00:04 / 20-01-2025
20 Yanvar faciəsindən 35 il ötür
21:54 / 19-01-2025
Prezident 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı paylaşım edib - Foto
15:24 / 19-01-2025
Ay mədəni abidə kimi qorunacaq
15:16 / 19-01-2025
İlon Mask: Yer kürəsi yox ola bilər
12:22 / 19-01-2025
Bakıda 20 Yanvar günü bəzi yollar bağlanacaq
09:48 / 19-01-2025
Bu gün magistraturalara sınaq imtahanıdır
23:57 / 18-01-2025
“Azersun Holding”in rəhbəri vəfat edib
21:47 / 18-01-2025
Milli Qəhrəmanın atasının kartından oğurlanan 80 min manat geri qaytarılıb - Yenilənib
20:21 / 18-01-2025
ABŞ Konqresinin üzvləri 20 Yanvar faciəsinin ildönümü ilə bağlı bəyanatlar yayıblar
11:53 / 18-01-2025
Prezident İlham Əliyev Hakan Fidanı qəbul edib
11:09 / 18-01-2025
Azərbaycanda meymunçiçəyi virusuna ilk yoluxma qeydə alınıb
09:53 / 18-01-2025
Nüvə silahı istehsalı artır - Foto
09:30 / 18-01-2025
Tramp üç kino ulduzunu xüsusi elçi təyin edib - Fotolar
09:17 / 18-01-2025
Cəbrayıla daha bir köç karvanı gedib
23:53 / 17-01-2025
Abşeronda yaşayış evində partlayış: beş nəfər yaralanıb
21:19 / 17-01-2025
Xərçəng xəstəliyindən ölüm nisbəti ikiqat artıb
20:42 / 17-01-2025
Ukraynalı qaçqınların 61 faizi vətənə qayıtmaq istəyir
20:35 / 17-01-2025
Məşhur rejissorun yeni filmi nümayiş olunacaq - Foto
19:59 / 17-01-2025
Almaniyada immiqrasiya nisbəti iki dəfə azalıb
18:38 / 17-01-2025
Rejissor Devid Linç vəfat edib
18:35 / 17-01-2025
Los-Anceles sakinlərinə psixoloji yardım ediləcək
18:28 / 17-01-2025
"Toplum TV" işi üzrə daha iki nəfər saxlanılıb
18:17 / 17-01-2025
Tallin “Atəş!” əmri verəcək
18:14 / 17-01-2025
Məhkəmə prezidenti həbsdə saxlayıb
18:10 / 17-01-2025
Reper aktrisanın çılpaq video-görüntülərini yayıb
18:08 / 17-01-2025
Cahangir Əsgərovun həyat yoldaşı vəfat edib
18:03 / 17-01-2025
300 yaşı olan nəhəng su heyvanı tapılıb
18:00 / 17-01-2025
Netanyahu müharibəni bərpa edəcək?
14:12 / 15-01-2025
Əfsanəvi metalın sirrini açıblar
21:47 / 18-01-2025
Milli Qəhrəmanın atasının kartından oğurlanan 80 min manat geri qaytarılıb - Yenilənib
00:11 / 16-01-2025
Dünya ərzaq böhranı ilə üzləşir - Xəbərdarlıq
21:56 / 15-01-2025
Fərhad Əhmədovun mühafizəçisi qəzada ölüb
16:00 / 15-01-2025
Məşhur alim həyəcan təbili çalır: süni intellekt bəşəriyyəti məhv edəcək!
