21:58 / 25-04-2024
İlham Əliyev Füzuli hava limanından Berlinə uçub - (Yenilənib)
20:33 / 25-04-2024
Almaniyadakı ukraynalı qaçqınlara görə problem yaranıb
20:26 / 25-04-2024
İran-İsrail qarşıdurması: ilk raund daha təhlükəli mərhələyə keçə bilər
19:45 / 25-04-2024
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
19:17 / 25-04-2024
Rusiya Polşada yaradılacaq nüvə obyektlərinə hücum edəcək
18:56 / 25-04-2024
İran məhkəməsi repçi barəsində edam qərarı çıxarıb
18:42 / 25-04-2024
Milli Məclis Avropa Parlamentinin son qətnaməsinə sərt cavab verib - Bəyanat
18:09 / 25-04-2024
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
18:03 / 25-04-2024
Ermənistanda müxalifətin aksiyası baş tutmayıb, kütləvi həbslər var - Video
18:02 / 25-04-2024
Naxçıvanda fond sədri vəzifədən çıxarılıb
17:55 / 25-04-2024
Papa Fransisk Putinə mesaj göndərib
17:46 / 25-04-2024
Dünyada iqlim böhranı başlayır
17:32 / 25-04-2024
Azərbaycanla Macarıstan arasında enerji əməkdaşlığı barədə müzakirə aparılıb
17:25 / 25-04-2024
Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə edilib - Fotolar
17:08 / 25-04-2024
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar
16:42 / 25-04-2024
Qırğızıstan prezidentinin Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb
16:41 / 25-04-2024
Türkiyə Mərkəzi Bankı faiz dərəcəsi ilə bağlı qərar verib
16:25 / 25-04-2024
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri birgə nahar ediblər
16:09 / 25-04-2024
Avropa Parlamenti Gürcüstanda xarici agentlər haqqında qanunla bağlı qətnamə qəbul edib
16:05 / 25-04-2024
Prezident İlham Əliyev Şarl Mişeli COP29-a dəvət edib
15:50 / 25-04-2024
İspaniya və daha 4 ölkə Fələstin dövlətini tanımağa hazırlaşır
15:32 / 25-04-2024
Keçmiş Ombudsman Elmira Süleymanova vəfat edib - (Yenilənib)
15:32 / 25-04-2024
Simonyan: "Ermənistan və Azərbaycanın bir-birinə qarşı ərazi iddiası yoxdur"
15:08 / 25-04-2024
"Azərbaycanda respondentlərin 74,9%-i "TikTok"a məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsini istəyir"
14:43 / 25-04-2024
Malıbəylidə kütləvi məzarlıq aşkarlanıb - Fotolar
14:35 / 25-04-2024
Rasim Balayev: "Onlara baş qoşası deyiləm"
14:29 / 25-04-2024
Qərb Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışır
14:16 / 25-04-2024
İsrail daha 12 fələstinlini həbs edib
14:06 / 25-04-2024
Qəzzada ölənlərin sayı artıb
13:59 / 25-04-2024
Rusiya XİN: "Sərhədlərin delimitasiyası üzrə bütün səylərini dəstəkləyirik"
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:45 / 22-04-2024
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
Moldova zorən müttəfiqlikdən xilas olur
Tarix: 20-01-2018 00:08 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Postsovet məkanında baş verən proseslər, keçmiş sovet respublikalarının Qərb və Rusiya ilə münasibətlərindəki dəyişikliklər çox və ya az dərəcədə bizim ölkəyə də təsir edir. Məsələn, Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstana hərbi müdaxiləsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün həyati önəmli neft-qaz kəmərlərinə təhlükə yaratmışdı. Hətta belə təhlükələr yaranmasa da, postsovet məkanında baş verənlər bizim üçün Suriya kimi ölkələrdəki proseslərdən daha önəmlidir.
Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin bərpasının 27-ci ilini yaşasa da, hələ də keçmiş sovet respublikası “libası”ndan xilas ola bilməyib. Əslində, üç Baltikyanı respublika - Litva, Latviya və Estoniya istisna olmaqla, keçmiş sovet respublikalarından heç biri həmin “libası”nı çıxarmağı bacarmayıb.
Ancaq Gürcüstan, Ukrayna və Moldova keçmiş sovet respublikası “libası”ndan çıxmaq istiqamətində ciddi addımlar atırlar.
Ermənistanda da zaman-zaman Rusiyaya qarşı çıxışlar səslənir. Hətta İrəvan Avropa İttifaqı ilə Assosiativ Saziş də imzalayıb.
Gürcüstanla da məsələ məlumdur.
Ukraynaya gəlincə, bu ölkənin Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq cəhdinə cavabında Moskva Krımı ilhaq etdi. Bu azmış kimi, üstəlik, Ukraynanın Şərq vilayətlərində separtizmi alovlandırdı. Bu isə Kiyevin birmənalı qərbyönümlü siyasət yürütməsinə, dərin siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatlar aparmasına mane olur.
Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq istəyən respublikalardan biri olan Moldovada baş verən proseslər isə xüsusi ilə seçilir.
Qeyd edək ki, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişmə ənənəsi formalaşıb. Hazırda dövlət başçısı postunu tutan İqor Dadon beşinci prezidentdir.
İlk iki prezident - Mirça Snequr və Petr Luçinski - hər biri yalnız bir seçki müddətində dövlət başçısı olublar.
Üçüncü prezident - kommunist Valdimir Voronin iki müddət dövlət başçısı olub.
Dördüncü prezident - Nikola Timofti də cəmi bir prezidentlik müddətində dövləti idarə edib.
2009-2010-cu illərdə prezident kürsüsündə Mixay Qimpu, 2010-2012-ci illərdə isə Marian Lupu əyləşib.
Şərhçilər Moldovada hakimiyyətin seçkilər yolu ilə dəyişməsini bu ölkənin parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması ilə izah edirlər.
Ekspertlərin fikrincə, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişməsi və parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması Moskvanın bu postsovet respublikasında möhkəmlənməsinə mane olan ən böyük amildir. Bu amil Moskvanın təsirinin artmasına mane olduğu kimi, Moldovanın zəif, tərəddüdlü olsa da, Avroatlantik məkana inteqrasiya kursu götürməsini təmin edir.
Moldovanın son bir ilə kimi Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunda müşahidə olunan tərəddüdləri bu gün qətliyyətli addımlar əvəz edib. Baxmayaraq ki, hazırki dövlət başçısı İqor Dadon Rusiyayönümlü siaysətçidir və Moldovanın Moskvanın layihəsi olan Avrasiya İqtisadi İttifaqında yer almasına çalışır.
Prezidentdən fərqli olaraq Kişniyovun siyasi elitası və qərarverici bürokratiyası ölkənin Avroatlantik struktura intqerasiyasına çalışır. Demək olar ki, artıq bu istiqamətdə müəyyən nailiyyətlər də var.
Moldovanın qərbyönümlü siyasətçiləri üçün 2018-ci il xüsusi önəm daşıyır. Çünki bu il Moldova Demokratik Respublikasının Rumıniya ilə birləşməsinin 100 ili tamam olur. O zaman Rumıniya ilə birlik cəmi bir il çəkmişdi və Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsindən sonra Kişniyov yenidən Moskvanın nəzarətinə keçmişdi.
Moldovanın qərbyönlü siyasətçiləri hesab edir ki, Rumıniya ilə birləşmək (uniri) üçün 100 il əvvələ nisbətən indi daha yaxşı imkanlar mövcuddur. Çünki Rumıniya Avropa Birliyinin və NATO-nun üzvüdür. Əgər birləşmə baş tutarsa, Rusiya 99 il əvvəl olduğu kimi, yenidən Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə edə bilməz.
