10:14 / 27-04-2024
Xankəndidə silah və sursatlar aşkarlanıb
10:09 / 27-04-2024
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
09:27 / 27-04-2024
Britaniyanın lüks avtomobilləri Rusiyaya daşınır
08:18 / 27-04-2024
"Bir qalanın sirri" Musiqili Teatrda açılacaq - Fotolar
08:09 / 27-04-2024
Rusiyada azərbaycanlılarla taciklər arasında kütləvi dava: ölən və yaralananlar var
21:36 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar
20:58 / 26-04-2024
İlham Əliyevlə Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiriblər
20:46 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
19:35 / 26-04-2024
43 pişiyi ac-susuz saxlayan şəxsi həbs ediblər
19:06 / 26-04-2024
Rusların hücum etmək istədiyi iki xəstəxana təcili boşaldılır
18:43 / 26-04-2024
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndi və Şuşaya səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
18:41 / 26-04-2024
İsveç Latviyaya qoşun və zirehli texnika göndərir
18:36 / 26-04-2024
Blinken Pekində Çini hədələyib
18:20 / 26-04-2024
20-yə yaxın məhbus həbsxanadan qaçmağa cəhd edib - Foto
18:15 / 26-04-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
18:08 / 26-04-2024
Erməni deputatlar saxlanılıb
17:58 / 26-04-2024
Ermənistan XİN: "Azərbaycandan sülh sazişinə dair təkliflər almışıq"
17:39 / 26-04-2024
"Beşiktaş" daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:23 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-nin sənaye və qabaqcıl texnologiyalar naziri ilə görüşüb
17:15 / 26-04-2024
Quba-Xaçmaz Regional filialına müdir təyinatı olub
16:58 / 26-04-2024
“Krokus”dakı terror aktına görə daha bir şübhəli saxlanılıb
16:56 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - Foto
16:11 / 26-04-2024
Azərbaycanda partiya rəhbəri həbs edilib
16:05 / 26-04-2024
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
15:52 / 26-04-2024
Qəzzada daha 51 dinc sakin həlak olub
15:46 / 26-04-2024
Avtomobil şirkəti daha bir yeniliyə imza atıb - Fotolar
15:33 / 26-04-2024
Keçmiş rektor son söz üçün məhkəmədən yenə vaxt istəyib
15:14 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14:06 / 26-04-2024
Rusiyanın yeni silahı ABŞ-a məxsus peykləri vura biləcək
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
12:40 / 22-04-2024
Cavanşir Məmmədovun nəvəsi: "Babamın ürəyi haqsızlığa dözmədi"
19:15 / 22-04-2024
Komitə sədri baş redaktoru təbrik edib
Hər 100 manatdan elmə 70 qəpik... utancvericidir
Tarix: 26-10-2019 17:30 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Cəmiyyətin diqqətini tez-tez təhsil və elm sahəsindəki problemlərə yönəldən Azərbayan Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, ABŞ-ın Ratqers Universitetinin professoru Qubad İbadoğlu 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin hər 100 manatından 21 manat 60 qəpiyin güc strukturlarına, 18 manat 20 qəpiyin tikintiyə, 1 manatın ətraf mühitin mühafizəsinə, 70 qəpiyin isə elmə xərclənəcəyi ilə bağlı “Facebook” səhifəsində paylaşdığı statusunu “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” sualı ilə bitirib.
Bu suala qısa cavab verməzdən öncə dünaya ölkələri arasında elmi tədqiqatlara fərqli münasibəti əks etdirən bəzi məqamlara diqqət yönəltmək istərdim.
İsrail, Cənubi Koreya və Yaponiyanın nümunəsi göstərir ki, Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) elmi araşdırma və kəşflərə daha çox pay ayıran dövlətlər sürətli inkişafa nail olurlar. Bu gün İsrail bu məqsədlə ÜDM-nin 4.58 faizini ayıran yeganə ölkədir. Cənubi Koreyanın eyni məqsədlə xərcləri ÜDM-nin 4.55 faizini təşkil edir. Üçüncü yerdə İsveç, dördüncü yerdə Yaponiya gəlir. Bu ölkələr müvafiq olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 3.31 və 3.20 faizini sərf edirlər. Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş dövlətlər bir qayda olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin ən azı 2 faizini xərcləyirlər.
ABŞ elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 2.8 faizini sərf edir. Faiz nisbətinə görə ABŞ 8-ci yerdədir. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-ın bu məqsədlə ayırdığı ÜDM-nin 2.8 faizi 500 milyard dollardan artıqdır.
Ötən il ABŞ-ın elmi araşdırma və kəşflərə qoyduğu sərmayə 511.1 milyard dollar olub. Uzun illərdir ki, ABŞ bu göstəriciyə görə dünya dövlətlərini çox qabaqlayır.
Özünü ABŞ-ın rəqibi kimi təqdim edən Rusiya elmi tədqiqatlara təxminən 40 milyard dollar və ya ÜDM-nin cəmi 1.11 faizini xərcləyir.
