00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
15:32 / 21-11-2024
Məşhur musiqi qrupu dünya turuna çıxır
15:29 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov misirli nazirlə telefonda danışıb
14:46 / 21-11-2024
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
14:43 / 21-11-2024
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
14:36 / 21-11-2024
Rusiya Qərb silahlarına qarşı tədbirlər görməyə başlayıb
14:33 / 21-11-2024
SOCAR ilə “Tree Energy Solutions” arasında Birgə Tədqiqat Sazişi imzalanıb
14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Mitinqə niyə getmirik? - Nadir Qocabəyli yazır
Tarix: 30-09-2019 00:05 | Bölmə: Nadir QOCABƏYLİ
Müxalifət niyə mitinq keçirə bilmir? Buna səbəb nədir? Vaxtilə 1 milyonluq insan selinə şahidlik edən meydanlara niyə ən yaxşı halda 1-2 min adam toplaşır və onlar da əsasən partiya üzvləri, onların qohum-əqrəbası, dost-tanışı, necə deyərlər, “ştatlı” mitinqçilər olur? Niyə xalq mitinqlərə kütləvi maraq göstərmir?
Bundan ötrü hökmən mitinq tariximizə qısaca da olsa nəzər salmalı və hər birimiz ilk növbədə özümüzdən soruşmalıyıq: niyə mən mitinqə getmirəm?
İlk mitinqlər Azərbaycanda, daha doğrusu, paytaxtımız Bakı şəhərində 31 il əvvəl başlayıb. Onları canlı xatırlamaq üçün yaşımız ən azı 40-ın üzərində olmalıdır. Yəni ən azından gərək vaxtilə atamızın əlindən tutub Lenin (sonradan Azadlıq) meydanına getmiş olaydıq. Yaşca daha kiçik olanların həmin mitinqlər haqqında təsəvvürü mənim 1917-ci ildə baş vermiş Oktyabr inqilabı haqqında təsəvvürümdən çox ola bilməz.
Azadlıq meydanındakı mitinqlər başlayanda isə mənim artıq 21 yaşım vardı, universitetə yenicə daxil olmuşdum. Hesab edirdim ki, 17 yaşımda daxil olmalıydım, ancaq mənə qarşı ədalətsizlik edilib, odur ki, hökümətdən, haqsızlıqdan, rüşvətxorluqdan narazı idim. Bədnam Mixail Qorbaçovun gətirdiyi marginal “yenidənqurma”, “aşkarlıq” siyasəti artıq bu məsələlər haqqında necə və harada gəldi danışmağa icazə verirdi və kimin imkanı, az-maz cəsarəti vardısa, danışır, ən azından ürəyini boşaltmağa çalışırdı.
O vaxta qədər televiziyada, radioda və yazılı mətbuatda dövlətin siyasi-ideoloji xəttindən bir tük qədər kənara çıxa bilməzdin. Uzaq başı orda-burda dedi-qodu edər, küncdə-bucaqda nəsə tənqidi fikir söyləyə bilərdin. Bu baxımdan ən cəlbedici yerlərdən biri məhz mitinq və nümayişlər idi. İnsanlar həmin mitinqlərdə qulaqlarının heç vaxt eşitmədiyi, qatı açılmamış sözlər eşidirdilər, özü də bu sözlər xısın-xısın, pıçışltıyla deyil, ucadan, deklomativ, ultimativ şəkildə səslənir, vətəndaşların qanını coşdururdu.
Bakıdakı mitinqlərin alovlanmasında Qarabağ məsələsinin də böyük təsiri oldu. Sovet ideologiyası uzun illər “xalqlar dostluğu” siyasətini təbliğ etdiyindən, dərsliklərdə, kitablarda xain qonşularımızın tarixən bizə etdikləri xəyanətlər, pisliklər, qəddarlıqlar haqda heç nə yazılmadığından, mənim yaşımda, hətta məndən yaşca xeyli böyük insanlarda ermənilərə qarşı heç bir kompleks yox idi. Ancaq qəflətən eşidəndə ki, onlar Qarabağa iddia edirlər, Şuşanı istəyirlər, Topxana meşəsini qırırlar və bizdə də gerçək tarixi az-çox bilən adamlar onlara rəsmi KİV-dəkindən fərqli cavablar verirlər, gənc, informasiyasız azərbaycanlılarda istər-istəməz mitinqlərə böyük maraq yarandı və bu da onların kütləviliyinə ciddi təsir göstərdi.
