11:22 / 15-05-2025
İki ölkə birlikdə yeni silah hazırlayacaq
10:51 / 15-05-2025
Mozalan Studiyasına direktor təyin olunub
10:30 / 15-05-2025
Daha beş şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq
10:25 / 15-05-2025
Qətər “Boeing 747-8”-i Trampa hədiyyə verməyib
10:14 / 15-05-2025
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
09:58 / 15-05-2025
Dövlətə xəyanətdə təqsirləndirilən şəxsin məhkəməsi başlayıb
09:31 / 15-05-2025
Əlibəyli: PKK-nın sivil fəaliyyət göstərəcəyi inandırıcı görünmür
09:11 / 15-05-2025
"Temu" kimi platformalarda "hədiyyə çarxı": fırıldaq var
09:09 / 15-05-2025
İsrail Yəhya Sinvarın qardaşını hədəfə alıb
09:00 / 15-05-2025
Latın Amerikası dünyanın ən kasıb prezidentinə yas saxlayır
08:41 / 15-05-2025
Karaulova Türkiyədə istirahətdən çox məmnundur
08:30 / 15-05-2025
Türkiyə XİN: “Kiprdə xüsusi nümayəndəlik Aİ-nin daxili işidir”
08:23 / 15-05-2025
Qırğızıstanda imamlara xüsusi qayğı göstərilir
08:18 / 15-05-2025
Kiyevin Aİ-yə üzvlüyü fəsadlara səbəb olacaq?
08:06 / 15-05-2025
Tramp İstanbul danışıqlarına qatılmayacaq
08:00 / 15-05-2025
Qəzzaya humanitar yardım çatdırılacaq
07:53 / 15-05-2025
Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətinin tərkibi məlum olub
03:59 / 15-05-2025
Şamaxı rayonunda zəlzələ baş verib
00:12 / 15-05-2025
Azərbaycanlı tələbənin meyiti 40 gün sonra Kür çayından tapılıb
23:22 / 14-05-2025
Qələm fədailərindən biri... - Foto
23:15 / 14-05-2025
Goranboyda qadın güllələnib
23:10 / 14-05-2025
İnsanlar Marsda yaşaya bilərmi?
20:02 / 14-05-2025
Tramp elçilərini İstanbula göndərir
19:38 / 14-05-2025
Rusiya azərbaycanlı blogeri axtarışa verib - Foto
19:34 / 14-05-2025
Xəstəlik məşhur aktyoru taqətdən salıb - Fotolar
19:09 / 14-05-2025
Türkiyə mayın 15-də Trampı gözləmir
18:09 / 14-05-2025
Sabah Nərimanov, Səbail, Nizami, Binəqədi və Suraxanıda qaz olmayacaq
17:56 / 14-05-2025
Daha 12 maşın hərraca çıxarılıb
17:49 / 14-05-2025
Cavanşir Quliyev özünə məzar hazırlatdırıb
17:47 / 14-05-2025
Zəngin qadın bahalı çanta götürməyi utancverici sayır
20:00 / 10-05-2025
İlham Əliyev Ağdama gedib - (Yenilənib) - Fotolar
13:04 / 13-05-2025
Elnur Zeynalov: “Ağdam Muğam Mərkəzində solo-konsert verməyi düşünürəm”
16:13 / 12-05-2025
Mollazadə: PKK kürd məsələsi deyil, Sovet İttifaqının Türkiyəyə yaratdığı problemdir
11:27 / 10-05-2025
Konstitusiya və suverenlik: Heydər Əliyev siyasi irsinin təməl sütunları
09:28 / 12-05-2025
Terrorçuluqda şübhəli şəxsləri Azərbaycana gətiriblər
22:28 / 11-05-2025
"Qarabağ" "Araz-Naxçıvan"ı məğlub edib
11:49 / 10-05-2025
Mövqelərimiz atəşə tutulub
15:32 / 12-05-2025
Prezident İlahiyyat İnstitutuna rektor təyin edib - Foto
11:15 / 12-05-2025
Paşinyan peşman olub: İrəvan yenidən Rusiyaya meyllənir
17:48 / 12-05-2025
İsazadə: Ərdoğan Rusiya ilə Ukrayna arasında vasitəçi kimi uğur qazana bilər
18:10 / 13-05-2025
Aydan Nuriyevanın musiqi dünyası - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
00:01 / 12-05-2025
Ceyhun Bayramov BƏƏ XİN başçısı ilə müzakirə aparıb
Ən qədim masaüstü oyun Azərbaycanda icad edilib
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 13:11