Çox acınacaqlıdır ki, Azərbaycan elmi tədqiqatlara ayırdığı sərmayənin ÜDM-dəki payına görə Estoniya, Rusiya, Latviya, Litva, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistandan geri qalaraq Özbəkistanla eyni pillədə qərarlaşıb.
Keçmiş sovet respublikarı arasında ÜDM-dən elmə ən çox pay ayıran ölkələrin siyahısına Estoniya başçılıq edir. Estoniya ÜDM-nin 1.32 faizini elmə ayırır. Bu isə dünya üzrə 23-cü nəticədir.
Qafqaz respublikaları arasında liderlik Gürcüstana məxsusdur. Bu ölkə elmi tədqiqatlara ÜDM-nin 0.29 faizini ayırır. Ermənistan isə ÜDM-nin 0.23 faizini ayırmaqla reytinq sıralamasında Azərbaycanı 4 pillə qabaqlayır. Azərbaycanın ÜDM-dəki həcmi ilə öyünməyi sevən rəsmi Bakının elmi tədqiqatlara ÜDM-dən cəmi 0.19 faiz ayırması və bu göstəriciyə görə Özbəkistanla yanaşı durması utancvericidir.
Elmi tədqiqatlara 5111.1 milyard dollar xərcləyən ABŞ-ın ardınca gələn Çin eyni məqsədlə 451.2 milyard dollar sərf edir. Çinin elmi tədqiqatlara xərclədiyi 451.2 milyard dollar onun ÜDM-nin 2.12 faizi həcmindədir. Bu göstəriciyə görə Asiya nəhəngi 15-ci yeri tutur.
Yaponiya ötən il elmi tədqiqatlara 168.6 milyard dollar xərcləməklə üçüncü yeri tutubsa, Almaniya 118.5 milyard xərcləyərk dördüncü yerdə qərarlaşıb.
Digər Asiya nəhəngi Cənubi Koreya elmi tədqiqatlara 79.4 milyard xərcləməklə eyni məqsədlə 62.2 milyard dollar sərf eləyən Fransanı qabaqlayıb. Fransanın ardınca elmi tədqiqatlara 50.1 milyard dollar xərcləyən Hindistan gəlir.
Bu siyahıda səkkizinci yeri tutan Böyük Britaniya elmi tədqiqatlara 47.2 milyard dollar xərcləyir.
Son illər elmi tədqiqatlara sərmayə qoyuluşunu mütəmadi olaraq artıran Braziliya ötən il bu məqsədlə 41.1 milyard dollar xərcləyib. Bunun sayəsində Braziliyanın elm sahəsində uğurları sürətlə artır.
Elmə ən çox vəsait xərcləyən ölkələrin onluğunda sonuncu yer Rusiyaya məxsusdur. Rusiyadakı korrupsiyanın səviyyəsini nəzərə aldıqda, həmin 39.7 milyard dolların əhəmiyyətli hissəsinin təyinatı üzrə xərclənmədiyi məlum olur. Ümumiyyətlə, son 10 ildə Rusiyada hərbi məqsədlər üçün büdcədən ayırmaların sürətlə artımı müşahidə edilsə də, elmi tədqiqatlara ayrılan sərmayənin ÜDM-dəki payı azalan xətlə davam edir. Aydın görünür ki, Azərbaycan da bu məsələdə Rusiyanın yolu ilə gedir.
Son olaraq Q. İbadoğlunun “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” ritorik sualına cavab vermək istərdim.
Bu, çox böyük ədalətsizlik olmaqla yanaşı, utancverici göstərici və gələcəyə səhv yanaşmadır. Deyəsən, bu sahədə Ermənistandan geri qalmaq da Azərbaycan hakimiyyətini narahat eləmir...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-10-2019 17:30 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Cəmiyyətin diqqətini tez-tez təhsil və elm sahəsindəki problemlərə yönəldən Azərbayan Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, ABŞ-ın Ratqers Universitetinin professoru Qubad İbadoğlu 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin hər 100 manatından 21 manat 60 qəpiyin güc strukturlarına, 18 manat 20 qəpiyin tikintiyə, 1 manatın ətraf mühitin mühafizəsinə, 70 qəpiyin isə elmə xərclənəcəyi ilə bağlı “Facebook” səhifəsində paylaşdığı statusunu “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” sualı ilə bitirib.
Bu suala qısa cavab verməzdən öncə dünaya ölkələri arasında elmi tədqiqatlara fərqli münasibəti əks etdirən bəzi məqamlara diqqət yönəltmək istərdim.
İsrail, Cənubi Koreya və Yaponiyanın nümunəsi göstərir ki, Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) elmi araşdırma və kəşflərə daha çox pay ayıran dövlətlər sürətli inkişafa nail olurlar. Bu gün İsrail bu məqsədlə ÜDM-nin 4.58 faizini ayıran yeganə ölkədir. Cənubi Koreyanın eyni məqsədlə xərcləri ÜDM-nin 4.55 faizini təşkil edir. Üçüncü yerdə İsveç, dördüncü yerdə Yaponiya gəlir. Bu ölkələr müvafiq olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 3.31 və 3.20 faizini sərf edirlər. Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş dövlətlər bir qayda olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin ən azı 2 faizini xərcləyirlər.
