Professor: “Mümkündür ki, Bayden Türkiyə ilə daha yaxından əməkdaşlıq etsin”

Xəbər lenti

17:52 / 18-09-2025

MEDİA-nın Müşahidə Şurasının iclası keçirilib - Fotolar

17:47 / 18-09-2025

Müğənni cinsi təcavüzdə təqsirli bilinib - Video

17:38 / 18-09-2025

Yılmaz Vural baş məşqçi təyin olunub

17:16 / 18-09-2025

Yeni film tənqidçilərdən yüksək qiymət alıb - Foto

17:08 / 18-09-2025

Oleq Bakinskinin şikayəti təmin olunmayıb

17:00 / 18-09-2025

Rusiya və Ukrayna hərbçilərin meyitlərini mübadilə edib

16:54 / 18-09-2025

Xalq artisti xəstəxanadan evə buraxılıb

16:37 / 18-09-2025

Prezident Memar Əcəminin adibəsinin ucaldılması ilə bağlı sərəncam imzalayıb

16:32 / 18-09-2025

Bakıda və rayonlarda güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq

16:21 / 18-09-2025

İlham Əliyev BP şirkətinin rəsmisini təltif edib

16:11 / 18-09-2025

Əkrəm Həsənov: “Qeyri-rəsmi işçilərin sayı artacaq”

15:40 / 18-09-2025

Bakıda iş yerində yıxılan qadın ölüb

15:33 / 18-09-2025

Beyləqanda ər arvadını bıçaqlayıb

15:25 / 18-09-2025

"İmişli" klubu AFFA-nın qərarından narazı qalıb

15:15 / 18-09-2025

Milli Məclisdə tələbələrin iştirakı ilə ictimai dinləmə keçiriləcək

15:04 / 18-09-2025

"Plastik cərrah"la bağlı sensasiyalı xəbər yayılıb

14:30 / 18-09-2025

Paşinyan: "İranla sərhəd körpüsünün tikintisi gündəlikdə qalır"

14:16 / 18-09-2025

Ölkəmizdə ət bahalaşıb

14:14 / 18-09-2025

Taylandla Kamboca arasında gərginlik yenidən artıb

13:42 / 18-09-2025

Bişkekdə TDT ölkələrinin hökumət başçılarının görüşü başlayıb

13:20 / 18-09-2025

Su problemi milyardlarla insanı risk altında qoyur

13:09 / 18-09-2025

Naxçıvanda kişi geyimində oğurluq edən qadın tutulub

12:57 / 18-09-2025

Zakir Həsənov Çinə gedib

12:49 / 18-09-2025

İlham Əliyev Avropa İttifaqının komissarını qəbul edib - Fotolar

12:47 / 18-09-2025

Sabah yağış yağacaq

12:36 / 18-09-2025

Azərbaycan yığması 124-cü sıraya yüksəlib

12:30 / 18-09-2025

"Grok 5" ümumi süni intellekt sistemi olacaq - Foto

12:24 / 18-09-2025

Bakıya əlavə yol-patrul naryadları cəlb ediblər

12:16 / 18-09-2025

Dronlar Rusiyaya zərbələr endirib

12:08 / 18-09-2025

Əli Əsədov Qırğızıstana gedib

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

13:31 / 16-09-2025

Zülfüqarov: Xankəndidə terror törətməklə bir neçə məqsədə çatmaq istəyiblər

22:57 / 14-09-2025

Xankəndidə terrora cəhd edən erməni saxlanılıb, yaralı var - Video - Yenilənib

20:48 / 13-09-2025

Deputat 120 şagirdə məktəb ləvazimatları verib - Fotolar

18:40 / 14-09-2025

İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar

13:50 / 14-09-2025

İlham Əliyev Hadrut qəsəbəsində olub - (Yenilənib) - Fotolar

15:37 / 14-09-2025

İlham Əliyev Xocavəndin Qırmızı Bazar qəsəbəsində olub - Fotolar

13:02 / 15-09-2025

Qarabağda ermənilərin gizli silah anbarları var

13:17 / 14-09-2025

Prezident Füzulidə - Qaraxanbəyli kəndinin təməli qoyulub - Fotolar

15:11 / 15-09-2025

Kəlbəcərə köç karvanı gedib - (Yenilənib)

