Azərbaycan Mətbuat Azadlığı indeksində geriləyib

Xəbər lenti

19:02 / 20-11-2025

Kosovoda növbədənkənar parlament seçkiləri təyin olunub

18:18 / 20-11-2025

Bakıda D-8 Media Forumu keçiriləcək

18:01 / 20-11-2025

Mədəniyyət Nazirliyi ilə bağlı qalmaqal efirdə müzakirə olunub - Açıqlamalar

17:51 / 20-11-2025

Sabah Bakıda Ermənistandan olan ekspertlərin iştirakı ilə dəyirmi masa keçiriləcək

17:40 / 20-11-2025

Nikol Paşinyan Qazaxıstana səfər edib

17:28 / 20-11-2025

"Azəraqrar"ın direktoru vəzifədən azad edilib - Nazirdən yeni təyinat

17:13 / 20-11-2025

Marsda tapılan qaya alimləri təəccübləndirib - Foto

17:02 / 20-11-2025

Daha 54 nəqliyyat vasitəsi hərraca çıxarılıb

16:54 / 20-11-2025

Yaşayış minimumu və ehtiyac meyarı 300 manat olacaq

16:32 / 20-11-2025

Həqiqi hərbi xidmətə çağırış başlayır - Sərəncam

16:28 / 20-11-2025

Trampın sülh planı Ukraynaya baha başa gələ bilər

16:15 / 20-11-2025

Ağdərəyə daha 27 ailə köçüb - (Yenilənib)

16:09 / 20-11-2025

Ermənistana silah satan Hindistan ABŞ-dan silah alır

16:00 / 20-11-2025

Qlobal təchizat zənciri kökündən dəyişə bilər

15:52 / 20-11-2025

Asim Xudiyev UEFA-dan təyinat alıb

15:47 / 20-11-2025

İşsizlikdən sığorta haqlarının artacağı gözlənilir

15:45 / 20-11-2025

Məhkəmədə baş redaktorun halı pisləşib

15:37 / 20-11-2025

Nazir: “Əmək pensiyalarının orta aylıq məbləği 590 manat olacaq”

15:25 / 20-11-2025

Mikayıl Cabbarov İsrail XİN başçısı ilə görüşüb

15:11 / 20-11-2025

Mahir Quliyevin cəzaçəkmə yeri dəyişib

15:02 / 20-11-2025

Rusiyada Polşa səfirinə hücum edilib

14:49 / 20-11-2025

Stomatoloqların kütləvi ixtisarları ilə bağlı etiraza Qurbanovdan - Reaksiya

14:33 / 20-11-2025

Yeni ildə bir həftə tətil olacaq? - Açıqlama

14:23 / 20-11-2025

Şuşakəndə və Hadruta köç karvanı gedib - (Yenilənib)

14:19 / 20-11-2025

Rusiyaya göndərilən afrikalıları eks-prezidentin qızı aldadıb

14:12 / 20-11-2025

Polşa təxribatlara qarşı tədbirləri gücləndirir

14:09 / 20-11-2025

AFFA 6 komandaya texniki məğlubiyyət verib

14:05 / 20-11-2025

Nəriman Həsənzadə xəstəxanaya yerləşdirilib

13:08 / 20-11-2025

Trampın köməkçisi sülh planını şərh etməyib

12:52 / 20-11-2025

Saxta sənədlə mer seçilən qadın insan alveri ilə məşğul olurmuş

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

20:14 / 16-11-2025

Altımış beşinci aşırım - Etibar Cəbrayıloğlu yazır

18:00 / 16-11-2025

İlham Əliyev Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının iclasında çıxış edib - (Yenilənib) - Fotolar