19:46 / 15-01-2025
Azərbaycan-Türkiyə hərbi təlimi başlayır - Video
00:23 / 16-01-2025
"Bred Pitt" fransız qadının 830 min avrosunu mənimsəyib
22:52 / 15-01-2025
"Qarabağ" Juninyonun transferi barədə açıqlama yayıb
11:03 / 16-01-2025
Analar inananda - Fotolar
12:12 / 15-01-2025
Stallonenin yeni filmi nümayiş olunacaq
10:08 / 15-01-2025
Məşhur müğənni futbolçu ilə boşanıb
21:19 / 17-01-2025
Xərçəng xəstəliyindən ölüm nisbəti ikiqat artıb
Polit-futbol - Akif Əli yazır
Tarix: 27-06-2021 23:40 | Bölmə: Akif Əli
Akif ƏLİ,
fəlsəfə doktoru,
yazıçı-publisist
Pandemiya oyunları səbəbindən 2020-dən qalma Avropa Futbol Çempionatı çox maraqlı və az maraqlı oyunlarla davam edir. Şəkilcə bu futbol da əvvəlki futbollar kimidir. Şəhərdə stadion, stadionda meydan, meydanda top, topun başında oyunçu, oyunçunun başında hakim, hakimin əlində bayraq, bayraq yellədən tamaşaçılar, tamaşaçıları kor hesab edib boş-boşuna çığırtı ilə reportaj aparan tele-şərhçilər...
Beləcə, maraqlı-maraqsız oyunlar davam edir. Güclülər yenə güclüdür, zəiflər də gücünü güclərə qatmağa çalışır.
Şəkilcə görüntü bu olsa da, həyatda hər şey göründüyü kimi deyil. Mahiyyət əsasdır.
Mahiyyət isə odur ki, dünyanın qlobal oyunları kimi, futbol oyunları da dəyişib. Əvvəllər futbol yarışında bir zövq var idi, gözəllik, estetika var idi: komandalar udsa da, uduzsa da oyun maraqlı keçirdi. Usta oyunçular məharət göstərib azarkeşlərin rəğbətini qazanırdı. Hər işdə olduğu kimi, futbol işində də söhbət mövzusu daha çox oyunçuların fərqli fərdi ustalığı, gözəl oyun tərzi barədə olurdu. Çünki dəyərlərin mahiyyətinə diqqət vardı o vaxtlar.
- Dahi Pele beş oyunçunu məharətlə keçib gözəl qol vurdu...
- Bənzərsiz Qarrinça bütün bədəni ilə topun üstünə əyilə-əyilə sol kənardan ildırım sürətilə rəqibləri keçdi...
- Əfsanəvi Lev Yaşin adına bənzər şir kimi sıçrayıb 11-metrlik penaltini tutdu...
- Gənc kürən Banişevski başı ilə topu düz “doqquzluğa” göndərdi...
- Usta Kazbek Tuayev akrobatik tullanışla havadaca topu dabanı ilə irəli ötürdü...
- Ağıllı Lobanovskinin küncdən vurduğu zərbə ilə top göydə dairə cızıb qapıya girdi...
- Daim sakit, soyuqqanlı Bekkenbauerin qarşısını rəqiblər heç cür kəsə bilmədi...
- Civə kimi hey hərəkətdə olan Eysebio bütün meydan boyu sürətlə şığıyıb qapıçı ilə təkbətək çıxdı...
Və daha kimlər, nələr olurdu meydanda... Futbol əsil həzz mənbəyi idi, gözəl bir tamaşa idi.
Amma indi futboldan danışanda azərkeşlər sadəcə deyirlər:
- İtaliyanlar yaxşı oynadı...
- Belçika da pis deyildi...
- Fransa zorla qalib gəldi...
- Almanlar bu dəfə zəifdi...
- İngilislər uddu...
İndi dünyanın qlobal oyunları kimi, daha futbol oyunları da dəyişib. Müasir futbolun gözəlliyindən, estetikasından, futbolçuların fərdi bacarığından, məharətindən, ustalığından az-az danışılır. Daha çox yekun hesab deyilir, - kim uddu, kim uduzdu, - vəssalam. Sanki futbol idman oyunu kimi zövq mənbəyi yox, qumar oyunu kimi son nəticəyə hesablanmış kommersiya məşğuliyyətidir. Oyun şərtləri bazar həyatına uyğunlaşdırılıb. Əsas göstərici kimin necə oynaması yox, kimin oyunu qazanmasıdır. Zatən futbolda daha böyük pullar dövr edir...
