15:16 / 17-01-2025
Əhalinin sayı açıqlanıb
Ankara və İrəvan barışa biləcək? - Cenevrə protokollarından sonra ikinci cəhd
Tarix: 16-12-2021 12:14 | Bölmə: Siyasət
Ankara və İrəvan barışa biləcək? - Cenevrə protokollarından sonra ikinci cəhd

Türkiyə və Ermənistan onilliklər boyu davam edən qarşılıqlı düşmənçilikdən sonra münasibətlərin normallaşmasına zəmin yaratmaq üçün xüsusi nümayəndələr təyin edəcəklərini rəsmən təsdiləyiblər.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Al-Monitor” saytı yazıb.

Saytın təhlilində qeyd olunur:

İlk olaraq Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu tərəfindən verilən açıqlama, Ermənistanın Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən “Tvitter” vasitəsilə təsdiqlənib və ölkənin Türkiyə ilə “ilkin şərt olmadan” normallaşma prosesini başlatmağa hazır olduğu bildirilib.

Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi Ankaranın Vaşinqtondakı keçmiş səfiri, karyera diplomatı və Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana sadiq olan Serdar Kılıcı öz elçisi təyin edib. Ermənistan hələ heç birinin adını çəkməyib.

Ankara və İrəvandan gələn göyərçin səsləri çoxlarını təəccübləndirib. Türkiyə niyə hələ də kiçik, dənizə çıxışı olmayan qonşusu ilə münasibətləri düzəltməkdə maraqlıdır və səmimidir? Bunun Ermənistana nə faydası var? Bəs Azərbaycan 2009-cu ildə olduğu kimi yenidən prosesi sabotaj edəcəkmi?

Rəy bölünmüş olaraq qalır, lakin əksər analitiklər iki tarixi düşmən arasında sülhə gedən yolun maneələrlə dolu olduğuna inanırlar.

Türkiyənin Ermənistanla sərhədləri Dağlıq Qarabağın mübahisəli anklavına görə Azərbaycanla həmrəy olaraq 1993-cü ildən bəri möhürlənmişdir. Türkiyənin müdaxiləsi uzun müddət qaynayan Dağlıq Qarabağ münaqişəsini ötən ilin oktyabrında Azərbaycanın xeyrinə həll edib. İsrail də Azərbaycanı silah və hərbi müşavirlərlə dəstəkləyib. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin vasitəçiliyi ilə qanlı toqquşmalarla nəticələnən sarsıntılı atəşkəs 2020-ci ilin noyabr ayından bəri davam edir. Altı həftə davam edən münaqişə 6500-dən çox insanın ölümünə səbəb olub.

Beynəlxalq Böhran Qrupunun (ICG) Azərbaycan üzrə analitiki Zaur Şiriyev hesab edir ki, Türkiyə ilə Ermənistan arasında normallaşma “müharibənin ən təbii nəticəsidir, çünki normallaşmaya mane olan şərtlər onun vasitəsilə aradan qaldırılıb”.

Z. Şiriyev münaqişənin ilk illərində Ermənistanın Dağlıq Qarabağ ətrafındakı Azərbaycanın 7 rayonunu işğal etməsinə toxunub. Hamısı indi Azərbaycanın əlindədir.

Türkiyə hesab edir ki, Ermənistanla sülh onun ölkə daxilində insan haqları pozuntularını, Şərqi Aralıq dənizindəki hərəkətlərini və Suriyanın şimal-şərqinin böyük hissələrinə hərbi müdaxilə nəticəsində korlanmış beynəlxalq imicinin bərpasına kömək edəcək.

Adının çəkilməməsi şərti ilə “Al-Monitor”a danışan yüksək rütbəli erməni rəsmi bildirib ki, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan “həmişə Ermənistanın qonşuları ilə münasibətlərin normallaşmasına inanıb və bu, mümkün qədər tez baş verməlidir”. Amma rəsmi vurğulayıb ki, Türkiyə Ermənistandan 1915-ci ildə Osmanlı ermənilərinin soyqırımını tanımaq üçün apardığı qlobal kampaniyadan və Dağlıq Qarabağla bağlı iddialarından əl çəkməyi tələb etmək kimi ilkin şərtlər irəli sürməyə çalışsa, normallaşma prosesi ölü doğulacaq. "Türkiyə belə davranacaqsa, başlamasa yaxşı olar".

Mövlud Çavuşoğlu xüsusi elçi təyin etmək planlarını açıqlayarkən vurğulayıb ki, “Azərbaycanla hər addımda məsləhətləşəcəyik”. Onun şərhləri Ankaranın Ermənistanla Sürix protokollarının imzalandığı 2009-cu ildə olduğu kimi Bakını qaranlıqda saxlamayacağını çatdırıb.

Bununla da Ankara Azərbaycanla münasibətlərindəki irəliləyişi Azərbaycan və Ermənistan arasında hərtərəfli sülh sazişi bağlamaq üçün irəliləyişlə effektiv şəkildə əlaqələndirir ki, bu da əmin olmaqdan uzaqdır.

Zaur Şiriyev qeyd edib ki, İrəvan və Ankara bundan sonra vasitəçilər vasitəsilə deyil, birbaşa öz nümayəndələri vasitəsilə danışacaq və bu, irəliləyişi asanlaşdıra bilər. Bundan başqa, Türkiyənin elçisi Kılıçın Ərdoğanla birbaşa əlaqəsi var.