16:07 / 17-11-2025

Keçmiş baş nazir edam cəzasına məhkum edilib

14:42 / 17-11-2025

Azərbaycanın Mərkəzi Asiya ilə əlaqələri vahid platformaya çevrilir

08:22 / 16-11-2025

Litva ordusu Molotov kokteyli ilə döyüşməli olacaq

22:22 / 15-11-2025

Bakıda yaşayış binasında yanğın olub - Video

08:25 / 18-11-2025

Əməkdar artist Yadigar Muradov vəfat edib

13:11 / 17-11-2025

ANAMA-nın əməkdaşı Ermənistanla sərhəd bölgədə minaya düşüb

21:00 / 19-11-2025

Bir qrup Füzuli sakini Qurbanqulu Berdiməhəmmədova məktub ünvanlayıb

10:58 / 16-11-2025

Hikmət Hacıyev: Azərbaycan Mərkəzi Asiya ailəsinin üzvünə çevrilir

09:11 / 16-11-2025

Bu gecə Rusiya səmasında 57 PUA vurulub

11:05 / 16-11-2025

Japarov: Qırğızıstan Azərbaycanın təşəbbüsünü alqışlayır

Azərbaycan Mətbuat Azadlığı indeksində geriləyib - 4 pillə
Tarix: 04-05-2019 01:33 | Bölmə: Cəmiyyət

Şirift ölçüsü:

“Sərhədsiz Reportyorlar” təşkilatı növbəti Dünya Mətbuat Azadlığı indeksini açıqlayıb. Sənəddə 180 ölkədə mətbuat azadlığı araşdırılıb. Azərbaycan ötən illə müqayisədə 4 pillə geriləyib, 166-cı pilləyə düşüb.

Sənəd Azərbaycanda həmişəki kimi birmənalı qarşılanmayıb. Hökumət təmsilçiləri, deputatlar indeksi ədalətli saymadıqlarını bildiriblər. Milli Məclisin deputatlarından biri hətta sual edib ki, “bizdən 165 pillə irəlidə olan ölkə hansıdır ki?...”. Görünən odur ki, “Azərbaycan niyə 180 ölkə arasında 166-cıdır” sualına bir neçə kriteriyanın işığında nəzər salmaq gərəklidirir.

***

Həbsdəki jurnalistlər

Hökumətlər mətbuatın, jurnalistlərin azad fəaliyyət göstərməsi üçün əlverişli mühiti təmin etməlidilər. Jurnalist öz fəaliyyətinə görə basqılara məruz qalmamalı, risq altında olmamalıdır. Bu, həm yerli qanunvericilikdən, həm də ölkəmizin üzərinə götürdüyü öhdəliklərdən doğur.

Durum necədir? 15 ilə yaxın dövr ərzində Azərbaycanda elə il, ay olmayıb ki, həbsxanada jurnalist olmasın. Bəzi hallarda Azərbaycan həbsdəki jurnalistlərin sayına görə, ATƏT məkanına daxil olan ölkələr arasında birinci olub.

2008-2010-cu illərdəki həmin durum ciddi şəkildə dəyişməyib. Novruz bayramından əvvəl Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlərin sayı 10-dan artıq idi. Ən pisi də odur ki, onlar heç də böhtan, təhqir və ya peşə fəaliyyəti ilə birbaşa əlaqəli ittihamlarla məhkum edilməmişdilər. İttihamların əksəriyyətinin peşə fəaliyyəti ilə bağlı olmaması isə heç də məsələni mətbuat, ifadə, jurnalist azadlığı müstəvisindən kənarlaşdırmır. Çünki Azərbaycandakı oxşar işlərlə bağlı Avropa Məhkəməsinin qəbul etdiyi qərarlar var. Həmin qərarların hamısında jurnalistlərə qarşı ittihamların qurama olması, onları sıradan çıxarmağa xidmət etməsi təsdiqlənib. Ona görə, ittiham nə olursa olsun, Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistin məhz peşə fəaliyyətindən dolayı cəzalandırılması baxışı formalaşıb.

