17:22 / 28-12-2024
Gürcüstanda zəlzələ olub
Türkiyə Suriyada nə qazanacaq?
Tarix: 28-12-2024 11:34 | Bölmə: Slayd
Türkiyə Suriyada nə qazanacaq?

Bəşər Əsədin devrilməsi Türkiyənin əsas təbii qaz tranziti mərkəzi olmasına kömək edə bilər. Lakin bərpa olunan enerji yeni Suriya rejimi ilə əməkdaşlıq üçün daha perspektivli yol təklif edir.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Chatham House” yazıb.

Britaniya analitik mərkəzinin təhlilində qeyd olunur:

Suriyada 54 yaşlı Əsəd sülaləsinin qəfil süqutu yeni regional nizamın yaradılmasına imkan yaradıb. Hələ də bir çox qeyri-müəyyənliklər var, lakin suriyalı qaçqınların əksəriyyətinə ev sahibliyi edən Türkiyə belə bir gələcəyi formalaşdırmaq üçün əsas mövqedədir.

Suriyanın dirçəldilməsinin dəyəri 400 milyard dollar qiymətləndirilir və Türkiyə şirkətləri Suriya dövlət iqtisadiyyatı azad bazara çevriləcəyi təqdirdə böyük müqavilələr qazanmaq üçün start vəziyyətindədir.

Diplomatik planda Ankara Suriya üsyançılarına verdiyi dəstək hesabına Dəməşqdəki yeni hökumətlə əlverişli müdafiə sazişləri qazanmaq üçün istifadə edə bilər. Azərbaycan, Qətər, Somali və Liviya ilə oxşar razılaşmaları təkrarlayaraq. Belə bir ssenari Türkiyənin Şərqi Aralıq dənizindəki strateji dərinliyini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirəcək.

Dəniz sərhədlərinin müəyyənləşməsi başqa bir mühüm fürsət təqdim edir. Suriyada yeni hökumətin qurulması Türkiyənin Aralıq dənizinin şərqindəki eksklüziv iqtisadi zonasına dair iddialarını tanınması ilə nəticələnəcək. Bu, Ankaranın Yunanıstan və Kiprlə davam edən mübahisələrdə mövqeyini gücləndirəcək.



Bu imkanlar Ankaranın Türkiyəni regionun aparıcı enerji mərkəzi kimi qurmaq üçün yenidən səy göstərdiyi bir vaxtda yaranıb.

Artan ambisiyalar keçən ay İstanbulda keçirilən böyük enerji sammitində nümayiş etdirildi. Türkiyə rəsmiləri Azərbaycan, Liviya və Özbəkistan da daxil olmaqla, böyük qaz hasil edən ölkələrin nazirlərini, Gürcüstan kimi tranzit ölkələrin nümayəndələrini və Şərqi Avropadan idxalçıları qəbul ediblər. Ankaranın vizyonu Türkiyənin şərq və cənubundakı qaz istehsalçıları və qərbində yerləşən bazarlar arasında əsas tranzit mərkəzi rolunu oynamasıdır.

Türkiyənin mövcud enerji infrastrukturu bu ambisiyalar üçün yaxşı zəmin yaradır. Azərbaycan qazını Avropaya nəql edən Cənub Qaz Dəhlizinin tərkib hissəsi olan Trans-Anadolu təbii qaz kəməri artıq Türkiyənin tranzit ölkə kimi yararlılığını nümayiş etdirib. Ölkədə, həmçinin, 7 qaz kəməri, 5 LNG terminalı, 3 üzən anbar qurğusu və 2 yeraltı anbar var, üstəlik, ticarət üçün istifadə oluna biləcək əhəmiyyətli dərəcədə idxal gücü mövcuddur.

Suriyada yeni və sabit hökumətin qurulması ehtimalı Türkiyəyə bu potensialdan istifadə etmək imkanı yaradır. Suriyanın qərbinə qaz kəməri tikməklə və mövcud ərəb qaz kəmərləri şəbəkəsinə (Suriya, İordaniya və Misiri birləşdirən) qoşulmaqla, Türkiyə İsrail və Misir kimi regional qaz istehsalçılarına hazırkı LNG ilə Avropa bazarlarına daha çox alternativ kommersiya marşrutu təqdim edə bilər.

Bu, Misir, İsrail, Yunanıstan, Kipr, Fələstin, İordaniya, İtaliya və Fransanın ittifaqı olan Şərqi Aralıq dənizi Qaz Assosiasiyasına təsirli şəkildə meydan oxuyur.

Suriyada sabitlik Qətərin təbii qaz yataqlarını Səudiyyə Ərəbistanı, İordaniya və Suriya vasitəsilə Türkiyə ilə birləşdirəcək uzunmüddətli boru kəməri layihəsinin canlanmasına imkan verə bilər.

