23:58 / 12-12-2024
Netanyahu İran xalqına müraciət edib
21:13 / 12-12-2024
Məhkəmə Xoşqədəm Hidayətqızına qadağa qoyub
20:21 / 12-12-2024
"Coca-Cola"-nı uşaqların düşməni sayan şəxs bu şirkəti məhkəməyə verib
20:09 / 12-12-2024
Məşhur aktrisa uşaqları ilə birlikdə Parisdə görüntülənib - Fotolar
18:02 / 12-12-2024
Paşinyanla Berse Azərbaycanla sülh müqaviləsini müzakirə ediblər
17:52 / 12-12-2024
Tramp: "İranla müharibə mümkündür"
17:37 / 12-12-2024
Qənirə Ataşova: "Həmin klinikaların arxasında böyük pullar dayanır"
17:16 / 12-12-2024
Şikayətçi: "Kimin vəzifədə işləyən qohumu var, işdə saxladılar"
17:03 / 12-12-2024
Sabiq rəis hakim qarşısına çıxarılıb
16:58 / 12-12-2024
Bəzi bölgələrdə güclü külək əsəcək
16:39 / 12-12-2024
Ən çox şikayət edilən sığorta şirkətləri açıqlanıb
16:23 / 12-12-2024
Öldürülən və həbs edilən jurnalistlərin sayı artır - Hesabat
16:10 / 12-12-2024
Hava kəskin dəyişir: qar yağacaq, yollar buz bağlayacaq
16:04 / 12-12-2024
Müştərilərin ən çox şikayət etdiyi banklar... - Siyahı
15:50 / 12-12-2024
Konqres ABŞ kəşfiyyatından Ukraynaya dair hesabat istəyir
15:33 / 12-12-2024
"Kartdan karta" üsulu ilə işləyən daha 467 sahibkar cəzalandırılıb
15:22 / 12-12-2024
Ürəklə bağlı yeni kəşf... - Foto
14:55 / 12-12-2024
Elçin Quliyev Türkiyənin milli müdafiə naziri ilə görüşüb
14:48 / 12-12-2024
Qəzzada savaşın 433-cü günü: ölənlərin sayı 44835-ə yüksəlib
14:25 / 12-12-2024
Bələdiyyə seçkiləri: 3 minə yaxın şəxs namizədliyini irəli sürüb
14:14 / 12-12-2024
Hakimləri təhqir edən futbolçu və məşqçilər cəzalandırılıb
14:06 / 12-12-2024
Azərbaycanlı iş adamı saxlanılıb
13:46 / 12-12-2024
MDB Hökumət Başçıları Şurasının növbəti iclasınn vaxtı elan olunub
13:33 / 12-12-2024
Məxfi sənədlər: Mossad ilə Əsəd rejimi arasında mesajlaşma üzə çıxıb - Foto
13:09 / 12-12-2024
AFFA bəzi klubları cərimələyib
12:56 / 12-12-2024
Sabah yağış yağacaq
12:50 / 12-12-2024
“Mən və Putin” - Əsədin devrilməsində Ankaranın əsas kartı
12:44 / 12-12-2024
Ceyhun Bayramov: "Ermənistanla danışıqlarda yekun razılaşma yoxdur"
12:29 / 12-12-2024
Kütləvi iğtişaşlara görə axtarılan şəxs Azərbaycanda tutulub
12:54 / 08-12-2024
İnstitut direktoru Azər Qasımlı saxlanılıb - Yenilənib
11:24 / 08-12-2024
Dünyasını dəyişmiş şəxslərlə danışmaq mümkün olacaq - Foto
00:18 / 09-12-2024
İki planet toqquşa bilər
00:04 / 09-12-2024
Yeni araşdırma sənətin mənşəyi haqqında fikirləri alt-üst edib - Fotolar
08:56 / 08-12-2024
Ağ kətan 1,4 milyon avroya satışa çıxarılıb
08:41 / 08-12-2024
Bəşər Əsəd qaçıb, müxalifət ölkənin paytaxtını ələ keçirib
15:55 / 10-12-2024
İsa Məmmədovun “Bakı mənzərələri” - Fotolar
11:29 / 08-12-2024
Dağlıq rayonlara qar yağır
08:29 / 09-12-2024
Musiqi qrupu yeni albom hazırlayıb
21:22 / 09-12-2024
"Turan Tovuz" "Şamaxı"ya qalib gəlib
16:41 / 08-12-2024
"Meydan" TV-nin əməkdaşları və daha bir nəfər həbs olunub
Ən qədim masaüstü oyun Azərbaycanda icad edilib
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 13:09
AFFA bəzi klubları cərimələyib
11-12-2024, 22:46
Qurban Qurbanov: "Elfsborq"la oyunda çox güc sərf etməli olacağıq"
10-12-2024, 16:22
Qəzzada ölənlərin sayı artıb
10-12-2024, 14:21
Avropa Liqası: "Elfsborq" - "Qarabağ" oyununun hakimləri bəlli olub
10-12-2024, 08:44
83 yaşlı cəngavər qadın...
