00:02 / 18-10-2024
Bu gün Azərbaycanın Müstəqilliyinin Bərpası Günüdür
23:17 / 17-10-2024
Qəbələdə iki nəfər ov tüfəngi ilə öldürülüb, yaralı var
19:14 / 17-10-2024
Generalın azadlıq istəyi yenə rədd edilib
18:07 / 17-10-2024
Ceyhun Bayramov Türkiyəyə gedib
18:00 / 17-10-2024
Əmanətçilər ASB və “Azər-Türk Bank”dan 21 milyon manatını geri çəkib
17:46 / 17-10-2024
Musiqi və incəsənət məktəblərində işə qəbul qaydaları dəyişib
17:28 / 17-10-2024
Telejurnalistin Azərbaycandan çıxışına qadağa qoyulub
17:00 / 17-10-2024
Əli Əsədov yeni qərar imzalayıb
16:49 / 17-10-2024
Prokurorluq Agentliyin vəzifəli şəxsləri barədə hökmdən protest verib
16:20 / 17-10-2024
Nəhəng şirkət terror təşkilatlarını maliyyələşdirib
16:10 / 17-10-2024
DİN-də COP29-la əlaqədar kollegiya iclası keçirilib
15:56 / 17-10-2024
İt Xeops piramidasına dırmaşıb - Foto
15:39 / 17-10-2024
Prezident ASC-ni ləğv edib - Sərəncam
15:35 / 17-10-2024
Bakıda bəzi küçə və prospektlərində nəqliyyatın hərəkət istiqaməti dəyişdiriləcək
15:20 / 17-10-2024
Güclü külək olacaq - Xəbərdarlıq
15:09 / 17-10-2024
42 milyon manatlıq mənimsəmə: "Nəcməddin Sadıkov dedi ki, Fazil Məmmədov kömək edəcək"
14:43 / 17-10-2024
Siruz Təbrizlinin evi satışa çıxarılıb
14:31 / 17-10-2024
Avropada ölümcül xəstəliyə yoluxma halları artır - Xəbərdarlıq
14:09 / 17-10-2024
Sabirabadda evdə partlayış olub, yaralanan var
13:57 / 17-10-2024
Deputatın şirkəti dövlət qurumlarına 110 milyon manatlıq dərman satıb
13:57 / 17-10-2024
Yeni kəşf kainatla bağlı təsəvvürləri dəyişəcək - Foto
13:44 / 17-10-2024
Peskov: "Putinin səhhətində problem yoxdur"
13:37 / 17-10-2024
Elçin Əmirbəyov: "Cənubi Qafqazda sülh üçün tarixi şans var"
13:26 / 17-10-2024
İtaliya bankı rusiyalı müştərilərin “ağ siyahı”sını elan edib
13:19 / 17-10-2024
Həbsdəki generalın iki milyon manatlıq əmlakı satılıb
13:07 / 17-10-2024
Qarabağın daha üç kəndinə köç başlayacaq
13:03 / 17-10-2024
İlham Əliyev COP29-a hazırlıq işləri ilə tanış olub - (Yenilənib) - Fotolar
13:01 / 17-10-2024
Azad edilmiş ərazilərdə torpaq islahatı üçün işçi qrup yaradılıb
12:54 / 17-10-2024
Ukrayna “F-16”-larla bağlı problemlə üzləşib
12:46 / 17-10-2024
İki illik yağış norması bir gündə yağıb - Foto
15:20 / 14-10-2024
Prezident məhkəmələrə sədr və sədr müavinləri təyin edib - Siyahı
12:22 / 16-10-2024
İrana hücum: Ağ ev və Netanyahu razılaşıb
13:28 / 15-10-2024
Ukrayna daha bir şəhərini itirmək üzrədir - Foto
19:48 / 15-10-2024
Polis Bakı sakininin əmlakını dağıdanlara qarşı tədbir görməyə tələsmir
11:56 / 15-10-2024
“Sepah” generalının qayıdışı: Qaani indiyədək harada idi?
