21:52 / 15-10-2019
Döyüş növləri klubuna vitse-prezident təyin ediblər
21:37 / 15-10-2019
Azərbaycan - İsveçrə oyunu zamanı yanğın baş verib
21:26 / 15-10-2019
Leyla Əliyeva təqdimatda iştirak edib - Fotolar
21:21 / 15-10-2019
Türkiyə Suriyada daha iki şəhid verdi
21:15 / 15-10-2019
Rusiyalı haker: “Rusiya casusu deyiləm” - Foto
20:59 / 15-10-2019
General: “Müharibəni iki günə bitirə bilərəm”
20:56 / 15-10-2019
Jurnalistin həbs səbəbi bilindi – Etiraf
20:48 / 15-10-2019
Prezident hökumət üzvlərini topladı - Müşavirə
20:08 / 15-10-2019
Ramil Usubov Özbəkistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi ilə görüşüb
19:39 / 15-10-2019
Azərbaycan Rusiyaya nota verdi
19:15 / 15-10-2019
Azərbaycan millisi San Marinonu məğlub edib - Hesab
18:56 / 15-10-2019
Nazir dünya çempionuna mükafat verdi
18:38 / 15-10-2019
Füzulidə zona müşavirəsi: Əli Əhmədov tapşırıqlar verdi
18:12 / 15-10-2019
Ərdoğanın Azərbaycana səfəri başa çatıb
17:44 / 15-10-2019
Şəmkirdə kafe və mağazalar kül oldu - Güclü yanğın
17:36 / 15-10-2019
Direktorların işini məhkəmələr araşdırır - Nazir müavini
17:21 / 15-10-2019
ABŞ əsgərlərini Menbicdən çıxardı
17:00 / 15-10-2019
Mərkəzi Bank dolların rəsmi məzənnəsini açıqladı
16:53 / 15-10-2019
Azərbaycan İspaniyadan çoxməqsədli radiolokasiya stansiyası aldı
16:49 / 15-10-2019
Paytaxt polisi müxalifətə xəbərdarlıq edib
16:41 / 15-10-2019
BDU-nun müəllimi oğlunun işə düzəlməsi üçün 50 min verdi, lakin...
16:28 / 15-10-2019
Prezident AMEA-nın vitse-prezidenti ilə bağlı sərəncam verdi
16:20 / 15-10-2019
Cahangir Hacıyevin bacanağı azadlığa buraxıldı
16:08 / 15-10-2019
Vilayət Eyvazovdan DYP-də daha bir - Dəyişiklik
16:01 / 15-10-2019
“Körpü Bina Tikinti” şirkəti rayonun torpaqlarını qanunsuz istismar edib
15:41 / 15-10-2019
Yaqub Məmmədov: “Ya Ərdoğanın Suriyada apardığı əməliyyata bənzər əməliyyat keçirməliyik, ya da...”
15:37 / 15-10-2019
"Barış Pınarı": Türkiyə şəhidinin qisasını aldı
15:29 / 15-10-2019
Nazir müavini: "Əgər direktor acizdirsə, onda..."
12:02 / 11-10-2019
MSK sədrindən xəbərdarlıq: "Seçki vasitəsilə ölkəyə müdaxilə etməyə cəhd edə bilərlər"
11:18 / 15-10-2019
Bakıda 10 məktəbin direktoru işdən çıxarılıb - Siyahı
11:50 / 12-10-2019
Türkiyə 9 min 350 terrorçunu saxlayıb - Foto
02:11 / 12-10-2019
Türkiyənin Təhsil naziri Ziya Selçuk TUDİFAK-da olub - Fotolar
21:27 / 14-10-2019
İranlı deputatdan etiraz: “Kürd terrorçularına yas tutmalıyıq?!”
17:26 / 14-10-2019
Ölkəmizə dini zəmində təhlükə var - Ekspert
11:20 / 14-10-2019
Türkiyənin XİN başçısı: "Özbəkistanın Türk Şurasına üzvlüyü tarixi addımdır"
13:29 / 11-10-2019
Səddam Hüseynin qızı Trampdan hesab istədi
15:41 / 15-10-2019
Yaqub Məmmədov: “Ya Ərdoğanın Suriyada apardığı əməliyyata bənzər əməliyyat keçirməliyik, ya da...”
