbiq edib
21:44 / 22-04-2025
Qarabağ Universiteti dörd ixtisas üzrə müəllim axtarır
20:59 / 22-04-2025
Dövlət agentliyinə sədr təyinatı olub - Foto
20:42 / 22-04-2025
Azərbaycan Şərqə və Asiyaya doğru - Təhlil
19:50 / 22-04-2025
Uşakov: Ukrayna üzrə dialoq bu həftə davam edəcək
19:38 / 22-04-2025
Azərbaycan kommunistlərinin lideri Moskvaya gedib - Foto
19:25 / 22-04-2025
Zərərçəkənlər Ruben Vardanyanın məhkəməsində ifadə veriblər - (Yenilənib) - Fotolar
19:12 / 22-04-2025
Hindistanda beş turisti güllələyiblər
18:54 / 22-04-2025
İlham Əliyev Çində: yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib) - Fotolar
18:04 / 22-04-2025
Tünzalə Ağayeva: "Deputat olmaq istəmirəm"
17:58 / 22-04-2025
Meydan Babayev: "Partiyanın əmlakını niyə onlara həvalə etməliyəm?"
17:42 / 22-04-2025
Unun son qiyməti açıqlanıb
17:30 / 22-04-2025
Rauf Cabbarov AKTA-nın icraçı direktoru təyin edilib
17:19 / 22-04-2025
Gəncədə məktəbli bıçaqlanıb
17:05 / 22-04-2025
Abşeronda kredit adıyla bank kartından oğurluq edilib
16:52 / 22-04-2025
Dələduzluq edən Culfa sakini tutulub
17:45 / 18-04-2025

20:35 / 18-04-2025

00:06 / 19-04-2025

11:27 / 21-04-2025

23:47 / 18-04-2025

13:32 / 18-04-2025

21:33 / 19-04-2025

17:09 / 18-04-2025

00:09 / 20-04-2025

18:45 / 18-04-2025

11:40 / 19-04-2025

15:31 / 20-04-2025

Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli Avropanın enerji təhlükəsizliyinə töhfə verəcək
Tarix: 19-10-2020 15:01 | Bölmə: İqtisadiyyat

