23:01 / 11-04-2025
Axtarışda olan 4 nəfər Azərbaycana təhvil verilib
19:24 / 11-04-2025
Maliyyə Nazirliyi depozit hərracı keçirib
18:48 / 11-04-2025
IV Antalya Diplomatik Forumunun açılışı olub - (Yenilənib) - Fotolar
18:31 / 11-04-2025
Tramp: Həftədə minlərlə insan mənasız müharibədə ölür
18:27 / 11-04-2025
“QHT işi” üzrə daha bir nəfər həbs edilib - Yenilənib
18:22 / 11-04-2025
Keçmiş xarici işlər naziri xarici agent elan olunub
17:49 / 11-04-2025
İlham Əliyev Əhməd Əl Şaraa ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
17:13 / 11-04-2025
Leysan yağacaq, çaylardan sel keçəcək - Xəbərdarlıq
16:24 / 11-04-2025
Məşhur moda şirkətini 1,375 milyard dollara satıblar
15:05 / 11-04-2025
Deputat: Heç kim Azərbaycanla təzyiq dilində danışa bilməz
14:19 / 11-04-2025
Balıqlar Xəzərdən Volqa çayına miqrasiya edir
14:14 / 11-04-2025
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Foto
14:02 / 11-04-2025
Britaniya Aİ ilə müdafiə sazişi bağlamaq istəyir
13:50 / 11-04-2025
Cəlaloğlu: Türk Dövlətləri Təşkilatı məsələsində tələsmək lazımdır
13:24 / 11-04-2025
ABŞ Yaxın Şərqə ikinci hərbi gəmi göndərib
13:05 / 11-04-2025
Ağdərəyə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
13:03 / 11-04-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:01 / 11-04-2025
Kursantlarla bağlı yeni qanun qəbul olunub
12:59 / 11-04-2025
ABŞ və Çin dünya bazarlarında şok yaradıb
12:42 / 11-04-2025
İldırım vurması nəticəsində 5 uşaq xəsarət alıb
12:31 / 11-04-2025
Moskvada Putin-Əliyev-Paşinyan görüşü nəzərdə tutulmayıb
12:30 / 11-04-2025
Cinayət Məcəlləsinə növbəti dəyişiklik olunub
12:30 / 11-04-2025
Mülki helikopter çaya düşüb, ölənlər var - Yenilənib
12:27 / 11-04-2025
Bir qrup sahibkar axtarışa verilib
12:22 / 11-04-2025
Apellyasiya məhkəmələrinə hakim təyinatları olub - Siyahı
12:15 / 11-04-2025
Naxçıvan Ali Məhkəməsinə hakim təyin edilib
12:07 / 11-04-2025
Trampın elçisi Putinlə görüşmək üçün Rusiyaya gəlib
11:53 / 11-04-2025
Professor: Qərbi Azərbaycan ərazilərini də boşalda bilərlər
11:45 / 11-04-2025
Xanlar Vəliyev məhkəmə hakimi təyin olunub
11:24 / 11-04-2025
İran üçün “Liviya modeli”: ya müharibə, ya da saziş
16:02 / 07-04-2025
Dövlət Agentliyinin əməkdaşı mina partlayışında ağır yaralanıb - (Yenilənib)
10:36 / 07-04-2025
Hərbçimiz Cəbrayılda minaya düşərək həlak olub - (Yenilənib)
15:10 / 07-04-2025
İrandan Azərbaycana külli miqdarda narkotik keçirmək istəyən şəxslər tutulub - Fotolar
15:45 / 08-04-2025
Trampın qərarı zənginləri 500 milyard dollar zərərlə üzləşdirib
20:54 / 07-04-2025
David Babayan: "Erməni sakinlərin Azərbaycana inteqrasiyasının əleyhinə idik" - (Yenilənib) - Fotolar
15:20 / 08-04-2025
Toqquşma xətti: Ankara İsraillə razılığa gəlməyə çalışır
09:21 / 07-04-2025
Məşhur müğənnini universitetə imtahansız qəbul ediblər
19:18 / 08-04-2025
Professor Vüsal Qasımlının 50 illik yubileyidir
08:12 / 10-04-2025
İlham Əliyev forumda mühüm mesajlar verib - (Yenilənib) - Video, Fotolar
20:36 / 08-04-2025
Xanlar Vəliyev təqaüdə göndərilib - Fotolar
23:36 / 10-04-2025
Mask Marsı işğal etməyə tələsir - Foto
Ən qədim masaüstü oyun Azərbaycanda icad edilib
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
10-04-2025, 11:18
AFFA rəsmi UEFA turnirində 1/4 final oyununa təyinat alıb
10-04-2025, 00:13
Sərbəst güləşçimiz qızıl medal qazanıb
8-04-2025, 17:12
