15:05 / 19-03-2024
Peskov: "Kreml NATO-nun Cənubi Qafqazdakı fəaliyyətini izləyir"
14:59 / 19-03-2024
7 yaşlı uşağı öldürən məşqçiyə 19 il həbs cəzası verilib
14:20 / 19-03-2024
Milli Məclisin növbəti iclasının gündəliyi açıqlanıb
14:14 / 19-03-2024
ABŞ-ın iki şirkəti Rusiyaya Ukrayna ilə bağlı gizli peyk görüntüləri ötürür
14:05 / 19-03-2024
Yeni idman kanalına lisenziya verilib
14:03 / 19-03-2024
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Çinlə əlaqələrin inkişafına böyük önəm verir"
13:34 / 19-03-2024
Lənkəran sakini 30 kq narkotiklə qandallanıb
13:15 / 19-03-2024
ABŞ Putini təbrik etməyəcək
13:08 / 19-03-2024
“Ulduz”un yanvar sayı çap olunub - Foto
12:56 / 19-03-2024
Qazaxıstan və Türkiyə Xəzər dənizi ilə bağlı mühüm müzakirə aparıb
12:50 / 19-03-2024
Türkiyə kəşfiyyatı İraqda daha bir PKK liderini zərərsizləşdirib
12:42 / 19-03-2024
Moldovada Avropa İttifaqına üzvlüklə bağlı referendum keçiriləcək
12:26 / 19-03-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:24 / 19-03-2024
İsrail və HƏMAS Dohada atəşkəsi müzakirə edir
12:14 / 19-03-2024
Avropada NATO-nun ən böyük hərbi bazası qurulur
12:14 / 19-03-2024
Jurnalistin anasının ölüm faktı araşdırılır
12:07 / 19-03-2024
Mingəçevirdə dələduzluq edən şəxs saxlanılıb
11:43 / 19-03-2024
Rusiya Sumıdan yeni hücuma başlaya bilər
11:19 / 19-03-2024
Güclü maqnit qasırğası olacaq
11:13 / 19-03-2024
Pakistanda zəlzələ baş verib
11:08 / 19-03-2024
Mask yenə Baydeni tənqid edib
11:06 / 19-03-2024
Mehriban Əliyeva xalqı təbrik edib - Foto
11:04 / 19-03-2024
Tramp: “Ramasvamidən vitse-prezident də olmaz”
11:00 / 19-03-2024
"AFFA prezidentliyinə namizədliyini irəli sürən yoxdur"
10:59 / 19-03-2024
Hakan Fidan: “Lavrovla dialoq alınır”
10:54 / 19-03-2024
Ukrayna Krıma zərbələr endirsin!
10:37 / 19-03-2024
İsrail Rəfaha hücum edib: 14 fələstinli həyatını itirib
10:30 / 19-03-2024
Paşinyan: "Azərbaycanla delimitasiya prosesi praktiki mərhələyə qədəm qoyur"
10:20 / 19-03-2024
Xankəndidə yenə silah-sursat aşkarlanıb
16:40 / 14-03-2024
XI Qlobal Bakı Forumu işə başlayıb - İlham Əliyev tədbirdə çıxış edib (Tam mətn) - Fotolar (Yenilənib)
23:57 / 14-03-2024
Fransada ələ keçən 8659 əsər Türkiyəyə qaytarılacaq - Fotolar
23:47 / 14-03-2024
Dəhşətli statistika: dünyadakı narkomanların təxmini sayı açıqlanıb
18:01 / 16-03-2024
Xl Qlobal Bakı Forumu başa çatıb - (Yenilənib)
01:18 / 16-03-2024
Rusiyaya qarşı yeni koalisiya yaradılıb
16:47 / 16-03-2024
Xocalıda kütləvi məzarlıq: 8-nin şəxsiyyəti müəyyən edilib (Fotolar)
16:00 / 14-03-2024
Vergi işçilərinin aylıq əməkhaqları nə qədər artırılıb? - Açıqlama
18:00 / 14-03-2024
Magistraturaya qəbul imtahanlarının yekun nəticələri açıqlanıb
19:32 / 14-03-2024
Baş nazir taksi sürücüləri ilə bağlı qərar verib
23:43 / 14-03-2024
Avropa Liqası: "Bayer 04" və "Qarabağ"ın start heyətləri müəyyənləşib
16:16 / 15-03-2024
Məhkəmə “Toplum TV”-nin həbsdəki əməkdaşları ilə bağlı qərar verib
Hər 100 manatdan elmə 70 qəpik... utancvericidir
Tarix: 26-10-2019 17:30 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Cəmiyyətin diqqətini tez-tez təhsil və elm sahəsindəki problemlərə yönəldən Azərbayan Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, ABŞ-ın Ratqers Universitetinin professoru Qubad İbadoğlu 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin hər 100 manatından 21 manat 60 qəpiyin güc strukturlarına, 18 manat 20 qəpiyin tikintiyə, 1 manatın ətraf mühitin mühafizəsinə, 70 qəpiyin isə elmə xərclənəcəyi ilə bağlı “Facebook” səhifəsində paylaşdığı statusunu “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” sualı ilə bitirib.
