21:16 / 11-07-2025
Xocalı soyqırımı zamanı girov götürülmüş qadın: "Yaşyarımlıq oğlum..." - (Yenilənib)
19:05 / 11-07-2025
"Qarabağ" klubu növbəti yoxlama oyununda qalib gəlib
18:06 / 11-07-2025
İqtisadi Şuranın iclası keçirilib
18:02 / 11-07-2025
Maliyyə Nazirliyi depozit hərracları keçirib
17:59 / 11-07-2025
Yerə düşən Mars parçası satışa çıxarılır
17:47 / 11-07-2025
Könül İbrahimlinin ölümü ilə bağlı cinayət işi açılıb
17:45 / 11-07-2025
Fransada üç deputatın mandatı ləğv edilib
17:37 / 11-07-2025
Kim Çen In Putinə nə qədər sursat verir?
17:32 / 11-07-2025
Aİ Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib: sülh sazişini tezləşdirin!
17:24 / 11-07-2025
Bakı və daha üç bölgədə yaşıllıqlar məhv edilib
17:08 / 11-07-2025
Böyük şəhərlərdə pensiyalar verilir
17:01 / 11-07-2025
Miqrasiya Xidməti əməkdaşlarının geyim forması dəyişib - Fərman
16:57 / 11-07-2025
Prorektor vəzifədən azad olunub
16:56 / 11-07-2025
Rusiya Polşanın Baş Konsulluğunu bağlayır
16:32 / 11-07-2025
Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini mıəhkəmədə dindiriləcək
16:06 / 11-07-2025
Ekspert: “Əgər məsuliyyətə cəlb olunmalı bir nəfər varsa, o da Emin Əmrullayevdir"
15:45 / 11-07-2025
"Karvan" daha bir futbolçu ilə anlaşıb
15:41 / 11-07-2025
Havanın temperaturu 41 dərəcəyə qalxacaq - Xəbərdarlıq
15:06 / 11-07-2025
Sosial xidmət müəssisələrinə nəzarət qrupu yaradılır
14:35 / 11-07-2025
Azərbaycan I Liqasının başlama tarixi bəlli olub
14:33 / 11-07-2025
Azərbaycanın daha iki abidəsi UNESCO-nun siyahısına daxil edilib - Foto
14:09 / 11-07-2025
Mollazadə: “Danışıqlardan müsbət nəticə gözləyirik”
13:51 / 11-07-2025
Cəlaloğlu: Vasitəçilər olmadan belə bir görüşün baş tutması böyük əhəmiyyətə malikdir
13:50 / 11-07-2025
"2024-cü il dövlət büdcəsinin icrası haqqında" qanun təsdiqlənib
13:45 / 11-07-2025
Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin icrası haqqında sərəncam imzalanıb
13:38 / 11-07-2025
Ukrayna üçün final faciəli olacaq
13:03 / 11-07-2025
Hovuzlarla bağlı yeni qadağa tətbiq edilib
13:03 / 11-07-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:58 / 11-07-2025
Lisey və gimnaziyalara qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
12:55 / 11-07-2025
Putin uzunmüddətli müharibəyə hazırlaşır
12:16 / 08-07-2025
Azad edilmiş ərazilərə səfər üçün icazənin müddəti artırılıb
15:10 / 07-07-2025
Əl əli yudu, əl də qayıtdı... - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
14:53 / 10-07-2025
Əliyev-Paşinyan görüşü başa çatıb - (Yenilənib) - Fotolar
13:25 / 08-07-2025
Zahid Oruc: İndi İrəvanın taleyi Bakıda həll olunur
17:43 / 07-07-2025
Türkiyə hərbi büdcəni böyüdür
11:01 / 07-07-2025
Paşinyanın əleyhdarları ona yumruq silkələyir
18:33 / 07-07-2025
Bu il sülh sazişi imzalana bilər
17:07 / 08-07-2025
Prezident dörd nəfərə diplomatik rütbə verib - Siyahı
14:27 / 09-07-2025
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində təxribatlar ola bilər - Ekspert
00:11 / 11-07-2025
Ərdoğan kürd məsələsində ən riskli addımını atır
14:39 / 07-07-2025
Prezident instituta rektor təyin edib - Foto
11:36 / 07-07-2025
Asayişimizin qoruyucuları - Mürvət Əliyev yazır
Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur
Tarix: 20-01-2018 00:08 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Postsovet məkanında baş verən proseslər, keçmiş sovet respublikalarının Qərb və Rusiya ilə münasibətlərindəki dəyişikliklər çox və ya az dərəcədə bizim ölkəyə də təsir edir. Məsələn, Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstana hərbi müdaxiləsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün həyati önəmli neft-qaz kəmərlərinə təhlükə yaratmışdı. Hətta belə təhlükələr yaranmasa da, postsovet məkanında baş verənlər bizim üçün Suriya kimi ölkələrdəki proseslərdən daha önəmlidir.
Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin bərpasının 27-ci ilini yaşasa da, hələ də keçmiş sovet respublikası “libası”ndan xilas ola bilməyib. Əslində, üç Baltikyanı respublika - Litva, Latviya və Estoniya istisna olmaqla, keçmiş sovet respublikalarından heç biri həmin “libası”nı çıxarmağı bacarmayıb.
Ancaq Gürcüstan, Ukrayna və Moldova keçmiş sovet respublikası “libası”ndan çıxmaq istiqamətində ciddi addımlar atırlar.
Ermənistanda da zaman-zaman Rusiyaya qarşı çıxışlar səslənir. Hətta İrəvan Avropa İttifaqı ilə Assosiativ Saziş də imzalayıb.
Gürcüstanla da məsələ məlumdur.
Ukraynaya gəlincə, bu ölkənin Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq cəhdinə cavabında Moskva Krımı ilhaq etdi. Bu azmış kimi, üstəlik, Ukraynanın Şərq vilayətlərində separtizmi alovlandırdı. Bu isə Kiyevin birmənalı qərbyönümlü siyasət yürütməsinə, dərin siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatlar aparmasına mane olur.
Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq istəyən respublikalardan biri olan Moldovada baş verən proseslər isə xüsusi ilə seçilir.
Qeyd edək ki, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişmə ənənəsi formalaşıb. Hazırda dövlət başçısı postunu tutan İqor Dadon beşinci prezidentdir.
İlk iki prezident - Mirça Snequr və Petr Luçinski - hər biri yalnız bir seçki müddətində dövlət başçısı olublar.
Üçüncü prezident - kommunist Valdimir Voronin iki müddət dövlət başçısı olub.
Dördüncü prezident - Nikola Timofti də cəmi bir prezidentlik müddətində dövləti idarə edib.
2009-2010-cu illərdə prezident kürsüsündə Mixay Qimpu, 2010-2012-ci illərdə isə Marian Lupu əyləşib.
Şərhçilər Moldovada hakimiyyətin seçkilər yolu ilə dəyişməsini bu ölkənin parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması ilə izah edirlər.
Ekspertlərin fikrincə, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişməsi və parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması Moskvanın bu postsovet respublikasında möhkəmlənməsinə mane olan ən böyük amildir. Bu amil Moskvanın təsirinin artmasına mane olduğu kimi, Moldovanın zəif, tərəddüdlü olsa da, Avroatlantik məkana inteqrasiya kursu götürməsini təmin edir.
Moldovanın son bir ilə kimi Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunda müşahidə olunan tərəddüdləri bu gün qətliyyətli addımlar əvəz edib. Baxmayaraq ki, hazırki dövlət başçısı İqor Dadon Rusiyayönümlü siaysətçidir və Moldovanın Moskvanın layihəsi olan Avrasiya İqtisadi İttifaqında yer almasına çalışır.
Prezidentdən fərqli olaraq Kişniyovun siyasi elitası və qərarverici bürokratiyası ölkənin Avroatlantik struktura intqerasiyasına çalışır. Demək olar ki, artıq bu istiqamətdə müəyyən nailiyyətlər də var.