16:33 / 11-10-2019
Müəyyən şəxslər təqaüd yaşına çatmadan pensiya alacaq - Nazir müavini
Nazarbayevdən sonra növbə kimindir?
Tarix: 04-04-2019 13:34 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Orta Asiyanın ərazicə ən böyük və zəngin respublikasını 30 ilə yaxın avtoritar qaydada idarə edən Nursultan Nazarbayevin istefası qaçılmaz olduğu kimi, bunun ciddi nəticələr doğuracağı da qaçılmazdır.
Nazarbayevin istefasının ilk nəticəsi postsovet ölkələrinin xalqlarına hakimiyyətlərin əbədi olmadığını bir daha xatırlatdı və diqqətləri uzun müddət hakimiyyətdə olan dövlət başçılarına yönəltdi. Qazaxıstanda hakimiyyətin ötürülməsi postsovet ölkələrinin ictimai-siyasi dairələrində növbəti hakimiyyət dəyişikliyinin hansı ölkədə ola biləcəyi ətrafında müzakirələrə də səbəb oldu. Bu müzakirələr əsasən iki yanaşmanı üzə çıxartdı. Yanaşmalardan birini statistik yanaşma hesab etmək olar. Bu yanaşmanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, Nazarbayevdən sonra istefa növbəsi postsovet məkanında ən uzunömürlü hakimiyyət sahibinindir. Bu yanaşma tərəfdarlarının fikrincə, Nazarbayevin istefasından sonra növbə Avropanın sonuncu diktatoru adlandırılan Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkoya çatıb.
Məlum olduğu kimi, Lukaşenko Belarusa 1994-cü ildən rəhbərlik edir. Belə yanaşma qüsurludur. Baxmayaraq ki, bu ilin iyul ayında dövlət başçısı seçilməsinin 25 ili tamam olacaq Lukaşenko hakimiyyətinin əsaslarının sarsıldığı inkaredilməzdir.
Lukaşenko bu günə kimi Rusiya ilə Avropa arasında uğurla manevr edərək hakimiyyətini qoruya bilib. Lakin indi həmin manevrləri etmək çox çətinləşib. Buna görə Lukaşenko da, Belarus da çox ağır seçim qarşısındadır. Ancaq bütün bunlar istefa növbəsinin Nazarbayevdən sonra Lukaşenkoya çatması anlamına gəlmir. Əksinə, bu gün Lukaşenko Belarus xalqının gözündə Vladimir Putinin Rusiya cəmiyyətində malik olduğu legitimlikdən daha artıq dəstəyə malikdir. Ən azından Belarusda “Lukaşenko oğrudur!” şüarı ilə izdihamlı etiraz aksiyaları keçirilmir.
İkinci yanaşma ondan ibarətdir ki, Nazarbayevdən sonra istefa növbəsi daha uzun müddət ərzində hakimiyyət başında olan liderə deyil, postsovet məkanı üzərində dolaşan dəyişkilik atmosferinə daxil olan ölkənin başçısına çatıb. Bu fikrin müəllifləri hesab edirlər ki, Qazaxıstanda hakimiyyətin ötürülməsi ötən il Ermənistanda baş vermiş hakimiyyət dəyişikliyi ilə başlayan postsovet məkanındakı yeni dalğanın növbəti mərhələsidir.
Təhlilçilərin əksəriyyəti hesab edir ki, Nazarbayev postsovet məkanının qədəm qoyduğu yeni mərhələnin fərqində olduğu üçün istefa verib. Yeni mərhələnin nəticəsi olaraq baş verə biləcək yeni hakimiyyət dəyişikliyinin növbəti ünvanı kimi isə Rusiya və Azərbaycan göstərilir. Bu zaman hər iki ölkədə vəziyyətin təxminən oxşar olduğu qeyd edilir.
Belə ki, hər iki ölkənin iqtisadiyyatı əsasən enerji daşıyıcılarının ixracı üzərində qurulub.
Hər iki ölkədə uzunmüddətli iqtidar mövcuddur.
Neftin və qazın qiymətinin ucuzlaşması ilə hər iki ölkədə ciddi sosial-iqtisadi problemlər baş qaldırıb.