Digər tərəfdən, hətta bu birləşmə olmadan belə, Rusiyanın Moldovaya hərbi müdaxiləsinə mane olan bəzi amillər var. Məsələn, Moldova parlamentinin qəbul etdiyi qanunvericilik aktına görə ehtiyac yaranarsa, Rumıniya ordusu Moldova ərazisinə daxil ola bilər. Bu sənədin məhz Rusiyadan gələ biləcək hərbi müdaxilə təhlükəsinə qarşı qəbul olunduğu isə hamıya aydındır.
Moldova parlamenti həm də ölkə qanunvericiliyini Rumıniya qanunvericiliyinə uyğunlaşdırmağa çalışır. Bu iki ölkənin energetika sisteminin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi məsafə qət edilib.
Rumıniya eyni zamanda Moldovanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Moldovada iki minə yaxın rumın kapitalı ilə yaradılmış şirkət fəaliyyət göstərir. Məhz iqtisadi amil Moldovada Rumıniya ilə birlik tərəfdarlarının hər ötən gün daha da güclənməsinə səbəb olur.
Orta məktəblərdə vahid tarix və dil - Rumıniya tarixi və rumın dili öyrədilir. Rusiyayönümlü prezident İqor Dadonun Rumıniya tarixi dərsliyini Moldova tarixi ilə, rumın dilini isə moldovan dili ilə əvəz etmək cəhdləri fayda vermədi.
Moldova parlamenti, Konstitusiya Məhkəməsi isə prezidentin ölkənin siyasi həyatına təsir imkanlarını minimuma endirmək istiqamətində cəsarətli addımlar atmaqla yanaşı, Rusiyanın da təsir imkanlarını azaltmaqdan çəkinmir. Rusiyanın rəhbər şəxslərinin ölkə ərazisinə buraxılmaması, Moskvanın təbliğat maşınının qarşısının alınması kimi addımlar atan Kişniyov, belə görünür ki, “Sovet libasını” çıxarmaqda qərarlıdır. Bu zaman Kişniyov Moskvanı aşağılamaqdan da çəkinmir.
Moldovanın bəzi addımları kənar müşahidəçiyə təxtibat kimi də görünə bilər. Ancaq Kişniyovda gözəl bilirlər ki, Rusiya indi Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə imkanlarına malik deyil. Ukraynaya görə Qərblə tarixin ən soyuq mərhələsini yaşayan Moskvanın Moldovaya hərbi müdaxiləsi Rusiyanın tam təcridinə gətirib çıxara bilər. Buna görə də Kişniyovun aşağılayaçı addımlarına, hərəkətlərinə yalnız sözlə cavab verir.
Moldova isə bütün bunlarla kifayətlənmək istəmir və Rusiyanın təsir zonasını legitimləşdirən Müstqəil Dövlətlər Birliyi adlı qurumdan da çıxmağa çalışır. Bu, həm də Moldovanın Rumıniya ilə birləşmə yolundakı maneələrdən daha birinin aradan qaldırılması deməkdir.
Moldovanın MDB-dən çıxması həm də Rusiyanın postsovet məkanındakı təsir dairəsinin daha da daralması anlamına gəlir ki, bu da “Sovet libası”ndan yaxa qurtarmaq istəyən keçmiş sovet respublikalarının müstəqilliklərini artırmaq yolunda əlavə imkanların yaranmasıdır.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-01-2018 00:08 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Postsovet məkanında baş verən proseslər, keçmiş sovet respublikalarının Qərb və Rusiya ilə münasibətlərindəki dəyişikliklər çox və ya az dərəcədə bizim ölkəyə də təsir edir. Məsələn, Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstana hərbi müdaxiləsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün həyati önəmli neft-qaz kəmərlərinə təhlükə yaratmışdı. Hətta belə təhlükələr yaranmasa da, postsovet məkanında baş verənlər bizim üçün Suriya kimi ölkələrdəki proseslərdən daha önəmlidir.
Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin bərpasının 27-ci ilini yaşasa da, hələ də keçmiş sovet respublikası “libası”ndan xilas ola bilməyib. Əslində, üç Baltikyanı respublika - Litva, Latviya və Estoniya istisna olmaqla, keçmiş sovet respublikalarından heç biri həmin “libası”nı çıxarmağı bacarmayıb.
Ancaq Gürcüstan, Ukrayna və Moldova keçmiş sovet respublikası “libası”ndan çıxmaq istiqamətində ciddi addımlar atırlar.
Ermənistanda da zaman-zaman Rusiyaya qarşı çıxışlar səslənir. Hətta İrəvan Avropa İttifaqı ilə Assosiativ Saziş də imzalayıb.
Gürcüstanla da məsələ məlumdur.
Ukraynaya gəlincə, bu ölkənin Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq cəhdinə cavabında Moskva Krımı ilhaq etdi. Bu azmış kimi, üstəlik, Ukraynanın Şərq vilayətlərində separtizmi alovlandırdı. Bu isə Kiyevin birmənalı qərbyönümlü siyasət yürütməsinə, dərin siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatlar aparmasına mane olur.
Rusiyanın təsir dairəsindən çıxmaq istəyən respublikalardan biri olan Moldovada baş verən proseslər isə xüsusi ilə seçilir.
Qeyd edək ki, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişmə ənənəsi formalaşıb. Hazırda dövlət başçısı postunu tutan İqor Dadon beşinci prezidentdir.
İlk iki prezident - Mirça Snequr və Petr Luçinski - hər biri yalnız bir seçki müddətində dövlət başçısı olublar.
Üçüncü prezident - kommunist Valdimir Voronin iki müddət dövlət başçısı olub.
Dördüncü prezident - Nikola Timofti də cəmi bir prezidentlik müddətində dövləti idarə edib.
2009-2010-cu illərdə prezident kürsüsündə Mixay Qimpu, 2010-2012-ci illərdə isə Marian Lupu əyləşib.
Şərhçilər Moldovada hakimiyyətin seçkilər yolu ilə dəyişməsini bu ölkənin parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması ilə izah edirlər.
Ekspertlərin fikrincə, Moldovada hakimiyyətin seçki yolu ilə dəyişməsi və parlament-prezidentli respublika üsul-idarəçiliyinə malik olması Moskvanın bu postsovet respublikasında möhkəmlənməsinə mane olan ən böyük amildir. Bu amil Moskvanın təsirinin artmasına mane olduğu kimi, Moldovanın zəif, tərəddüdlü olsa da, Avroatlantik məkana inteqrasiya kursu götürməsini təmin edir.
Moldovanın son bir ilə kimi Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunda müşahidə olunan tərəddüdləri bu gün qətliyyətli addımlar əvəz edib. Baxmayaraq ki, hazırki dövlət başçısı İqor Dadon Rusiyayönümlü siaysətçidir və Moldovanın Moskvanın layihəsi olan Avrasiya İqtisadi İttifaqında yer almasına çalışır.
Prezidentdən fərqli olaraq Kişniyovun siyasi elitası və qərarverici bürokratiyası ölkənin Avroatlantik struktura intqerasiyasına çalışır. Demək olar ki, artıq bu istiqamətdə müəyyən nailiyyətlər də var.
Moldovanın qərbyönümlü siyasətçiləri üçün 2018-ci il xüsusi önəm daşıyır. Çünki bu il Moldova Demokratik Respublikasının Rumıniya ilə birləşməsinin 100 ili tamam olur. O zaman Rumıniya ilə birlik cəmi bir il çəkmişdi və Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsindən sonra Kişniyov yenidən Moskvanın nəzarətinə keçmişdi.
Moldovanın qərbyönlü siyasətçiləri hesab edir ki, Rumıniya ilə birləşmək (uniri) üçün 100 il əvvələ nisbətən indi daha yaxşı imkanlar mövcuddur. Çünki Rumıniya Avropa Birliyinin və NATO-nun üzvüdür. Əgər birləşmə baş tutarsa, Rusiya 99 il əvvəl olduğu kimi, yenidən Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə edə bilməz.