9-12-2024, 23:40
“Şamaxı” iki futbolçu ilə vidalaşıb
9-12-2024, 21:22
"Turan Tovuz" "Şamaxı"ya qalib gəlib
9-12-2024, 11:27
Azərbaycan millisinin heyəti açıqlanıb
7-12-2024, 20:26
"Qarabağ"-"Sabah" oyunu başa çatıb
6-12-2024, 17:10
“Sumqayıt” AFFA-nın qərarından şikayət edəcək
6-12-2024, 14:53
İsveç klubu "Qarabağ"a 600-dən çox bilet ayırıb
6-12-2024, 13:51
U-19 yığmasının rəqibləri bəlli olub
6-12-2024, 00:12
Klublararası dünya çempionatının püşkü atılıb
5-12-2024, 17:13
AFFA baş məşqçiləri cəzalandırıb
4-12-2024, 21:47
Azərbaycan Kuboku: 1/4 final mərhələsinin cütləri müəyyənləşib
4-12-2024, 18:01
"Qarabağ" 1/4 finala vəsiqə qazanıb
4-12-2024, 14:53
Portuqaliya çempionu Taylandda itkin düşüb
4-12-2024, 12:49
Lionel Messi komanda yoldaşları ilə Bakıya gəlir
4-12-2024, 10:49
Eldar Zülfüqarov Çempionlar Liqası matçına təyinat alıb
3-12-2024, 21:05
Azərbaycan Kuboku: "Sabah" 1/4 finala çıxıb
3-12-2024, 17:55
Azərbaycan Kuboku: "Araz-Naxçıvan" 1/4 finala yüksəlib
3-12-2024, 13:25
AFFA "Neftçi"ni cərimələyib
3-12-2024, 10:57
"Qarabağ" klubu 26000 avro cərimələnib
2-12-2024, 15:37
AFFA Elşən Mirzəyevi 3 oyunluq cəzalandırıb
2-12-2024, 12:56
Azərbaycan Kuboku: təyinatlar açıqlanıb
1-12-2024, 21:39
"Qarabağ" "Neftçi"yə qalib gəlib
29-11-2024, 18:00
"Araz-Naxçıvan" "Turan Tovuz"a qalib gəlib
29-11-2024, 15:17
Azərbaycan çempionatı keçiriləcək
28-11-2024, 23:39
Avropa Liqası: "Qarabağ" "Lion"a böyük hesabla uduzub
28-11-2024, 17:45
"Qarabağ"-"Lion" oyununa 22000 bilet satılıb
28-11-2024, 17:26
Millimiz FIFA reytinqində irəliləyib
28-11-2024, 13:35
Premyer Liqanın XV turunun hakim təyinatları bəlli olub
28-11-2024, 12:38
Naxçıvanın Boks Federasiyası fəaliyyətini dayandırıb
27-11-2024, 10:42
Naxçıvanda daha bir federasiya fəaliyyətini dayandırıb
26-11-2024, 14:56
"Sumqayıt" klubu 800 manat cərimələnib
26-11-2024, 14:50
AFFA "Səbail" klubunu cərimələyib
26-11-2024, 09:57
Əliyar Ağayev Avropa Liqasının oyununa təyinat alıb
25-11-2024, 17:45
AFFA rəsmisi Danimarka klubunun oyununa təyinat alıb
25-11-2024, 17:27
"Sabah"a yeni baş məşqçi təyin olunub
25-11-2024, 15:17
“Sabah” baş məşqçini istefaya göndərib
25-11-2024, 10:27
Millimizin heyətində dəyişiklik edilib
23-11-2024, 20:08
"Qarabağ" qalib gəlib
23-11-2024, 19:22
Məşhur idmançı 250 min avro cərimələnib - Foto
23-11-2024, 10:02
AFFA rəsmisi UEFA-dan təyinat alıb
22-11-2024, 12:00
FIFA referisi Kamal Umudlu beynəlxalq oyuna təyinat alıb
22-11-2024, 10:38
PSJ futbolçu ilə müqavilənin müddətini uzadacaq
21-11-2024, 14:43
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
Dünən, 23:58
Netanyahu İran xalqına müraciət edib
Dünən, 21:13
Məhkəmə Xoşqədəm Hidayətqızına qadağa qoyub
Dünən, 17:52
Tramp: "İranla müharibə mümkündür"
Dünən, 14:06
Azərbaycanlı iş adamı saxlanılıb
Dünən, 12:14