2020-ci il 06 oktyabr tarixində Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri Ermənistan tərəfindən kaset bombaları ilə atəşə tutuldu. Mərmi qəlpələri boru kəmərinin 10 metrliyinə düşsə də kəmərə ziyan dəymədi. Bununla da, 20-ci əsrin layihəsinin Avropanın enerji resursları ilə təminatında fasilə yaranmadı. Ancaq bu hadisə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həssaslığını bir daha göstərərək beynəlxalq ictimaiyyətdən, xüsusi ilə də Avropa ölkələrindən regiona daha diqqətlə yanaşmağı tələb edir. Heç şübhəsiz ki, Ermənistanın Avropanın enerji təhlükəsizliyi siyasəti üçün kritik strateji əhəmiyyət daşıyan Azərbaycana bu formada hücum etməsi münaqişəni həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyinə yönəlmiş ciddi təhdidə çevirir.
Münaqişənin başlanğıc nöqtəsi
Əvvəla onu qeyd edək ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi keçmiş Sovet İttifaqının dağılması ilə yaranmış gərginlik ocaqlarından biridir və münaqişənin hərbi, psixoloji və siyasi təsirləri Qafqazda uzun illər ərzində özünəməxsus iqtisadi reallıqlar formalaşdırıb. Dağlıq Qarabağ beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Azərbaycanın rəsmi ərazisi kimi tanınır və Ermənistan qoşunlarının işğal olunmuş torpaqları tərk etməsi barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsi (822,853,874,884) mövcuddur.
Azərbaycanın mədəni və iqtisadi profili
Müstəqil olduğu ilk illərdən münaqişəyə cəlb olunması, torpaqlarının 20 faizinin işğal olunması, 1 milyon vətəndaşının qaçqın və məcburi köçkün düşməsi Azərbaycanın iqtisadi inkişafı üçün çox ciddi çağırışlar formalaşdırıb. Buna baxmayaraq, ölkə özünəməxsus iqtisadi idarəetmə modelini formalaşdıra bilib. Məhz bunun səbəbidir ki, Böyük Britaniya, İtaliya, İsveçrə, Türkiyə, Belçika və digər Avropa ölkələrinin BP, Total, Botaş, Fluxys, Enagas, Snam, Axpo və s. kimi iri transmilli korporasiyaları Azərbaycana milyard dollarlarla investisiya qoyurlar.
Məsələnin digər bir tərəfi ondan ibarətdir ki, Azərbaycan əhalisinin əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil etsə də, ölkə çox zəngin multikultural və dini, mədəni irsə malikdir. Belə ki, Cənubi Qafqaz regionunun ən böyük Yəhudi və Rus icması yaşayan Azərbaycan həm də ölkənin minillik tarixinin zənginliyi hesab olunan qədim Alban xristianlığı irsinə sahibdir. Bütün bu faktlar beynəlxalq təşkilatlar və UNESCO tərəfindən müxtəlif hesabatlarda öz təsdiqini tapıb.
Azərbaycan Avropa və Asiya arasında qlobal dəyər zəncirlərinin fəal iştirakçısıdır. Avropa dəyərlərinə inteqrasiyanı əsas inkişaf siyasətlərindən biri kimi müəyyən etmiş Azərbaycan Şimal-Cənub, Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin mərkəzi subyekti, beynəlxalq nəqliyyat, enerji və logistika qovşağıdır. Gürcüstanın Supsa limanına qədər inşa edilən ilk kəmər Xəzər dənizi ilə Qara dənizi, ardınca realizə olunan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri (BTC) Aralıq dənizini birləşdirdi və nəhayət, daha sonra həmin marşrut boyu qaz kəməri inşa edildi. BTC sayəsində Avropa İttifaqının üzvü olan bəzi dövlətlərin neftə tələbatının böyük hissəsi Azərbaycan tərəfindən təmin edilir. Daşıma gücü on milyon tonlarla ölçülən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsi isə Çindən Avropaya daşınma müddətini 30-35 gündən iki həftəyə qədər azaldır və Mərkəzi Asiyanın Avropa bazarına çıxış imkanını təmin edir.