Belə görünür ki, komanda sahiblərinə, məşqçilərə estetika, ustalıq, fərdi fərqlənmə təmrinləri əhəmiyyətli deyil. Meydanda oyunçunun fərdi məharətini göstərməsi yox, topun qola girməsi maraqlıdır. Əsas odur ki, qapıya top vurulsun, komanda udsun. Əvvəl də belə idi, amma onda həm də ayrı-ayrı mahir futbolçular çıxırdı və qiymətləndirilirdi.
Avropa Futbol Çempionatı-2020 göstərdi ki, Avropa futbolu çox dəyişib. O qədər dəyişib ki, daha hər şey süni intellekt prinsipinə, rəqəmsallığa uyğunlaşdırılıb. Üstünlük oyun tərzinə, oyunçu məharətinə yox, tabloda yazılan rəqəmlərə verilir.
Görünür bu səbəbdən “milli komanda” anlayışı da əhəmiyyətini itirib. Komandalarda hamı qaynayıb-qarışıb, daha ağ adam, qara adam, bizimki, sizinki qalmayıb. Şərhçi saçyoldu bir həyəcanla “Fransızlar hücuma keçir!!!” – deyəndə televiziya ekranında yaxası xoruz nişanəli nərmənazik fransız gədələrinin əvəzinə, az qala divə bənzəyən nəhəng qara adamları göstərirlər. Əlbəttə, o fransız Müsyö Jordan deyil, Afrika mənşəli “fransız” Nquendir...
Ağ Avropa daha komandaların taleyini qaralara həvalə edib. Belçika, Hollandiya, Portuqaliya, İsveçrə və b. ölkə komandalarında da mənzərə “fransızcadır”. Avropa çempionatı olsa da, meydanda Avropanın ağdərili model futbolçularından daha çox, Fantomasa bənzər heybətli qaradərili Afrika mənşəlilər görünür.
Bu - demokratiyanın əlaməti olan Polit-futboldur: yəni yeni Futbol Siyasətidir. Həyatda olduğu kimi idmanda da milli ayrı-seçkilik keçmişdə qalıb. Ölkələr əhalinin mütləq qaydada eyni etnik tərkibli olmasına önəm vermirlər. “Milli komanda” adına da meydana çoxmillətli komandaları çıxartmaq heç kimdə çaşqınlıq yaratmır. Adı Hollandiya komandası olsa da, tərkibində çoxlu zənci var. Yaxud adı Belçika komandası olsa da, əksəri qara dərili Afrika mənşəli oyunçulardır. Tamaşaçılar da oyunçunun sifətinin rənginə yox, geydiyi maykanın rənginə baxır. Yaşın fərqi yoxdursa, rəngin nə fərqi?!
Müasir bazar istisadiyyatı şəraitində Avropanın ağ adamları futbol kimi gəlirli sahələrdə milli mənsubiyyət mövzusunda taxılıb qalmırlar. O ağ adamlar ki, vaxtilə qul kimi işlədib əməyini istismar etdiyi həmin qaradərili adamları indi də futbol meydançalarında işlədirlər. Əvvəllər zəncirdə və qəfəsdə saxladıqları, bazara çıxardıb mal-qara kimi satışa qoyduqları, iyrənib eyni avtobusa buraxmadıqları, qapıdan qovduqları qul qaraları indi elitar komandalara daxil edib, özləri ilə eyni təyyarədə ölkənin şərəfini qorumağa aparırlar. Hətta onlar qol vuranda ağlar qaraları meydanın ortasında duz kimi yalayırlar. Özü də tərli-tərli...
Qaradərili oyunçulara bu qədər “bəraət” verilməsinin səbəbi yenə Polit-futboldur. Qara futbolçular fiziki cəhətdən daha möhkəmdir, daha sağlam və dözümlüdürlər. Bu natarazlar yayın istisində 90 dəqiqə meydanda o baş - bu başa durmadan-dayanmadan qaça bilirlər. Yorulmurlar, rəqiblə təpikləşməyə dözürlər, toqquşanda əzilmirlər, gün vuranda ürəkləri getmir, qar-yağış döyəndə yıxılmırlar, yıxılanda dərhal durub qaçmağa davam edirlər. Hətta lazım gələndə çox inandırıcı simulyantlıq edə bilirlər... Bir sözlə, komandaya xeyir vermək üçün Afrika mənşəlilər daha əlverişlidir, problem yaratmadan fasiləsiz oynaya bilirlər, top uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi apara bilirlər, daim öyrəncəli tərzdə tullanır, düşür, yıxılır, əzilir, yenə durub tullana-tullana qaçır, qaçır, qaçır...