13:39 / 16-09-2025

Prezidentlər Füzulidən sonra Şuşaya gediblər - Fotolar

00:04 / 16-09-2025

Qurban Qurbanov: “Benfika” ilə oyuna yaxşı hazırlaşa bilmədik”

22:16 / 17-09-2025

Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesi başlayır

Professor: “Mümkündür ki, Bayden Türkiyə ilə daha yaxından əməkdaşlıq etsin” - Müsahibə
Tarix: 07-03-2021 11:38 | Bölmə: Müsahibə

Şirift ölçüsü:

Fərhad Mehdiyev: “Bayden düşünür ki, əməkdaşlığı gücləndirmək lazımdır. Çünki yeni reallıqlar fərqlidir. Rusiya ilə ittifaq da Türkiyəyə regionda çox şeylər vəd etmir. Görürük ki, Moskva və Ankara hər yerdə baş-başa gəlir. Liviyada, Suriyada, Qafqazlarda, hazırda da Ukraynada…”

Bir neçə gün əvvəl ABŞ prezidenti Baydenin “Milli Təhlükəsizlik Strategiyası” adlı sənədi yayımlanıb. Sənəddə bildirilir ki, COVİD-19 pandemiyası, qlobal iqlim dəyişikliyi, Çin və Rusiya kimi rəqiblər ABŞ üçün təhdid təşkil edir.

Təbii ki, yeni strategiya Çinlə yanaşı Rusiyaya da müsbət nəsə vəd eləmir. Rusiyanın genişlənmə siyasəti uzun müddətdir ki, ABŞ tərəfindən narahatlıqla qarşılanır.

Professor Fərhad Mehdiyev ABŞ-ın yeni administrasiyasının “Milli Təhlükəsizlik Strategiyası” sənədi ətrafında Reyting.az-a müsahibə verib. F. Mehdiyev deyib ki, V. Putinin hakimiyyəti dövründə Rusiya siyasətini bir qədər dəyişdirib: “SSRİ-nin genişlənmə siyasəti vardı. İndi Putin həmin siyasəti tətbiq edir. Yəni SSRİ-nin təsir dairəsini bərpa etmək niyyətindədir. ABŞ da bundan narahatdır və Rusiyanın bu kimi addımlarının qarşısını almağa çalışır”.

- Fərhad müəllim, ABŞ-ın yeni administrasiyasının açıqladığı strategiyada yaxın dövr üçün nəticəsi olmayan və bitməyən müharibələrə milyardlarla dollar xərclənməyəcəyi bildirilir. Bunu necə anlamaq lazımdır?

- İlk olaraq müəyyən etmək lazımdır ki, ABŞ hansı müharibəni nəzərdə tutur. Burada diqqəti daha çox İraq, Əfqanıstan, Suriya müharibələri çəkə bilər. Bayden bu məsələdə praqmatik siyasi xəttin tərəfdarı kimi çıxış edir. Məsələn, mənim fikrimcə, Suriya müharibəsindən imtina etmək faydalı olardı. Bunu götür-qoy edə bilərlər.

Eləcədə İraq və Əfqanıstandakı müharibələri. ABŞ bu müharibələrə böyük pullar xərcləsə də, nəticə olaraq nələrisə dəyişdirə bilməyib.

Bəs ABŞ çəkildikdən sonra bu yerlərdə nələr olacaq? Bunun əvəzinə başqa addımlar atılacaq. Məncə, söhbət daha çox bundan gedə bilər.

- Strategiyada əsas hədəf kimi Çin də göstərilir...

- Çinə qarşı Trampın qoyduğu siyasət davam edəcək. Daha doğrusu, ticarət müharibələri böyük ehtimalla davam etdiriləcək.

Unutmaq olmaz ki, Çinin bilavasitə güclənməsində ABŞ-ın böyük rolu olub. ABŞ o zaman güzəştli şərtlərlə Çini Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (ÜTT) gətirdi. Bu güzəştlərə görə, 2015-ci ilə qədər Çin ABŞ-a istədiyi qədər, heç bir kvota və gömrük olmadan mal daxil edə bilərdi. ABŞ bu addımı ona görə atdı ki, Çin ÜTT-ya qoşulsun. Rəsmi Pekin də bununla razılaşdı. 2015-ci ildə kvota və gömrük rüsumları mövzusunda yeniliklər oldu. Buna qədər tətbiq olunan güzəştlər faktiki olaraq Çinin güclənməsində xüsusi rolu oynadı.

Digər tərəfdən, ABŞ Çini ÜTT-ya gətirməklə Çinin açılıma gedəcəyini düşünürdü. Bundan sonra beynəlxaq investisiyalar Çinə daxil oldu, inkişaf başladı. Amma bu prosesin nəticəsində çinlilər sanki daha ağıllı çıxdılar. Bu mənada indi ABŞ çalışacaq ki, Çinə qarşı ticarət müharibələrini davam etdirsin. Amma bunun nə dərəcədə uğurlu olacağına dair bir söz deməkdə çətinlik çəkirəm.

Nəzərə alınmalıdır ki, ÜTT-da ticarət müharibələri aparmaq o qədər də asan deyil, əksinə, daha çətindir. Çünki təşkilatdaxili qaydalar, mübahisələrin həlli komissiyası var. Gərək ABŞ ÜTT-dan çıxsın ki, effektiv müharibə aparmaq imkanı əldə etsin. Çünki təşkilat daxilində əməkdaşlıq mövcud olmaqla yanaşı, tərəflərin üzərinə götürdüyü öhdəliklərə əməl etməsi də vacib şərtdir.

Eyni zamanda Çində həyat standartlarının artması müşahidə olunur. İndi Çində əməkhaqqı olduqca yüksəkdir. Bu da əmtəənin rəqabətinə təsir göstərir. İndiki halda Çinlə münasibətlərin necə qurulacağını gözləmək lazımdır.

- ABŞ-ın yeni təhlükəsizlik strategiyasında Mərkəzi Amerika ölkələrində vətəndaş cəmiyyəti qurumlarının dəstəklənməsi, diqqətin artırılması, hətta 4 milyard dollar dəstək də nəzərdə tutulur. Sizcə, məqsəd nədir?

- Bu artıq Trampın ənənəvi siyasətinin tam əks formasıdır. Tramp az qala miqrantların qarşısını almaq üçün Meksika ilə divar tikməyə çalışırdı.

Amerika üçün Mərkəzi və Cənubi Amerikadan miqrant axını bir qədər problemlidir. Bu, işçi bazarına ciddi təsir göstərə bilir. Tramp bunun qarşısını almaq üçün hasar tikmək istəyirdi. Bayden hökuməti isə əksinə, Mərkəzi Amerikada vətəndaş cəmiyyətini dəstəkləmək istəyir. Bu, təkcə Mərkəzi Amerika ölkələri ilə bağlı miqrant təhlükəsindən doğmur. Bu ölkələrin həm də Rusiyanın təsirinə məruz almaq təhlükəsi var. Məncə, burada Rusiyanın təsirini zəiflətmək məqsədi də güdülür. Bunun üçün vətəndaş cəmiyyəti ilə işləyəcəklər, demokratik mühitin formalaşmasına səylər göstərəcəklər. Məncə, bu, Afrika qitəsi ilə də bağlı olacaq.

- ABŞ-ın Milli Təhlükəsizlik Strategiyasında Hindistan-Sakit okean bölgəsində hərbi varlığı artırmaq və güclənmək niyyəti nədən xəbər verir?

- Əslində Çinin özü bu bölgədə güclənməyə, dəniz donanmasını artırmağa, fəallığa çalışır. Amma bu regionda təkcə Çin yox, Rusiya da fəallıq göstərməyə cəhd edir. ABŞ-ın bu bölgədə hərbi fəallığını artırmaq niyyəti təkcə Çinlə deyil, eyni zamanda Rusiyaya qarşı gedişdir. Amma sözsüz ki, əsas Çindir. Aydındır ki, ABŞ bununla bərabər Çinə qonşu olan dövlətlərlə - Tayvan, Cənubi Koreya, Yaponiya ilə birlikdə işləyəcək, bu ölkələrin Çinə qarşı Vaşinqtona dəstək verəcəyi gözləniləndir.

Diqqət etsəniz görəsiniz ki, ABŞ hazırda iqtisadi investisiyalarını Çindən çıxararaq Hindistana yönəltməyə daha çox üstünlük verir. Bu da Çinə qarşı iqtisadi addımdır.

- Prezident Baydenin Milli Təhlükəsizlik Strategiyasında açıq vurğulanır ki, ABŞ Avropada hərbi baxımdan güclənmək xəttini aparacaq. Bunu Rusiyaya qarşı addım hesab edirsinizmi?

- Məncə, burada söhbət təkcə Avropada qoşunlarının sayını artırmaqdan yox, Almaniyadakı qoşunlarını çıxarmaqdan imtinadan da gedir.

Avropanın təhlükəsizlik strategiyası uzun illər NATO daxilində ABŞ tərəfindən həyata keçirilir. Heç bir Avropa dövlətinin güclü ordusu yoxdur. Almaniyaya II Dünya müharibəsindən sonra faktiki kvota tətbiq edilir. Fransa II Dünya müharibəsi zamanı dağıdılmışdı. İtaliya özü də müharibədən sonra məğlub dövlət idi. Qalmışdı İngiltərə. Amma Avropanın bütün təhlükəsizliyini İngiltərəyə həvalə etmək də doğru olmazdı. Bu səbəblərdən Avropanın təhlükəsizliyini faktiki olaraq ABŞ öz üzərinə götürmüşdü. Tramp isə bundan xilas olmağa çalışırdı, amma Bayden bunun əksini düşünür.

- ABŞ-ın yeni strategiyasında açıq elan olunur ki, onlar dünyada aparıcı rolu davam etdirmək üçün müttəfiq ölkələrlə sıx işləyəcək, beynəlxalq qurumlarda fəaliyyətini davam etdirəcək və ehtiyac yaranacağı təqdirdə yeni ittifaqlar quracaqlar. Sizcə, bu nəyə hesablanır?

- Bildiyiniz kimi Donald Trampın fəaliyyəti NATO daxilində ciddi böhrana səbəb olmuşdu. Tramp Amerikası əvvəlki kimi NATO ölkələrini dəstəkləmir, onlardan alyansa daha çox pul ödəməyi tələb edirdi. Bayden isə düşünür ki, əməkdaşlığı gücləndirmək lazımdır. Mümkündür ki, Bayden Türkiyə ilə daha yaxından əməkdaşlıq etsin. Çünki yeni reallıqlar fərqlidir.

- Söhbət hansı reallıqdan gedir?

- Türkiyə üçün xarici siyasətdə Rusiya ilə Avrasiya daxilində ittifaq, Qərblə Avroatlantik ittifaq daxilində əməkdaşlıq mövcuddur. Ankara anlayır ki, nə Avroatlantik məkanın tam içində olmalıdır, nə də tam kənarında. Amma Rusiya ilə ittifaq da Türkiyəyə regionda çox şeylər vəd etmir. Görürük ki, Moskva və Ankara hər yerdə baş-başa gəlir. Liviyada, Suriyada, Qafqazlarda, hazırda da Ukraynada…

Mən demirəm ki, bu iki ölkənin iqtisadi əlaqələri olmamalıdır. Əksinə, bu əməkdaşlıq davam edəcək. Sadəcə, regionda həm də bu iki ölkə arasında maraq toqquşması var. Çünki təsir dairələri bir-birinə qarşıdır. Bu mənada Türkiyənin daha yaxın əməkdaşlığı NATO ilə olmalıdır.

Ərdoğan düzgün addımlar atıb. Məsələn, 1990-cı illərdə mən Türkiyədə olmuşam. O zaman tanklara baxanda görürdün ki, köhnədir, heç ABŞ belə tanklardan istifadə etmir. Çünki NATO daxilində Türkiyənin güclənməsinə imkan yaradılmırdı. Ərdoğan bunu anladı və hərbi sənayesini öz gücü ilə inkişaf etdirməyə çalışdı. Bununla belə Ankara anlayır ki, onun müttəfiqliyi və maraqları NATO ilədir. Düşünürəm ki, ABŞ yeni reallıqları nəzərə almalıdır.

Reyting.az

Ana səhifəyə dön