Kütləvilik o dərəcədə güclü idi ki, yerli hakimiyyət onun qarşısını ala bilmirdi. Odur ki, mitinqlərə indiki kimi, icazə istənilmir, onların sadəcə vaxtı və yeri təyin olunurdu.
Mitinqlərdə nələr səslənmirdi: bütün Ermənistanın tarixi Azərbaycan torpaqları olması, onları geri almağımızın vaxtının çatması, SSRİ-nin Birinci dünya müharibəsində Bakı nefti hesabına qalib gəlməsi, neftimizi özümüz çıxarıb emal edəcəyimiz təqdirdə torpağımızın üstünə bir neçə santimetr qalınlıqda qızıldan örtük çəkə biləcəyimiz, Azərbaycanın Rusiya tərəfindən sümürülməsi, yeraltı-yerüstü sərvətlərimiz özümüzə qalacağı təqdirdə dünyanın ən varlı ölkələrindən birinə çevrilə biləcəyimiz, Kremlin bizə qarşı soyqırımı siyasəti aparması, millətimizi assimilyasiyaya uğratması, genofondumuzu məhv etməsi, təhsilimizi bərbad günə salması və s. həqiqətə uyğun olan və olmayan fikirlər, yarımhəqiqi bəyanatlar. Amma ən əsası bu idi ki, insanlar həmin fikirləri yalnız mitinqlərdə eşidir və həmin mirinqlərdə yavaş-yavaş əsası qoyulan müxalif mətbuatdan oxuyur, xoşhal olurdular. Çünki bu sözlərdə xalqın bəzən qeyri-real, bəzənsə hətta utopik olan arzuları ifadə olunurdu.
Həmin mitinqlərin nə qədər, haçanacan davam etdiyi, necə dağıdıldığı, nəylə nəticələndiyi, bizə nə verdiyi, bizdən nə aldığı haqda uzun danışmaq, yazmaq, dartışmaq olar. Ancaq bu, xeyli geniş, dərin, əhatəli bir söhbətdir və əsas mövzumuz deyil.
Mitinqlərin yeni dalğası müstəqillik dövrünə təsadüf edir. Bu dəfə onlar əvvəlki tək əsasən imperiyaya qarşı yox, yerli, milli hakimiyyətə, konkret olaraq Heydər Əliyev iqtidarına qarşı idi. Doğrudur, əvvəlki kütləvilik, Azadlıq meydanı yox idi, amma şəhərin mərkəzi yerlərində icazəli və ya icazəsiz xeyli kütləvi aksiyalar, ciddi etirazlar təşkil olunurdu.
Bu dəfə də insanlar mitinqlərə əvvəlki qədər olmasa da, nisbətən həvəs göstərirdilər. Niyə? Ona görə ki, müstəqillik əldə olunmuşdu, amma onun arzuolunan bəhrəsi yox idi. Yəni müəyyən kosmetik dəyişiklikləri çıxsaq, ciddi sosial-iqtisadi uğurlar gözə dəymirdi. Neftlə bağlı hələ ki ancaq söz-söhbət vardı. Qarabağda böyük itkilər vermişdik. Təhsil, səhiyyə əvvəlkindən daha acınacaqlı durumda idi. Və meydan qəhrəmanları bütün bunların günahını Heydər Əliyev hökumətinin üzərinə atmağa çalışırdılar. Onlara inananlar da vardı, inanmayanlar da. Mitinqə gələnlərin sayının yarıdan çox azalması da inanlarla inanmayaların sayına düz mütənasib idi. Yəni çoxluq artıq mitinq qəhrəmanlarına etibar etmirdi.