Avropanın təhlükəsiz enerji ekosistemini sağlamlaşdırmaq meyillərində Azərbaycanın rolu
Avropanın enerji təhlükəsizliyinə xidmət edən mega-layihələrin implementasiyasını təmin etməklə Azərbaycanın regionun enerji xəritəsini dəyişib. Avropaya Xəzərin təbii qaz ehtiyatlarına çıxış təmin edən və 31 milyard kubmetrlik potensial daşıma gücü olan “Cənub Qaz Dəhlizi” Avropanın çoxdandır çalışdığı enerji kanallarının diversifikasiyası siyasətinə dəstək verib. İtaliya, Bolqarıstan, Bosniya və Herseqovina, Yunanıstan, Makedoniya, Albaniya və Serbiya kimi Avropa ölkələrini əhatə edən və ümumi kapital qoyuluşu 40 milyard ABŞ dolları olan 4 hissəli bu layihəyə qədər də Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə fərqli platformalarda müxtəlif layihə təklifləri olub, ciddi investorlar bu məsələyə qoşulub. Ancaq reallıq odur ki, məhz bu layihə üzərində uyğun konyuktur şəraiti formalaşdırmağa nail olundu, regional ziddiyətləri əməkdaşlıq platformasına çevirməklə layihənin implementasiyası təmin olundu.
Əlbəttə, enerji resurslarının Avropaya nəqli Azərbaycan üçün də maraq kəsb edir, çünki ölkə bundan əlavə vəsaitlər əldə edir. Ancaq nəzərə alınmalıdır ki, Azərbaycan çox böyük çağırışlar və çətinliklərə baxmayaraq, bu layihələrin icrasından heç bir halda geri çəkilməyib. Əks halda bu gün Avropanın enerji xəritəsi indiki qaydada formalaşmaz, Xəzər dənizi isə Türkmənistan, Qazaxıstanın neft və qazının Avropaya istiqamətləndiyi platforma yox, Xəzərin qərbindən Şərqə istiqamətlənən enerji dəhlizi olardı.
Beləliklə, bu gün Azərbaycan karbohidrogen ehtiyatları üçün şaxələnmiş ixrac marşrutlarına malik olmaqla Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyini təmin edir. Ancaq Ermənistan bu layihələrdən kənarda qaldığı üçün bu layihələrə qarşı provokasiya etməkdə maraqlı tərəf kimi görünür. Belə ki, daha öncə də, yəni 2020-ci ilin iyul ayında da Ermənistan münaqişə zonasından xeyli aralıda yerləşən və qeyd olunan nəqliyyat, enerji və logistika dəhlizinin yerləşdiyi regiona (Azərbaycanın Tovuz rayonu) hücum etmiş, faktiki Avropanın gələcək enerji təhlükəsizliyi təhdid altına düşüb. Qafqaz, Mərkəzi Asiya regionu və Türkiyənin Avropa İttifaqı ilə iqtisadi, mədəni bağlılığını, inteqrativ inkişafını gücləndirən bu layihələri hədəf almaqla Ermənistan Avropanın gələcək strateji inkişaf yoluna da ləngidici təsir göstərir.
Buna müvafiq olaraq, Ermənistan qonşu ölkələrə qarşı ərazi iddialarından qurtulmağı bacarmalı, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə əməl etmək öhdəliyinə sadiqlik nümayiş etdirməlidir. Belə olan halda, bu ölkə də regional layihələrdə iştirak edə və Avro-Asiya dəyər axınlarının iştirakçısına çevrilə bilər.
Ayaz MÜSEYİBOV
İİTKM-in departament rəhbəri
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 19-10-2020 15:01 | Bölmə: İqtisadiyyat