Moldovanın qərbyönümlü siyasətçiləri üçün 2018-ci il xüsusi önəm daşıyır. Çünki bu il Moldova Demokratik Respublikasının Rumıniya ilə birləşməsinin 100 ili tamam olur. O zaman Rumıniya ilə birlik cəmi bir il çəkmişdi və Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsindən sonra Kişniyov yenidən Moskvanın nəzarətinə keçmişdi.
Moldovanın qərbyönlü siyasətçiləri hesab edir ki, Rumıniya ilə birləşmək (uniri) üçün 100 il əvvələ nisbətən indi daha yaxşı imkanlar mövcuddur. Çünki Rumıniya Avropa Birliyinin və NATO-nun üzvüdür. Əgər birləşmə baş tutarsa, Rusiya 99 il əvvəl olduğu kimi, yenidən Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə edə bilməz.
Digər tərəfdən, hətta bu birləşmə olmadan belə, Rusiyanın Moldovaya hərbi müdaxiləsinə mane olan bəzi amillər var. Məsələn, Moldova parlamentinin qəbul etdiyi qanunvericilik aktına görə ehtiyac yaranarsa, Rumıniya ordusu Moldova ərazisinə daxil ola bilər. Bu sənədin məhz Rusiyadan gələ biləcək hərbi müdaxilə təhlükəsinə qarşı qəbul olunduğu isə hamıya aydındır.
Moldova parlamenti həm də ölkə qanunvericiliyini Rumıniya qanunvericiliyinə uyğunlaşdırmağa çalışır. Bu iki ölkənin energetika sisteminin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi məsafə qət edilib.
Rumıniya eyni zamanda Moldovanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Moldovada iki minə yaxın rumın kapitalı ilə yaradılmış şirkət fəaliyyət göstərir. Məhz iqtisadi amil Moldovada Rumıniya ilə birlik tərəfdarlarının hər ötən gün daha da güclənməsinə səbəb olur.
Orta məktəblərdə vahid tarix və dil - Rumıniya tarixi və rumın dili öyrədilir. Rusiyayönümlü prezident İqor Dadonun Rumıniya tarixi dərsliyini Moldova tarixi ilə, rumın dilini isə moldovan dili ilə əvəz etmək cəhdləri fayda vermədi.
Moldova parlamenti, Konstitusiya Məhkəməsi isə prezidentin ölkənin siyasi həyatına təsir imkanlarını minimuma endirmək istiqamətində cəsarətli addımlar atmaqla yanaşı, Rusiyanın da təsir imkanlarını azaltmaqdan çəkinmir. Rusiyanın rəhbər şəxslərinin ölkə ərazisinə buraxılmaması, Moskvanın təbliğat maşınının qarşısının alınması kimi addımlar atan Kişniyov, belə görünür ki, “Sovet libasını” çıxarmaqda qərarlıdır. Bu zaman Kişniyov Moskvanı aşağılamaqdan da çəkinmir.
Moldovanın bəzi addımları kənar müşahidəçiyə təxtibat kimi də görünə bilər. Ancaq Kişniyovda gözəl bilirlər ki, Rusiya indi Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə imkanlarına malik deyil. Ukraynaya görə Qərblə tarixin ən soyuq mərhələsini yaşayan Moskvanın Moldovaya hərbi müdaxiləsi Rusiyanın tam təcridinə gətirib çıxara bilər. Buna görə də Kişniyovun aşağılayaçı addımlarına, hərəkətlərinə yalnız sözlə cavab verir.
Moldova isə bütün bunlarla kifayətlənmək istəmir və Rusiyanın təsir zonasını legitimləşdirən Müstqəil Dövlətlər Birliyi adlı qurumdan da çıxmağa çalışır. Bu, həm də Moldovanın Rumıniya ilə birləşmə yolundakı maneələrdən daha birinin aradan qaldırılması deməkdir.
