Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur

Xəbər lenti

13:47 / 25-05-2019

İcra başçısından etiraz doğuran qərar: Süleyman Mikayılov məscidin hasarını sökdürdü - FOTOLAR

13:32 / 25-05-2019

Sabah Bakıda və rayonlarda yağış yağacaq - Proqnoz

12:54 / 25-05-2019

Müğənni Rəqsanə: “Həyatdan tez köçmək istəyirəm"

12:49 / 25-05-2019

Azarın “Real”a transferi Bakıdakı finaldan sonraya qaldı

12:30 / 25-05-2019

Azərbaycanda 400 mindən çox insan repressiyaya məruz qalıb

12:27 / 25-05-2019

“Fiorentina”nı amerikalı milyarder aldı

12:22 / 25-05-2019

Bakıda kafe sahibi qətlə yetirildi

12:02 / 25-05-2019

Yevlaxda çətənə yetişdirən şəxs saxlanılıb - Əməliyyat

11:59 / 25-05-2019

Donald Tramp: “Tereza Meyi çox sevirəm”

11:51 / 25-05-2019

Heroin satan iki keçmiş məhkum tutuldu

11:36 / 25-05-2019

Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 42 nəfər saxlanılıb

11:36 / 25-05-2019

Yanğın söndürən helikopter qəzaya uğradı, ölənlər var

11:33 / 25-05-2019

İddia: “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının kamil nüsxəsi İrandadır - Fotolar

11:04 / 25-05-2019

Dəhşətli yanğın: 20-yə yaxın məktəbli öldü

10:37 / 25-05-2019

Zərif: “Pompeonun telefon zənginə niyə cavab verməliyəm ki?”

10:21 / 25-05-2019

Neftçalada intihar baş verib

09:52 / 25-05-2019

Ermənistan atəşkəsə əməl etmir - Atışma

09:07 / 25-05-2019

Bakıda yaşayış binasında yanğın olub - FHN

01:55 / 25-05-2019

Saakaşvili ayın 29-da Ukraynaya qayıda bilər

01:33 / 25-05-2019

Tramp 2020-ci il seçkilərində qalib gələcəyinə inanır

01:12 / 25-05-2019

Həbsxanada atışma: Onlarla məhbus ölüb - Yenilənib

00:38 / 25-05-2019

Qaqarini öldürən adamın adı açıqlandı

00:12 / 25-05-2019

Çempion “Qalatasaray” mövsümü məğlubiyyətlə bitirdi

00:03 / 25-05-2019

Leysan və dolu Daşkəsənə ziyan vurub

23:32 / 24-05-2019

Kreditlərdə zaminliyə xitam veriləcək? - İqtisadçıdan şərh

22:45 / 24-05-2019

Ramazanın 20-ci gününün duası: imsak və iftar vaxtı

20:39 / 24-05-2019

Fransada partlayış törədildi, yaralılar var

19:23 / 24-05-2019

XİN başçısından Azərbaycana mesaj: "Sərhədlə bağlı ən vacibi "Keşikçidağ" və onun ətrafındakı vəziyyətdir”

19:09 / 24-05-2019

Poroşenkonun partiyası adını dəyişdi

18:48 / 24-05-2019

Rusiyaya güclü qar yağdı: Məktəblər və yollar bağlandı

Ən çox oxunanlar

01:46 / 23-05-2019

“Eurovision”un nəticələrinə yenidən baxıldı, Çingiz Mustafayevin yeri dəyişdi

14:13 / 23-05-2019

Keçmiş gömrükçülər Gömrük Komitəsinin binası qarşısında etiraz aksiyası keçirəcək - Səbəb

15:42 / 22-05-2019

İsgəndər Həmidovun həbsi gündəmdə: tərəfdarları istintaqa sensasiyalı ifadələr veriblər

14:25 / 21-05-2019

Deputat: “Məmurlar Prezidentin islahat layihəsini boykot edir” - Müsahibə

00:38 / 25-05-2019

Qaqarini öldürən adamın adı açıqlandı

16:26 / 20-05-2019

İsgəndər Həmidov ağır vəziyyətdə xaricə aparıldı

00:08 / 21-05-2019

İş adamı İlham Əliyevdən kömək istədi: “Ailəmin və yaxınlarımın həyatı təhlükədədir”

13:30 / 22-05-2019

Fuad Muradov adaşına bir bəyanatı da çox gördü

10:00 / 21-05-2019

Rusiyada saxlanılan jurnalist Fuad Abbasovu qəddarcasına döyüblər - Kimlər döydürüb?