16:54 / 15-10-2024
Füzulinin Pirəhmədli kəndində bərpa işlərinə başlanılır
15:16 / 15-10-2024
Qəfildən... - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
10:20 / 16-10-2024
Dönərdən kütləvi zəhərlənmə olub - (Yenilənib)
11:23 / 14-10-2024
Bu ay sülh sazişinin imzalanması təklif olunur
20:03 / 16-10-2024
“Premium Bank”dan depozitlər geri götürülür
13:16 / 16-10-2024
Dövlət büdcəsində təhsil xərcləri artırılır
Ən qədim masaüstü oyun Azərbaycanda icad edilib
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
16-10-2024, 09:03
Dünya şöhrətli futbolçu cinsi təcavüzdə ittiham olunur
15-10-2024, 21:22
Samir Abasov: "Sanki "Neftçi"dən heç getməmişdim"
15-10-2024, 17:23
Rusiya Olimpiya Komitəsinin rəhbəri istefa verir
15-10-2024, 16:44
“Araz-Naxçıvan” daha bir oyunçu ilə anlaşıb
15-10-2024, 13:53
Azərbaycan yığması Estoniyaya qarşı Qəbələdə oynayacaq
15-10-2024, 10:45
Aqil Abbas yığmanın oyununu tənqid edib: "O futbol deyildi"
15-10-2024, 09:34
Avropa çempionatı: millimiz bu gün İngiltərə ilə üz-üzə gələcək
14-10-2024, 23:19
Fernandu Santuş: "Məğlubiyyəti biabırçı adlandırmazdım"
14-10-2024, 15:52
Vaqif Cavadov “Sumqayıt”ın müvəqqəti baş məşqçisi təyin olunub
14-10-2024, 12:06
Azərbaycan-Slovakiya matçına 4 minə yaxın bilet satılıb
14-10-2024, 10:22
Cüdo üzrə dünya çempionatı Azərbaycanda keçiriləcək
14-10-2024, 09:55
Yusif Abdullayev 4 illik diskvalifikasiya olunub
12-10-2024, 20:15
Azərbaycan cüdoçusu qızıl medal qazanıb
11-10-2024, 22:16
Azərbaycan komandası Estoniya millisinə məğlub olub
11-10-2024, 17:18
Mesut Özil "Qarabağ" klubunun qonağı olub
11-10-2024, 13:33
Mesut Özil Bakıya gəlib
11-10-2024, 12:31
Azərbaycan-Slovakiya matçının hakimləri bəlli olub
10-10-2024, 18:01
Millimiz məğlub olub
10-10-2024, 16:40
"Neftçi"nin baş məşqçisi kim olacaq? - Namizədlərin adları təqdim olunub
10-10-2024, 13:46
Olimpiya çempionu Rusiyaya qayıtmaq istəyir
10-10-2024, 13:42
Millimiz Çexiyaya böyük hesabla uduzub
10-10-2024, 09:48
Dörd gün əvvəl derbidə çıxış edən futbolçu evində ölü tapılıb
9-10-2024, 17:01
Türkiyəli mütəxəssis "Xankəndi" klubunun baş məşqçisi olacaq
9-10-2024, 15:50
"Zirə"nin baş məşqçisi əməliyyat olunub
8-10-2024, 12:57
“Qəbələ” klubu heyətinə daha bir futbolçu qatıb
8-10-2024, 07:58
Tacikistan komandası Rusiya ilə oyundan imtina edib
7-10-2024, 11:19
AFFA rəsmisi UEFA-dan növbəti təyinat alıb
6-10-2024, 23:46
İmran Qarayev dünya çempionu olub
4-10-2024, 15:29
Süleyman Şükürov dünya çempionatında bürünc medal qazanıb
4-10-2024, 12:30
“Qəbələ” qanalı futbolçu ilə vidalaşıb
3-10-2024, 22:44
Avropa liqası: "Qarabağ" uduzub
3-10-2024, 20:11
"Qarabağ" - "Malmö": Start heyətlər açıqlanıb
3-10-2024, 15:31
"Qarabağ"-"Malmö" matçına 24 min bilet satılıb
3-10-2024, 14:26
"Zirvə" komandasına texniki məğlubiyyət verilib
3-10-2024, 13:47
AFFA klubları cərimələyib
2-10-2024, 20:50
Konfrans Liqası: "Başakşəhər" uduzub
2-10-2024, 16:54
Azərbaycan Kuboku: I təsnifat mərhələsinin oyun proqramı açıqlanıb
2-10-2024, 13:26
Millilərimiz Avropa və dünya çempionatlarında 9 medal qazanıb
1-10-2024, 17:19
Premyer Liqa: növbəti turun təyinatları açıqlanıb
1-10-2024, 12:50
"Qarabağ"-"Malmö" oyununa neçə bilet satılıb?