AFFA daha iki klubu cəzalandırıb
13-05-2025, 09:43
Mourinyo "Mançester Yunayted"lə danışıqlar aparır
12-05-2025, 15:10
Vaqif Cavadov istefaya göndərilib
12-05-2025, 14:55
Millimiz Dünya Kubokunda 6 medal qazanıb
11-05-2025, 22:28
"Qarabağ" "Araz-Naxçıvan"ı məğlub edib
8-05-2025, 18:05
AFFA klublara Premyer Liqada iştirak üçün lisenziya verib
8-05-2025, 14:21
AFFA futbolçularla məşqçini cəzalandırıb
7-05-2025, 11:56
AFFA futbolçuları cəzalandırıb
2-05-2025, 23:14
“Traktor” tarixində ilk dəfə İran çempionu olub
2-05-2025, 17:55
Avropa Kuboku: komandamız qızıl medal qazanıb
2-05-2025, 14:06
Velosiped Federasiyasına prezident seçiblər
1-05-2025, 14:20
Cüdoçularımız Tacikistanda yarışacaq
30-04-2025, 12:15
"Kəpəz", "Səbail", "Sabah" və "Qarabağ" klubları cərimələnib
29-04-2025, 16:24
Vüqar Süleymanov azyaşlı futbolçuları yumruqlayıb
25-04-2025, 14:25
"Sabah" və "Neftçi" cərimələnib
25-04-2025, 09:34
Premyer Liqa: XXXII tura start verilir
24-04-2025, 10:42
Mədət Quliyev Federasiya prezidenti postundan istefa verib
23-04-2025, 14:47
"Şamaxı"nın futbolçusu və rəsmiləri ağır cəzalandırılıb
23-04-2025, 00:05
Türkiyə Kubokunun ilk finalçısı bəlli olub
21-04-2025, 15:44
Papaya görə futbol oyunları təxirə salınıb
19-04-2025, 00:06
"Qalatasaray" 32-ci turu qələbə ilə başa vurub
18-04-2025, 17:09
AFFA “Turan Tovuz”un şikayətini təmin etməyib
18-04-2025, 08:16
Çempionlar liqasının yarımfinalçıları müəyyənləşib - Siyahı
17-04-2025, 13:59
"Sumqayıt" klubu: "Cəzaya etiraz etməyəcəyik"
17-04-2025, 10:28
Azərbaycan boksçusu 48 aylıq diskvalifkasiya olunub
16-04-2025, 14:01
"Turan Tovuz"un baş məşqçisinə 5 oyunluq cəza verilib
16-04-2025, 13:29
"Neftçi" və "Kəpəz" cəzalandırılıb
15-04-2025, 17:21
"Azərlotereya", "Topaz", yoxsa klub rəhbələri? - AFFA rəhbəri fırıldaqçıları hədələyib
14-04-2025, 09:04
Millimiz 2-ci dəfə Avropa çempionu titulunu qazanıb
12-04-2025, 09:56
Beş boksçumuz beynəlxalq turnirdə 1/4 finala yüksəlib
11-04-2025, 10:18
Rövşən Nəcəf: "Əsas milli komandanın son nəticələrindən razı deyilik"
10-04-2025, 11:18
AFFA rəsmi UEFA turnirində 1/4 final oyununa təyinat alıb
10-04-2025, 00:13
Sərbəst güləşçimiz qızıl medal qazanıb
8-04-2025, 17:12
Azərbaycanın olimpiya çempionları mükafatlandırılıb
8-04-2025, 13:04
Baş məşqçi Çıraq Behbudov cəzalandırılıb
8-04-2025, 12:30
AFFA I Liqa təmsilçisinə texniki məğlubiyyət verib
7-04-2025, 17:14
"Neftçi" səfərdə "Şamaxı"ya qalib gəlib
6-04-2025, 19:08
"Kəpəz" "Sabah"ı məğlub edib
4-04-2025, 18:01
Millimiz Macarıstan yığması ilə qarşılaşacaq
4-04-2025, 17:34
AFFA "Səbail"in futbolçusu barədə qərar verib
3-04-2025, 14:03
“Sabah” klubu cərimələnib
3-04-2025, 12:21
Azərbaycan boksçuları Serbiyada yarışa qatılacaq
3-04-2025, 11:58
Azərbaycan millisi FIFA reytinqində geriləyib
3-04-2025, 09:15
Okan Buruk: "Bu zəfəri çox böyütməyəcəyik"
2-04-2025, 19:01
Azərbaycan Kuboku: "Araz-Naxçıvan" ilk oyunda "Qarabağ"a qalib gəlib
2-04-2025, 11:17
Mətbuat xidmətinin rəhbəri "Fans Working Group"a üzv seçilib
1-04-2025, 17:26
AFFA-da "Barselona" klubunun nümayəndələri ilə görüş olub
1-04-2025, 14:32
AFFA rəsmisi UEFA Millətlər Liqasının oyununa təyinat alıb