Hər iki ölkənin hakimiyyəti beynəlxalq hüquq-müdafiə təşkilatları tərəfindən demokratiya ilə bağlı sərt tənqid olunur.
Hər iki ölkədə müxalifət fəallaşıb və kütləvi etiraz aksiyaları təşkil edə bilirlər.
Hər iki ölkənin iqtidar düşərgəsində də dəyişikliklərin qaçılmaz olması fikri zəif də olsa, mövcuddur.
Doğrudur, fərqlilik də var. Azərbayan prezidenti rusiyalı həmkarından fərqli olaraq Qərb dövlətləri tərəfindən təcrid edilmiş vəziyyətdə deyil. Eyni zamanda Rusiyanın siyasi və biznes elitasında dəyişikliklərin zəruri olması fikri Azərbayanın hakim dairlərinə nisbətən daha çox yayılıb. Açıq mətnlə ifadə olunmasa da, Rusiyanın siyasi və biznes elitasının Aleksey Kudrin və German Qref kimi isimləri dəyişikliklərin zərurəti ilə bağlı daha ucadan danışmağa başlayıblar. Məsələn, Rusiyanın ən bahalı şirkəti və birinci bankı hesab olunan “Sberbank”ın prezidenti German Qref bu yaxınlarda qatıldığı bir toplantıda “Rusiyanın inkişafına mane olan üç əsas problem nədir”, - sualına cavab olaraq “Pis idarəetmə”,- deyib.
Hazırda Rusiya Federasiyasının Hesablama Palatasının sədri olan Aleksey Kudrin isə bu yaxınlarda çıxışlarının birində “Rusiya son on ildə tənnəzül bataqlığından çıxa bilmir”,- söyləyib. Prezident Putinlə çox yaxın münasibətlərə malik olan bu iki şəxsin fikirləri Rusiya elitasında dəyişiklik zərurətinin artıq ifadə olunmağa başlandığını göstərir.
Dünyada və regionda baş verən proseslər bütün postsovet respublikalarında ictimai-siyasi münasibətləri daha da sürətləndirəcək. Məsələn, Əlcəzair xalqının Əbdüləziz Buteflikin 20 illik hakimiyyətdən sonra yenidən prezident seçilməsinə izn verməməsi və kütləvi etirazların basqısı altında istefa verməsi, Ukraynda prezident seçkilərinin demokratik standartlar çərçivəsində keçirilməsi və Vladimir Zelenskinin seçkinin birinci turunun qalibi olması da postsovet məkanında baş verən proseslərə öz təsirini göstərəcək.
Ancaq bu gün həm Rusiyada, həm də Azərbaycanda hakimiyyətin ötürülmə ehtimalı dəyişiklik ehtimalından yüksək hesab olunur.
Rusiyanın son yüz illik tarixində cəmi iki dəfə hakimiyyət dəyişikliyi baş verib, digər hallarda hakimiyyətin iqtidardaxili ötürülməsi həyata keçirilib. Azərbaycanda da vəziyyət oxşardır və 90-cı illərin əvvəllərində müşahidə olunan hakimiyyət dəyişikliyinin yerini hakimiyyətin iqtidardaxili ötürülməsi tutub. Sovet dövründə də hakimiyyət dəyişikliyi Kommunist Partiyasının daxilində rəhbərliyin ötürülməsi yolu ilə baş verib. Yəni, həm Rusiyada, həm də Azərbayanda xalqın hakimiyyəti müntəzəm olaraq dəyişməsi ənənəsi mövcud deyil. Siyasi proseslərdə isə ənənələr çox önəmlidir.
Çoxlarına mübahisəli görünə biləcək bu qeydlər yalnız hazırki zamanda mövcud olan durumun dəyərləndirilməsi kimi qəbul olunmalıdır. Amma müxtəlif faktorların təsiri altında vəziyyət kəskin şəkildə dəyişə də bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 04-04-2019 13:34 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Orta Asiyanın ərazicə ən böyük və zəngin respublikasını 30 ilə yaxın avtoritar qaydada idarə edən Nursultan Nazarbayevin istefası qaçılmaz olduğu kimi, bunun ciddi nəticələr doğuracağı da qaçılmazdır.