Nəticə yenə hamımıza məlumdur. Meydan qəhrəmanları keçirdikləri mitinqlərdən konkret siyasi, iqtisadi nəticələr ala bilmədilər. Onların çağırışına gələn, onlara inanan insanların ümidlərini, gözləntilərini doğrulda bilmədilər. Bir çox insan bu prosesdə həqiqəti, reallıqları dərk etdi, meydan qəhrəmanlarının siyasi fantaziyalarının “bir çürük qoza” dəymədiyini anladı. Yavaş-yavaş hərə öz işi ilə məşğul olmağa, necə deyərlər, kasıbçılığını etməyə getdi. İnsanlar anladılar ki, problemlərimizin obyektiv və sübyektiv səbəbləri var, onlar hamısı mövcud hakimiyyətdən qaynaqlanmır, müxalif liderlər heç də özlərini təqdim etdikləri kimi kristal, saf adamlar deyil, keyfiyyətcə nəinki iqtidar nümayəndələrindən üstündürlər, hətta bir çox hallarda zəif və bacarıqsız avantüristlərdir. Azərbaycan xalqının nicatı heç də Avropada, xəyali demokratiyada deyil, bir-birimizlə dil tapmağımızda, yola getməyimizdə, siyasi konsensusda, milli barışıqda, dövlətimizi yavaş-yavaş gücləndirməyimizdə, dirçəlməyimizdədir və s. Beləcə, bu 31 ildə 1 milyonluq mitinqlər enən xətt üzrə 1 minə düşdü.
Hazırda müxalifət, konkret olaraq, Əli Kərimlinin rəhbərlik etdi “Milli Şura” Qərbdəki müəyyən dairələrin dəstəyi, müxtəlif siyasi fəndlər, cığallıqlar, “siyasi məhbus” oyunları ilə mütinqlərin kütləviliyini nisbətən də olsa artırmağa çalışırlar. Onlar bu işdə daha çox yaxın tariximizdən bixəbər, o günləri görməyən, gerçək tarixi bilməyən, analiz etmək imkanları olmayan gənc nəsildən faydalanmaq istəyirlər. Ancaq yenə də alınmır.
Səbəblər çox sadədir. Hazırda hər bir vətəndaşın heç bir mitinqə-filana getmədən istənilən informasiyanı almaq imkanları yetərincə genişdir. Yəni Əli Kərimlini və tribunada onunla çiyin-çiyinə dayananları dinləmək istəyənlərin belə, bunun üçün özlərinə zəhmət verib harasa getmələrinə ehtiyac yoxdur. Digər tərəfədən, onlar dinlədikləri çıxışlardan sonra həmin adamlara uzaq başı virtual dəstək verir, real nəticələrə inanmadıqları üçün real dəstəyə də həvəs göstərmirlər.
Hazırkı mitinq müxalifətinin şüarlarına qulaq asanda görünür ki, onlar heç də 30 il əvvəlkilərdən ciddi şəkildə fərqlənmir. Mövzu yenə neft pullarının xərclənməsi ilə bağlı bayağı bəyanatlardan o yana getmir. Yenə korrupsiya ittihamları, Avropa demokratiyasının bizə xoşbəxtlik gətirəcəyi ilə bağlı bəsit, şit, əttökən bəyanatlar.
İndi informasiya əsridir, insanlar da axmaq deyil. Onlar bilir ki, müxalifətin dərdi nə korrupsiyadır, nə də demokratiya. Onlar sadəcə, qarın davası edirlər və xalq da haqlı olaraq bu məsələdə alət olmaq istəmir. Ağıllı adamlar çox gözəl başa düşürlər ki, korrupsiyasız, “demokratik prinsiplərlə idarə olunan” cəmiyyət bir gündə qurulmur. Bunun üçün daxili və xarici şərait, resurslar olmalı, toplumun özü yetişməli, mədəniləşməlidir. Buna vaxt lazımdır və proses də təbii axarı ilə gedir. Əqidə yoldaşına “dollarin üzərində YAP-ın şəklimi vardı?” sualını verən adam demokratiya və ya korrupsiya ilə bağlı yeni heç nə edə bilməz. Hətta prosesi ləngidə, hədəfi uzaqlaşdıra bilər.
Mitinqə gedən hər bir insan istər-istəməz özündən soruşur: mən ora nəyə gedirəm, mənim bunda hansı şəxsi, ictimai marağım var? Əgər bu suala məntiqli bir cavab tapa bilmirsə, təbii ki, getmir və vaxtını daha səmərəli, mənalı keçirir. Məsələn, hökumətdən müəyyən narazılığı, yaxud umacağı olan insan “istefa” şüarı ilə razı olmaya bilər və razı da deyil. Onu tutaq ki, vergi, gömrük, yaxud ərzaq təhlükəsizliyi məsələləri narahat edirsə, niyə gedib hansısa marginalların mücərrəd “azadlıq” bağırtılarını dinləməlidir? Uşaq pulu məsələsi ilə seçki islahatının eyni mitinqdə tələb edilməsi ümumiyyətlə absurddur. Uşaq pulunu hansısa siyasi qurumdansa, analar, yaxud çoxuşaqlı analar cəmiyyətinin tələb etməsi, mitinq, nümayiş keçirməsi daha məntiqli deyilmi?