Azad fəaliyyət mühiti, jurnalistlərə basqılar

Jurnalistlərin sərbəst fəaliyyət göstərməsi, bilgi toplaması üçün həm də güvənli mühit tələb olunur. Hökumət hər hansı ictimai toplantıdan bilgi toplayan jurnalisti özünün təhlükəsizlik çətiri altına almalıdır.

Durum necədir?

2018-ci ilin sentyabrından bu yana olan dövrdə baş verənlərə nəzər yetirək. Həmin zaman kəsiyində Bakıda yaşanan 10-a yaxın ictimai toplantının (aksiya, yürüş vəs.) hər birində jurnalistlərə basqılar olub. Jurnalistlər deyir ki, fərqləndirici geyimdə olsalar da olay yerinə buraxılmamaq, qaba rəftar üzləşdikləri adi davranışa çevrilib.

Qeyd edilən dövrdə peşə faəliyyətini yerinə yetirən jurnalistlər 10 dəfədən artıq polisə aparılıblar. Müstəqil jurnalist və bloqerlər Ramin Deko, Sevinc Vaqifqızı, Aysel Əhmədova, Nurlaq Qəhrəmanlı dəfələrlə belə rəftarla üzləşiblər. Onlar saatlarla polisdə saxlanılıblar. Peşə fəaliyyətini yerinə yetirərkən fiziki zorakılığa məruz qalan jurnalistlər də olub.

"Mətbuat Azadlığı İndeksi" ilə bağlı açıqlamasında bir deputat ironiya ilə sual etmişdi ki, "bizdən 165 pillə irəlidə olan ölkə hansıdır ki?"... Həmin ölkələrdən biri Finlandiyadır. O Finlandiyada ki, onların hökuməti bu ölkədə mütəşəkkil cinayətkarlığı araşdıran iki jurnalistin daimi polis qoruması altında yaşamasını təmin edib.

Azərbaycanda araşdırmaçı jurnalistlərin durumuna baxaq. Onların ən tanınmışlarından Xədicə İsmayıl ömrünün bir hissəsini həbsxanada keçirməli olmuşdu. Ölkədən çıxışına yasaq qoyulanlar, həbsdə olan araşdırmaçı jurnalistlər də var.

İnformasiya əldə etmək imkanları

Azərbaycan qanunvericiliyi jurnalistlərin informasiyalara çatımını təmin etmək üçün xeyli imkanlar yaradır. Qanunvericilik ictimai məzmunlu bilgiləri öz saytları vasitəsilə açıqlamağı informasiya sahiblərinin üzərinə vəzifə olaraq qoyub. Hansı informasiyalar açıq olmalıdır, qanunvericilik onları açıq şəkildə sadalayır.

Gerçək vəziyyət necədir?

İctimai informasiya sahibi olan qurumların saytları olduqca kasaddır. Bu kateqoriya üzrə ən şəffaf saya biləcəyimiz qurum ondakı informasiyaların heç 60 faizini açıq tutmur. Həm də bu kateqoriyada 50-60 faiz şəffaf olan dövlət qurumlarının sayı əl barmaqlarının sayı qədər deyil. Digər qurumların şəffaflığı 25-30 faiz civarındadır. Jurnalistlər üçün daha vacib olan informasiyalar - maliyyə ilə bağlı bilgiləri isə tam şəkildə heş bir qurum açıqlamır.

Deputatlardan birinin "bizdən 165 pillə irəlidə olan ölkə hansıdır ki?" sualına informasiya açıqlığı kontekstində iki nümunə gətirək. "Mətbuat Azadlığı İndeksi"ndə Türkiyə 157-ci pillədədir. Ancaq həmin ölkənin hər hansı bələdiyyəsinin saytına daxil olmaqla, həmin quruma indiyədək daxil olmuş informasiya sorğularını və cavablarını görmək olar. Rusiya indeksdə 149-cu pillədədir. Azərbaycan jurnalistlərinin məhkəmə proseslərindən bilgi toplaması, çəkiliş aparması ciddi problemlidir, bunu iki gün əvvəl dolayısı ilə Ali Məhkəmənin sədri də vurğulamışdı. Ancaq Rusiyanın bir çox yerlərində açıq məhkəmə prosesləri internet üzərindən canlı yayımlanır...