30-09-2024, 17:15
“Albanian Open”: millimiz birinci yeri qazanıb
30-09-2024, 15:39
Azərbaycan Kubokunun 2024/2025 mövsümünün püşkü atılıb
29-09-2024, 18:13
"Şamaxı"-"Turan Tovuz" oyununda qalib müəyyənləşməyib
27-09-2024, 18:00
“Sumqayıt” klubu qapıçı ilə anlaşıb
27-09-2024, 09:54
"Qarabağ" - "Malmö" matçının biletləri bu gün satışa çıxacaq
Dünən, 19:14
Generalın azadlıq istəyi yenə rədd edilib
Dünən, 18:07
Ceyhun Bayramov Türkiyəyə gedib
Dünən, 16:10
DİN-də COP29-la əlaqədar kollegiya iclası keçirilib
Dünən, 15:56
İt Xeops piramidasına dırmaşıb - Foto
Dünən, 15:20
Güclü külək olacaq - Xəbərdarlıq
Dünən, 14:43
Siruz Təbrizlinin evi satışa çıxarılıb
Dünən, 12:54
Ukrayna “F-16”-larla bağlı problemlə üzləşib
Dünən, 08:56
Fələstinə görə “Amazon”u boykot ediblər
Dünən, 07:49
Gəncəyə raket hücumundan 4 il ötür
16-10-2024, 21:02
Zaxarova: "Xankəndi Azərbaycanın ərazisidir və..."
16-10-2024, 18:02
"Şərurlu İsfəndiyar"ın şirkəti məhkəməyə verilib
16-10-2024, 17:38
Casusluqda ittiham olunan Mirhafiz Cəfərzadəyə hökm oxunub
16-10-2024, 17:22
Qeyri-etik paylaşımlar edən tiktoker həbs edilib
16-10-2024, 15:06
Azərbaycanda tiktokerə cəza veriblər
16-10-2024, 13:39
Çinin “sülh planı”nın arxasında başqa məqsəd gizlənir
16-10-2024, 12:10
Mübariz İbrahimovun atası vəfat edib
16-10-2024, 11:20
Fransa Ukraynaya yardım vədini yerinə yetirə bilməyəcək
16-10-2024, 10:46
Rusiya 136 PUA ilə hücuma keçib
16-10-2024, 10:26
Bakıda qazanxanada partlayış baş verib
16-10-2024, 10:00
Xəzərdə zəlzələ baş verib
16-10-2024, 08:39
Keçmiş məhkumdan narkotik vasitə götürülüb
16-10-2024, 08:15
Ağ ev İsrailə təzyiq edir
15-10-2024, 23:36
Rusiyanın Ermənistandakı hərbçiləri təlim keçir
15-10-2024, 19:37
Cəlilabadda zəlzələ olub
15-10-2024, 17:49
Deputatlar daha 15 qanuna dəyişiklik edəcək - Siyahı
15-10-2024, 17:27
Ermənistan XİN başçısı Türkiyəyə gedəcək
15-10-2024, 16:54
Füzulinin Pirəhmədli kəndində bərpa işlərinə başlanılır
15-10-2024, 15:49
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
15-10-2024, 15:16
Qəfildən... - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
15-10-2024, 14:56
Azərbaycanda su bahalaşacaq - Açıqlamalar
15-10-2024, 14:02
7-ci sinif şagirdi 11-ci sinif şagirdini bıçaqlayıb
15-10-2024, 12:47
Əhalinin sayı açıqlanıb
15-10-2024, 10:45
Aqil Abbas yığmanın oyununu tənqid edib: "O futbol deyildi"
15-10-2024, 10:12
Britaniya Gürcüstanla dialoqu dondurub
15-10-2024, 09:03
Rusiyanın üç bölgəsi gecə hücumlarına məruz qalıb
15-10-2024, 07:46
Bu gün Gürcüstanda iki zəlzələ baş verib
14-10-2024, 21:13
Viktor Orban Bakıya gələcək
14-10-2024, 15:10
"Neftçi"nin yeni baş məşqçisi bəlli olub - (Yenilənib)
14-10-2024, 15:00
“Monte Karlo”da müğənni bıçaqlanıb
14-10-2024, 13:16
İsrailin hərbi bazası partladılıb, itkilər var
14-10-2024, 12:14
Ahıl şəxsləri aldadan daha bir dələduz tutulub
14-10-2024, 10:40
İran ABŞ-nın yeni qərarından narahat olub
14-10-2024, 09:55
Yusif Abdullayev 4 illik diskvalifikasiya olunub
14-10-2024, 09:41
TƏBİB-in daha 5 tenderi ləğv olunub
14-10-2024, 09:39
Türkiyə yeni döyüş təyyarələri alır
14-10-2024, 09:16
Bakıda 37 yaşlı şəxs öldürülüb
14-10-2024, 00:13
Marsda yaşamaq mümkün olacaqmı?