10:55 / 15-09-2025
Pirəkəşkül və Ağdərədə yararsız döyüş sursatları məhv ediləcək
10:43 / 15-09-2025
Rusiyada azərbaycanlı İjevsk Şəhər Dumasının deputatı seçilib
10:28 / 15-09-2025
Sabirabadda 42 yaşlı şəxs qətlə yetirilib
10:22 / 15-09-2025
Donald Tramp İsrailə xəbərdarlıq edib
09:56 / 15-09-2025
Prezident Daşbulaqda tut bağında görülmüş işlərlə tanış olub - Fotolar
09:39 / 15-09-2025
İlham Əliyev Xocalı rayonunun Seyidbəyli kəndində olub - Fotolar
09:34 / 15-09-2025
Bakıda mənzildən meyit tapılıb
09:14 / 15-09-2025
Məşhur media şirkəti "Google"-ni məhkəməyə verib
09:05 / 15-09-2025
NATO qoşunları Polşaya gələcək
08:57 / 15-09-2025
Xəzər dənizində zəlzələ baş verib
08:13 / 15-09-2025
Çində uçan naməlum obyekt vurulub?
08:08 / 15-09-2025
Husilər silahı yerə qoymağı düşünmürlər
08:01 / 15-09-2025
Gideon Saar Petro Sançesin hərəkətini “biabırçılıq” adlandırıb
07:55 / 15-09-2025
“Çarli Kirk şousu”nu Vens aparacaq
07:47 / 15-09-2025
Baş nazir: “İsrailə qarşı İslam ölkələrinin güc alyansını yaradaq”
07:39 / 15-09-2025
Azərbaycanda Bilik günü qeyd olunur
07:30 / 15-09-2025
Kəlbəcərə köç karvanı gedib
18:40 / 14-09-2025
İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
17:39 / 14-09-2025
İlham Əliyev Xankəndidə açılışlarda iştirak edib - Fotolar
17:31 / 14-09-2025
Prezident Şuşakənddə görülən işlərlə tanış olub - Fotolar
15:37 / 14-09-2025
İlham Əliyev Xocavəndin Qırmızı Bazar qəsəbəsində olub - Fotolar
14:57 / 14-09-2025
Azərbaycan prezidenti Xocavəndin Sos kəndinə səfər edib - Fotolar
13:50 / 14-09-2025
İlham Əliyev Hadrut qəsəbəsində olub - (Yenilənib) - Fotolar
13:22 / 14-09-2025
Sabah yağış yağacaq
13:17 / 14-09-2025
Prezident Füzulidə - Qaraxanbəyli kəndinin təməli qoyulub - Fotolar
11:49 / 14-09-2025
Qar və leysan yağır, çaylardan sel keçir
10:29 / 14-09-2025
Dünya çempionatı Bakıda keçiriləcək
10:10 / 14-09-2025
Bayramov Fövqəladə Ərəb-İslam Sammitində iştirak edəcək
06:10 / 11-09-2025
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
13:31 / 11-09-2025
Professor: Hər iki ölkədə sülhə qarşı çıxanlar var
21:32 / 10-09-2025
"Neftçi" Ramil Şeydayevlə yollarını ayırıb
20:48 / 13-09-2025
Deputat 120 şagirdə məktəb ləvazimatları verib - Fotolar
15:14 / 12-09-2025
Qarabağa daha iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
14:28 / 10-09-2025
Zülfüqarov: Rusiya ilə münasibətlərimiz əvvəlki səviyyəyə qayıtmayacaq
18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
09:46 / 11-09-2025
Marsda həyat izləri aşkar ediblər
17:29 / 10-09-2025
Hacıyev dövlət katibinin müavini ilə ABŞ-Azərbaycan münasibətlərini müzakirə edib
10:50 / 12-09-2025
Zülfüqarov: Regiondankənar qüvvələr Ermənistana təzyiqlər göstərirlər
23:44 / 12-09-2025
Aİ Rusiyaya qarşı sanksiyaların müddətini uzadıb
Hər 100 manatdan elmə 70 qəpik... utancvericidir
Tarix: 26-10-2019 17:30 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Cəmiyyətin diqqətini tez-tez təhsil və elm sahəsindəki problemlərə yönəldən Azərbayan Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, ABŞ-ın Ratqers Universitetinin professoru Qubad İbadoğlu 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin hər 100 manatından 21 manat 60 qəpiyin güc strukturlarına, 18 manat 20 qəpiyin tikintiyə, 1 manatın ətraf mühitin mühafizəsinə, 70 qəpiyin isə elmə xərclənəcəyi ilə bağlı “Facebook” səhifəsində paylaşdığı statusunu “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” sualı ilə bitirib.