Əsas məsələlərdən biri yeni cəmiyyətdə köhnə müxalifət, köhnə üsullar, köhnə şüarlar problemidir. Niyə müxalifət mitinq məsələsində bu qədər israrlıdır? Qardaşım, alınmır da sənin mitinqin, zordur məgər. Niyə seçkidə uğur əldə etmək üçün çalışmır, ən azından müəyyən dairələrdə güclü iş aparmır, hökmən Bakının mərkəzində mitinq keçirmək istəyirsiniz? Niyə səmərəsiz, lazımsız işə bu qədər enerji sərf edir, baş girələyirsiniz?
Hakimiyyətdən narazılığı olan insanlar və qruplar belə indiki müxalifətə, onun potensialına, uğuruna inanmırlar. Əsas səbəblərdən biri də budur. Elə adamlar var ki, sadəcə, Əli Kərimlinin, Gültəkinin, İbrahimlinin, Mirmahmudun, Arifin, İsanın, Yaqublunun, Qəhrəmanlının və s. bu tipli qəhrəmanların tribunada olduğu mitinqə getmək, onların üzünü görmək istəmirlər. Çünki onları görməkdən yorulublar. Kütlə ən azından maraqlı tamaşa istəyir, artıq sizin mahnılara qulaq asmaqdan yorulub.
Çox mühüm məsələlərdən biri əhalinin məşğul olmasıdır. Əksəriyyətin yaxşı-pis işi-gücü, məşğuliyyəti var. O yeknəsək, şablon, bayağı mitinqlərə görə, gəlirindən, işindən məhrum olmaq istəmir. Bu, ən azı vətəndaşa sərfəli deyil. Vətəndaş öz maraqlarını bu aksiyalarla uzlaşdıra bilmir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 30-09-2019 00:05 | Bölmə: Nadir QOCABƏYLİ
Müxalifət niyə mitinq keçirə bilmir? Buna səbəb nədir? Vaxtilə 1 milyonluq insan selinə şahidlik edən meydanlara niyə ən yaxşı halda 1-2 min adam toplaşır və onlar da əsasən partiya üzvləri, onların qohum-əqrəbası, dost-tanışı, necə deyərlər, “ştatlı” mitinqçilər olur? Niyə xalq mitinqlərə kütləvi maraq göstərmir?
Bundan ötrü hökmən mitinq tariximizə qısaca da olsa nəzər salmalı və hər birimiz ilk növbədə özümüzdən soruşmalıyıq: niyə mən mitinqə getmirəm?
İlk mitinqlər Azərbaycanda, daha doğrusu, paytaxtımız Bakı şəhərində 31 il əvvəl başlayıb. Onları canlı xatırlamaq üçün yaşımız ən azı 40-ın üzərində olmalıdır. Yəni ən azından gərək vaxtilə atamızın əlindən tutub Lenin (sonradan Azadlıq) meydanına getmiş olaydıq. Yaşca daha kiçik olanların həmin mitinqlər haqqında təsəvvürü mənim 1917-ci ildə baş vermiş Oktyabr inqilabı haqqında təsəvvürümdən çox ola bilməz.
Azadlıq meydanındakı mitinqlər başlayanda isə mənim artıq 21 yaşım vardı, universitetə yenicə daxil olmuşdum. Hesab edirdim ki, 17 yaşımda daxil olmalıydım, ancaq mənə qarşı ədalətsizlik edilib, odur ki, hökümətdən, haqsızlıqdan, rüşvətxorluqdan narazı idim. Bədnam Mixail Qorbaçovun gətirdiyi marginal “yenidənqurma”, “aşkarlıq” siyasəti artıq bu məsələlər haqqında necə və harada gəldi danışmağa icazə verirdi və kimin imkanı, az-maz cəsarəti vardısa, danışır, ən azından ürəyini boşaltmağa çalışırdı.