Digər tərəfdən, hətta bu birləşmə olmadan belə, Rusiyanın Moldovaya hərbi müdaxiləsinə mane olan bəzi amillər var. Məsələn, Moldova parlamentinin qəbul etdiyi qanunvericilik aktına görə ehtiyac yaranarsa, Rumıniya ordusu Moldova ərazisinə daxil ola bilər. Bu sənədin məhz Rusiyadan gələ biləcək hərbi müdaxilə təhlükəsinə qarşı qəbul olunduğu isə hamıya aydındır.
Moldova parlamenti həm də ölkə qanunvericiliyini Rumıniya qanunvericiliyinə uyğunlaşdırmağa çalışır. Bu iki ölkənin energetika sisteminin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi məsafə qət edilib.
Rumıniya eyni zamanda Moldovanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Moldovada iki minə yaxın rumın kapitalı ilə yaradılmış şirkət fəaliyyət göstərir. Məhz iqtisadi amil Moldovada Rumıniya ilə birlik tərəfdarlarının hər ötən gün daha da güclənməsinə səbəb olur.
Orta məktəblərdə vahid tarix və dil - Rumıniya tarixi və rumın dili öyrədilir. Rusiyayönümlü prezident İqor Dadonun Rumıniya tarixi dərsliyini Moldova tarixi ilə, rumın dilini isə moldovan dili ilə əvəz etmək cəhdləri fayda vermədi.
Moldova parlamenti, Konstitusiya Məhkəməsi isə prezidentin ölkənin siyasi həyatına təsir imkanlarını minimuma endirmək istiqamətində cəsarətli addımlar atmaqla yanaşı, Rusiyanın da təsir imkanlarını azaltmaqdan çəkinmir. Rusiyanın rəhbər şəxslərinin ölkə ərazisinə buraxılmaması, Moskvanın təbliğat maşınının qarşısının alınması kimi addımlar atan Kişniyov, belə görünür ki, “Sovet libasını” çıxarmaqda qərarlıdır. Bu zaman Kişniyov Moskvanı aşağılamaqdan da çəkinmir.
Moldovanın bəzi addımları kənar müşahidəçiyə təxtibat kimi də görünə bilər. Ancaq Kişniyovda gözəl bilirlər ki, Rusiya indi Moldovaya qarşı hərbi müdaxilə imkanlarına malik deyil. Ukraynaya görə Qərblə tarixin ən soyuq mərhələsini yaşayan Moskvanın Moldovaya hərbi müdaxiləsi Rusiyanın tam təcridinə gətirib çıxara bilər. Buna görə də Kişniyovun aşağılayaçı addımlarına, hərəkətlərinə yalnız sözlə cavab verir.
Moldova isə bütün bunlarla kifayətlənmək istəmir və Rusiyanın təsir zonasını legitimləşdirən Müstqəil Dövlətlər Birliyi adlı qurumdan da çıxmağa çalışır. Bu, həm də Moldovanın Rumıniya ilə birləşmə yolundakı maneələrdən daha birinin aradan qaldırılması deməkdir.
Moldovanın MDB-dən çıxması həm də Rusiyanın postsovet məkanındakı təsir dairəsinin daha da daralması anlamına gəlir ki, bu da “Sovet libası”ndan yaxa qurtarmaq istəyən keçmiş sovet respublikalarının müstəqilliklərini artırmaq yolunda əlavə imkanların yaranmasıdır.
Müəllifin bütün yazıları - Xəqani CƏFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-04-2023, 11:40
Erməni mətbuatı: "Paşinyan təhlükəsizliyindən narahatdır”
31-07-2019, 14:06
Xəqani CƏFƏRLİ - İnqilabın baş verəcəyi tarix - Onu əvvəlcədən təyin etmək mümkündürmü?