1-04-2025, 12:17
"Araz-Naxçıvan" klubu cərimələnib
30-03-2025, 23:39
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
Bu gün, 08:00
Qəzzaya humanitar yardım çatdırılacaq
Bu gün, 03:59
Şamaxı rayonunda zəlzələ baş verib
Dünən, 23:22
Qələm fədailərindən biri... - Foto
Dünən, 23:15
Goranboyda qadın güllələnib
Dünən, 16:38
DİM abituriyentlərə müraciət edib
Dünən, 16:03
Blogerlərin reklam elədiyi "şirkət rəhbəri" tutulub
Dünən, 15:10
Yeni hərbi prokuror kollektivə təqdim olunub
Dünən, 14:11
Rusiyaya işləyən qrup ifşa olunub
Dünən, 12:53
Birlik sədrinin şikayəti rədd olunub
Dünən, 12:46
“Melissa Group”un rəhbəri ev dustaqlığına buraxılıb
Dünən, 09:58
Leyla Muradzadə direktor müavini təyin olunub
Dünən, 08:10
Üçqat “Oskar” mükafatçısı vəfat edib
Dünən, 08:07
Professor: Rusofob tezislər iki əsrdir dəyişmir
Dünən, 07:56
Zaxarova Makronu ələ salıb
Dünən, 00:02
Kənd təsərrüfatı naziri COVID-19-a yoluxub
13-05-2025, 13:28
"Son zəng"lə bağlı məktəblərə protokollar göndərilib
13-05-2025, 13:04
Şirkətin qadın rəhbəri həbs edilib
13-05-2025, 12:53
Tərtərdə qayınata gəlini öldürüb - Yenilənib
13-05-2025, 12:19
Vardanyanın cinayət işi üzrə məhkəmə davam etdirilir
13-05-2025, 11:41
Agentliyin sabiq direktoru məhkəmə zalında həbs edilib
13-05-2025, 11:06
DİN: "Naməlum zəngləri dərhal bloklayın"
13-05-2025, 10:14
Rusiya casuslarına cəza veriblər - Fotolar
13-05-2025, 09:20
Bakıda mağazanın tualetindən meyit tapılıb
13-05-2025, 08:33
Boğulmaq təhlükəsi ilə üzləşən 192 miqrant xilas edilib
13-05-2025, 07:47
Yoxa çıxan rus generalı Afrikada peyda olub
12-05-2025, 18:47
İlham Əliyev Ərdoğanı təbrik edib
12-05-2025, 17:09
İyun ayında neçə gün iş olmayacaq? - Açıqlama
12-05-2025, 16:44
Qadın oğlu yaşda sevgilisindən şikayət edib
12-05-2025, 10:44
Bakıda 17 yaşlı qız 12-ci mərtəbədən yıxılıb
12-05-2025, 10:30
Ekspert: "Bu il ali məktəblərə keçid balları arta bilər" - Video
12-05-2025, 10:04
Rusiyada naziri korrupsiya ittihamı ilə saxlayıblar
12-05-2025, 08:12
Yerin nüvəsindən siqnallar gəlir
12-05-2025, 08:06
Ukrayna Qələbə abidəsini PUA-larla vurub
12-05-2025, 07:56
Dünyanın “çekistləri” Moskvaya toplaşır
12-05-2025, 07:49
London Rusiyaya münasibətini sərtləşdirir
9-05-2025, 15:28
Masallıda avtomobil aşıb: 3 nəfər ölüb
9-05-2025, 08:55
Putin qədəhini “Qələbə və Sülhün şərəfinə!” qaldırıb
9-05-2025, 08:29
Tramp “Dünya gözəli”nin təşkilatçısı kimi danışır
8-05-2025, 23:44
Pakistan Hindistana raketlərlə cavab verib
8-05-2025, 17:46
DTX və DSX-dən birgə əməliyyat: bir nəfər saxlanılıb
8-05-2025, 17:27
Putinin “parad atəşkəsi” 734 dəfə pozulub
8-05-2025, 17:07
Nazirliyə 5 milyon manat ayrılıb
8-05-2025, 16:28
"Səhiyyə TV"nin adı dəyişib
8-05-2025, 13:01
Arif Babayevə Heydər Əliyev mükafatı verilib - Sərəncam
8-05-2025, 11:10
Canlı yayım zamanı ildırım düşüb - Video
8-05-2025, 10:50
Ukrayna ordusu mövqelərini bərpa edib
8-05-2025, 10:46
Sumqayıtda emalatxanada partlayış: fəhlə xəsarət alıb
8-05-2025, 08:26
Ukraynada atəşkəs rejimi qüvvəyə minib
8-05-2025, 07:58
Tramp Britaniya ilə ticarət sazişi imzalayır?
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