Bu suala qısa cavab verməzdən öncə dünaya ölkələri arasında elmi tədqiqatlara fərqli münasibəti əks etdirən bəzi məqamlara diqqət yönəltmək istərdim.
İsrail, Cənubi Koreya və Yaponiyanın nümunəsi göstərir ki, Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) elmi araşdırma və kəşflərə daha çox pay ayıran dövlətlər sürətli inkişafa nail olurlar. Bu gün İsrail bu məqsədlə ÜDM-nin 4.58 faizini ayıran yeganə ölkədir. Cənubi Koreyanın eyni məqsədlə xərcləri ÜDM-nin 4.55 faizini təşkil edir. Üçüncü yerdə İsveç, dördüncü yerdə Yaponiya gəlir. Bu ölkələr müvafiq olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 3.31 və 3.20 faizini sərf edirlər. Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş dövlətlər bir qayda olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin ən azı 2 faizini xərcləyirlər.
ABŞ elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 2.8 faizini sərf edir. Faiz nisbətinə görə ABŞ 8-ci yerdədir. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-ın bu məqsədlə ayırdığı ÜDM-nin 2.8 faizi 500 milyard dollardan artıqdır.
Ötən il ABŞ-ın elmi araşdırma və kəşflərə qoyduğu sərmayə 511.1 milyard dollar olub. Uzun illərdir ki, ABŞ bu göstəriciyə görə dünya dövlətlərini çox qabaqlayır.
Özünü ABŞ-ın rəqibi kimi təqdim edən Rusiya elmi tədqiqatlara təxminən 40 milyard dollar və ya ÜDM-nin cəmi 1.11 faizini xərcləyir.
Çox acınacaqlıdır ki, Azərbaycan elmi tədqiqatlara ayırdığı sərmayənin ÜDM-dəki payına görə Estoniya, Rusiya, Latviya, Litva, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistandan geri qalaraq Özbəkistanla eyni pillədə qərarlaşıb.
Keçmiş sovet respublikarı arasında ÜDM-dən elmə ən çox pay ayıran ölkələrin siyahısına Estoniya başçılıq edir. Estoniya ÜDM-nin 1.32 faizini elmə ayırır. Bu isə dünya üzrə 23-cü nəticədir.
Qafqaz respublikaları arasında liderlik Gürcüstana məxsusdur. Bu ölkə elmi tədqiqatlara ÜDM-nin 0.29 faizini ayırır. Ermənistan isə ÜDM-nin 0.23 faizini ayırmaqla reytinq sıralamasında Azərbaycanı 4 pillə qabaqlayır. Azərbaycanın ÜDM-dəki həcmi ilə öyünməyi sevən rəsmi Bakının elmi tədqiqatlara ÜDM-dən cəmi 0.19 faiz ayırması və bu göstəriciyə görə Özbəkistanla yanaşı durması utancvericidir.
Elmi tədqiqatlara 5111.1 milyard dollar xərcləyən ABŞ-ın ardınca gələn Çin eyni məqsədlə 451.2 milyard dollar sərf edir. Çinin elmi tədqiqatlara xərclədiyi 451.2 milyard dollar onun ÜDM-nin 2.12 faizi həcmindədir. Bu göstəriciyə görə Asiya nəhəngi 15-ci yeri tutur.
Yaponiya ötən il elmi tədqiqatlara 168.6 milyard dollar xərcləməklə üçüncü yeri tutubsa, Almaniya 118.5 milyard xərcləyərk dördüncü yerdə qərarlaşıb.