O vaxta qədər televiziyada, radioda və yazılı mətbuatda dövlətin siyasi-ideoloji xəttindən bir tük qədər kənara çıxa bilməzdin. Uzaq başı orda-burda dedi-qodu edər, küncdə-bucaqda nəsə tənqidi fikir söyləyə bilərdin. Bu baxımdan ən cəlbedici yerlərdən biri məhz mitinq və nümayişlər idi. İnsanlar həmin mitinqlərdə qulaqlarının heç vaxt eşitmədiyi, qatı açılmamış sözlər eşidirdilər, özü də bu sözlər xısın-xısın, pıçışltıyla deyil, ucadan, deklomativ, ultimativ şəkildə səslənir, vətəndaşların qanını coşdururdu.
Bakıdakı mitinqlərin alovlanmasında Qarabağ məsələsinin də böyük təsiri oldu. Sovet ideologiyası uzun illər “xalqlar dostluğu” siyasətini təbliğ etdiyindən, dərsliklərdə, kitablarda xain qonşularımızın tarixən bizə etdikləri xəyanətlər, pisliklər, qəddarlıqlar haqda heç nə yazılmadığından, mənim yaşımda, hətta məndən yaşca xeyli böyük insanlarda ermənilərə qarşı heç bir kompleks yox idi. Ancaq qəflətən eşidəndə ki, onlar Qarabağa iddia edirlər, Şuşanı istəyirlər, Topxana meşəsini qırırlar və bizdə də gerçək tarixi az-çox bilən adamlar onlara rəsmi KİV-dəkindən fərqli cavablar verirlər, gənc, informasiyasız azərbaycanlılarda istər-istəməz mitinqlərə böyük maraq yarandı və bu da onların kütləviliyinə ciddi təsir göstərdi.
Kütləvilik o dərəcədə güclü idi ki, yerli hakimiyyət onun qarşısını ala bilmirdi. Odur ki, mitinqlərə indiki kimi, icazə istənilmir, onların sadəcə vaxtı və yeri təyin olunurdu.
Mitinqlərdə nələr səslənmirdi: bütün Ermənistanın tarixi Azərbaycan torpaqları olması, onları geri almağımızın vaxtının çatması, SSRİ-nin Birinci dünya müharibəsində Bakı nefti hesabına qalib gəlməsi, neftimizi özümüz çıxarıb emal edəcəyimiz təqdirdə torpağımızın üstünə bir neçə santimetr qalınlıqda qızıldan örtük çəkə biləcəyimiz, Azərbaycanın Rusiya tərəfindən sümürülməsi, yeraltı-yerüstü sərvətlərimiz özümüzə qalacağı təqdirdə dünyanın ən varlı ölkələrindən birinə çevrilə biləcəyimiz, Kremlin bizə qarşı soyqırımı siyasəti aparması, millətimizi assimilyasiyaya uğratması, genofondumuzu məhv etməsi, təhsilimizi bərbad günə salması və s. həqiqətə uyğun olan və olmayan fikirlər, yarımhəqiqi bəyanatlar. Amma ən əsası bu idi ki, insanlar həmin fikirləri yalnız mitinqlərdə eşidir və həmin mirinqlərdə yavaş-yavaş əsası qoyulan müxalif mətbuatdan oxuyur, xoşhal olurdular. Çünki bu sözlərdə xalqın bəzən qeyri-real, bəzənsə hətta utopik olan arzuları ifadə olunurdu.
Həmin mitinqlərin nə qədər, haçanacan davam etdiyi, necə dağıdıldığı, nəylə nəticələndiyi, bizə nə verdiyi, bizdən nə aldığı haqda uzun danışmaq, yazmaq, dartışmaq olar. Ancaq bu, xeyli geniş, dərin, əhatəli bir söhbətdir və əsas mövzumuz deyil.
Mitinqlərin yeni dalğası müstəqillik dövrünə təsadüf edir. Bu dəfə onlar əvvəlki tək əsasən imperiyaya qarşı yox, yerli, milli hakimiyyətə, konkret olaraq Heydər Əliyev iqtidarına qarşı idi. Doğrudur, əvvəlki kütləvilik, Azadlıq meydanı yox idi, amma şəhərin mərkəzi yerlərində icazəli və ya icazəsiz xeyli kütləvi aksiyalar, ciddi etirazlar təşkil olunurdu.