Kişiylə qadını eyni zərif cins sayan ağ avropalı bu gərginliyə dözərmi?! İri-iri güclü qaralar qulluqda durursa, dalaşa-dalaşa zorla oyunu udub yığılan pulları komandaya gətirirsə, daha ağ adamlar özlərinə niyə əziyyət versinlər ki... Bax, 2020-dən qalma Avropa Futbol Çempionatı göstərdi ki, indi Avropanın Polit-futbolu – Yeni Futbol Siyasəti budur.
Polit-futbol nəzəriyyəsinin həyata tətbiqinə dair kiçik xatırlatma: müasir dünya düzənində ölkələr daha milli ayrı-seçkilik kimi arxaik düşüncədən əl çəkib, birgəyaşayış tərzinə üz tutsa da, hələ də yer üzündə bir ədəd monoetnik məkan qalmaqdadır. Açıq havadakı həmin muzey-məkanda dünyanın inkişaf edərək XXI əsrə gəlib çıxdığından, həyatın dəyişdiyindən bixəbər olan vəhşi qəbilə yerləşib. Bu qəbilə tayfasının böyüklü-kiçikli hamısı b.e. 450-ci ilində qalmışlardır. Yəni onlar 450-ci ildə hansı ağıl, düşüncə, təfəkkür tərzi ilə yaşayırdılarsa, aradan keçən 1500 ildən sonra, bugünkü 2021-ci ildə də eyni geri zəka ilə həyatlarını süründürməkdə davam edirlər... Bir özəllik də odur ki, baxtımızdan bu unikal Monoetnik Qəbilə Muzeyini 200 il əvvəl gətirib düz bizim qonşuluğumuzda yaradıblar...
Təki sağlıq olsun!
27.06.2021
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-06-2021 23:40 | Bölmə: Akif Əli
Akif ƏLİ,
fəlsəfə doktoru,
yazıçı-publisist
Pandemiya oyunları səbəbindən 2020-dən qalma Avropa Futbol Çempionatı çox maraqlı və az maraqlı oyunlarla davam edir. Şəkilcə bu futbol da əvvəlki futbollar kimidir. Şəhərdə stadion, stadionda meydan, meydanda top, topun başında oyunçu, oyunçunun başında hakim, hakimin əlində bayraq, bayraq yellədən tamaşaçılar, tamaşaçıları kor hesab edib boş-boşuna çığırtı ilə reportaj aparan tele-şərhçilər...
Beləcə, maraqlı-maraqsız oyunlar davam edir. Güclülər yenə güclüdür, zəiflər də gücünü güclərə qatmağa çalışır.
Şəkilcə görüntü bu olsa da, həyatda hər şey göründüyü kimi deyil. Mahiyyət əsasdır.
Mahiyyət isə odur ki, dünyanın qlobal oyunları kimi, futbol oyunları da dəyişib. Əvvəllər futbol yarışında bir zövq var idi, gözəllik, estetika var idi: komandalar udsa da, uduzsa da oyun maraqlı keçirdi. Usta oyunçular məharət göstərib azarkeşlərin rəğbətini qazanırdı. Hər işdə olduğu kimi, futbol işində də söhbət mövzusu daha çox oyunçuların fərqli fərdi ustalığı, gözəl oyun tərzi barədə olurdu. Çünki dəyərlərin mahiyyətinə diqqət vardı o vaxtlar.
- Dahi Pele beş oyunçunu məharətlə keçib gözəl qol vurdu...
- Bənzərsiz Qarrinça bütün bədəni ilə topun üstünə əyilə-əyilə sol kənardan ildırım sürətilə rəqibləri keçdi...
- Əfsanəvi Lev Yaşin adına bənzər şir kimi sıçrayıb 11-metrlik penaltini tutdu...