Şərqi Aralıq dənizi Qaz Forumunun flaqman “EastMed” boru kəməri layihəsi texniki və maliyyə problemləri ilə üzləşib, İsrail, Kipri və Yunanıstana birləşdirəcək 1900 kilometrlik dərin su kəməri təklif olunan layihədə çox az irəliləyiş var. ABŞ 2022-ci ildə dəstəyini geri götürəndə boru kəməri də böyük zərbə alıb.

Suriyadan keçməklə Türkiyənin mövcud infrastrukturuna daha qısa bir alternativ olan quru yol texniki cəhətdən daha sadə və daha sərfəli olardı. Bu, həm də dənizdə kəşfiyyata yeni başlayan və özünün ixrac infrastrukturuna malik olmayan Livan üçün yeni imkan yarada bilər. Livan Şərqi Aralıq dənizi Qaz Forumunun üzvü deyil və qaz kəşfiyyatı səyləri uğurlu olarsa, Türkiyə marşrutu xüsusilə cəlbedici ola bilər.

Bundan əlavə, Suriyada sabitlik Qətərin təbii qaz yataqlarını Səudiyyə Ərəbistanı, İordaniya və Suriya vasitəsilə Türkiyə ilə birləşdirəcək uzunmüddətli boru kəməri layihəsinin canlanmasına imkan yaranar. Bu planı, görünür, Əsəd rejimi Rusiya qazının Avropa bazarlarına ixracını qorumaq üçün rədd edib. Türkiyənin energetika naziri Alp Arslan Bayraktar Əsədin devrilməsindən cəmi 2 gün sonra plana yenidən baxmağa hazır olduğunu açıqlayıb.

Qeyd edək ki, Bayraktar Ankaranın fosil yanacaqlardan başqa enerjinin yenidən qurulması üçün Suriya ilə işləməkdə maraqlı olduğunu da qeyd edib.

Türkiyə bərpa olunan enerji şəbəkəsini genişləndirməkdə əhəmiyyətli uğur qazanıb - 2023-cü ildə ölkədə elektrik enerjisinin 43 faizi külək, günəş və su enerjisi kombinasiyası vasitəsilə istehsal olunacaq - və Ankaranın müharibədən sonrakı Suriya enerjisinin inkişafı üçün praktiki planı var.

Türkiyə-Suriya şəbəkəsinin inteqrasiyası Şərqi Aralıq dənizində formalaşmaqda olan elektrik şəbəkəsində mühüm qovşaq rolunu oynayacaq.

Bu şəbəkənin digər komponentləri, o cümlədən Misir-Səudiyyə Ərəbistanı qarşılıqlı əlaqə şəbəkələri, Böyük Dənizin qarşılıqlı əlaqəsi (İsrail-Kipr-Yunanıstan) və (Misir-Yunanıstan) qarşılıqlı əlaqəsi birlikdə regionun enerji təhlükəsizliyinə töhfə verə biləcək inkişaf etməkdə olan güc arxitekturasını təmsil edir - bərpa olunan enerjilərin inteqrasiyasını dəyişdirmək və dəstəkləmək. Bu cür tərəfdaşlıqlar həm də iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirə və qarşılıqlı asılılığın artırılması yolu ilə geosiyasi gərginliyi azaltmağa kömək edə bilər.



Əsədin devrilməsindən sonra Türkiyənin strateji açılışı Ankaraya həm imkanlar, həm də strateji seçimlər təqdim edir.

İnkişaf etməkdə olan regional güc arxitekturası perspektivli olsa da, əhəmiyyətli struktur və bazar problemləri ilə üzləşir. Suriyada sabit və beynəlxalq səviyyədə tanınan hökumətin yaradılması vəzifəsi hələ də qeyri-müəyyən olaraq qalır.

Avropanın qaza tələbatı 2030-cu ildən sonra azalacaq və beynəlxalq investorlar qalıq yanacaq infrastrukturuna sərmayə qoymağa daha az həvəsli olacaqlar.

Suriyada müsbət siyasi nəticə olsa belə, Türkiyə mühüm bir qərarla qarşı-qarşıyadır: azalan gəlirlərlə üzləşə biləcək bir qaz gücünə çevrilmək və ənənəvi boru kəməri siyasətləri ilə təsir əldə etmək, ya da öz mövcudluğunu yerləşdirmək üçün bu məqamdan istifadə etmək, regionda təmiz enerji ötürülməsi mərkəzi yaratmaq.

Adi qaz şəbəkələri üzərində dayanıqlı enerjiyə üstünlük vermək Türkiyə üçün müvəqqəti strateji üstünlüyünü davamlı regional təsirə çevirmək üçün ən yaxşı yol kimi görünür.

Bundan asılı olmayaraq, Ankaranın qarşıdakı aylarda edəcəyi seçimlər ölkənin regional güc mərkəzi kimi gələcəyi və bütün Şərqi Aralıq dənizi enerji mənzərəsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər
bütün xəbərlər