Bu dəfə də insanlar mitinqlərə əvvəlki qədər olmasa da, nisbətən həvəs göstərirdilər. Niyə? Ona görə ki, müstəqillik əldə olunmuşdu, amma onun arzuolunan bəhrəsi yox idi. Yəni müəyyən kosmetik dəyişiklikləri çıxsaq, ciddi sosial-iqtisadi uğurlar gözə dəymirdi. Neftlə bağlı hələ ki ancaq söz-söhbət vardı. Qarabağda böyük itkilər vermişdik. Təhsil, səhiyyə əvvəlkindən daha acınacaqlı durumda idi. Və meydan qəhrəmanları bütün bunların günahını Heydər Əliyev hökumətinin üzərinə atmağa çalışırdılar. Onlara inananlar da vardı, inanmayanlar da. Mitinqə gələnlərin sayının yarıdan çox azalması da inanlarla inanmayaların sayına düz mütənasib idi. Yəni çoxluq artıq mitinq qəhrəmanlarına etibar etmirdi.
Nəticə yenə hamımıza məlumdur. Meydan qəhrəmanları keçirdikləri mitinqlərdən konkret siyasi, iqtisadi nəticələr ala bilmədilər. Onların çağırışına gələn, onlara inanan insanların ümidlərini, gözləntilərini doğrulda bilmədilər. Bir çox insan bu prosesdə həqiqəti, reallıqları dərk etdi, meydan qəhrəmanlarının siyasi fantaziyalarının “bir çürük qoza” dəymədiyini anladı. Yavaş-yavaş hərə öz işi ilə məşğul olmağa, necə deyərlər, kasıbçılığını etməyə getdi. İnsanlar anladılar ki, problemlərimizin obyektiv və sübyektiv səbəbləri var, onlar hamısı mövcud hakimiyyətdən qaynaqlanmır, müxalif liderlər heç də özlərini təqdim etdikləri kimi kristal, saf adamlar deyil, keyfiyyətcə nəinki iqtidar nümayəndələrindən üstündürlər, hətta bir çox hallarda zəif və bacarıqsız avantüristlərdir. Azərbaycan xalqının nicatı heç də Avropada, xəyali demokratiyada deyil, bir-birimizlə dil tapmağımızda, yola getməyimizdə, siyasi konsensusda, milli barışıqda, dövlətimizi yavaş-yavaş gücləndirməyimizdə, dirçəlməyimizdədir və s. Beləcə, bu 31 ildə 1 milyonluq mitinqlər enən xətt üzrə 1 minə düşdü.
Hazırda müxalifət, konkret olaraq, Əli Kərimlinin rəhbərlik etdi “Milli Şura” Qərbdəki müəyyən dairələrin dəstəyi, müxtəlif siyasi fəndlər, cığallıqlar, “siyasi məhbus” oyunları ilə mütinqlərin kütləviliyini nisbətən də olsa artırmağa çalışırlar. Onlar bu işdə daha çox yaxın tariximizdən bixəbər, o günləri görməyən, gerçək tarixi bilməyən, analiz etmək imkanları olmayan gənc nəsildən faydalanmaq istəyirlər. Ancaq yenə də alınmır.
Səbəblər çox sadədir. Hazırda hər bir vətəndaşın heç bir mitinqə-filana getmədən istənilən informasiyanı almaq imkanları yetərincə genişdir. Yəni Əli Kərimlini və tribunada onunla çiyin-çiyinə dayananları dinləmək istəyənlərin belə, bunun üçün özlərinə zəhmət verib harasa getmələrinə ehtiyac yoxdur. Digər tərəfədən, onlar dinlədikləri çıxışlardan sonra həmin adamlara uzaq başı virtual dəstək verir, real nəticələrə inanmadıqları üçün real dəstəyə də həvəs göstərmirlər.
Hazırkı mitinq müxalifətinin şüarlarına qulaq asanda görünür ki, onlar heç də 30 il əvvəlkilərdən ciddi şəkildə fərqlənmir. Mövzu yenə neft pullarının xərclənməsi ilə bağlı bayağı bəyanatlardan o yana getmir. Yenə korrupsiya ittihamları, Avropa demokratiyasının bizə xoşbəxtlik gətirəcəyi ilə bağlı bəsit, şit, əttökən bəyanatlar.
