00:07 / 19-03-2024
Azərbaycanda Novruz bayramı qeyd olunur
23:26 / 18-03-2024
Doğru seçim - Hikmət Sabiroğlu yazır
23:11 / 18-03-2024
Ukrayna ordusu geri çəkilir
23:00 / 18-03-2024
Rusiya Almaniyanı soyqırımda ittiham edir
22:45 / 18-03-2024
Ramazanın 9-cü günü: imsak və iftar vaxtları
21:30 / 18-03-2024
NATO Baş katibi: "Azərbaycanla yeni çərçivə sənədinin razılaşdırılması üzərində iş aparırıq" - Müsahibə
20:16 / 18-03-2024
Borrell ikibaşlı danışır
19:50 / 18-03-2024
Generalın cinayət işi üzrə növbəti məhkəmə prosesi keçirilib - Foto
19:44 / 18-03-2024
Keçmiş vəzifəli şəxslərin işi məhkəmə icraatındadır
18:48 / 18-03-2024
Müğənni Rəvan Polşada klip çəkdirib - Video
18:13 / 18-03-2024
Sərhəddə buraxılış məntəqələrinin sayı artırılıb
18:02 / 18-03-2024
Nazirlər Kabineti Təhlil Mərkəzinin işçilərinin sayı barədə qərar verib
17:50 / 18-03-2024
"Qarabağ"ın 8 futbolçusu milli komandaların heyətinə çağırılıb
16:56 / 18-03-2024
YAP İdarə Heyəti iclas keçirib
16:47 / 18-03-2024
Məşhur aktyor pərəstişkarlarını məyus edib - Fotolar
16:35 / 18-03-2024
Aprelin 14-də dövlət qulluğuna qəbul imtahanı keçiriləcək
16:28 / 18-03-2024
Yuxusuzluq kökəlməyə səbəb olur - Araşdırma
16:14 / 18-03-2024
Qarabağ zonasında daha 1394.5 hektar ərazi minalardan təmizlənib
16:12 / 18-03-2024
Avropa ölkələri Putini təbrik etməyəcək
16:08 / 18-03-2024
Yunanıstana qaçmağa çalışan FETÖ üzvləri tutulublar
15:57 / 18-03-2024
Xankəndinin mərkəzi meydanına “Zəfər meydanı” adı verilib
15:41 / 18-03-2024
XİN başçısı ABŞ rəsmisi ilə görüşüb
15:38 / 18-03-2024
İlham Əliyev Novruz bayramı münasibətilə Azərbaycan xalqını təbrik edib
15:11 / 18-03-2024
Dövlət qulluğuna imtahanın nəticələri açıqlanıb
14:29 / 18-03-2024
Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi ilə görüşüb - Fotolar
14:23 / 18-03-2024
Belqorodda ölənlərin və yaralanların sayı açıqlanıb
13:56 / 18-03-2024
Zakir Həsənov NATO-nun Baş katibi ilə regional təhlükəsizliyi müzakirə edib - Video - Fotolar
13:42 / 18-03-2024
İlham Əliyev Vladimir Putinə zəng edib - Yenilənib
13:34 / 18-03-2024
Rusiyada seçki: 87,1 milyondan çox vətəndaş səsvermədə iştirak edib
16:40 / 14-03-2024
XI Qlobal Bakı Forumu işə başlayıb - İlham Əliyev tədbirdə çıxış edib (Tam mətn) - Fotolar (Yenilənib)
23:57 / 14-03-2024
Fransada ələ keçən 8659 əsər Türkiyəyə qaytarılacaq - Fotolar
23:47 / 14-03-2024
Dəhşətli statistika: dünyadakı narkomanların təxmini sayı açıqlanıb
18:01 / 16-03-2024
Xl Qlobal Bakı Forumu başa çatıb - (Yenilənib)
01:18 / 16-03-2024
Rusiyaya qarşı yeni koalisiya yaradılıb
16:47 / 16-03-2024
Xocalıda kütləvi məzarlıq: 8-nin şəxsiyyəti müəyyən edilib (Fotolar)
09:47 / 14-03-2024
Avropa Liqası: "Qarabağ" səfərdə "Bayer 04" komandası ilə "döyüşəcək"
16:00 / 14-03-2024
Vergi işçilərinin aylıq əməkhaqları nə qədər artırılıb? - Açıqlama
19:32 / 14-03-2024
Baş nazir taksi sürücüləri ilə bağlı qərar verib
18:00 / 14-03-2024
Magistraturaya qəbul imtahanlarının yekun nəticələri açıqlanıb
23:43 / 14-03-2024
Avropa Liqası: "Bayer 04" və "Qarabağ"ın start heyətləri müəyyənləşib
Azərbaycan iqtisadiyyatına təhdidlər artır - Ekspertlər
Tarix: 27-05-2018 21:26 | Bölmə: Slayd
Ölkənin biznes, maliyyə-bank və digər sektorlarına ciddi problemlər yarana bilər
2018-ci ilin proqnozlarına əsasən Azərbaycan iqtisadiyyatı fiskal stimullaşdırma tədbirləri ilə 1,8 faiz artacaq.
Bu barədə Dünya Bankının “Kriptovalyutalar və Blokçeyn texnologiyaları: Avropa və Mərkəzi Asiya Regionu üzrə İqtisadi Məruzə (Cryptocurrencies and Blockchain: Europe and Central Asia Economic Update)” adlı yeni hesabatında məlumat verilib.
Hesabatda qeyd olunur ki, bu il Azərbaycanın qeyri-neft ÜDM-ində də artım qeydə alınacaq. Qeyri-neft sektorunda artım dövlət investisiyalarının 83 faizədək artması ilə izah olunur.
2018-ci ilin sonuna "Şahdəniz-2" layihəsi çərçivəsində qaz hasilatına başlanacaq:
"2018-ci ilin sonunda neft hasilatının həcminin azalması gözlənilmir. Bundan başqa, 2017-ci il illə müqayisədə 2018-ci ilin sonuna neftin qiymətinin yüksək olacağı və bu qiymətlərin ortamüddətli perspektivdə sabit qalacağı proqnozlaşdırılır".
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, karbohidrogen hasilatının və qeyri-neft ixracı artımının davamlı olması, xarici tələbatın yüksəlməsi və qeyri-neft məhsulları ixracatçılarına dövlət dəstəyinin güclənməsi Azərbaycanda ÜDM artımına müsbət təsir edəcək. Bunu əsas götürən hesabat müəllifləri 2019-cu ildə Azərbaycanda iqtisadi artımın 3,8 faiz, 2020-ci ildə isə 3,2 faiz olacağını proqnozlaşdırırlar.
Nəzərə çatdıraq ki, adətən Dünya Bankının, eləcə də digər beynəlxalq qurumların Azərbaycanla bağlı proqnozları özünü doğrultmur. Bu da onunla izah olunur ki, bu qurumlar həm ölkə daxilindəki real vəziyyəti tam analiz edə bilmir, həm də qeyri-dəqiqi olan rəsmi statistikaya uyğun hesabat hazırlayırlar. Real durumu yerli müstəqil ekspertlər daha dəqiqi dəyərləndirir, eyni zamanda, daha optimal çıxış yolu təklif edirlər.
Azərbaycanda iqtisadi durum və perspektivlə bağlı fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev bildirib ki, ölkədə iqtisadi inkişaf yalnız təşəbbüskarlıq və azad sahibkarlıq sayəsində mümkündür. Onun qənaətincə, administrativ müdaxilələr, imtiyazlı quplara dəstək hesabına hansısa sahələrin ayaqda saxlanması ən yaxşı halda "dopinq effekti" yaradır - belə inkişaf dayanıqlı və effektiv olmur, çəkilən xərclərin və sərf olunan zamanın qısa müddətdən sonra resurs və zaman itkisi olması ilə hər kəs barışır.
İqtisadçı-ekspert bildirib ki, son 3 ildə fermerlərin, əyalətlərdə sosial sahələri və dövlət qurumlarını təmsil edən işçilərin administrativ qaydada pambıq, tütün, şəkər çuğunduru və barama istehsalına cəlb edilməsi də bunun bariz nümunələrindən biridir:
“Statistika Komitəsinin 4 ayın yekunları üzrə yaydığı hesabata görə, 2018-ci ilin yanvar-aprel aylarında əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən şəkər çuğunduru əkini 27.6 faiz, pambıq əkini 23.4 faiz, tütün əkini 17 faiz azalıb. Əvəzində isə tərəvəz əkini 6.5 faiz, çoxillik otların əkini 26 faiz artıb. Halbuki ötən 2 ildə dəfələrlə fermerlər, müstəqil ekspertlər vurğulayırdı ki, texniki bitkilərlə müqayisədə tərəvəz əkini həm əkin sahibəri üçün daha yüksək qazanc gətirir və həm də az zəhmət tələb edir. Üstəlik, tərəvəz əkininin zorakılıqla azaldılması ölkənin ərzaq idxalından asılılığının kəskin artımı üçün risk formalaşdırır. Çoxillik otların məcburi qaydada texniki bitkilərlə əvəzlənməsi isə heyvandarlığın inkişafına, emal sənayesinə (süd məhsullarının emalı) ağır zərbə vurur - necə ki, son 1 ildə heyvandarlığın qida rasionunda həlledici paya malik otun qiyməti kəskin bahalaşıb. Ümid edək ki, statistikadakı məlum azalma administrativ addımlarla fermerlərin işinə müdaxilə edən məmurların çox gec olmadan reallıqla barışmasının nəticəsidir”.
Ekspert ölkədə biznes imkanlarının genişləndirilməsi və inkişafı yollarından da danışıb. Onun qənaətincə, məhdud daxili tələbə malik iqtisadiyyatda biznes yalnız yüksək ixrac gəlirləri hesabına güclü inkişaf edə bilər.
R. Ağayev müqayisələr apararaq, inkişaf perspektivləri barədə mülahizələr də irəli sürüb: “Məsələn, 145 milyon nəfər Rusiya ilə 10 milyon nəfər əhalisi olan Azərbaycanda ixtiyari bir ayaqqabı istehsalçısının potensial müştəri kontingenti arasında fərqin 15 dəfəyə yaxın olduğu göz önündədir. Azərabaycanlı ayaqqabı istehsalçısı müştəri kontingenti arasında bu böyük fərqi əcnəbi müştərilər hesabına qapada bilsə, böyük qazanc sahibi olacaq. Əks halda məhdud müştəri kontingenti bu biznesin genişlənməsinə, yaxşı para qazanıb investisiyaları artırmasına, həm də nəticə etibarı ilə büdcəyə daha çox vergi ödəməsi və daha çox insana məşğulluq imkanı yaratması mümkün olmayacaq. Bunları deməyimin səbəbi Azərbaycanın ixrac statistikasının yaratdığı mənzərədir. Onsuz da ölkəmizin qeyri-neft ixracı məbləğ etibarı ilə çox kiçikdir. Məsələn, 4 ayın yekunlarına görə bütün ixracın cəmi təxminən 8 faizi və ya 485 milyon dolları qeyri-neft sektorunun payına düşüb. Bu məbləğdən bilavasitə təbii resurs sektoruna bağlı olan 2 məhsulun - elektrik enerjisi və qızılın da ixracını nəzərə alsaq, xalis qeyri-resurs sektoru üzrə 4 aylıq ixrac 400 milyon dollardan da az olur. Amma məsələ bunda da deyil: kiçik məbləğdə olan qeyri-neft ixracının özü də çox az sayda ixracatçının əlində cəmləşib. Məsələn, 2018-ci ilin 1-ci rübünün yekunlarına görə, bütün qeyri-neft ixrac gəlirlərinin 58 faizi (təxminən 205 milyon dollar) 20 subyektə çatıb. Öz növbəsində onun da 35 faizə yaxını dövlət şirkətlərinə, 65 faizi isə özəl sektora çatıb. Belə aydın olur ki, özəl sektor üzrə ixracın cəmi 25 faizi qeyri-neft əmtəələrinin, 75 faizi isə neft sektorunun hesabına təmin olunur”.
R. Ağayev qeyd edib ki, Dünya Bankının son hesabatına görə, Gürcüstanda 2.5 mlrd. dollar ixracat gəlirləri təxminən 1200 ixracatçı arasında bölünür. Azərbaycan Gömrük Komitəsi də bu cür təhlillər aparıb, həm qeyri-neft ixracat gəirlərinin neçə ixracatçıya çatıdığı, ixrac dövriyyəsinə görə (məsələn, 1 milyon, 5 milyon, 10 milyon dollaradək və s.) məlumatları paylaşsa, ölkədə qeyri-neft ixracatçılarının potensialı ilə bağlı real mənzərəni daha aydın görmək olar.
İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev isə “Reytinq”ə açıqlamasında digər məqamlara toxunub. O, Azərbaycana yönələn xarici sərmayə ilə bağlı deyib ki, bu sərmayələr 3 ilə 1 milyard dollar və ya 47 faiz azalıb:
“Vəzifə və pul düşkünləri, qabiliyyətsizlər ölkəni elə günə qoyublar ki, artıq xarici sərmayədarlar da burada duruş gətirmir. Hərə bir yolla başını götürüb gedir buralardan. Bu ilin yanvar-aprel dövrünə dair açıqlanmış məlumatlardan məlum olur ki, xarici sərmayə qoyuluşu ötən ilə nəzərən 29 faiz və ya 471 milyon dollar azalıb (faktiki qiymətlərlə). Məsələ ondadır ki, ötən il də, ondan əvvəlki ildə də, xarici sərmayələr azalmışdı, lakin o illərdə azalma səviyyəsi indiki qədər yüksək həddə olmamışdı”.
Ekspert bildirib ki, əgər xarici sərmayələr 2016-cı ildə 14 faiz (312 milyon dollar), 2017-ci ildə 12 faiz (231 milyon dollar) azalmışdırsa, bu il azalma tempi 29 faizə (471 milyon dollar) yüksəlib: “Yəni, ölkəni tərk edən xarici sərmayə bu il ötən ilə nəzərən iki dəfə artıb (471 : 231 ≈ 2 dəfə). Bu tendensiyanı müşahidə edən xarici investor buralara ayaq basmaz.
Ölkəmizə 2015-ci ilin yanvar-aprelində 2,178 milyard, 2016-cı ilin yanvar-aprelində 1,866 milyard, 2017-ci ilin yanvar-aprelində isə 1,635 milyard dollar sərmayə yatıran əcnəbilər bu ilin yanvar-aprelində həmin göstəricini 1,164 milyard dollara qədər azaldıb. Bu tendensiya göstərir ki, rəsmi tribunalardan səsləndirilən fikirlərin tam əksinə olaraq, xaricilər Azərbaycana sərmayə yatırımlarını ilbəil azaltmaqdadır. Sərmayə qoyuluşlarının dörd aylıq həcmi üzrə azalma 2017-ci ilə nəzərən 471 milyon dollar, 2016-cı ilə nəzərən 702 milyon dollar, 2015-ci ilə nəzərən 1 milyard dollar təşkil edib. Deməli, son üç ildə xarici sərmayə qoyuluşu 47 faizə qədər və ya 1 milyard dollar azalıb. Bu, böyük itkidir”.
N. Əliyev hesab edir ki, xarici sərmayə qoyuluşları sahəsində əmələ gəlmiş bu mənzərə ölkədə investisiya mühitinin pisləşdiyini göstərir: “Bu pisləşmə yerli investorlara da mənfi təsir göstərib. Çünki bu il digər mənbələr hesabına əsas kapitala yatırımların səviyyəsi də azalıb. Bütün mənbələrdən əsas kapitala yatırımlar ölkə üzrə 11 faizdən çox düşüb (müqayisəli qiymətlərlə). Belə bir şəraitdə iqtisadi inkişafdan, sayı artmaqda olan əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasından danışmaq absurddur”.
Ekspert son dövrlər bank sektorunda yaranan vəziyyətə də toxunub. Qeyd edib ki, təkcə mart ayında ölkənin bank sektoru 197 milyon manat zərərə düşüb: “Bununla da batmış bank sektorunda son vaxtlar müşahidə olunan müvəqqəti nisbi tərpəniş yenidən tənəzzüllə əvəz olunub. Belə ki, yanvar ayını 87 milyon, yanvar-fevral aylarını 141 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurmuş bank sektoru yanvar-mart dövründə 56 milyon manat zərərlə üzləşib. Bu haqda məlumatı Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yayıb. Bu məlumatların müqayisəsindən belə aydın olur ki, bank sektoru mart ayında 197 milyon manat zərərə düşüb. Bu zərərin məbləği həm yanvar-fevral dövründə əmələ gəlmiş bütün xalis mənfəəti əldən çıxara, həm də 56 milyon manat məbləğində əlavə zərər yarada bilib”.
N. Əliyevin sözlərinə görə, Palatanın açıqladığı məlumatlardan aydın olur ki, bank aktivləri bir ayda (martda) 591 milyon manat azalıb. Cari ilin iki ayında (fevral və martda) isə bankların maliyyə institutlarına yerləşdirdiyi depozitlər 317 milyon manat, qiymətli kağızlara yatırımlar 185 milyon manat, müştərilərə verilən xalis kreditlər 161 milyon manat aşağı düşüb:
“Maliyyə institutlarına buraxılan kreditlərin, banklara məxsus əsas vəsaitlərin və qeyri-maddi aktivlərin səviyyəsində də enmə yaşanıb. Odur ki, bank sektorunda fəallıq zəifləyib, gəlirlər düşüb, vəziyyət yenidən pisləşməyə başlayıb”.
Mərkəzi Bankın yaydığı məlumatlardan isə aydın olur ki, martda bank əmanət və depozitlərinin həcmi 358 milyon manat, o cümlədən, əhalinin əmanətləri 93 milyon, maliyyə təşkilatlarının depozitləri 202 milyon, qeyri-maliyyə təşkilatlarının depozitləri isə 63 milyon manat düşüb. Odur ki, bankların maliyyə və potensial fəaliyyət imkanları da məhdudlaşıb.
Ekspert sonda qeyd edib ki, belə bir vəziyyət, heç şübhəsiz, bank sisteminə inamın itməkdə davam etməsindən irəli gəlir. “Bank sektoru bu vəziyyətdə olan ölkədə ümumi iqtisadi fəallıqdan, inkişafdan danışmaq mənasızdır. Odur ki, boş vədləri bir kənara buraxıb, əməli fəaliyyətə keçmək lazımdır. Real addımlar atmadan, islahatların önünü açmadan gerçək və davamlı müsbət nəticələrə nail olmaq mümkün deyil”,- N. Əliyev deyib.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-05-2018 21:26 | Bölmə: Slayd
Ölkənin biznes, maliyyə-bank və digər sektorlarına ciddi problemlər yarana bilər
2018-ci ilin proqnozlarına əsasən Azərbaycan iqtisadiyyatı fiskal stimullaşdırma tədbirləri ilə 1,8 faiz artacaq.
Bu barədə Dünya Bankının “Kriptovalyutalar və Blokçeyn texnologiyaları: Avropa və Mərkəzi Asiya Regionu üzrə İqtisadi Məruzə (Cryptocurrencies and Blockchain: Europe and Central Asia Economic Update)” adlı yeni hesabatında məlumat verilib.
Hesabatda qeyd olunur ki, bu il Azərbaycanın qeyri-neft ÜDM-ində də artım qeydə alınacaq. Qeyri-neft sektorunda artım dövlət investisiyalarının 83 faizədək artması ilə izah olunur.
2018-ci ilin sonuna "Şahdəniz-2" layihəsi çərçivəsində qaz hasilatına başlanacaq:
"2018-ci ilin sonunda neft hasilatının həcminin azalması gözlənilmir. Bundan başqa, 2017-ci il illə müqayisədə 2018-ci ilin sonuna neftin qiymətinin yüksək olacağı və bu qiymətlərin ortamüddətli perspektivdə sabit qalacağı proqnozlaşdırılır".
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, karbohidrogen hasilatının və qeyri-neft ixracı artımının davamlı olması, xarici tələbatın yüksəlməsi və qeyri-neft məhsulları ixracatçılarına dövlət dəstəyinin güclənməsi Azərbaycanda ÜDM artımına müsbət təsir edəcək. Bunu əsas götürən hesabat müəllifləri 2019-cu ildə Azərbaycanda iqtisadi artımın 3,8 faiz, 2020-ci ildə isə 3,2 faiz olacağını proqnozlaşdırırlar.
Nəzərə çatdıraq ki, adətən Dünya Bankının, eləcə də digər beynəlxalq qurumların Azərbaycanla bağlı proqnozları özünü doğrultmur. Bu da onunla izah olunur ki, bu qurumlar həm ölkə daxilindəki real vəziyyəti tam analiz edə bilmir, həm də qeyri-dəqiqi olan rəsmi statistikaya uyğun hesabat hazırlayırlar. Real durumu yerli müstəqil ekspertlər daha dəqiqi dəyərləndirir, eyni zamanda, daha optimal çıxış yolu təklif edirlər.
Azərbaycanda iqtisadi durum və perspektivlə bağlı fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev bildirib ki, ölkədə iqtisadi inkişaf yalnız təşəbbüskarlıq və azad sahibkarlıq sayəsində mümkündür. Onun qənaətincə, administrativ müdaxilələr, imtiyazlı quplara dəstək hesabına hansısa sahələrin ayaqda saxlanması ən yaxşı halda "dopinq effekti" yaradır - belə inkişaf dayanıqlı və effektiv olmur, çəkilən xərclərin və sərf olunan zamanın qısa müddətdən sonra resurs və zaman itkisi olması ilə hər kəs barışır.
İqtisadçı-ekspert bildirib ki, son 3 ildə fermerlərin, əyalətlərdə sosial sahələri və dövlət qurumlarını təmsil edən işçilərin administrativ qaydada pambıq, tütün, şəkər çuğunduru və barama istehsalına cəlb edilməsi də bunun bariz nümunələrindən biridir:
“Statistika Komitəsinin 4 ayın yekunları üzrə yaydığı hesabata görə, 2018-ci ilin yanvar-aprel aylarında əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən şəkər çuğunduru əkini 27.6 faiz, pambıq əkini 23.4 faiz, tütün əkini 17 faiz azalıb. Əvəzində isə tərəvəz əkini 6.5 faiz, çoxillik otların əkini 26 faiz artıb. Halbuki ötən 2 ildə dəfələrlə fermerlər, müstəqil ekspertlər vurğulayırdı ki, texniki bitkilərlə müqayisədə tərəvəz əkini həm əkin sahibəri üçün daha yüksək qazanc gətirir və həm də az zəhmət tələb edir. Üstəlik, tərəvəz əkininin zorakılıqla azaldılması ölkənin ərzaq idxalından asılılığının kəskin artımı üçün risk formalaşdırır. Çoxillik otların məcburi qaydada texniki bitkilərlə əvəzlənməsi isə heyvandarlığın inkişafına, emal sənayesinə (süd məhsullarının emalı) ağır zərbə vurur - necə ki, son 1 ildə heyvandarlığın qida rasionunda həlledici paya malik otun qiyməti kəskin bahalaşıb. Ümid edək ki, statistikadakı məlum azalma administrativ addımlarla fermerlərin işinə müdaxilə edən məmurların çox gec olmadan reallıqla barışmasının nəticəsidir”.
Ekspert ölkədə biznes imkanlarının genişləndirilməsi və inkişafı yollarından da danışıb. Onun qənaətincə, məhdud daxili tələbə malik iqtisadiyyatda biznes yalnız yüksək ixrac gəlirləri hesabına güclü inkişaf edə bilər.
R. Ağayev müqayisələr apararaq, inkişaf perspektivləri barədə mülahizələr də irəli sürüb: “Məsələn, 145 milyon nəfər Rusiya ilə 10 milyon nəfər əhalisi olan Azərbaycanda ixtiyari bir ayaqqabı istehsalçısının potensial müştəri kontingenti arasında fərqin 15 dəfəyə yaxın olduğu göz önündədir. Azərabaycanlı ayaqqabı istehsalçısı müştəri kontingenti arasında bu böyük fərqi əcnəbi müştərilər hesabına qapada bilsə, böyük qazanc sahibi olacaq. Əks halda məhdud müştəri kontingenti bu biznesin genişlənməsinə, yaxşı para qazanıb investisiyaları artırmasına, həm də nəticə etibarı ilə büdcəyə daha çox vergi ödəməsi və daha çox insana məşğulluq imkanı yaratması mümkün olmayacaq. Bunları deməyimin səbəbi Azərbaycanın ixrac statistikasının yaratdığı mənzərədir. Onsuz da ölkəmizin qeyri-neft ixracı məbləğ etibarı ilə çox kiçikdir. Məsələn, 4 ayın yekunlarına görə bütün ixracın cəmi təxminən 8 faizi və ya 485 milyon dolları qeyri-neft sektorunun payına düşüb. Bu məbləğdən bilavasitə təbii resurs sektoruna bağlı olan 2 məhsulun - elektrik enerjisi və qızılın da ixracını nəzərə alsaq, xalis qeyri-resurs sektoru üzrə 4 aylıq ixrac 400 milyon dollardan da az olur. Amma məsələ bunda da deyil: kiçik məbləğdə olan qeyri-neft ixracının özü də çox az sayda ixracatçının əlində cəmləşib. Məsələn, 2018-ci ilin 1-ci rübünün yekunlarına görə, bütün qeyri-neft ixrac gəlirlərinin 58 faizi (təxminən 205 milyon dollar) 20 subyektə çatıb. Öz növbəsində onun da 35 faizə yaxını dövlət şirkətlərinə, 65 faizi isə özəl sektora çatıb. Belə aydın olur ki, özəl sektor üzrə ixracın cəmi 25 faizi qeyri-neft əmtəələrinin, 75 faizi isə neft sektorunun hesabına təmin olunur”.
R. Ağayev qeyd edib ki, Dünya Bankının son hesabatına görə, Gürcüstanda 2.5 mlrd. dollar ixracat gəlirləri təxminən 1200 ixracatçı arasında bölünür. Azərbaycan Gömrük Komitəsi də bu cür təhlillər aparıb, həm qeyri-neft ixracat gəirlərinin neçə ixracatçıya çatıdığı, ixrac dövriyyəsinə görə (məsələn, 1 milyon, 5 milyon, 10 milyon dollaradək və s.) məlumatları paylaşsa, ölkədə qeyri-neft ixracatçılarının potensialı ilə bağlı real mənzərəni daha aydın görmək olar.
İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev isə “Reytinq”ə açıqlamasında digər məqamlara toxunub. O, Azərbaycana yönələn xarici sərmayə ilə bağlı deyib ki, bu sərmayələr 3 ilə 1 milyard dollar və ya 47 faiz azalıb:
“Vəzifə və pul düşkünləri, qabiliyyətsizlər ölkəni elə günə qoyublar ki, artıq xarici sərmayədarlar da burada duruş gətirmir. Hərə bir yolla başını götürüb gedir buralardan. Bu ilin yanvar-aprel dövrünə dair açıqlanmış məlumatlardan məlum olur ki, xarici sərmayə qoyuluşu ötən ilə nəzərən 29 faiz və ya 471 milyon dollar azalıb (faktiki qiymətlərlə). Məsələ ondadır ki, ötən il də, ondan əvvəlki ildə də, xarici sərmayələr azalmışdı, lakin o illərdə azalma səviyyəsi indiki qədər yüksək həddə olmamışdı”.
Ekspert bildirib ki, əgər xarici sərmayələr 2016-cı ildə 14 faiz (312 milyon dollar), 2017-ci ildə 12 faiz (231 milyon dollar) azalmışdırsa, bu il azalma tempi 29 faizə (471 milyon dollar) yüksəlib: “Yəni, ölkəni tərk edən xarici sərmayə bu il ötən ilə nəzərən iki dəfə artıb (471 : 231 ≈ 2 dəfə). Bu tendensiyanı müşahidə edən xarici investor buralara ayaq basmaz.
Ölkəmizə 2015-ci ilin yanvar-aprelində 2,178 milyard, 2016-cı ilin yanvar-aprelində 1,866 milyard, 2017-ci ilin yanvar-aprelində isə 1,635 milyard dollar sərmayə yatıran əcnəbilər bu ilin yanvar-aprelində həmin göstəricini 1,164 milyard dollara qədər azaldıb. Bu tendensiya göstərir ki, rəsmi tribunalardan səsləndirilən fikirlərin tam əksinə olaraq, xaricilər Azərbaycana sərmayə yatırımlarını ilbəil azaltmaqdadır. Sərmayə qoyuluşlarının dörd aylıq həcmi üzrə azalma 2017-ci ilə nəzərən 471 milyon dollar, 2016-cı ilə nəzərən 702 milyon dollar, 2015-ci ilə nəzərən 1 milyard dollar təşkil edib. Deməli, son üç ildə xarici sərmayə qoyuluşu 47 faizə qədər və ya 1 milyard dollar azalıb. Bu, böyük itkidir”.
N. Əliyev hesab edir ki, xarici sərmayə qoyuluşları sahəsində əmələ gəlmiş bu mənzərə ölkədə investisiya mühitinin pisləşdiyini göstərir: “Bu pisləşmə yerli investorlara da mənfi təsir göstərib. Çünki bu il digər mənbələr hesabına əsas kapitala yatırımların səviyyəsi də azalıb. Bütün mənbələrdən əsas kapitala yatırımlar ölkə üzrə 11 faizdən çox düşüb (müqayisəli qiymətlərlə). Belə bir şəraitdə iqtisadi inkişafdan, sayı artmaqda olan əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasından danışmaq absurddur”.
Ekspert son dövrlər bank sektorunda yaranan vəziyyətə də toxunub. Qeyd edib ki, təkcə mart ayında ölkənin bank sektoru 197 milyon manat zərərə düşüb: “Bununla da batmış bank sektorunda son vaxtlar müşahidə olunan müvəqqəti nisbi tərpəniş yenidən tənəzzüllə əvəz olunub. Belə ki, yanvar ayını 87 milyon, yanvar-fevral aylarını 141 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurmuş bank sektoru yanvar-mart dövründə 56 milyon manat zərərlə üzləşib. Bu haqda məlumatı Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yayıb. Bu məlumatların müqayisəsindən belə aydın olur ki, bank sektoru mart ayında 197 milyon manat zərərə düşüb. Bu zərərin məbləği həm yanvar-fevral dövründə əmələ gəlmiş bütün xalis mənfəəti əldən çıxara, həm də 56 milyon manat məbləğində əlavə zərər yarada bilib”.
N. Əliyevin sözlərinə görə, Palatanın açıqladığı məlumatlardan aydın olur ki, bank aktivləri bir ayda (martda) 591 milyon manat azalıb. Cari ilin iki ayında (fevral və martda) isə bankların maliyyə institutlarına yerləşdirdiyi depozitlər 317 milyon manat, qiymətli kağızlara yatırımlar 185 milyon manat, müştərilərə verilən xalis kreditlər 161 milyon manat aşağı düşüb:
“Maliyyə institutlarına buraxılan kreditlərin, banklara məxsus əsas vəsaitlərin və qeyri-maddi aktivlərin səviyyəsində də enmə yaşanıb. Odur ki, bank sektorunda fəallıq zəifləyib, gəlirlər düşüb, vəziyyət yenidən pisləşməyə başlayıb”.
Mərkəzi Bankın yaydığı məlumatlardan isə aydın olur ki, martda bank əmanət və depozitlərinin həcmi 358 milyon manat, o cümlədən, əhalinin əmanətləri 93 milyon, maliyyə təşkilatlarının depozitləri 202 milyon, qeyri-maliyyə təşkilatlarının depozitləri isə 63 milyon manat düşüb. Odur ki, bankların maliyyə və potensial fəaliyyət imkanları da məhdudlaşıb.
Ekspert sonda qeyd edib ki, belə bir vəziyyət, heç şübhəsiz, bank sisteminə inamın itməkdə davam etməsindən irəli gəlir. “Bank sektoru bu vəziyyətdə olan ölkədə ümumi iqtisadi fəallıqdan, inkişafdan danışmaq mənasızdır. Odur ki, boş vədləri bir kənara buraxıb, əməli fəaliyyətə keçmək lazımdır. Real addımlar atmadan, islahatların önünü açmadan gerçək və davamlı müsbət nəticələrə nail olmaq mümkün deyil”,- N. Əliyev deyib.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 00:07
Azərbaycanda Novruz bayramı qeyd olunur
Dünən, 23:11
Ukrayna ordusu geri çəkilir
Dünən, 23:00
Rusiya Almaniyanı soyqırımda ittiham edir
Dünən, 21:30
NATO Baş katibi: "Azərbaycanla yeni çərçivə sənədinin razılaşdırılması üzərində iş aparırıq" - Müsahibə
Dünən, 20:16
Borrell ikibaşlı danışır
Dünən, 19:44
Keçmiş vəzifəli şəxslərin işi məhkəmə icraatındadır
Dünən, 16:28
Yuxusuzluq kökəlməyə səbəb olur - Araşdırma
Dünən, 13:42
İlham Əliyev Vladimir Putinə zəng edib - Yenilənib
Dünən, 12:42
Dövlət İmtahan Mərkəzi prokurorluğa müraciət edəcək
Dünən, 12:35
Prezident Xankəndidə Novruz tonqalını alovlandırıb, xalqı təbrik edib - Fotolar (Yenilənib)
Dünən, 11:57
Füzuliyə daha 34 ailə yola salınıb - Yenilənib
16-03-2024, 15:07
Odessaya ballistik raket hücumu... - Nəticə dəhşətli olub
16-03-2024, 01:18
Rusiyaya qarşı yeni koalisiya yaradılıb
16-03-2024, 00:41
Milyarderlər TikTok-u almağa hazırlaşır
15-03-2024, 17:51
Putinin əlavə olaraq 2 min qeyri-strateji nüvə silahı var
15-03-2024, 12:11
İran öz sərhəddində “ikinci İsrail” istəyirmi?
14-03-2024, 23:57
Fransada ələ keçən 8659 əsər Türkiyəyə qaytarılacaq - Fotolar
14-03-2024, 23:47
Dəhşətli statistika: dünyadakı narkomanların təxmini sayı açıqlanıb
14-03-2024, 18:00
Magistraturaya qəbul imtahanlarının yekun nəticələri açıqlanıb
14-03-2024, 17:07
Vəzifəli şəxs cinayət başında yaxalanıb
14-03-2024, 12:11
Paşinyanın sülh qovşağı....
13-03-2024, 16:53
Vahid Hacıyev Prezidentin xüsusi nümayəndəsi təyin edilib
13-03-2024, 12:58
Paşinyan KTMT-yə mesaj göndərdi - İrəvan kimi müttəfiq sayır?
13-03-2024, 09:56
Putin: “Rusiya nüvə müharibəsinə hazırdır”
13-03-2024, 09:38
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək - Bu tarixdə
12-03-2024, 16:32
Azərbaycana qarşı daha bir təhlükəli plan hazırlanır
12-03-2024, 16:12
Rusiyada kütləvi həbslər başlayıb
12-03-2024, 13:21
Türkiyə ABŞ-a lazımdırmı? Lazımdırsa, hansı statusda?
12-03-2024, 12:53
Rusiya od içində: şəhər və kəndlər kütləvi hücuma məruz qalıb - Fotolar
12-03-2024, 10:55
ABŞ müttəfiqlərinə milyardlar xərcləmək istəyir
11-03-2024, 22:33
Avropa silah ticarətini artırır
11-03-2024, 19:08
Qazaxıstan prezidenti Azərbaycana gəlib, yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib+) - Fotolar
11-03-2024, 16:53
Sabiq baş nazir: “Azərbaycan Ermənistanı blokadaya sala bilər”
11-03-2024, 12:07
Ermənistanın qaytaracağı 4 kənd və sovet xəritələri - Təhlil
11-03-2024, 11:00
Məhkəmə deputat Cavanşir Feyziyevin mülkləri üzərindəki həbs qərarını qüvvədə saxlayıb
11-03-2024, 00:02
Azərbaycanda Ramazan ayı başlayıb
10-03-2024, 23:40
Boris Conson Venesuelaya gizli səfər edib
9-03-2024, 19:18
Rəsmi Bakı Ermənistandan işğal altındakı kəndləri tələb edir
9-03-2024, 10:48
Paşinyanın böyük müharibəyə doğru 4 addımı
8-03-2024, 21:13
“Toplum TV”-nin beş əməkdaşı həbs edilib - Siyahı
7-03-2024, 20:06
Hollivud ulduzları böyük təhlükəyə qarşı səfərbər olunub - Çağırış
7-03-2024, 14:37
Erkən ölümlərdən necə qorunmaq olar?