Erməni rəsmi skeptisizm nümayiş etdirərək deyib: “Mən hələ əmin ola bilməmişəm ki, bu, amerikalılar və avropalılar üçün bir türk şousundan daha çox şeydir ki, əslində onun uğuruna sadiq qalmadan bir prosesin olduğunu söyləyə bildim”.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin keçmiş sovet ölkələri arasında vasitəçilik edib və atəşkəs xətti boyunca şiddətli döyüşlərdən sonra yeni atəşkəs əldə etmək üçün keçən ay Paşinyanla Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevi Qara dəniz sahilindəki Soçi kurortunda bir araya gətirib. Liderlər öz milli sərhədlərini müəyyən etmək üçün danışıqlara başlamaq barədə razılığa gəliblər. Amma Dağlıq Qarabağ “otaqdakı böyük fil” olaraq qalır.

İllərdir passiv qalmaqda günahlandırılan Avropa Birliyi öz diplomatik təşəbbüsünü həyata keçirməyə başlayıb. Avropa Şurasının Prezidenti Şarl Mişel bu həftə Brüsseldə Ermənistan və Azərbaycan liderləri ilə görüşüb. Avropa Şurası bəyanatında qeyd edib ki, Aİ sərhədlərin işarələnməsi üçün texniki yardım və iki ölkə arasında dəmir yolu və avtomobil əlaqələrinin bərpası üçün maliyyə dəstəyi göstərməyə hazır olacaq.

“Chatham House”-un Qafqaz üzrə proqram direktoru Laurens Broers deyib: “İqtisadi əlaqəyə diqqət hazırda regionun transformasiyası üçün əsl imkanların olduğu reallığını əks etdirir. Aİ hər hansı digər vasitəçilik proseslərini yüksəltmək, əvəz etmək və ya üstünlük təşkil etmək niyyətində deyil. Prezident Mişelin bəyanatında Rusiyanın vasitəçiliyi ilə əldə edilən razılaşmalara istinad edilir və bunlara əsaslanan mövqe tutur”, - deyə Broers “Al-Monitor”-a bildirib.



Tənqidçilər bunun birbaşa Rusiyanın əlində olduğunu deyirlər, çünki bu, Dağlıq Qarabağda 2000-ə yaxın sülhməramlının yerləşdirilməsi də daxil olmaqla, onun rolunu təsdiqləyən Avropa möhürüdür.

Münsiflər heyəti hələ də Ankara və ya Moskvanın Dağlıq Qarabağ uğrunda müharibədə üstün olub-olmaması və ya bu, onların Suriya və Liviya kimi yerlərdə fikir ayrılıqlarını idarə etdikləri qondarma “rəqabətli əməkdaşlıq”ın son təkrarı olub-olmaması ilə bağlı qərarlıdır.

Azərbaycanın Gəncə şəhərinə yerləşdirilmiş naməlum sayda hərbi zabit və texnika ilə Türkiyə özünü Azərbaycanın əsas hərbi himayədarı kimi yenidən bərpa edib. Münaqişə nəticəsində didərgin düşmüş və nəhayət vətənə qayıda biləcək milyonlarla azərbaycanlı türkləri qəhrəman kimi qucaqlayır.

Lakin Rusiya özünün “sülhməramlıları” ilə hər iki tərəfdən təsir rıçaqlarını saxlayır və Naxçıvanla Azərbaycan arasında nəzərdə tutulan dəhlizə daha çox rus qoşunu tərəfindən təminat verilməlidir.

Əliyev və Paşinyan iki xalqı birləşdirəcək avtomobil və dəmir yolu əlaqələrinin yaradılması barədə razılığa gəliblər. Amma Əliyev təkid edir ki, bütün Azərbaycan mallarının dəhlizdən keçməsi gömrükdən azad olunmalıdır. Əks halda, o, xəbərdarlıq edib ki, Azərbaycan Ermənistandan Azərbaycan ərazisindən keçməklə Ermənistanın nəzarətində olan Dağlıq Qarabağın bir hissəsinə gedən mallardan rüsum almağa başlayacaq.

Rusiya qoşunları artıq Ermənistanın Türkiyə ilə 311 kilometrlik sərhədini qoruyur, minlərlə digər əsgər isə Gümrüdəki Türkiyə sərhəddindəki Qars şəhəri ilə üzbəüz olan bazada yerləşdirilib. “Türkiyə-Ermənistan yaxınlaşmasının Rusiyanın Ermənistan üzərində təsirini zəiflədəcəyi ilə bağlı fikirlər tamamilə qüsurludur”, - ICG-nin əməkdaşı Z. Şiriyev qeyd edib.

“Türkiyənin qələbəsi nə tam, nə də inandırıcı idi. Bu, Moskvanın türk hərbi sülhməramlılarına daha birbaşa rol veriləcəyi ilə bağlı vədlərdən boyun qaçırmaqda özünü göstərir”, - İrəvanda müstəqil analitik mərkəzi olan Regional Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Riçard Qiraqosyan bildirib.

“Rusiya Azərbaycanın özündə sülhməramlı planlaşdırma və nəzarətdə Türkiyəyə minimal və marjinal mövqeyə icazə verib. Bu, faktiki olaraq Rusiya sülhməramlılarına regionda dominant rol verir”, - Qiraqosyan “Al-Monitor”-a bildirib.

Üstəlik, Qiraqosyan əlavə edib:

“Azərbaycanın indiki icazəverici mövqeyinin davam edəcəyinə dair real inam azdır. Son bir neçə ayın rekordunu nəzərə alsaq, təhlükəsizlik və sabitliyə dair perspektiv qeyri-müəyyən və ən yaxşı halda gözlənilməz olaraq qalır”.




Bölməyə aid digər xəbərlər