ABŞ elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 2.8 faizini sərf edir. Faiz nisbətinə görə ABŞ 8-ci yerdədir. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-ın bu məqsədlə ayırdığı ÜDM-nin 2.8 faizi 500 milyard dollardan artıqdır.
Ötən il ABŞ-ın elmi araşdırma və kəşflərə qoyduğu sərmayə 511.1 milyard dollar olub. Uzun illərdir ki, ABŞ bu göstəriciyə görə dünya dövlətlərini çox qabaqlayır.
Özünü ABŞ-ın rəqibi kimi təqdim edən Rusiya elmi tədqiqatlara təxminən 40 milyard dollar və ya ÜDM-nin cəmi 1.11 faizini xərcləyir.
Çox acınacaqlıdır ki, Azərbaycan elmi tədqiqatlara ayırdığı sərmayənin ÜDM-dəki payına görə Estoniya, Rusiya, Latviya, Litva, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistandan geri qalaraq Özbəkistanla eyni pillədə qərarlaşıb.
Keçmiş sovet respublikarı arasında ÜDM-dən elmə ən çox pay ayıran ölkələrin siyahısına Estoniya başçılıq edir. Estoniya ÜDM-nin 1.32 faizini elmə ayırır. Bu isə dünya üzrə 23-cü nəticədir.
Qafqaz respublikaları arasında liderlik Gürcüstana məxsusdur. Bu ölkə elmi tədqiqatlara ÜDM-nin 0.29 faizini ayırır. Ermənistan isə ÜDM-nin 0.23 faizini ayırmaqla reytinq sıralamasında Azərbaycanı 4 pillə qabaqlayır. Azərbaycanın ÜDM-dəki həcmi ilə öyünməyi sevən rəsmi Bakının elmi tədqiqatlara ÜDM-dən cəmi 0.19 faiz ayırması və bu göstəriciyə görə Özbəkistanla yanaşı durması utancvericidir.
Elmi tədqiqatlara 5111.1 milyard dollar xərcləyən ABŞ-ın ardınca gələn Çin eyni məqsədlə 451.2 milyard dollar sərf edir. Çinin elmi tədqiqatlara xərclədiyi 451.2 milyard dollar onun ÜDM-nin 2.12 faizi həcmindədir. Bu göstəriciyə görə Asiya nəhəngi 15-ci yeri tutur.
Yaponiya ötən il elmi tədqiqatlara 168.6 milyard dollar xərcləməklə üçüncü yeri tutubsa, Almaniya 118.5 milyard xərcləyərk dördüncü yerdə qərarlaşıb.
Digər Asiya nəhəngi Cənubi Koreya elmi tədqiqatlara 79.4 milyard xərcləməklə eyni məqsədlə 62.2 milyard dollar sərf eləyən Fransanı qabaqlayıb. Fransanın ardınca elmi tədqiqatlara 50.1 milyard dollar xərcləyən Hindistan gəlir.
Bu siyahıda səkkizinci yeri tutan Böyük Britaniya elmi tədqiqatlara 47.2 milyard dollar xərcləyir.
Son illər elmi tədqiqatlara sərmayə qoyuluşunu mütəmadi olaraq artıran Braziliya ötən il bu məqsədlə 41.1 milyard dollar xərcləyib. Bunun sayəsində Braziliyanın elm sahəsində uğurları sürətlə artır.
Elmə ən çox vəsait xərcləyən ölkələrin onluğunda sonuncu yer Rusiyaya məxsusdur. Rusiyadakı korrupsiyanın səviyyəsini nəzərə aldıqda, həmin 39.7 milyard dolların əhəmiyyətli hissəsinin təyinatı üzrə xərclənmədiyi məlum olur. Ümumiyyətlə, son 10 ildə Rusiyada hərbi məqsədlər üçün büdcədən ayırmaların sürətlə artımı müşahidə edilsə də, elmi tədqiqatlara ayrılan sərmayənin ÜDM-dəki payı azalan xətlə davam edir. Aydın görünür ki, Azərbaycan da bu məsələdə Rusiyanın yolu ilə gedir.
Son olaraq Q. İbadoğlunun “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” ritorik sualına cavab vermək istərdim.
Bu, çox böyük ədalətsizlik olmaqla yanaşı, utancverici göstərici və gələcəyə səhv yanaşmadır. Deyəsən, bu sahədə Ermənistandan geri qalmaq da Azərbaycan hakimiyyətini narahat eləmir...
Müəllifin bütün yazıları - Xəqani CƏFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-04-2023, 11:40
Erməni mətbuatı: "Paşinyan təhlükəsizliyindən narahatdır”
31-07-2019, 14:06
Xəqani CƏFƏRLİ - İnqilabın baş verəcəyi tarix - Onu əvvəlcədən təyin etmək mümkündürmü?