Tramp Si Cinpini andiçmə mərasiminə dəvət edib
Dünən, 11:03
Ukrayna yenidən “Oreşnik”lə vurula bilər
Dünən, 09:41
İsrail Suriyada 480 hərbi hədəfi vurub - Fotolar
Dünən, 09:13
FTB Zelenskinin dosyesini araşdıracaq
Dünən, 08:58
Qroznı şəhərində güclü partlayışlar olub
Dünən, 08:54
Amerikalıların yarıdan çoxu Trampı dəstəkləyir
11-12-2024, 23:33
Baş nazir qaçqınları Suriyaya çağırır
11-12-2024, 18:36
Müxalifət Hafiz Əsədin məzarını yandırıb - Fotolar
11-12-2024, 18:21
Bakıya sulu qar yağacaq - Proqnoz
11-12-2024, 16:34
İcra başçısının həbsdəki sabiq müavini azadlığa buraxılıb
11-12-2024, 16:28
Nazirliyin qəzeti və jurnalı bağlanır
11-12-2024, 15:08
Messi Heydər Əliyevin məzarını ziyarət edib - Fotolar
11-12-2024, 14:56
Prezident AÇG ilə bağlı qanunu təsdiqləyib
11-12-2024, 14:53
Messi Bakıda Qarabağ atlarını izləyib - Video
11-12-2024, 12:06
2025-ci ilin bayram günləri bəlli olub
11-12-2024, 10:46
Yaxın günlərdə meteor yağışı gözlənilir
11-12-2024, 10:40
Bakıda dava: iki nəfər bıçaqlanıb
11-12-2024, 08:48
Milyarder Barak ABŞ-nın Türkiyədəki səfiri olacaq
10-12-2024, 23:55
ABŞ ballistik raketi ilk dəfə uğurla zərərsizləşdirib
10-12-2024, 22:21
Nazir yol polisinə rəis təyin edib
10-12-2024, 18:11
Deputatlar daha 10 qanuna dəyişiklik edəcək - Siyahı
10-12-2024, 16:55
Putin casuslarla bağlı gizli fərman verib - Foto
10-12-2024, 15:57
Aİ Gürcüstana yeni sanksiya tətbiqinə hazırlaşır
10-12-2024, 15:18
"Kanal 13"ün rəhbəri hakim qarşısına çıxarılır
10-12-2024, 15:10
Sabiq xidmət rəisinin məhkəməsi başlayıb
10-12-2024, 14:58
Lukaşenko: "Belarusun nüvə silahı var"
10-12-2024, 14:25
Nazir: "Məktəblərdə sistematik şəkildə pul yığılmır"
10-12-2024, 10:58
Bu sürücülər cərimələnəcək - Xəbərdarlıq
10-12-2024, 10:03
Bakıda xəstənin yaxınları həkimi döyüb
10-12-2024, 09:02
Əsədə sığınacaq qərarını Putin özü qəbul edib
10-12-2024, 08:53
QHT-lər Notr-Damın təmirindən narazıdır
10-12-2024, 08:34
Fransa Ukraynaya qoşun göndərir?
9-12-2024, 16:54
Agentlik əməkdaşları Füzulidə qəzaya düşüblər
9-12-2024, 16:10
Plastik cərrahlarla bağlı araşdırma aparılır
9-12-2024, 16:04
Bayram günləri ekspres qatarlar işləməyəcək
9-12-2024, 15:47
Xaricə çıxarılan 21 milyon dollar geri qaytarılıb
9-12-2024, 15:37
Hikmət Hacıyev İsrail prezidenti ilə görüşüb
9-12-2024, 14:24
Əcnəbilərlə ailə quran diplomatlar barədə qanun dəyişir
9-12-2024, 14:11
Zakir Həsənov Türkiyəyə başsağlığı verib
9-12-2024, 14:08
Diplomatik xidmətə qəbul olan şəxslər and içəcək
9-12-2024, 12:59
Rus ordusu genişmiqyaslı hücuma hazırlaşır
9-12-2024, 12:54
Politoloq Turab Rzayev saxlanılıb
9-12-2024, 10:22
Sabiq baş həkim yenidən məhkəmə qarşısına çıxarılır
9-12-2024, 10:10
Dəməşqdə küçəyə çıxmaq qadağan edilib
9-12-2024, 08:40
Gürcüstandakı aksiyada saxlanılanların sayı 400-ü keçib
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