Bu suala qısa cavab verməzdən öncə dünaya ölkələri arasında elmi tədqiqatlara fərqli münasibəti əks etdirən bəzi məqamlara diqqət yönəltmək istərdim.
İsrail, Cənubi Koreya və Yaponiyanın nümunəsi göstərir ki, Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) elmi araşdırma və kəşflərə daha çox pay ayıran dövlətlər sürətli inkişafa nail olurlar. Bu gün İsrail bu məqsədlə ÜDM-nin 4.58 faizini ayıran yeganə ölkədir. Cənubi Koreyanın eyni məqsədlə xərcləri ÜDM-nin 4.55 faizini təşkil edir. Üçüncü yerdə İsveç, dördüncü yerdə Yaponiya gəlir. Bu ölkələr müvafiq olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 3.31 və 3.20 faizini sərf edirlər. Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş dövlətlər bir qayda olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin ən azı 2 faizini xərcləyirlər.
ABŞ elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 2.8 faizini sərf edir. Faiz nisbətinə görə ABŞ 8-ci yerdədir. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-ın bu məqsədlə ayırdığı ÜDM-nin 2.8 faizi 500 milyard dollardan artıqdır.
Ötən il ABŞ-ın elmi araşdırma və kəşflərə qoyduğu sərmayə 511.1 milyard dollar olub. Uzun illərdir ki, ABŞ bu göstəriciyə görə dünya dövlətlərini çox qabaqlayır.
Özünü ABŞ-ın rəqibi kimi təqdim edən Rusiya elmi tədqiqatlara təxminən 40 milyard dollar və ya ÜDM-nin cəmi 1.11 faizini xərcləyir.
Çox acınacaqlıdır ki, Azərbaycan elmi tədqiqatlara ayırdığı sərmayənin ÜDM-dəki payına görə Estoniya, Rusiya, Latviya, Litva, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistandan geri qalaraq Özbəkistanla eyni pillədə qərarlaşıb.
Keçmiş sovet respublikarı arasında ÜDM-dən elmə ən çox pay ayıran ölkələrin siyahısına Estoniya başçılıq edir. Estoniya ÜDM-nin 1.32 faizini elmə ayırır. Bu isə dünya üzrə 23-cü nəticədir.
Qafqaz respublikaları arasında liderlik Gürcüstana məxsusdur. Bu ölkə elmi tədqiqatlara ÜDM-nin 0.29 faizini ayırır. Ermənistan isə ÜDM-nin 0.23 faizini ayırmaqla reytinq sıralamasında Azərbaycanı 4 pillə qabaqlayır. Azərbaycanın ÜDM-dəki həcmi ilə öyünməyi sevən rəsmi Bakının elmi tədqiqatlara ÜDM-dən cəmi 0.19 faiz ayırması və bu göstəriciyə görə Özbəkistanla yanaşı durması utancvericidir.
Elmi tədqiqatlara 5111.1 milyard dollar xərcləyən ABŞ-ın ardınca gələn Çin eyni məqsədlə 451.2 milyard dollar sərf edir. Çinin elmi tədqiqatlara xərclədiyi 451.2 milyard dollar onun ÜDM-nin 2.12 faizi həcmindədir. Bu göstəriciyə görə Asiya nəhəngi 15-ci yeri tutur.