19:59 / 21-05-2019

Türkiyə İrandan neft alışını dayandırdı - Fotolar

14:52 / 21-05-2019

Rəsmi Yerevan Rusiya XİN-ə etiraz edir: "Biz Türkiyə və Qafqaz tatarlarına qarşı mübarizə aparırıq"

13:20 / 21-05-2019

Deputat: "Təhsildə maaşın aşağı olması qəbuledilməzdir"

Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur
Tarix: 20-01-2018 00:08 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ

Şirift ölçüsü:

Postsovet məkanında baş verən proseslər, keçmiş sovet respublikalarının Qərb və Rusiya ilə münasibətlərindəki dəyişikliklər çox və ya az dərəcədə bizim ölkəyə də təsir edir. Məsələn, Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstana hərbi müdaxiləsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün həyati önəmli neft-qaz kəmərlərinə təhlükə yaratmışdı. Hətta belə təhlükələr yaranmasa da, postsovet məkanında baş verənlər bizim üçün Suriya kimi ölkələrdəki proseslərdən daha önəmlidir.

Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin bərpasının 27-ci ilini yaşasa da, hələ də keçmiş sovet respublikası “libası”ndan xilas ola bilməyib. Əslində, üç Baltikyanı respublika - Litva, Latviya və Estoniya istisna olmaqla, keçmiş sovet respublikalarından heç biri həmin “libası”nı çıxarmağı bacarmayıb.

Ancaq Gürcüstan, Ukrayna və Moldova keçmiş sovet respublikası “libası”ndan çıxmaq istiqamətində ciddi addımlar atırlar.

Ermənistanda da zaman-zaman Rusiyaya qarşı çıxışlar səslənir. Hətta İrəvan Avropa İttifaqı ilə Assosiativ Saziş də imzalayıb.

Gürcüstanla da məsələ məlumdur.

Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur

Ukraynaya gəlincə, bu ölkənin Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq cəhdinə cavabında Moskva Krımı ilhaq etdi. Bu azmış kimi, üstəlik, Ukraynanın Şərq vilayətlərində separtizmi alovlandırdı. Bu isə Kiyevin birmənalı qərbyönümlü siyasət yürütməsinə, dərin siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatlar aparmasına mane olur.

Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq istəyən respublikalardan biri olan Moldovada baş verən proseslər isə xüsusi ilə seçilir.

Qeyd edək ki, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişmə ənənəsi formalaşıb. Hazırda dövlət başçısı postunu tutan İqor Dadon beşinci prezidentdir.

İlk iki prezident - Mirça Snequr və Petr Luçinski - hər biri yalnız bir seçki müddətində dövlət başçısı olublar.

Üçüncü prezident - kommunist Valdimir Voronin iki müddət dövlət başçısı olub.

Dördüncü prezident - Nikola Timofti də cəmi bir prezidentlik müddətində dövləti idarə edib.

2009-2010-cu illərdə prezident kürsüsündə Mixay Qimpu, 2010-2012-ci illərdə isə Marian Lupu əyləşib.

Şərhçilər Moldovada hakimiyyətin seçkilər yolu ilə dəyişməsini bu ölkənin parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması ilə izah edirlər.

Ekspertlərin fikrincə, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişməsi və parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması Moskvanın bu postsovet respublikasında möhkəmlənməsinə mane olan ən böyük amildir. Bu amil Moskvanın təsirinin artmasına mane olduğu kimi, Moldovanın zəif, tərəddüdlü olsa da, Avroatlantik məkana inteqrasiya kursu götürməsini təmin edir.

Moldovanın son bir ilə kimi Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunda müşahidə olunan tərəddüdləri bu gün qətliyyətli addımlar əvəz edib. Baxmayaraq ki, hazırki dövlət başçısı İqor Dadon Rusiyayönümlü siaysətçidir və Moldovanın Moskvanın layihəsi olan Avrasiya İqtisadi İttifaqında yer almasına çalışır.

Prezidentdən fərqli olaraq Kişniyovun siyasi elitası və qərarverici bürokratiyası ölkənin Avroatlantik struktura intqerasiyasına çalışır. Demək olar ki, artıq bu istiqamətdə müəyyən nailiyyətlər də var.