- Gənc kürən Banişevski başı ilə topu düz “doqquzluğa” göndərdi...
- Usta Kazbek Tuayev akrobatik tullanışla havadaca topu dabanı ilə irəli ötürdü...
- Ağıllı Lobanovskinin küncdən vurduğu zərbə ilə top göydə dairə cızıb qapıya girdi...
- Daim sakit, soyuqqanlı Bekkenbauerin qarşısını rəqiblər heç cür kəsə bilmədi...
- Civə kimi hey hərəkətdə olan Eysebio bütün meydan boyu sürətlə şığıyıb qapıçı ilə təkbətək çıxdı...
Və daha kimlər, nələr olurdu meydanda... Futbol əsil həzz mənbəyi idi, gözəl bir tamaşa idi.
Amma indi futboldan danışanda azərkeşlər sadəcə deyirlər:
- İtaliyanlar yaxşı oynadı...
- Belçika da pis deyildi...
- Fransa zorla qalib gəldi...
- Almanlar bu dəfə zəifdi...
- İngilislər uddu...
İndi dünyanın qlobal oyunları kimi, daha futbol oyunları da dəyişib. Müasir futbolun gözəlliyindən, estetikasından, futbolçuların fərdi bacarığından, məharətindən, ustalığından az-az danışılır. Daha çox yekun hesab deyilir, - kim uddu, kim uduzdu, - vəssalam. Sanki futbol idman oyunu kimi zövq mənbəyi yox, qumar oyunu kimi son nəticəyə hesablanmış kommersiya məşğuliyyətidir. Oyun şərtləri bazar həyatına uyğunlaşdırılıb. Əsas göstərici kimin necə oynaması yox, kimin oyunu qazanmasıdır. Zatən futbolda daha böyük pullar dövr edir...
Belə görünür ki, komanda sahiblərinə, məşqçilərə estetika, ustalıq, fərdi fərqlənmə təmrinləri əhəmiyyətli deyil. Meydanda oyunçunun fərdi məharətini göstərməsi yox, topun qola girməsi maraqlıdır. Əsas odur ki, qapıya top vurulsun, komanda udsun. Əvvəl də belə idi, amma onda həm də ayrı-ayrı mahir futbolçular çıxırdı və qiymətləndirilirdi.
Avropa Futbol Çempionatı-2020 göstərdi ki, Avropa futbolu çox dəyişib. O qədər dəyişib ki, daha hər şey süni intellekt prinsipinə, rəqəmsallığa uyğunlaşdırılıb. Üstünlük oyun tərzinə, oyunçu məharətinə yox, tabloda yazılan rəqəmlərə verilir.
Görünür bu səbəbdən “milli komanda” anlayışı da əhəmiyyətini itirib. Komandalarda hamı qaynayıb-qarışıb, daha ağ adam, qara adam, bizimki, sizinki qalmayıb. Şərhçi saçyoldu bir həyəcanla “Fransızlar hücuma keçir!!!” – deyəndə televiziya ekranında yaxası xoruz nişanəli nərmənazik fransız gədələrinin əvəzinə, az qala divə bənzəyən nəhəng qara adamları göstərirlər. Əlbəttə, o fransız Müsyö Jordan deyil, Afrika mənşəli “fransız” Nquendir...
Ağ Avropa daha komandaların taleyini qaralara həvalə edib. Belçika, Hollandiya, Portuqaliya, İsveçrə və b. ölkə komandalarında da mənzərə “fransızcadır”. Avropa çempionatı olsa da, meydanda Avropanın ağdərili model futbolçularından daha çox, Fantomasa bənzər heybətli qaradərili Afrika mənşəlilər görünür.
Bu - demokratiyanın əlaməti olan Polit-futboldur: yəni yeni Futbol Siyasətidir. Həyatda olduğu kimi idmanda da milli ayrı-seçkilik keçmişdə qalıb. Ölkələr əhalinin mütləq qaydada eyni etnik tərkibli olmasına önəm vermirlər. “Milli komanda” adına da meydana çoxmillətli komandaları çıxartmaq heç kimdə çaşqınlıq yaratmır. Adı Hollandiya komandası olsa da, tərkibində çoxlu zənci var. Yaxud adı Belçika komandası olsa da, əksəri qara dərili Afrika mənşəli oyunçulardır. Tamaşaçılar da oyunçunun sifətinin rənginə yox, geydiyi maykanın rənginə baxır. Yaşın fərqi yoxdursa, rəngin nə fərqi?!