Yaponiya ötən il elmi tədqiqatlara 168.6 milyard dollar xərcləməklə üçüncü yeri tutubsa, Almaniya 118.5 milyard xərcləyərk dördüncü yerdə qərarlaşıb.
Digər Asiya nəhəngi Cənubi Koreya elmi tədqiqatlara 79.4 milyard xərcləməklə eyni məqsədlə 62.2 milyard dollar sərf eləyən Fransanı qabaqlayıb. Fransanın ardınca elmi tədqiqatlara 50.1 milyard dollar xərcləyən Hindistan gəlir.
Bu siyahıda səkkizinci yeri tutan Böyük Britaniya elmi tədqiqatlara 47.2 milyard dollar xərcləyir.
Son illər elmi tədqiqatlara sərmayə qoyuluşunu mütəmadi olaraq artıran Braziliya ötən il bu məqsədlə 41.1 milyard dollar xərcləyib. Bunun sayəsində Braziliyanın elm sahəsində uğurları sürətlə artır.
Elmə ən çox vəsait xərcləyən ölkələrin onluğunda sonuncu yer Rusiyaya məxsusdur. Rusiyadakı korrupsiyanın səviyyəsini nəzərə aldıqda, həmin 39.7 milyard dolların əhəmiyyətli hissəsinin təyinatı üzrə xərclənmədiyi məlum olur. Ümumiyyətlə, son 10 ildə Rusiyada hərbi məqsədlər üçün büdcədən ayırmaların sürətlə artımı müşahidə edilsə də, elmi tədqiqatlara ayrılan sərmayənin ÜDM-dəki payı azalan xətlə davam edir. Aydın görünür ki, Azərbaycan da bu məsələdə Rusiyanın yolu ilə gedir.
Son olaraq Q. İbadoğlunun “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” ritorik sualına cavab vermək istərdim.
Bu, çox böyük ədalətsizlik olmaqla yanaşı, utancverici göstərici və gələcəyə səhv yanaşmadır. Deyəsən, bu sahədə Ermənistandan geri qalmaq da Azərbaycan hakimiyyətini narahat eləmir...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-10-2019 17:30 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Cəmiyyətin diqqətini tez-tez təhsil və elm sahəsindəki problemlərə yönəldən Azərbayan Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, ABŞ-ın Ratqers Universitetinin professoru Qubad İbadoğlu 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin hər 100 manatından 21 manat 60 qəpiyin güc strukturlarına, 18 manat 20 qəpiyin tikintiyə, 1 manatın ətraf mühitin mühafizəsinə, 70 qəpiyin isə elmə xərclənəcəyi ilə bağlı “Facebook” səhifəsində paylaşdığı statusunu “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” sualı ilə bitirib.
Bu suala qısa cavab verməzdən öncə dünaya ölkələri arasında elmi tədqiqatlara fərqli münasibəti əks etdirən bəzi məqamlara diqqət yönəltmək istərdim.
İsrail, Cənubi Koreya və Yaponiyanın nümunəsi göstərir ki, Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) elmi araşdırma və kəşflərə daha çox pay ayıran dövlətlər sürətli inkişafa nail olurlar. Bu gün İsrail bu məqsədlə ÜDM-nin 4.58 faizini ayıran yeganə ölkədir. Cənubi Koreyanın eyni məqsədlə xərcləri ÜDM-nin 4.55 faizini təşkil edir. Üçüncü yerdə İsveç, dördüncü yerdə Yaponiya gəlir. Bu ölkələr müvafiq olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 3.31 və 3.20 faizini sərf edirlər. Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş dövlətlər bir qayda olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin ən azı 2 faizini xərcləyirlər.
ABŞ elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 2.8 faizini sərf edir. Faiz nisbətinə görə ABŞ 8-ci yerdədir. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-ın bu məqsədlə ayırdığı ÜDM-nin 2.8 faizi 500 milyard dollardan artıqdır.
Ötən il ABŞ-ın elmi araşdırma və kəşflərə qoyduğu sərmayə 511.1 milyard dollar olub. Uzun illərdir ki, ABŞ bu göstəriciyə görə dünya dövlətlərini çox qabaqlayır.