Azərbaycanın olimpiya çempionları mükafatlandırılıb
8-04-2025, 13:04
Baş məşqçi Çıraq Behbudov cəzalandırılıb
8-04-2025, 12:30
AFFA I Liqa təmsilçisinə texniki məğlubiyyət verib
7-04-2025, 17:14
"Neftçi" səfərdə "Şamaxı"ya qalib gəlib
6-04-2025, 19:08
"Kəpəz" "Sabah"ı məğlub edib
4-04-2025, 18:01
Millimiz Macarıstan yığması ilə qarşılaşacaq
4-04-2025, 17:34
AFFA "Səbail"in futbolçusu barədə qərar verib
3-04-2025, 14:03
“Sabah” klubu cərimələnib
3-04-2025, 12:21
Azərbaycan boksçuları Serbiyada yarışa qatılacaq
3-04-2025, 11:58
Azərbaycan millisi FIFA reytinqində geriləyib
3-04-2025, 09:15
Okan Buruk: "Bu zəfəri çox böyütməyəcəyik"
2-04-2025, 19:01
Azərbaycan Kuboku: "Araz-Naxçıvan" ilk oyunda "Qarabağ"a qalib gəlib
2-04-2025, 11:17
Mətbuat xidmətinin rəhbəri "Fans Working Group"a üzv seçilib
1-04-2025, 17:26
AFFA-da "Barselona" klubunun nümayəndələri ilə görüş olub
1-04-2025, 14:32
AFFA rəsmisi UEFA Millətlər Liqasının oyununa təyinat alıb
1-04-2025, 12:17
"Araz-Naxçıvan" klubu cərimələnib
30-03-2025, 23:39
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
29-03-2025, 09:43
Premyer Liqa: bu gün daha iki qarşılaşma olacaq
28-03-2025, 21:35
"Qarabağ" "Turan Tovuz"a qalib gəlib
28-03-2025, 16:59
Gimnastlarımız finala vəsiqə qazanıb
25-03-2025, 23:51
Azərbaycan millisi Belarusa məğlub olub
24-03-2025, 11:54
Dünya Kuboku: gimnastlarımız qızıl medal qazanıb
23-03-2025, 20:00
İdmançımız Almaniyada qızıl medal qazanıb
23-03-2025, 10:32
Boks üzrə dünya çempionu vəfat edib - Foto
23-03-2025, 00:24
Azərbaycan millisi uduzub
17-03-2025, 09:16
Basketbol Liqasında XIX tur başlayır
16-03-2025, 18:29
"Neftçi" səfərdə "Səbail"i məğlub edib
16-03-2025, 11:58
Güləşçi üç dəfə Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb
15-03-2025, 10:02
Avropa çempionatı: Azərbaycan millisi Bolqarıstanla üz-üzə gələcək
13-03-2025, 13:55
AFFA klubları cərimələyib - Siyahı
13-03-2025, 11:24
Santuş milliyə Birinci liqadan futbolçu çağırıb
12-03-2025, 22:11
Elnurə Məmmədova qızıl medal qazanıb
12-03-2025, 15:20
“Sumqayıt”ın iki legionerini milliyə dəvət ediblər
11-03-2025, 23:54
Avropa çempionatı: Günay Qurbanova qızıl medal qazanıb
11-03-2025, 18:01
AFFA əyalət komandasının şikayətini qismən təmin edib
10-03-2025, 22:52
Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionatının qalibi olub
7-03-2025, 12:29
Agentlik rəhbəri Xüsusi Olimpiya Komitəsinin sədri seçilib
5-03-2025, 19:21
"Kəpəz" "Neftçi"ni məğlub edib
5-03-2025, 12:26
"Araz-Naxçıvan" braziliyalı oyunçu alıb
5-03-2025, 11:02
Basketbol Federasiyası fəaliyyətini dayandırıb
4-03-2025, 17:05
AFFA Region Liqasının püşkü atılıb
4-03-2025, 13:36
Kikboksinqçi Elşad Şahbazov 48 aylıq diskvalifikasiya olunub
4-03-2025, 12:23
AFFA iki kluba texniki məğlubiyyət verib
4-03-2025, 11:13
30 cüdoçumuz Yaponiyaya gedib
3-03-2025, 19:17
Premyer Liqa: “Şamaxı” “Səbail”i məğlub edib
3-03-2025, 13:58
AFFA klubları cərimələyib
Dünən, 23:01
Axtarışda olan 4 nəfər Azərbaycana təhvil verilib
Dünən, 13:01
Kursantlarla bağlı yeni qanun qəbul olunub
Dünən, 12:42
İldırım vurması nəticəsində 5 uşaq xəsarət alıb
Dünən, 12:30
Mülki helikopter çaya düşüb, ölənlər var - Yenilənib
Dünən, 12:15
Naxçıvan Ali Məhkəməsinə hakim təyin edilib
Dünən, 11:45
Xanlar Vəliyev məhkəmə hakimi təyin olunub
Dünən, 10:55
Tovuzda beş məktəbli zəhərlənib
Dünən, 08:53
Hakimiyyət dəyişikliyi müharibəyə son qoyacaq?