Digər Asiya nəhəngi Cənubi Koreya elmi tədqiqatlara 79.4 milyard xərcləməklə eyni məqsədlə 62.2 milyard dollar sərf eləyən Fransanı qabaqlayıb. Fransanın ardınca elmi tədqiqatlara 50.1 milyard dollar xərcləyən Hindistan gəlir.
Bu siyahıda səkkizinci yeri tutan Böyük Britaniya elmi tədqiqatlara 47.2 milyard dollar xərcləyir.
Son illər elmi tədqiqatlara sərmayə qoyuluşunu mütəmadi olaraq artıran Braziliya ötən il bu məqsədlə 41.1 milyard dollar xərcləyib. Bunun sayəsində Braziliyanın elm sahəsində uğurları sürətlə artır.
Elmə ən çox vəsait xərcləyən ölkələrin onluğunda sonuncu yer Rusiyaya məxsusdur. Rusiyadakı korrupsiyanın səviyyəsini nəzərə aldıqda, həmin 39.7 milyard dolların əhəmiyyətli hissəsinin təyinatı üzrə xərclənmədiyi məlum olur. Ümumiyyətlə, son 10 ildə Rusiyada hərbi məqsədlər üçün büdcədən ayırmaların sürətlə artımı müşahidə edilsə də, elmi tədqiqatlara ayrılan sərmayənin ÜDM-dəki payı azalan xətlə davam edir. Aydın görünür ki, Azərbaycan da bu məsələdə Rusiyanın yolu ilə gedir.
Son olaraq Q. İbadoğlunun “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” ritorik sualına cavab vermək istərdim.
Bu, çox böyük ədalətsizlik olmaqla yanaşı, utancverici göstərici və gələcəyə səhv yanaşmadır. Deyəsən, bu sahədə Ermənistandan geri qalmaq da Azərbaycan hakimiyyətini narahat eləmir...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-10-2019 17:30 | Bölmə: Xəqani CƏFƏRLİ
Cəmiyyətin diqqətini tez-tez təhsil və elm sahəsindəki problemlərə yönəldən Azərbayan Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, ABŞ-ın Ratqers Universitetinin professoru Qubad İbadoğlu 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin hər 100 manatından 21 manat 60 qəpiyin güc strukturlarına, 18 manat 20 qəpiyin tikintiyə, 1 manatın ətraf mühitin mühafizəsinə, 70 qəpiyin isə elmə xərclənəcəyi ilə bağlı “Facebook” səhifəsində paylaşdığı statusunu “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” sualı ilə bitirib.
Bu suala qısa cavab verməzdən öncə dünaya ölkələri arasında elmi tədqiqatlara fərqli münasibəti əks etdirən bəzi məqamlara diqqət yönəltmək istərdim.
İsrail, Cənubi Koreya və Yaponiyanın nümunəsi göstərir ki, Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) elmi araşdırma və kəşflərə daha çox pay ayıran dövlətlər sürətli inkişafa nail olurlar. Bu gün İsrail bu məqsədlə ÜDM-nin 4.58 faizini ayıran yeganə ölkədir. Cənubi Koreyanın eyni məqsədlə xərcləri ÜDM-nin 4.55 faizini təşkil edir. Üçüncü yerdə İsveç, dördüncü yerdə Yaponiya gəlir. Bu ölkələr müvafiq olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 3.31 və 3.20 faizini sərf edirlər. Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş dövlətlər bir qayda olaraq elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin ən azı 2 faizini xərcləyirlər.
ABŞ elmi araşdırma və kəşflərə ÜDM-nin 2.8 faizini sərf edir. Faiz nisbətinə görə ABŞ 8-ci yerdədir. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-ın bu məqsədlə ayırdığı ÜDM-nin 2.8 faizi 500 milyard dollardan artıqdır.
Ötən il ABŞ-ın elmi araşdırma və kəşflərə qoyduğu sərmayə 511.1 milyard dollar olub. Uzun illərdir ki, ABŞ bu göstəriciyə görə dünya dövlətlərini çox qabaqlayır.
Özünü ABŞ-ın rəqibi kimi təqdim edən Rusiya elmi tədqiqatlara təxminən 40 milyard dollar və ya ÜDM-nin cəmi 1.11 faizini xərcləyir.