Özünü ABŞ-ın rəqibi kimi təqdim edən Rusiya elmi tədqiqatlara təxminən 40 milyard dollar və ya ÜDM-nin cəmi 1.11 faizini xərcləyir.
Çox acınacaqlıdır ki, Azərbaycan elmi tədqiqatlara ayırdığı sərmayənin ÜDM-dəki payına görə Estoniya, Rusiya, Latviya, Litva, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistandan geri qalaraq Özbəkistanla eyni pillədə qərarlaşıb.
Keçmiş sovet respublikarı arasında ÜDM-dən elmə ən çox pay ayıran ölkələrin siyahısına Estoniya başçılıq edir. Estoniya ÜDM-nin 1.32 faizini elmə ayırır. Bu isə dünya üzrə 23-cü nəticədir.
Qafqaz respublikaları arasında liderlik Gürcüstana məxsusdur. Bu ölkə elmi tədqiqatlara ÜDM-nin 0.29 faizini ayırır. Ermənistan isə ÜDM-nin 0.23 faizini ayırmaqla reytinq sıralamasında Azərbaycanı 4 pillə qabaqlayır. Azərbaycanın ÜDM-dəki həcmi ilə öyünməyi sevən rəsmi Bakının elmi tədqiqatlara ÜDM-dən cəmi 0.19 faiz ayırması və bu göstəriciyə görə Özbəkistanla yanaşı durması utancvericidir.
Elmi tədqiqatlara 5111.1 milyard dollar xərcləyən ABŞ-ın ardınca gələn Çin eyni məqsədlə 451.2 milyard dollar sərf edir. Çinin elmi tədqiqatlara xərclədiyi 451.2 milyard dollar onun ÜDM-nin 2.12 faizi həcmindədir. Bu göstəriciyə görə Asiya nəhəngi 15-ci yeri tutur.
Yaponiya ötən il elmi tədqiqatlara 168.6 milyard dollar xərcləməklə üçüncü yeri tutubsa, Almaniya 118.5 milyard xərcləyərk dördüncü yerdə qərarlaşıb.
Digər Asiya nəhəngi Cənubi Koreya elmi tədqiqatlara 79.4 milyard xərcləməklə eyni məqsədlə 62.2 milyard dollar sərf eləyən Fransanı qabaqlayıb. Fransanın ardınca elmi tədqiqatlara 50.1 milyard dollar xərcləyən Hindistan gəlir.
Bu siyahıda səkkizinci yeri tutan Böyük Britaniya elmi tədqiqatlara 47.2 milyard dollar xərcləyir.
Son illər elmi tədqiqatlara sərmayə qoyuluşunu mütəmadi olaraq artıran Braziliya ötən il bu məqsədlə 41.1 milyard dollar xərcləyib. Bunun sayəsində Braziliyanın elm sahəsində uğurları sürətlə artır.
Elmə ən çox vəsait xərcləyən ölkələrin onluğunda sonuncu yer Rusiyaya məxsusdur. Rusiyadakı korrupsiyanın səviyyəsini nəzərə aldıqda, həmin 39.7 milyard dolların əhəmiyyətli hissəsinin təyinatı üzrə xərclənmədiyi məlum olur. Ümumiyyətlə, son 10 ildə Rusiyada hərbi məqsədlər üçün büdcədən ayırmaların sürətlə artımı müşahidə edilsə də, elmi tədqiqatlara ayrılan sərmayənin ÜDM-dəki payı azalan xətlə davam edir. Aydın görünür ki, Azərbaycan da bu məsələdə Rusiyanın yolu ilə gedir.
Son olaraq Q. İbadoğlunun “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” ritorik sualına cavab vermək istərdim.
Bu, çox böyük ədalətsizlik olmaqla yanaşı, utancverici göstərici və gələcəyə səhv yanaşmadır. Deyəsən, bu sahədə Ermənistandan geri qalmaq da Azərbaycan hakimiyyətini narahat eləmir...
Müəllifin bütün yazıları - Xəqani CƏFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-04-2023, 11:40
Erməni mətbuatı: "Paşinyan təhlükəsizliyindən narahatdır”
31-07-2019, 14:06
Xəqani CƏFƏRLİ - İnqilabın baş verəcəyi tarix - Onu əvvəlcədən təyin etmək mümkündürmü?