2020-ci il 06 oktyabr tarixində Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri Ermənistan tərəfindən kaset bombaları ilə atəşə tutuldu. Mərmi qəlpələri boru kəmərinin 10 metrliyinə düşsə də kəmərə ziyan dəymədi. Bununla da, 20-ci əsrin layihəsinin Avropanın enerji resursları ilə təminatında fasilə yaranmadı. Ancaq bu hadisə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həssaslığını bir daha göstərərək beynəlxalq ictimaiyyətdən, xüsusi ilə də Avropa ölkələrindən regiona daha diqqətlə yanaşmağı tələb edir. Heç şübhəsiz ki, Ermənistanın Avropanın enerji təhlükəsizliyi siyasəti üçün kritik strateji əhəmiyyət daşıyan Azərbaycana bu formada hücum etməsi münaqişəni həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyinə yönəlmiş ciddi təhdidə çevirir.
Münaqişənin başlanğıc nöqtəsi
Əvvəla onu qeyd edək ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi keçmiş Sovet İttifaqının dağılması ilə yaranmış gərginlik ocaqlarından biridir və münaqişənin hərbi, psixoloji və siyasi təsirləri Qafqazda uzun illər ərzində özünəməxsus iqtisadi reallıqlar formalaşdırıb. Dağlıq Qarabağ beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Azərbaycanın rəsmi ərazisi kimi tanınır və Ermənistan qoşunlarının işğal olunmuş torpaqları tərk etməsi barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsi (822,853,874,884) mövcuddur.
Azərbaycanın mədəni və iqtisadi profili
Müstəqil olduğu ilk illərdən münaqişəyə cəlb olunması, torpaqlarının 20 faizinin işğal olunması, 1 milyon vətəndaşının qaçqın və məcburi köçkün düşməsi Azərbaycanın iqtisadi inkişafı üçün çox ciddi çağırışlar formalaşdırıb. Buna baxmayaraq, ölkə özünəməxsus iqtisadi idarəetmə modelini formalaşdıra bilib. Məhz bunun səbəbidir ki, Böyük Britaniya, İtaliya, İsveçrə, Türkiyə, Belçika və digər Avropa ölkələrinin BP, Total, Botaş, Fluxys, Enagas, Snam, Axpo və s. kimi iri transmilli korporasiyaları Azərbaycana milyard dollarlarla investisiya qoyurlar.
Məsələnin digər bir tərəfi ondan ibarətdir ki, Azərbaycan əhalisinin əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil etsə də, ölkə çox zəngin multikultural və dini, mədəni irsə malikdir. Belə ki, Cənubi Qafqaz regionunun ən böyük Yəhudi və Rus icması yaşayan Azərbaycan həm də ölkənin minillik tarixinin zənginliyi hesab olunan qədim Alban xristianlığı irsinə sahibdir. Bütün bu faktlar beynəlxalq təşkilatlar və UNESCO tərəfindən müxtəlif hesabatlarda öz təsdiqini tapıb.
Azərbaycan Avropa və Asiya arasında qlobal dəyər zəncirlərinin fəal iştirakçısıdır. Avropa dəyərlərinə inteqrasiyanı əsas inkişaf siyasətlərindən biri kimi müəyyən etmiş Azərbaycan Şimal-Cənub, Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin mərkəzi subyekti, beynəlxalq nəqliyyat, enerji və logistika qovşağıdır. Gürcüstanın Supsa limanına qədər inşa edilən ilk kəmər Xəzər dənizi ilə Qara dənizi, ardınca realizə olunan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri (BTC) Aralıq dənizini birləşdirdi və nəhayət, daha sonra həmin marşrut boyu qaz kəməri inşa edildi. BTC sayəsində Avropa İttifaqının üzvü olan bəzi dövlətlərin neftə tələbatının böyük hissəsi Azərbaycan tərəfindən təmin edilir. Daşıma gücü on milyon tonlarla ölçülən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsi isə Çindən Avropaya daşınma müddətini 30-35 gündən iki həftəyə qədər azaldır və Mərkəzi Asiyanın Avropa bazarına çıxış imkanını təmin edir.
Avropanın təhlükəsiz enerji ekosistemini sağlamlaşdırmaq meyillərində Azərbaycanın rolu
Avropanın enerji təhlükəsizliyinə xidmət edən mega-layihələrin implementasiyasını təmin etməklə Azərbaycanın regionun enerji xəritəsini dəyişib. Avropaya Xəzərin təbii qaz ehtiyatlarına çıxış təmin edən və 31 milyard kubmetrlik potensial daşıma gücü olan “Cənub Qaz Dəhlizi” Avropanın çoxdandır çalışdığı enerji kanallarının diversifikasiyası siyasətinə dəstək verib. İtaliya, Bolqarıstan, Bosniya və Herseqovina, Yunanıstan, Makedoniya, Albaniya və Serbiya kimi Avropa ölkələrini əhatə edən və ümumi kapital qoyuluşu 40 milyard ABŞ dolları olan 4 hissəli bu layihəyə qədər də Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə fərqli platformalarda müxtəlif layihə təklifləri olub, ciddi investorlar bu məsələyə qoşulub. Ancaq reallıq odur ki, məhz bu layihə üzərində uyğun konyuktur şəraiti formalaşdırmağa nail olundu, regional ziddiyətləri əməkdaşlıq platformasına çevirməklə layihənin implementasiyası təmin olundu.