Moldovanın MDB-dən çıxması həm də Rusiyanın postsovet məkanındakı təsir dairəsinin daha da daralması anlamına gəlir ki, bu da “Sovet libası”ndan yaxa qurtarmaq istəyən keçmiş sovet respublikalarının müstəqilliklərini artırmaq yolunda əlavə imkanların yaranmasıdır.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-01-2018 00:08 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Postsovet məkanında baş verən proseslər, keçmiş sovet respublikalarının Qərb və Rusiya ilə münasibətlərindəki dəyişikliklər çox və ya az dərəcədə bizim ölkəyə də təsir edir. Məsələn, Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstana hərbi müdaxiləsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün həyati önəmli neft-qaz kəmərlərinə təhlükə yaratmışdı. Hətta belə təhlükələr yaranmasa da, postsovet məkanında baş verənlər bizim üçün Suriya kimi ölkələrdəki proseslərdən daha önəmlidir.
Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin bərpasının 27-ci ilini yaşasa da, hələ də keçmiş sovet respublikası “libası”ndan xilas ola bilməyib. Əslində, üç Baltikyanı respublika - Litva, Latviya və Estoniya istisna olmaqla, keçmiş sovet respublikalarından heç biri həmin “libası”nı çıxarmağı bacarmayıb.
Ancaq Gürcüstan, Ukrayna və Moldova keçmiş sovet respublikası “libası”ndan çıxmaq istiqamətində ciddi addımlar atırlar.
Ermənistanda da zaman-zaman Rusiyaya qarşı çıxışlar səslənir. Hətta İrəvan Avropa İttifaqı ilə Assosiativ Saziş də imzalayıb.
Gürcüstanla da məsələ məlumdur.
Ukraynaya gəlincə, bu ölkənin Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq cəhdinə cavabında Moskva Krımı ilhaq etdi. Bu azmış kimi, üstəlik, Ukraynanın Şərq vilayətlərində separtizmi alovlandırdı. Bu isə Kiyevin birmənalı qərbyönümlü siyasət yürütməsinə, dərin siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatlar aparmasına mane olur.
Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq istəyən respublikalardan biri olan Moldovada baş verən proseslər isə xüsusi ilə seçilir.
Qeyd edək ki, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişmə ənənəsi formalaşıb. Hazırda dövlət başçısı postunu tutan İqor Dadon beşinci prezidentdir.
İlk iki prezident - Mirça Snequr və Petr Luçinski - hər biri yalnız bir seçki müddətində dövlət başçısı olublar.
Üçüncü prezident - kommunist Valdimir Voronin iki müddət dövlət başçısı olub.
Dördüncü prezident - Nikola Timofti də cəmi bir prezidentlik müddətində dövləti idarə edib.
2009-2010-cu illərdə prezident kürsüsündə Mixay Qimpu, 2010-2012-ci illərdə isə Marian Lupu əyləşib.
Şərhçilər Moldovada hakimiyyətin seçkilər yolu ilə dəyişməsini bu ölkənin parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması ilə izah edirlər.
Ekspertlərin fikrincə, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişməsi və parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması Moskvanın bu postsovet respublikasında möhkəmlənməsinə mane olan ən böyük amildir. Bu amil Moskvanın təsirinin artmasına mane olduğu kimi, Moldovanın zəif, tərəddüdlü olsa da, Avroatlantik məkana inteqrasiya kursu götürməsini təmin edir.
Moldovanın son bir ilə kimi Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunda müşahidə olunan tərəddüdləri bu gün qətliyyətli addımlar əvəz edib. Baxmayaraq ki, hazırki dövlət başçısı İqor Dadon Rusiyayönümlü siaysətçidir və Moldovanın Moskvanın layihəsi olan Avrasiya İqtisadi İttifaqında yer almasına çalışır.
Prezidentdən fərqli olaraq Kişniyovun siyasi elitası və qərarverici bürokratiyası ölkənin Avroatlantik struktura intqerasiyasına çalışır. Demək olar ki, artıq bu istiqamətdə müəyyən nailiyyətlər də var.
Moldovanın qərbyönümlü siyasətçiləri üçün 2018-ci il xüsusi önəm daşıyır. Çünki bu il Moldova Demokratik Respublikasının Rumıniya ilə birləşməsinin 100 ili tamam olur. O zaman Rumıniya ilə birlik cəmi bir il çəkmişdi və Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsindən sonra Kişniyov yenidən Moskvanın nəzarətinə keçmişdi.