Dünən, 00:06
Avropa İttifaqı və Çin ABŞ-a qarşı birləşir
10-04-2025, 20:08
Bloger İmaməddin Əhlimanov istintaqa çağırılıb
10-04-2025, 17:34
Gəncədə şagirdlər müəllimi döyüblər - Yenilənib
10-04-2025, 14:55
Ağstafada 9-cu sinif şagirdi bıçaqlanıb - Yenilənib
10-04-2025, 14:32
Daha bir erməni Bakıda hakim qarşısına çıxarılıb
10-04-2025, 13:29
Tokayev: Dünya ən ağır böhranlardan birinin astanasındadır
10-04-2025, 11:40
ABŞ Panamaya qoşun yeridir?
10-04-2025, 11:29
Erməniəsilli şəxslərin məhkəmə iclası başlayıb
10-04-2025, 10:23
Avropa İttifaqı Ukraynaya 9 milyard avro ayıracaq
10-04-2025, 08:48
160 milyon yaşı olan parazit tapılıb
10-04-2025, 08:43
Avropa İttifaqı 2040-cı ilə qədər dağılacaq?
10-04-2025, 08:37
Carlson Baydenin səhvindən yazıb
9-04-2025, 22:01
ABŞ Çinə gömrük tarifini rekord həddə qaldırıb
9-04-2025, 18:19
Biz abır-həyanı ondan öyrənmişik... - Züleyxa Nadir yazır
9-04-2025, 17:01
Trampın qərarı özünə yarım milyard dollar ziyan vurub
9-04-2025, 15:40
20 min manatlıq oğurluq edənlər saxlanılıb
9-04-2025, 12:56
“Quş qripi”ndən ölüm halı qeydə alınıb
9-04-2025, 12:23
Rusiyanın hərbi aerodromlarına hücum ediblər
9-04-2025, 12:13
Bakıda saxlanılan şəxs Özbəkistana təhvil verilib
9-04-2025, 10:45
Mars kosmik tədqiqatlar üçün prioritetə çevrilir
9-04-2025, 08:12
Tramp Baydeni növbəti dəfə aşağılayıb
9-04-2025, 08:08
Gürcüstanın 8 şəhəri işıqsız qalıb
8-04-2025, 19:37
"Apple" ABŞ-a beş təyyarə "iPhone" göndərib
8-04-2025, 19:18
Professor Vüsal Qasımlının 50 illik yubileyidir
8-04-2025, 18:11
Nəsli kəsilmiş yırtıcını yenidən yaradıblar
8-04-2025, 15:29
Bakıda qeyri-adi cinayət hadisəsi baş verib
8-04-2025, 13:14
"Azdrama"da əlbəyaxa dava: xalq artistinə hücum olub - (Yenilənib)
8-04-2025, 12:45
İlham Əliyev Məmmədbağır Əliyevi təltif edib
8-04-2025, 11:35
Baş redaktor və redaktor saxlanılıb
8-04-2025, 11:30
Paşinyanın səhhətində problem yaranıb
8-04-2025, 09:58
Azərbaycanlı tələbə Gürcüstanda itkin düşüb
8-04-2025, 08:39
Suriya rəhbərliyi səfirləri geri çağırır
7-04-2025, 18:07
Qəzzada 50 min 700-dən çox insan öldürülüb
7-04-2025, 17:26
Xaricdə oxuyan daha 51 nəfərin diplomu tanınmayb
7-04-2025, 16:50
Əlli vurulsun... - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
7-04-2025, 14:58
Ukrayna daha bir yaşayış məntəqəsini itirib
7-04-2025, 10:39
Xanlar Vəliyev hakim təyin olunacaq
7-04-2025, 10:30
AHİK-in sədr müavini vəzifədən çıxarılıb
7-04-2025, 10:20
Milli qəhrəmanın qardaşı vəzifədən azad olunub
7-04-2025, 10:10
Qədim artefakt, yoxsa Davudun möhürü?
7-04-2025, 09:49
Suriya prezidenti Türkiyəyə səfərə hazırlaşır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