Əlbəttə, enerji resurslarının Avropaya nəqli Azərbaycan üçün də maraq kəsb edir, çünki ölkə bundan əlavə vəsaitlər əldə edir. Ancaq nəzərə alınmalıdır ki, Azərbaycan çox böyük çağırışlar və çətinliklərə baxmayaraq, bu layihələrin icrasından heç bir halda geri çəkilməyib. Əks halda bu gün Avropanın enerji xəritəsi indiki qaydada formalaşmaz, Xəzər dənizi isə Türkmənistan, Qazaxıstanın neft və qazının Avropaya istiqamətləndiyi platforma yox, Xəzərin qərbindən Şərqə istiqamətlənən enerji dəhlizi olardı.
Beləliklə, bu gün Azərbaycan karbohidrogen ehtiyatları üçün şaxələnmiş ixrac marşrutlarına malik olmaqla Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyini təmin edir. Ancaq Ermənistan bu layihələrdən kənarda qaldığı üçün bu layihələrə qarşı provokasiya etməkdə maraqlı tərəf kimi görünür. Belə ki, daha öncə də, yəni 2020-ci ilin iyul ayında da Ermənistan münaqişə zonasından xeyli aralıda yerləşən və qeyd olunan nəqliyyat, enerji və logistika dəhlizinin yerləşdiyi regiona (Azərbaycanın Tovuz rayonu) hücum etmiş, faktiki Avropanın gələcək enerji təhlükəsizliyi təhdid altına düşüb. Qafqaz, Mərkəzi Asiya regionu və Türkiyənin Avropa İttifaqı ilə iqtisadi, mədəni bağlılığını, inteqrativ inkişafını gücləndirən bu layihələri hədəf almaqla Ermənistan Avropanın gələcək strateji inkişaf yoluna da ləngidici təsir göstərir.
Buna müvafiq olaraq, Ermənistan qonşu ölkələrə qarşı ərazi iddialarından qurtulmağı bacarmalı, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə əməl etmək öhdəliyinə sadiqlik nümayiş etdirməlidir. Belə olan halda, bu ölkə də regional layihələrdə iştirak edə və Avro-Asiya dəyər axınlarının iştirakçısına çevrilə bilər.
Ayaz MÜSEYİBOV
İİTKM-in departament rəhbəri
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:42
Unun son qiyməti açıqlanıb
Dünən, 14:46
Mərkəzi Bankda daha bir təyinat olub
Dünən, 13:06
“Sosial xidmət haqqında” qanun dəyişib
Dünən, 12:03
Nazirlər Kabinetinə tövsiyələr paketi verilib
21-04-2025, 16:51
İkinci Dünya müharibəsi veteranlarına birdəfəlik maddi yardım veriləcək - Sərəncam
21-04-2025, 12:39
Dünya bazarı: neft niyə ucuzlaşır?
21-04-2025, 11:16
Məmməd Abbasbəyli müşavir təyin olunub
19-04-2025, 12:21
“Kredit büroları haqqında” qanun dəyişib
18-04-2025, 18:45
Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti 105 milyonluq tender elan edib
18-04-2025, 17:57
ƏƏSMN: "Müavinət və təqaüdlər artırılacaq"
18-04-2025, 17:33
Azərbaycanın dövlət borcu nə qədərdir? - Açıqlama
18-04-2025, 16:35
"Sevimli dad"ın kolbasası zay çıxıb - Foto
18-04-2025, 16:06
Azərbaycanda yeni fırıldaq növü yayılıb: "Kabus toxunuşu"
18-04-2025, 15:14
Marketdə saxta spirtli içkilər aşkarlanıb
18-04-2025, 13:23
İcra Hakimiyyəti 150 min manatlıq ağac və kol alır
18-04-2025, 11:15
Bağlanmış bankların əmlakları hərraca çıxarılıb
18-04-2025, 09:45
Su Ehtiyatları Agentliyində ciddi nöqsanlar aşkarlanıb
17-04-2025, 17:28
İşsizlikdən Sığorta Fondunda qanunsuzluq üzə çıxarılıb
17-04-2025, 16:05
Kliniki Tibbi Mərkəzdə nöqsanlar aşkarlanıb
17-04-2025, 15:03
ARDNF-in aktivləri artıb
17-04-2025, 14:52
Azərbaycan daha 3 ölkədən qızıl almağa başlayıb
17-04-2025, 09:04
Avropa İttifaqı Rusiya qazına sanksiya məsələsində tərəddüd edir
16-04-2025, 15:35
Ukrayna və ABŞ bu həftə saziş imzalaya bilər
15-04-2025, 18:02
Çin “Boeing” təyyarələrinin alışını dayandırır
15-04-2025, 16:18
Sahil Babayev Məmməd Musayevi yola salıb
15-04-2025, 16:13
Bakıda ekoloji pozuntulara yol verən şirkət rəhbərləri cəzalandırılıb
15-04-2025, 12:12
Dövlət qurumlarında qanun pozuntuları aşkar edilib
14-04-2025, 11:33
Avtomobil yolunun təmiri üçün vəsait ayrılıb
14-04-2025, 10:13
Vətəndaşların bank kartlarından oğurluqlar davam edir
14-04-2025, 08:43
Qazaxıstan-Çin yeni əməkdaşlıq rejimi işə düşüb
11-04-2025, 19:24
Maliyyə Nazirliyi depozit hərracı keçirib
11-04-2025, 16:24
Məşhur moda şirkətini 1,375 milyard dollara satıblar
11-04-2025, 12:59
ABŞ və Çin dünya bazarlarında şok yaradıb
11-04-2025, 12:27
Bir qrup sahibkar axtarışa verilib
11-04-2025, 00:06
Avropa İttifaqı və Çin ABŞ-a qarşı birləşir
11-04-2025, 00:05
UNEC-də 54 mühafizəçinin hər birinə günlük 100 manat veriləcək
10-04-2025, 13:29
Tokayev: Dünya ən ağır böhranlardan birinin astanasındadır
10-04-2025, 12:59
Mərkəzi Bnak kiberdələduzluqla bağlı banklara göstəriş verib
10-04-2025, 10:12
Daha bir qazdoldurma məntəqəsinin fəaliyyəti dayandırılıb
10-04-2025, 09:46
Vətəndaşların bank kartlarından oğurluq halları artıb
9-04-2025, 22:01
ABŞ Çinə gömrük tarifini rekord həddə qaldırıb
9-04-2025, 17:19
Bağlanmış 4 bankın əmanətçilərinin pullarını alma müddəti başa çatır
9-04-2025, 17:01
Trampın qərarı özünə yarım milyard dollar ziyan vurub