Nazarbayevin istefasının ilk nəticəsi postsovet ölkələrinin xalqlarına hakimiyyətlərin əbədi olmadığını bir daha xatırlatdı və diqqətləri uzun müddət hakimiyyətdə olan dövlət başçılarına yönəltdi. Qazaxıstanda hakimiyyətin ötürülməsi postsovet ölkələrinin ictimai-siyasi dairələrində növbəti hakimiyyət dəyişikliyinin hansı ölkədə ola biləcəyi ətrafında müzakirələrə də səbəb oldu. Bu müzakirələr əsasən iki yanaşmanı üzə çıxartdı. Yanaşmalardan birini statistik yanaşma hesab etmək olar. Bu yanaşmanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, Nazarbayevdən sonra istefa növbəsi postsovet məkanında ən uzunömürlü hakimiyyət sahibinindir. Bu yanaşma tərəfdarlarının fikrincə, Nazarbayevin istefasından sonra növbə Avropanın sonuncu diktatoru adlandırılan Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkoya çatıb.
Məlum olduğu kimi, Lukaşenko Belarusa 1994-cü ildən rəhbərlik edir. Belə yanaşma qüsurludur. Baxmayaraq ki, bu ilin iyul ayında dövlət başçısı seçilməsinin 25 ili tamam olacaq Lukaşenko hakimiyyətinin əsaslarının sarsıldığı inkaredilməzdir.
Lukaşenko bu günə kimi Rusiya ilə Avropa arasında uğurla manevr edərək hakimiyyətini qoruya bilib. Lakin indi həmin manevrləri etmək çox çətinləşib. Buna görə Lukaşenko da, Belarus da çox ağır seçim qarşısındadır. Ancaq bütün bunlar istefa növbəsinin Nazarbayevdən sonra Lukaşenkoya çatması anlamına gəlmir. Əksinə, bu gün Lukaşenko Belarus xalqının gözündə Vladimir Putinin Rusiya cəmiyyətində malik olduğu legitimlikdən daha artıq dəstəyə malikdir. Ən azından Belarusda “Lukaşenko oğrudur!” şüarı ilə izdihamlı etiraz aksiyaları keçirilmir.
İkinci yanaşma ondan ibarətdir ki, Nazarbayevdən sonra istefa növbəsi daha uzun müddət ərzində hakimiyyət başında olan liderə deyil, postsovet məkanı üzərində dolaşan dəyişkilik atmosferinə daxil olan ölkənin başçısına çatıb. Bu fikrin müəllifləri hesab edirlər ki, Qazaxıstanda hakimiyyətin ötürülməsi ötən il Ermənistanda baş vermiş hakimiyyət dəyişikliyi ilə başlayan postsovet məkanındakı yeni dalğanın növbəti mərhələsidir.
Təhlilçilərin əksəriyyəti hesab edir ki, Nazarbayev postsovet məkanının qədəm qoyduğu yeni mərhələnin fərqində olduğu üçün istefa verib. Yeni mərhələnin nəticəsi olaraq baş verə biləcək yeni hakimiyyət dəyişikliyinin növbəti ünvanı kimi isə Rusiya və Azərbaycan göstərilir. Bu zaman hər iki ölkədə vəziyyətin təxminən oxşar olduğu qeyd edilir.
Belə ki, hər iki ölkənin iqtisadiyyatı əsasən enerji daşıyıcılarının ixracı üzərində qurulub.
Hər iki ölkədə uzunmüddətli iqtidar mövcuddur.
Neftin və qazın qiymətinin ucuzlaşması ilə hər iki ölkədə ciddi sosial-iqtisadi problemlər baş qaldırıb.
Hər iki ölkənin hakimiyyəti beynəlxalq hüquq-müdafiə təşkilatları tərəfindən demokratiya ilə bağlı sərt tənqid olunur.
Hər iki ölkədə müxalifət fəallaşıb və kütləvi etiraz aksiyaları təşkil edə bilirlər.
Hər iki ölkənin iqtidar düşərgəsində də dəyişikliklərin qaçılmaz olması fikri zəif də olsa, mövcuddur.