Belə durumun, müqayisələrin fonunda mətbuatımızın, jurnalistlərimizin azad fəaliyyət imkanlarından danışmaq çox çətindir.

Media qanunları, onların işləməsi...

Qanunlar hər yerdə dəyişdirilir, yenilənir, çağdaş çağırışların tələblərinə uyğunlaşdırılır. Qanunlar Azərbaycanda da dəyişdirilir, ancaq bu dəyişikliklərin hamısı məhdudlaşdırıcı məzmundadır. Son 10-15 ilin qanun yaradıcılığı prosesinə baxdıqda, jurnalistləri öz haqlarından daha geniş yararlanmağa həvəsləndirən qanun dəyişikliyi nəzərə çarpmır. Hamısı məhdudlaşdırıcı məzmundadır. Hüquqi şəxslərin reyestri ilə bağlı bilgilər qapalı elan olundu. Jurnalsitlərin əməliyyat-axtarış qurumlarından bilgi toplamasına çətinliklər yaradıldı. Sərt bloklama düzənləməsi qəbul edildi. Hərbi durumlarda bilgi toplanmasına senzuranın tətbiqi qaydası da qanunvericiliyə gətərildi. Belə dəyişikliklrəin sayı onlarladır.

Bütün bunlara rəgmən jurnalistləri qoruyan qanunlar da var. Baxaq görək, onlar necə işləyir, ümumiyyətlə işləyirmi?

"İnformasiya əldə edilməsi haqqında" qanun jurnalistlər üçün ən önəmli vasitələrdən biridir. Bu qanun bilgi ala bilməyən jurnalistə ombudsman və məhkəmə alətlərindən istifadə etməklə istədiyi bilgiyə "yetişmək" imkanı verir.

Ombudsman Aparatının rəsmi bilgilərində informasiya mübahisələri ilə bağlı ümumiyyətlə statistik data-lar yoxdur. İnformasiya əldə edilməsində bu qurum demək olar ki, tam effektsizdir. Bu qurum indiyə kimi bir dəfə də olsun, informasiya verməyənləri məhkəməyə verməyib.

Məhkəmələrin informasiya əldə etməklə bağlı mübahisələr üzrə sonuncu müsbət qərarı təxminən 10 il əvvəl olub. Ancaq həmin qərarlar da icra edilməyib. Son iki ildə yerli məhkəmələr Turan agentyliyinin informasiya açıqlığı ilə bağlı şikaytələrinin heç birini təmin etməyiblər.

Azərbaycanın cinayət qanunvericiliyi jurnalistlərə qarşı zorakılığı cinayət elan edir, ancaq indiyədək Cinayət Məcəlləsinin həmin maddəsi bir dəfə də olsun tətbiq edilməyib. Azərbaycanın İnzibati Xətalar Məcəlləsi jurnalistlərə informasiya verməkdən yayınan subyektlərin cərimə edilməsini nəzərdə tutur. Ancaq bu mexanizm də indiyə kimi bir dəfə də olsun tətbiq edilməyib...

Qeyd etdiklərim Azərbaycanda mətbuat azadlığının temperaturunu ölçmək üçün faydalana biləcəyimiz kriteriyaların hamısı deyil. Mətbuatın maliyyə qaynaqları kriteriyası var, sahiblik, özünü senzura və sair məsələlər də var. Təəssüflər olsun ki, incələnən kriteriyalar üzrə gəlinən nəticələr Mətbuat Azadlığı İndeksindəki yerimizi kölgə altına almır. Problemləri araşdırmaq, ictimai müzakirələr açmaq, təklifləri dinləmək, istəmək və yaraları müalicə etmək lazımdır.(Turan)

Ana səhifəyə dön