İndi informasiya əsridir, insanlar da axmaq deyil. Onlar bilir ki, müxalifətin dərdi nə korrupsiyadır, nə də demokratiya. Onlar sadəcə, qarın davası edirlər və xalq da haqlı olaraq bu məsələdə alət olmaq istəmir. Ağıllı adamlar çox gözəl başa düşürlər ki, korrupsiyasız, “demokratik prinsiplərlə idarə olunan” cəmiyyət bir gündə qurulmur. Bunun üçün daxili və xarici şərait, resurslar olmalı, toplumun özü yetişməli, mədəniləşməlidir. Buna vaxt lazımdır və proses də təbii axarı ilə gedir. Əqidə yoldaşına “dollarin üzərində YAP-ın şəklimi vardı?” sualını verən adam demokratiya və ya korrupsiya ilə bağlı yeni heç nə edə bilməz. Hətta prosesi ləngidə, hədəfi uzaqlaşdıra bilər.
Mitinqə gedən hər bir insan istər-istəməz özündən soruşur: mən ora nəyə gedirəm, mənim bunda hansı şəxsi, ictimai marağım var? Əgər bu suala məntiqli bir cavab tapa bilmirsə, təbii ki, getmir və vaxtını daha səmərəli, mənalı keçirir. Məsələn, hökumətdən müəyyən narazılığı, yaxud umacağı olan insan “istefa” şüarı ilə razı olmaya bilər və razı da deyil. Onu tutaq ki, vergi, gömrük, yaxud ərzaq təhlükəsizliyi məsələləri narahat edirsə, niyə gedib hansısa marginalların mücərrəd “azadlıq” bağırtılarını dinləməlidir? Uşaq pulu məsələsi ilə seçki islahatının eyni mitinqdə tələb edilməsi ümumiyyətlə absurddur. Uşaq pulunu hansısa siyasi qurumdansa, analar, yaxud çoxuşaqlı analar cəmiyyətinin tələb etməsi, mitinq, nümayiş keçirməsi daha məntiqli deyilmi?
Əsas məsələlərdən biri yeni cəmiyyətdə köhnə müxalifət, köhnə üsullar, köhnə şüarlar problemidir. Niyə müxalifət mitinq məsələsində bu qədər israrlıdır? Qardaşım, alınmır da sənin mitinqin, zordur məgər. Niyə seçkidə uğur əldə etmək üçün çalışmır, ən azından müəyyən dairələrdə güclü iş aparmır, hökmən Bakının mərkəzində mitinq keçirmək istəyirsiniz? Niyə səmərəsiz, lazımsız işə bu qədər enerji sərf edir, baş girələyirsiniz?
Hakimiyyətdən narazılığı olan insanlar və qruplar belə indiki müxalifətə, onun potensialına, uğuruna inanmırlar. Əsas səbəblərdən biri də budur. Elə adamlar var ki, sadəcə, Əli Kərimlinin, Gültəkinin, İbrahimlinin, Mirmahmudun, Arifin, İsanın, Yaqublunun, Qəhrəmanlının və s. bu tipli qəhrəmanların tribunada olduğu mitinqə getmək, onların üzünü görmək istəmirlər. Çünki onları görməkdən yorulublar. Kütlə ən azından maraqlı tamaşa istəyir, artıq sizin mahnılara qulaq asmaqdan yorulub.
Çox mühüm məsələlərdən biri əhalinin məşğul olmasıdır. Əksəriyyətin yaxşı-pis işi-gücü, məşğuliyyəti var. O yeknəsək, şablon, bayağı mitinqlərə görə, gəlirindən, işindən məhrum olmaq istəmir. Bu, ən azı vətəndaşa sərfəli deyil. Vətəndaş öz maraqlarını bu aksiyalarla uzlaşdıra bilmir.
Müəllifin bütün yazıları - Nadir QOCABƏYLİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
28-02-2021, 14:55
Xalq adamı ilə xalqın arasına girənlər…
16-01-2021, 23:01
Solovyovdan üzr istəyirəm - Nadir Qocabəyli yazır
3-11-2019, 12:44
Nadir QOCABƏYLİ - Yel qayadan nə aparar, yaxud Prezidentin köməkçisindən nə istəyirlər?
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