Müasir bazar istisadiyyatı şəraitində Avropanın ağ adamları futbol kimi gəlirli sahələrdə milli mənsubiyyət mövzusunda taxılıb qalmırlar. O ağ adamlar ki, vaxtilə qul kimi işlədib əməyini istismar etdiyi həmin qaradərili adamları indi də futbol meydançalarında işlədirlər. Əvvəllər zəncirdə və qəfəsdə saxladıqları, bazara çıxardıb mal-qara kimi satışa qoyduqları, iyrənib eyni avtobusa buraxmadıqları, qapıdan qovduqları qul qaraları indi elitar komandalara daxil edib, özləri ilə eyni təyyarədə ölkənin şərəfini qorumağa aparırlar. Hətta onlar qol vuranda ağlar qaraları meydanın ortasında duz kimi yalayırlar. Özü də tərli-tərli...
Qaradərili oyunçulara bu qədər “bəraət” verilməsinin səbəbi yenə Polit-futboldur. Qara futbolçular fiziki cəhətdən daha möhkəmdir, daha sağlam və dözümlüdürlər. Bu natarazlar yayın istisində 90 dəqiqə meydanda o baş - bu başa durmadan-dayanmadan qaça bilirlər. Yorulmurlar, rəqiblə təpikləşməyə dözürlər, toqquşanda əzilmirlər, gün vuranda ürəkləri getmir, qar-yağış döyəndə yıxılmırlar, yıxılanda dərhal durub qaçmağa davam edirlər. Hətta lazım gələndə çox inandırıcı simulyantlıq edə bilirlər... Bir sözlə, komandaya xeyir vermək üçün Afrika mənşəlilər daha əlverişlidir, problem yaratmadan fasiləsiz oynaya bilirlər, top uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi apara bilirlər, daim öyrəncəli tərzdə tullanır, düşür, yıxılır, əzilir, yenə durub tullana-tullana qaçır, qaçır, qaçır...
Kişiylə qadını eyni zərif cins sayan ağ avropalı bu gərginliyə dözərmi?! İri-iri güclü qaralar qulluqda durursa, dalaşa-dalaşa zorla oyunu udub yığılan pulları komandaya gətirirsə, daha ağ adamlar özlərinə niyə əziyyət versinlər ki... Bax, 2020-dən qalma Avropa Futbol Çempionatı göstərdi ki, indi Avropanın Polit-futbolu – Yeni Futbol Siyasəti budur.
Polit-futbol nəzəriyyəsinin həyata tətbiqinə dair kiçik xatırlatma: müasir dünya düzənində ölkələr daha milli ayrı-seçkilik kimi arxaik düşüncədən əl çəkib, birgəyaşayış tərzinə üz tutsa da, hələ də yer üzündə bir ədəd monoetnik məkan qalmaqdadır. Açıq havadakı həmin muzey-məkanda dünyanın inkişaf edərək XXI əsrə gəlib çıxdığından, həyatın dəyişdiyindən bixəbər olan vəhşi qəbilə yerləşib. Bu qəbilə tayfasının böyüklü-kiçikli hamısı b.e. 450-ci ilində qalmışlardır. Yəni onlar 450-ci ildə hansı ağıl, düşüncə, təfəkkür tərzi ilə yaşayırdılarsa, aradan keçən 1500 ildən sonra, bugünkü 2021-ci ildə də eyni geri zəka ilə həyatlarını süründürməkdə davam edirlər... Bir özəllik də odur ki, baxtımızdan bu unikal Monoetnik Qəbilə Muzeyini 200 il əvvəl gətirib düz bizim qonşuluğumuzda yaradıblar...
Təki sağlıq olsun!
27.06.2021
Müəllifin bütün yazıları - Akif ƏLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər