Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur

Xəbər lenti

01:22 / 21-09-2019

Azərbaycanın Xalq artisti Parisdə səhnəyə çıxacaq

00:58 / 21-09-2019

Fırıldaqçı deputatın fəaliyyəti araşdırılmalıdır - Tələb

00:34 / 21-09-2019

İŞİD-in edamçısı Türkiyədə tutuldu

20:23 / 20-09-2019

Fuad Qəhrəmanlı AXCP sədrinin müavini postundan istefa verdi - Bəyanat

19:42 / 20-09-2019

Məhbuslar həbsxanada qiyama qalxdı - Dağıstanda

19:34 / 20-09-2019

ABŞ İran Milli Bankına sanksiya tətbiq edib

18:49 / 20-09-2019

Gürcüstan prezidenti ABŞ-a səfər edəcək

17:50 / 20-09-2019

Nizami Cəfərovla bağlı sərəncam imzalandı

17:46 / 20-09-2019

İlham Əliyev Elmin İnkişafı Fonduna direktor təyin etdi - Sərəncam

17:25 / 20-09-2019

Prezident Azərbaycanın neft sənayesi işçilərinə təbrik ünvanlayıb

17:15 / 20-09-2019

ABŞ-ın dövlət katibi İlham Əliyevi təbrik edib - Mətn

17:01 / 20-09-2019

Mərkəzi Bank dolların 3 günlük rəsmi məzənnəsini açıqladı

16:55 / 20-09-2019

İki nazirlik “Karvan-L” şirkətini cərimələdi

16:45 / 20-09-2019

“Deputat vəsiqəsi necə girov qoyula bilər axı?" - Hüquqşünas rəyi

16:39 / 20-09-2019

Azərbaycan Ordusunun genişmiqyaslı təlimləri başa çatıb

16:23 / 20-09-2019

Zakir Həsənov generalları topladı - MN-də müşavirə

16:17 / 20-09-2019

Deputatın girov qoyduğu vəsiqələrin görüntüləri yayıldı - Foto

16:05 / 20-09-2019

Arif Babayev təkrar əməliyyat olunacaq

16:01 / 20-09-2019

Əli Kərimli: “AXCP ailə-məişət münasibətlərini tənzimləmək üçün yaranmayıb”

15:54 / 20-09-2019

Şəhriyar Məmmədyarovla Teymur Rəcəbov Dünya Kubokunda qarşılaşıblar

15:30 / 20-09-2019

Hakimiyyətə iddialı partiya rəhbərinin ailəsi

15:23 / 20-09-2019

DİN keçmiş polis rəisinə kələk gələn "general"la bağlı açıqlama yaydı

15:20 / 20-09-2019

Rövnəq Abdullayev: "Əsrin müqaviləsi"ndən sonra ölkəyə 265 milyard dollar investisiya qoyulub"

15:08 / 20-09-2019

“Twitter” səudiyyəli jurnalistin heyfini qatildən aldı

14:51 / 20-09-2019

Şəhid polkovnikin ailəsi dövlət başçısına müraciət etdi - Səbəb

14:21 / 20-09-2019

Xalq yazıçısı: "Söyüşçül sosial şəbəkə istifadəçiləri bloklanmalıdır"

14:16 / 20-09-2019

Sabiq diktator ölümqabağı son mesajını yazıb

14:12 / 20-09-2019

General Həftər ABŞ səfiri ilə görüşdü

14:11 / 20-09-2019

Gürcüstan prezidenti ilə bağlı istintaq başlayıb

14:02 / 20-09-2019

“S-400”lərin Türkiyədə quraşdırılması dekabrda başa çatacaq

Ən çox oxunanlar

00:59 / 18-09-2019

Xalqı Qarabağ üçün səfərbər etmək istəyirlər

15:49 / 19-09-2019

Müəllimləri yenidən sorğu-sual edəcəklər

23:55 / 19-09-2019

Vilayət Eyvazov idarə rəsini vəzifədən kənarlaşdırıb

15:00 / 19-09-2019

Ramil Usubovdan Təhlükəsizlik Şurasında ilk dəyişiklik - Yeni təyinat

18:17 / 17-09-2019

"Xalq artisti”, "Tərəqqi", fərdi təqaüd... - Prezident bir qrup şəxsi təltif etdi + TAM SİYAHI

15:12 / 18-09-2019

Nazirlik peşə məktəblərində işləmək istəyənlərə müraciət edib

12:52 / 16-09-2019

AzTV sədri telekanalın adını dəyişdirib - Foto

13:29 / 17-09-2019

İsa Qəmbərin qardaşı Müsavat başqanlığına namizədlərə müraciət etdi - Foto

13:33 / 16-09-2019

Həlak olan pilotun ailəsi DTX-ya müraciət edib - Foto

13:52 / 17-09-2019

Hərbi qulluqçuların pensiya təminatında dəyişiklik edildi

14:46 / 16-09-2019

Şəhid ailələrinin 530 min manatını mənimsəyiblər

14:09 / 17-09-2019

Ailə quran müğənni toy gecəsi problemlə üzləşib

Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur
Tarix: 20-01-2018 00:08 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ

Şirift ölçüsü:

Postsovet məkanında baş verən proseslər, keçmiş sovet respublikalarının Qərb və Rusiya ilə münasibətlərindəki dəyişikliklər çox və ya az dərəcədə bizim ölkəyə də təsir edir. Məsələn, Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstana hərbi müdaxiləsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün həyati önəmli neft-qaz kəmərlərinə təhlükə yaratmışdı. Hətta belə təhlükələr yaranmasa da, postsovet məkanında baş verənlər bizim üçün Suriya kimi ölkələrdəki proseslərdən daha önəmlidir.

Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin bərpasının 27-ci ilini yaşasa da, hələ də keçmiş sovet respublikası “libası”ndan xilas ola bilməyib. Əslində, üç Baltikyanı respublika - Litva, Latviya və Estoniya istisna olmaqla, keçmiş sovet respublikalarından heç biri həmin “libası”nı çıxarmağı bacarmayıb.

Ancaq Gürcüstan, Ukrayna və Moldova keçmiş sovet respublikası “libası”ndan çıxmaq istiqamətində ciddi addımlar atırlar.

Ermənistanda da zaman-zaman Rusiyaya qarşı çıxışlar səslənir. Hətta İrəvan Avropa İttifaqı ilə Assosiativ Saziş də imzalayıb.

Gürcüstanla da məsələ məlumdur.

Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur

Ukraynaya gəlincə, bu ölkənin Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq cəhdinə cavabında Moskva Krımı ilhaq etdi. Bu azmış kimi, üstəlik, Ukraynanın Şərq vilayətlərində separtizmi alovlandırdı. Bu isə Kiyevin birmənalı qərbyönümlü siyasət yürütməsinə, dərin siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatlar aparmasına mane olur.

Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq istəyən respublikalardan biri olan Moldovada baş verən proseslər isə xüsusi ilə seçilir.

Qeyd edək ki, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişmə ənənəsi formalaşıb. Hazırda dövlət başçısı postunu tutan İqor Dadon beşinci prezidentdir.

İlk iki prezident - Mirça Snequr və Petr Luçinski - hər biri yalnız bir seçki müddətində dövlət başçısı olublar.

Üçüncü prezident - kommunist Valdimir Voronin iki müddət dövlət başçısı olub.

Dördüncü prezident - Nikola Timofti də cəmi bir prezidentlik müddətində dövləti idarə edib.

2009-2010-cu illərdə prezident kürsüsündə Mixay Qimpu, 2010-2012-ci illərdə isə Marian Lupu əyləşib.

Şərhçilər Moldovada hakimiyyətin seçkilər yolu ilə dəyişməsini bu ölkənin parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması ilə izah edirlər.

Ekspertlərin fikrincə, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişməsi və parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması Moskvanın bu postsovet respublikasında möhkəmlənməsinə mane olan ən böyük amildir. Bu amil Moskvanın təsirinin artmasına mane olduğu kimi, Moldovanın zəif, tərəddüdlü olsa da, Avroatlantik məkana inteqrasiya kursu götürməsini təmin edir.

Moldovanın son bir ilə kimi Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunda müşahidə olunan tərəddüdləri bu gün qətliyyətli addımlar əvəz edib. Baxmayaraq ki, hazırki dövlət başçısı İqor Dadon Rusiyayönümlü siaysətçidir və Moldovanın Moskvanın layihəsi olan Avrasiya İqtisadi İttifaqında yer almasına çalışır.

Prezidentdən fərqli olaraq Kişniyovun siyasi elitası və qərarverici bürokratiyası ölkənin Avroatlantik struktura intqerasiyasına çalışır. Demək olar ki, artıq bu istiqamətdə müəyyən nailiyyətlər də var.

Moldovanın qərbyönümlü siyasətçiləri üçün 2018-ci il xüsusi önəm daşıyır. Çünki bu il Moldova Demokratik Respublikasının Rumıniya ilə birləşməsinin 100 ili tamam olur. O zaman Rumıniya ilə birlik cəmi bir il çəkmişdi və Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsindən sonra Kişniyov yenidən Moskvanın nəzarətinə keçmişdi.

Moldovanın qərbyönlü siyasətçiləri hesab edir ki, Rumıniya ilə birləşmək (uniri) üçün 100 il əvvələ nisbətən indi daha yaxşı imkanlar mövcuddur. Çünki Rumıniya Avropa Birliyinin və NATO-nun üzvüdür. Əgər birləşmə baş tutarsa, Rusiya 99 il əvvəl olduğu kimi, yenidən Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə edə bilməz.

Digər tərəfdən, hətta bu birləşmə olmadan belə, Rusiyanın Moldovaya hərbi müdaxiləsinə mane olan bəzi amillər var. Məsələn, Moldova parlamentinin qəbul etdiyi qanunvericilik aktına görə ehtiyac yaranarsa, Rumıniya ordusu Moldova ərazisinə daxil ola bilər. Bu sənədin məhz Rusiyadan gələ biləcək hərbi müdaxilə təhlükəsinə qarşı qəbul olunduğu isə hamıya aydındır.

Moldova parlamenti həm də ölkə qanunvericiliyini Rumıniya qanunvericiliyinə uyğunlaşdırmağa çalışır. Bu iki ölkənin energetika sisteminin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi məsafə qət edilib.

Rumıniya eyni zamanda Moldovanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Moldovada iki minə yaxın rumın kapitalı ilə yaradılmış şirkət fəaliyyət göstərir. Məhz iqtisadi amil Moldovada Rumıniya ilə birlik tərəfdarlarının hər ötən gün daha da güclənməsinə səbəb olur.

Orta məktəblərdə vahid tarix və dil - Rumıniya tarixi və rumın dili öyrədilir. Rusiyayönümlü prezident İqor Dadonun Rumıniya tarixi dərsliyini Moldova tarixi ilə, rumın dilini isə moldovan dili ilə əvəz etmək cəhdləri fayda vermədi.

Moldova parlamenti, Konstitusiya Məhkəməsi isə prezidentin ölkənin siyasi həyatına təsir imkanlarını minimuma endirmək istiqamətində cəsarətli addımlar atmaqla yanaşı, Rusiyanın da təsir imkanlarını azaltmaqdan çəkinmir. Rusiyanın rəhbər şəxslərinin ölkə ərazisinə buraxılmaması, Moskvanın təbliğat maşınının qarşısının alınması kimi addımlar atan Kişniyov, belə görünür ki, “Sovet libasını” çıxarmaqda qərarlıdır. Bu zaman Kişniyov Moskvanı aşağılamaqdan da çəkinmir.

Moldovanın bəzi addımları kənar müşahidəçiyə təxtibat kimi də görünə bilər. Ancaq Kişniyovda gözəl bilirlər ki, Rusiya indi Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə imkanlarına malik deyil. Ukraynaya görə Qərblə tarixin ən soyuq mərhələsini yaşayan Moskvanın Moldovaya hərbi müdaxiləsi Rusiyanın tam təcridinə gətirib çıxara bilər. Buna görə də Kişniyovun aşağılayaçı addımlarına, hərəkətlərinə yalnız sözlə cavab verir.

Moldova isə bütün bunlarla kifayətlənmək istəmir və Rusiyanın təsir zonasını legitimləşdirən Müstqəil Dövlətlər Birliyi adlı qurumdan da çıxmağa çalışır. Bu, həm də Moldovanın Rumıniya ilə birləşmə yolundakı maneələrdən daha birinin aradan qaldırılması deməkdir.

Moldovanın MDB-dən çıxması həm də Rusiyanın postsovet məkanındakı təsir dairəsinin daha da daralması anlamına gəlir ki, bu da “Sovet libası”ndan yaxa qurtarmaq istəyən keçmiş sovet respublikalarının müstəqilliklərini artırmaq yolunda əlavə imkanların yaranmasıdır.

Ana səhifəyə dön