Moldovanın qərbyönümlü siyasətçiləri üçün 2018-ci il xüsusi önəm daşıyır. Çünki bu il Moldova Demokratik Respublikasının Rumıniya ilə birləşməsinin 100 ili tamam olur. O zaman Rumıniya ilə birlik cəmi bir il çəkmişdi və Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsindən sonra Kişniyov yenidən Moskvanın nəzarətinə keçmişdi.

Moldovanın qərbyönlü siyasətçiləri hesab edir ki, Rumıniya ilə birləşmək (uniri) üçün 100 il əvvələ nisbətən indi daha yaxşı imkanlar mövcuddur. Çünki Rumıniya Avropa Birliyinin və NATO-nun üzvüdür. Əgər birləşmə baş tutarsa, Rusiya 99 il əvvəl olduğu kimi, yenidən Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə edə bilməz.

Digər tərəfdən, hətta bu birləşmə olmadan belə, Rusiyanın Moldovaya hərbi müdaxiləsinə mane olan bəzi amillər var. Məsələn, Moldova parlamentinin qəbul etdiyi qanunvericilik aktına görə ehtiyac yaranarsa, Rumıniya ordusu Moldova ərazisinə daxil ola bilər. Bu sənədin məhz Rusiyadan gələ biləcək hərbi müdaxilə təhlükəsinə qarşı qəbul olunduğu isə hamıya aydındır.

Moldova parlamenti həm də ölkə qanunvericiliyini Rumıniya qanunvericiliyinə uyğunlaşdırmağa çalışır. Bu iki ölkənin energetika sisteminin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi məsafə qət edilib.

Rumıniya eyni zamanda Moldovanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Moldovada iki minə yaxın rumın kapitalı ilə yaradılmış şirkət fəaliyyət göstərir. Məhz iqtisadi amil Moldovada Rumıniya ilə birlik tərəfdarlarının hər ötən gün daha da güclənməsinə səbəb olur.

Orta məktəblərdə vahid tarix və dil - Rumıniya tarixi və rumın dili öyrədilir. Rusiyayönümlü prezident İqor Dadonun Rumıniya tarixi dərsliyini Moldova tarixi ilə, rumın dilini isə moldovan dili ilə əvəz etmək cəhdləri fayda vermədi.

Moldova parlamenti, Konstitusiya Məhkəməsi isə prezidentin ölkənin siyasi həyatına təsir imkanlarını minimuma endirmək istiqamətində cəsarətli addımlar atmaqla yanaşı, Rusiyanın da təsir imkanlarını azaltmaqdan çəkinmir. Rusiyanın rəhbər şəxslərinin ölkə ərazisinə buraxılmaması, Moskvanın təbliğat maşınının qarşısının alınması kimi addımlar atan Kişniyov, belə görünür ki, “Sovet libasını” çıxarmaqda qərarlıdır. Bu zaman Kişniyov Moskvanı aşağılamaqdan da çəkinmir.

Moldovanın bəzi addımları kənar müşahidəçiyə təxtibat kimi də görünə bilər. Ancaq Kişniyovda gözəl bilirlər ki, Rusiya indi Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə imkanlarına malik deyil. Ukraynaya görə Qərblə tarixin ən soyuq mərhələsini yaşayan Moskvanın Moldovaya hərbi müdaxiləsi Rusiyanın tam təcridinə gətirib çıxara bilər. Buna görə də Kişniyovun aşağılayaçı addımlarına, hərəkətlərinə yalnız sözlə cavab verir.

Moldova isə bütün bunlarla kifayətlənmək istəmir və Rusiyanın təsir zonasını legitimləşdirən Müstqəil Dövlətlər Birliyi adlı qurumdan da çıxmağa çalışır. Bu, həm də Moldovanın Rumıniya ilə birləşmə yolundakı maneələrdən daha birinin aradan qaldırılması deməkdir.

Moldovanın MDB-dən çıxması həm də Rusiyanın postsovet məkanındakı təsir dairəsinin daha da daralması anlamına gəlir ki, bu da “Sovet libası”ndan yaxa qurtarmaq istəyən keçmiş sovet respublikalarının müstəqilliklərini artırmaq yolunda əlavə imkanların yaranmasıdır.

Ana səhifəyə dön