Azərbaycan Mətbuat Azadlığı indeksində geriləyib

Xəbər lenti

00:01 / 25-11-2024

Bu gün Kəlbəcər Şəhəri Günüdür

18:07 / 24-11-2024

İlham Əliyev: “COP29 iqlim diplomatiyasında dönüş nöqtəsidir!”

16:59 / 24-11-2024

“COP29 kimi qlobal tədbiri MDB-də yalnız Azərbaycan keçirə bilərdi” - Professor

10:57 / 24-11-2024

Hikmət Hacıyev: “COP29 uğurla başa çatdı”

10:42 / 24-11-2024

Kursk vilayətinin 40 faizdən çoxuna ruslar nəzarət edir

08:40 / 24-11-2024

Bakıda COP29-un bağlanış plenar sessiyası keçirilib - (Yenilənib+Video)

00:03 / 24-11-2024

Qurban Qurbanov: "Mənə bir də bu barədə sual verməyin"

22:18 / 23-11-2024

Daşkəsəndə 4 nəfər qazdan zəhərlənib

20:11 / 23-11-2024

Kiyevə nüvə silahının verilməsi müzakirə olunur

20:08 / 23-11-2024

"Qarabağ" qalib gəlib

19:22 / 23-11-2024

Məşhur idmançı 250 min avro cərimələnib - Foto

18:55 / 23-11-2024

Qəzzaya son hücumlarda 120 fələstinli öldürülüb

18:48 / 23-11-2024

NATO-nun baş katibi Trampla danışıqlar aparıb

18:40 / 23-11-2024

Avropa yeni enerji böhranı ilə üz-üzədir

18:08 / 23-11-2024

Novella Cəfəroğlu: "İndi normal pensiya alıram, məbləği açıqlamaq istəmirəm"

17:57 / 23-11-2024

Prezident Su Təchizatı Xidmətinin fəaliyyət sahəsini genişləndirib

17:50 / 23-11-2024

“Azərenerji” və “Azərişıq”a yeni səlahiyyət verilib - Fərman

17:25 / 23-11-2024

Müğənni Nadir Qafarzadə: "Torpaq alıb neyləyəcəm ki?!"

17:04 / 23-11-2024

1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir

16:47 / 23-11-2024

Keçmiş icra başçısı vəfat edib

16:39 / 23-11-2024

Agentlik sədrinin birinci müavini təyin olunan Xəyyam Məmmədov kimdir?

16:11 / 23-11-2024

Prezident hərbi xidmətə çağırışla bağlı sərəncam imzalayıb

16:05 / 23-11-2024

Prezident bir qrup şəxsi təltif edib - Siyahı

16:02 / 23-11-2024

Milli Müdafiə Universiteti ilə bağlı daha bir qərar imzalanıb

15:57 / 23-11-2024

Türkiyədə 3 ton saxta spirtli içki ələ keçirilib

15:45 / 23-11-2024

Nazirlər Kabineti daha bir qərar verib

15:34 / 23-11-2024

"Gürcü Arzusu": "Parlamentdə yüksək vəzifəli şəxslər öz postlarını qoruyacaq"

15:28 / 23-11-2024

Agentlik sədrinə yeni müavinlər təyin olunub - Sərəncam

15:08 / 23-11-2024

Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq

14:31 / 23-11-2024

Müdafiə Nazirliyində xidməti müşavirə keçirilib

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

13:32 / 21-11-2024

Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?

16:45 / 20-11-2024

Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"

16:22 / 20-11-2024

“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto

16:45 / 21-11-2024

Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam

00:07 / 22-11-2024

Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”

09:37 / 21-11-2024

Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb

11:03 / 23-11-2024

Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan azərbaycanlı diplomatdır? - (Yenilənib)

10:03 / 20-11-2024

Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar

00:45 / 22-11-2024

Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto

16:17 / 21-11-2024

Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib

13:04 / 21-11-2024

Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir

15:55 / 20-11-2024

Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."

Azərbaycan Mətbuat Azadlığı indeksində geriləyib - 4 pillə
Tarix: 04-05-2019 01:33 | Bölmə: Cəmiyyət

Şirift ölçüsü:

“Sərhədsiz Reportyorlar” təşkilatı növbəti Dünya Mətbuat Azadlığı indeksini açıqlayıb. Sənəddə 180 ölkədə mətbuat azadlığı araşdırılıb. Azərbaycan ötən illə müqayisədə 4 pillə geriləyib, 166-cı pilləyə düşüb.

Sənəd Azərbaycanda həmişəki kimi birmənalı qarşılanmayıb. Hökumət təmsilçiləri, deputatlar indeksi ədalətli saymadıqlarını bildiriblər. Milli Məclisin deputatlarından biri hətta sual edib ki, “bizdən 165 pillə irəlidə olan ölkə hansıdır ki?...”. Görünən odur ki, “Azərbaycan niyə 180 ölkə arasında 166-cıdır” sualına bir neçə kriteriyanın işığında nəzər salmaq gərəklidirir.

***

Həbsdəki jurnalistlər

Hökumətlər mətbuatın, jurnalistlərin azad fəaliyyət göstərməsi üçün əlverişli mühiti təmin etməlidilər. Jurnalist öz fəaliyyətinə görə basqılara məruz qalmamalı, risq altında olmamalıdır. Bu, həm yerli qanunvericilikdən, həm də ölkəmizin üzərinə götürdüyü öhdəliklərdən doğur.

Durum necədir? 15 ilə yaxın dövr ərzində Azərbaycanda elə il, ay olmayıb ki, həbsxanada jurnalist olmasın. Bəzi hallarda Azərbaycan həbsdəki jurnalistlərin sayına görə, ATƏT məkanına daxil olan ölkələr arasında birinci olub.

2008-2010-cu illərdəki həmin durum ciddi şəkildə dəyişməyib. Novruz bayramından əvvəl Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlərin sayı 10-dan artıq idi. Ən pisi də odur ki, onlar heç də böhtan, təhqir və ya peşə fəaliyyəti ilə birbaşa əlaqəli ittihamlarla məhkum edilməmişdilər. İttihamların əksəriyyətinin peşə fəaliyyəti ilə bağlı olmaması isə heç də məsələni mətbuat, ifadə, jurnalist azadlığı müstəvisindən kənarlaşdırmır. Çünki Azərbaycandakı oxşar işlərlə bağlı Avropa Məhkəməsinin qəbul etdiyi qərarlar var. Həmin qərarların hamısında jurnalistlərə qarşı ittihamların qurama olması, onları sıradan çıxarmağa xidmət etməsi təsdiqlənib. Ona görə, ittiham nə olursa olsun, Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistin məhz peşə fəaliyyətindən dolayı cəzalandırılması baxışı formalaşıb.

Azad fəaliyyət mühiti, jurnalistlərə basqılar

Jurnalistlərin sərbəst fəaliyyət göstərməsi, bilgi toplaması üçün həm də güvənli mühit tələb olunur. Hökumət hər hansı ictimai toplantıdan bilgi toplayan jurnalisti özünün təhlükəsizlik çətiri altına almalıdır.

Durum necədir?

2018-ci ilin sentyabrından bu yana olan dövrdə baş verənlərə nəzər yetirək. Həmin zaman kəsiyində Bakıda yaşanan 10-a yaxın ictimai toplantının (aksiya, yürüş vəs.) hər birində jurnalistlərə basqılar olub. Jurnalistlər deyir ki, fərqləndirici geyimdə olsalar da olay yerinə buraxılmamaq, qaba rəftar üzləşdikləri adi davranışa çevrilib.

Qeyd edilən dövrdə peşə faəliyyətini yerinə yetirən jurnalistlər 10 dəfədən artıq polisə aparılıblar. Müstəqil jurnalist və bloqerlər Ramin Deko, Sevinc Vaqifqızı, Aysel Əhmədova, Nurlaq Qəhrəmanlı dəfələrlə belə rəftarla üzləşiblər. Onlar saatlarla polisdə saxlanılıblar. Peşə fəaliyyətini yerinə yetirərkən fiziki zorakılığa məruz qalan jurnalistlər də olub.

"Mətbuat Azadlığı İndeksi" ilə bağlı açıqlamasında bir deputat ironiya ilə sual etmişdi ki, "bizdən 165 pillə irəlidə olan ölkə hansıdır ki?"... Həmin ölkələrdən biri Finlandiyadır. O Finlandiyada ki, onların hökuməti bu ölkədə mütəşəkkil cinayətkarlığı araşdıran iki jurnalistin daimi polis qoruması altında yaşamasını təmin edib.

Azərbaycanda araşdırmaçı jurnalistlərin durumuna baxaq. Onların ən tanınmışlarından Xədicə İsmayıl ömrünün bir hissəsini həbsxanada keçirməli olmuşdu. Ölkədən çıxışına yasaq qoyulanlar, həbsdə olan araşdırmaçı jurnalistlər də var.

İnformasiya əldə etmək imkanları

Azərbaycan qanunvericiliyi jurnalistlərin informasiyalara çatımını təmin etmək üçün xeyli imkanlar yaradır. Qanunvericilik ictimai məzmunlu bilgiləri öz saytları vasitəsilə açıqlamağı informasiya sahiblərinin üzərinə vəzifə olaraq qoyub. Hansı informasiyalar açıq olmalıdır, qanunvericilik onları açıq şəkildə sadalayır.

Gerçək vəziyyət necədir?

İctimai informasiya sahibi olan qurumların saytları olduqca kasaddır. Bu kateqoriya üzrə ən şəffaf saya biləcəyimiz qurum ondakı informasiyaların heç 60 faizini açıq tutmur. Həm də bu kateqoriyada 50-60 faiz şəffaf olan dövlət qurumlarının sayı əl barmaqlarının sayı qədər deyil. Digər qurumların şəffaflığı 25-30 faiz civarındadır. Jurnalistlər üçün daha vacib olan informasiyalar - maliyyə ilə bağlı bilgiləri isə tam şəkildə heş bir qurum açıqlamır.

Deputatlardan birinin "bizdən 165 pillə irəlidə olan ölkə hansıdır ki?" sualına informasiya açıqlığı kontekstində iki nümunə gətirək. "Mətbuat Azadlığı İndeksi"ndə Türkiyə 157-ci pillədədir. Ancaq həmin ölkənin hər hansı bələdiyyəsinin saytına daxil olmaqla, həmin quruma indiyədək daxil olmuş informasiya sorğularını və cavablarını görmək olar. Rusiya indeksdə 149-cu pillədədir. Azərbaycan jurnalistlərinin məhkəmə proseslərindən bilgi toplaması, çəkiliş aparması ciddi problemlidir, bunu iki gün əvvəl dolayısı ilə Ali Məhkəmənin sədri də vurğulamışdı. Ancaq Rusiyanın bir çox yerlərində açıq məhkəmə prosesləri internet üzərindən canlı yayımlanır...

Belə durumun, müqayisələrin fonunda mətbuatımızın, jurnalistlərimizin azad fəaliyyət imkanlarından danışmaq çox çətindir.

Media qanunları, onların işləməsi...

Qanunlar hər yerdə dəyişdirilir, yenilənir, çağdaş çağırışların tələblərinə uyğunlaşdırılır. Qanunlar Azərbaycanda da dəyişdirilir, ancaq bu dəyişikliklərin hamısı məhdudlaşdırıcı məzmundadır. Son 10-15 ilin qanun yaradıcılığı prosesinə baxdıqda, jurnalistləri öz haqlarından daha geniş yararlanmağa həvəsləndirən qanun dəyişikliyi nəzərə çarpmır. Hamısı məhdudlaşdırıcı məzmundadır. Hüquqi şəxslərin reyestri ilə bağlı bilgilər qapalı elan olundu. Jurnalsitlərin əməliyyat-axtarış qurumlarından bilgi toplamasına çətinliklər yaradıldı. Sərt bloklama düzənləməsi qəbul edildi. Hərbi durumlarda bilgi toplanmasına senzuranın tətbiqi qaydası da qanunvericiliyə gətərildi. Belə dəyişikliklrəin sayı onlarladır.

Bütün bunlara rəgmən jurnalistləri qoruyan qanunlar da var. Baxaq görək, onlar necə işləyir, ümumiyyətlə işləyirmi?

"İnformasiya əldə edilməsi haqqında" qanun jurnalistlər üçün ən önəmli vasitələrdən biridir. Bu qanun bilgi ala bilməyən jurnalistə ombudsman və məhkəmə alətlərindən istifadə etməklə istədiyi bilgiyə "yetişmək" imkanı verir.

Ombudsman Aparatının rəsmi bilgilərində informasiya mübahisələri ilə bağlı ümumiyyətlə statistik data-lar yoxdur. İnformasiya əldə edilməsində bu qurum demək olar ki, tam effektsizdir. Bu qurum indiyə kimi bir dəfə də olsun, informasiya verməyənləri məhkəməyə verməyib.

Məhkəmələrin informasiya əldə etməklə bağlı mübahisələr üzrə sonuncu müsbət qərarı təxminən 10 il əvvəl olub. Ancaq həmin qərarlar da icra edilməyib. Son iki ildə yerli məhkəmələr Turan agentyliyinin informasiya açıqlığı ilə bağlı şikaytələrinin heç birini təmin etməyiblər.

Azərbaycanın cinayət qanunvericiliyi jurnalistlərə qarşı zorakılığı cinayət elan edir, ancaq indiyədək Cinayət Məcəlləsinin həmin maddəsi bir dəfə də olsun tətbiq edilməyib. Azərbaycanın İnzibati Xətalar Məcəlləsi jurnalistlərə informasiya verməkdən yayınan subyektlərin cərimə edilməsini nəzərdə tutur. Ancaq bu mexanizm də indiyə kimi bir dəfə də olsun tətbiq edilməyib...

Qeyd etdiklərim Azərbaycanda mətbuat azadlığının temperaturunu ölçmək üçün faydalana biləcəyimiz kriteriyaların hamısı deyil. Mətbuatın maliyyə qaynaqları kriteriyası var, sahiblik, özünü senzura və sair məsələlər də var. Təəssüflər olsun ki, incələnən kriteriyalar üzrə gəlinən nəticələr Mətbuat Azadlığı İndeksindəki yerimizi kölgə altına almır. Problemləri araşdırmaq, ictimai müzakirələr açmaq, təklifləri dinləmək, istəmək və yaraları müalicə etmək lazımdır.(Turan)

Ana səhifəyə dön