Moldovanın qərbyönlü siyasətçiləri hesab edir ki, Rumıniya ilə birləşmək (uniri) üçün 100 il əvvələ nisbətən indi daha yaxşı imkanlar mövcuddur. Çünki Rumıniya Avropa Birliyinin və NATO-nun üzvüdür. Əgər birləşmə baş tutarsa, Rusiya 99 il əvvəl olduğu kimi, yenidən Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə edə bilməz.
Digər tərəfdən, hətta bu birləşmə olmadan belə, Rusiyanın Moldovaya hərbi müdaxiləsinə mane olan bəzi amillər var. Məsələn, Moldova parlamentinin qəbul etdiyi qanunvericilik aktına görə ehtiyac yaranarsa, Rumıniya ordusu Moldova ərazisinə daxil ola bilər. Bu sənədin məhz Rusiyadan gələ biləcək hərbi müdaxilə təhlükəsinə qarşı qəbul olunduğu isə hamıya aydındır.
Moldova parlamenti həm də ölkə qanunvericiliyini Rumıniya qanunvericiliyinə uyğunlaşdırmağa çalışır. Bu iki ölkənin energetika sisteminin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi məsafə qət edilib.
Rumıniya eyni zamanda Moldovanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Moldovada iki minə yaxın rumın kapitalı ilə yaradılmış şirkət fəaliyyət göstərir. Məhz iqtisadi amil Moldovada Rumıniya ilə birlik tərəfdarlarının hər ötən gün daha da güclənməsinə səbəb olur.
Orta məktəblərdə vahid tarix və dil - Rumıniya tarixi və rumın dili öyrədilir. Rusiyayönümlü prezident İqor Dadonun Rumıniya tarixi dərsliyini Moldova tarixi ilə, rumın dilini isə moldovan dili ilə əvəz etmək cəhdləri fayda vermədi.
Moldova parlamenti, Konstitusiya Məhkəməsi isə prezidentin ölkənin siyasi həyatına təsir imkanlarını minimuma endirmək istiqamətində cəsarətli addımlar atmaqla yanaşı, Rusiyanın da təsir imkanlarını azaltmaqdan çəkinmir. Rusiyanın rəhbər şəxslərinin ölkə ərazisinə buraxılmaması, Moskvanın təbliğat maşınının qarşısının alınması kimi addımlar atan Kişniyov, belə görünür ki, “Sovet libasını” çıxarmaqda qərarlıdır. Bu zaman Kişniyov Moskvanı aşağılamaqdan da çəkinmir.
Moldovanın bəzi addımları kənar müşahidəçiyə təxtibat kimi də görünə bilər. Ancaq Kişniyovda gözəl bilirlər ki, Rusiya indi Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə imkanlarına malik deyil. Ukraynaya görə Qərblə tarixin ən soyuq mərhələsini yaşayan Moskvanın Moldovaya hərbi müdaxiləsi Rusiyanın tam təcridinə gətirib çıxara bilər. Buna görə də Kişniyovun aşağılayaçı addımlarına, hərəkətlərinə yalnız sözlə cavab verir.
Moldova isə bütün bunlarla kifayətlənmək istəmir və Rusiyanın təsir zonasını legitimləşdirən Müstqəil Dövlətlər Birliyi adlı qurumdan da çıxmağa çalışır. Bu, həm də Moldovanın Rumıniya ilə birləşmə yolundakı maneələrdən daha birinin aradan qaldırılması deməkdir.
Moldovanın MDB-dən çıxması həm də Rusiyanın postsovet məkanındakı təsir dairəsinin daha da daralması anlamına gəlir ki, bu da “Sovet libası”ndan yaxa qurtarmaq istəyən keçmiş sovet respublikalarının müstəqilliklərini artırmaq yolunda əlavə imkanların yaranmasıdır.
Müəllifin bütün yazıları - Xəqani CƏFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-04-2023, 11:40
Erməni mətbuatı: "Paşinyan təhlükəsizliyindən narahatdır”
31-07-2019, 14:06
Xəqani CƏFƏRLİ - İnqilabın baş verəcəyi tarix - Onu əvvəlcədən təyin etmək mümkündürmü?
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