Çox acınacaqlıdır ki, Azərbaycan elmi tədqiqatlara ayırdığı sərmayənin ÜDM-dəki payına görə Estoniya, Rusiya, Latviya, Litva, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistandan geri qalaraq Özbəkistanla eyni pillədə qərarlaşıb.
Keçmiş sovet respublikarı arasında ÜDM-dən elmə ən çox pay ayıran ölkələrin siyahısına Estoniya başçılıq edir. Estoniya ÜDM-nin 1.32 faizini elmə ayırır. Bu isə dünya üzrə 23-cü nəticədir.
Qafqaz respublikaları arasında liderlik Gürcüstana məxsusdur. Bu ölkə elmi tədqiqatlara ÜDM-nin 0.29 faizini ayırır. Ermənistan isə ÜDM-nin 0.23 faizini ayırmaqla reytinq sıralamasında Azərbaycanı 4 pillə qabaqlayır. Azərbaycanın ÜDM-dəki həcmi ilə öyünməyi sevən rəsmi Bakının elmi tədqiqatlara ÜDM-dən cəmi 0.19 faiz ayırması və bu göstəriciyə görə Özbəkistanla yanaşı durması utancvericidir.
Elmi tədqiqatlara 5111.1 milyard dollar xərcləyən ABŞ-ın ardınca gələn Çin eyni məqsədlə 451.2 milyard dollar sərf edir. Çinin elmi tədqiqatlara xərclədiyi 451.2 milyard dollar onun ÜDM-nin 2.12 faizi həcmindədir. Bu göstəriciyə görə Asiya nəhəngi 15-ci yeri tutur.
Yaponiya ötən il elmi tədqiqatlara 168.6 milyard dollar xərcləməklə üçüncü yeri tutubsa, Almaniya 118.5 milyard xərcləyərk dördüncü yerdə qərarlaşıb.
Digər Asiya nəhəngi Cənubi Koreya elmi tədqiqatlara 79.4 milyard xərcləməklə eyni məqsədlə 62.2 milyard dollar sərf eləyən Fransanı qabaqlayıb. Fransanın ardınca elmi tədqiqatlara 50.1 milyard dollar xərcləyən Hindistan gəlir.
Bu siyahıda səkkizinci yeri tutan Böyük Britaniya elmi tədqiqatlara 47.2 milyard dollar xərcləyir.
Son illər elmi tədqiqatlara sərmayə qoyuluşunu mütəmadi olaraq artıran Braziliya ötən il bu məqsədlə 41.1 milyard dollar xərcləyib. Bunun sayəsində Braziliyanın elm sahəsində uğurları sürətlə artır.
Elmə ən çox vəsait xərcləyən ölkələrin onluğunda sonuncu yer Rusiyaya məxsusdur. Rusiyadakı korrupsiyanın səviyyəsini nəzərə aldıqda, həmin 39.7 milyard dolların əhəmiyyətli hissəsinin təyinatı üzrə xərclənmədiyi məlum olur. Ümumiyyətlə, son 10 ildə Rusiyada hərbi məqsədlər üçün büdcədən ayırmaların sürətlə artımı müşahidə edilsə də, elmi tədqiqatlara ayrılan sərmayənin ÜDM-dəki payı azalan xətlə davam edir. Aydın görünür ki, Azərbaycan da bu məsələdə Rusiyanın yolu ilə gedir.
Son olaraq Q. İbadoğlunun “Sizcə, bu nə qədər ədalətli bölgüdür?” ritorik sualına cavab vermək istərdim.
Bu, çox böyük ədalətsizlik olmaqla yanaşı, utancverici göstərici və gələcəyə səhv yanaşmadır. Deyəsən, bu sahədə Ermənistandan geri qalmaq da Azərbaycan hakimiyyətini narahat eləmir...
Müəllifin bütün yazıları - Xəqani CƏFƏRLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-04-2023, 11:40
Erməni mətbuatı: "Paşinyan təhlükəsizliyindən narahatdır”
31-07-2019, 14:06
Xəqani CƏFƏRLİ - İnqilabın baş verəcəyi tarix - Onu əvvəlcədən təyin etmək mümkündürmü?
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