Doğrudur, fərqlilik də var. Azərbayan prezidenti rusiyalı həmkarından fərqli olaraq Qərb dövlətləri tərəfindən təcrid edilmiş vəziyyətdə deyil. Eyni zamanda Rusiyanın siyasi və biznes elitasında dəyişikliklərin zəruri olması fikri Azərbayanın hakim dairlərinə nisbətən daha çox yayılıb. Açıq mətnlə ifadə olunmasa da, Rusiyanın siyasi və biznes elitasının Aleksey Kudrin və German Qref kimi isimləri dəyişikliklərin zərurəti ilə bağlı daha ucadan danışmağa başlayıblar. Məsələn, Rusiyanın ən bahalı şirkəti və birinci bankı hesab olunan “Sberbank”ın prezidenti German Qref bu yaxınlarda qatıldığı bir toplantıda “Rusiyanın inkişafına mane olan üç əsas problem nədir”, - sualına cavab olaraq “Pis idarəetmə”,- deyib.
Hazırda Rusiya Federasiyasının Hesablama Palatasının sədri olan Aleksey Kudrin isə bu yaxınlarda çıxışlarının birində “Rusiya son on ildə tənnəzül bataqlığından çıxa bilmir”,- söyləyib. Prezident Putinlə çox yaxın münasibətlərə malik olan bu iki şəxsin fikirləri Rusiya elitasında dəyişiklik zərurətinin artıq ifadə olunmağa başlandığını göstərir.
Dünyada və regionda baş verən proseslər bütün postsovet respublikalarında ictimai-siyasi münasibətləri daha da sürətləndirəcək. Məsələn, Əlcəzair xalqının Əbdüləziz Buteflikin 20 illik hakimiyyətdən sonra yenidən prezident seçilməsinə izn verməməsi və kütləvi etirazların basqısı altında istefa verməsi, Ukraynda prezident seçkilərinin demokratik standartlar çərçivəsində keçirilməsi və Vladimir Zelenskinin seçkinin birinci turunun qalibi olması da postsovet məkanında baş verən proseslərə öz təsirini göstərəcək.
Ancaq bu gün həm Rusiyada, həm də Azərbaycanda hakimiyyətin ötürülmə ehtimalı dəyişiklik ehtimalından yüksək hesab olunur.
Rusiyanın son yüz illik tarixində cəmi iki dəfə hakimiyyət dəyişikliyi baş verib, digər hallarda hakimiyyətin iqtidardaxili ötürülməsi həyata keçirilib. Azərbaycanda da vəziyyət oxşardır və 90-cı illərin əvvəllərində müşahidə olunan hakimiyyət dəyişikliyinin yerini hakimiyyətin iqtidardaxili ötürülməsi tutub. Sovet dövründə də hakimiyyət dəyişikliyi Kommunist Partiyasının daxilində rəhbərliyin ötürülməsi yolu ilə baş verib. Yəni, həm Rusiyada, həm də Azərbayanda xalqın hakimiyyəti müntəzəm olaraq dəyişməsi ənənəsi mövcud deyil. Siyasi proseslərdə isə ənənələr çox önəmlidir.
Çoxlarına mübahisəli görünə biləcək bu qeydlər yalnız hazırki zamanda mövcud olan durumun dəyərləndirilməsi kimi qəbul olunmalıdır. Amma müxtəlif faktorların təsiri altında vəziyyət kəskin şəkildə dəyişə də bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
31-07-2019, 14:06
Xəqani CƏFƏRLİ - İnqilabın baş verəcəyi tarix - Onu əvvəlcədən təyin etmək mümkündürmü?
Milli Məclisin üzvü Nizami Cəfərov: “Qardaş ölkənin hakimiyyəti bəzi səhvləri düzəltməlidir”
Millət vəkili: “Bəzi nazirliklərin birləşdirilməsi, bəzi qurumların səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırılması məsələsinə baxılmalıdır”
Siyasi təhlilçi deyir ki, Türkiyənin qarşısında yalnız YPG, onun 70-80 minlik ordusu və ABŞ dayanmayıb, başqa təhlükələr də var
Güney Azərbaycan Milli Hərakatının fəalı deyir ki, ABŞ-da qəbul edilən qətnamədə millətimizin marağı ifadə olunmadığından onu imzalamayıblar
Partiya başqanı olmaq olmaq istəyən Divan üzvü: “Müsavat daha çevik, daha qətiyyətli idarə edilməli, hakimiyyətlə münasibətlər daha konkret ifadə olunmalıdır”
