00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
15:32 / 21-11-2024
Məşhur musiqi qrupu dünya turuna çıxır
15:29 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov misirli nazirlə telefonda danışıb
14:46 / 21-11-2024
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
14:43 / 21-11-2024
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
14:36 / 21-11-2024
Rusiya Qərb silahlarına qarşı tədbirlər görməyə başlayıb
14:33 / 21-11-2024
SOCAR ilə “Tree Energy Solutions” arasında Birgə Tədqiqat Sazişi imzalanıb
14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Ən qədim masaüstü oyun Azərbaycanda icad edilib
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 14:43
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
Dünən, 09:58
Akula idmançını parçalayıb
20-11-2024, 17:04
“Şamaxı” Ceyhun Rzayevlə yollarını ayırıb
20-11-2024, 16:22
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
20-11-2024, 15:10
Avropa Liqası: "Qarabağ" - "Lion" oyununa 13 min bilet satılıb
20-11-2024, 14:10
Eldar Zülfüqarov Çempionlar Liqasının oyununu idarə edəcək
18-11-2024, 20:31
Santuş: "Millimizin oyunları göstərir ki, doğru yoldayıq"
18-11-2024, 17:40
“Real”ın 6 əsas futbolçusu zədələnib
17-11-2024, 00:08
Santuş: "Qalib gələ bilmədiyimiz üçün məyusuq"
16-11-2024, 17:01
Terim: “COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi qürurvericidir”
16-11-2024, 16:41
"Barselona" prezidenti Bakıya gəlib - Foto
16-11-2024, 16:04
Millimiz İrlandiyaya uduzub
16-11-2024, 10:55
Əliyar Ağayev Millətlər Liqasının oyununa təyinat alıb
16-11-2024, 09:52
Mayk Tayson bloqerə məğlub olub
16-11-2024, 00:09
Poqbanın müqaviləsi ləğv olunub
15-11-2024, 16:27
Zaur Hacı-Məhərrəmov UEFA Çempionlar Liqasının oyununa təyinat alıb
15-11-2024, 16:14
Daha bir futbolçu Türkiyə yığmasının heyətindən çıxarılıb
15-11-2024, 15:51
"Turan Tovuz" adını dəyişir
15-11-2024, 15:04
Elçin Məsiyev UEFA Millətlər Liqasının matçına təyinat alıb
15-11-2024, 11:42
Baş məşqçi: "Komanda Estoniya ilə oyuna yaxşı hazırlaşıb"
15-11-2024, 11:07
Messi Azərbaycana gələcək
14-11-2024, 17:47
Azərbaycan yığmasının 2025-ci ildəki oyunlarının təqvimi açıqlanıb
10-11-2024, 10:20
Azərbaycanlı idmançı gümüş medal qazanıb - Fotolar
7-11-2024, 15:16
Ruslan Hüseynov 5 oyunluq cəzalandırılıb
7-11-2024, 14:36
“Araz-Naxçıvan” cərimələnib
6-11-2024, 21:47
Qurban Qurbanov: "Bu matçda çox diqqətli olmalıyıq"
6-11-2024, 20:01
"Sabah" UEFA Gənclər Liqasında mübarizəni dayandırıb
6-11-2024, 17:03
Norveç klubunun baş məşqçisi: "Qarabağ"la oyun asan olmayacaq"
6-11-2024, 14:05
Sadiq Hacıyev 24 aylıq diskvalifikasiya olunub
6-11-2024, 12:35
"Səbail"ə müvəqqəti baş məşqçi təyin olunub
6-11-2024, 11:32
"Beşiktaş"-"Makkabi" oyunu Bakıda olacaq?
5-11-2024, 22:48
Əməkdar məşqçi vəfat edib
5-11-2024, 16:17
AFFA iki komandaya texniki məğlubiyyət verib
4-11-2024, 12:30
Azərbaycan-Estoniya oyununun biletləri satışa çıxarılıb
4-11-2024, 10:24
Asim Xudiyev UEFA-dan növbəti təyinat alıb
4-11-2024, 08:46
Messi “Barselona”ya qayıda bilər
3-11-2024, 19:41
Şahin Diniyev istefa verib
3-11-2024, 09:43
Əliyar Ağayev Çempionlar Liqasına təyinat alıb
2-11-2024, 19:53
Azərbaycan boksçusu finalda uduzub
1-11-2024, 20:54
"Turan Tovuz" "Qarabağ"la heç-heçəyə razılaşıb
31-10-2024, 16:54
Fəridə Əzizova milli komandanın baş məşqçisi təyin olunub
31-10-2024, 16:11
Azərbaycan Kuboku: "İmişli" komandası "Cəbrayıl"ı darmadağın edb
31-10-2024, 15:43
Milli komandamız Türkiyə ilə bərabərə qalıb
30-10-2024, 22:09
Qadın boksçumuz dünya birinciliyində ilkə imza atıb
30-10-2024, 16:06
Azərbaycan Kuboku: üç komanda 1/8 finala vəsiqə qazanıb
30-10-2024, 15:47
Millimiz 7 qızıl medal qazanıb
30-10-2024, 12:40
AFFA İntizam Komitəsi daha dörd klubu cərimələyib
30-10-2024, 11:00
Eldəniz Əzizli: "Beşinci dəfə dünya çempionu olmağa çalışacağam"
30-10-2024, 08:17
Azərbaycan millisi dünya çempionatında birinci yeri tutub
Bu gün, 00:45
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
Dünən, 23:28
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
Dünən, 22:07
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
Dünən, 20:08
Milli Məclis bəyanat yayıb
Dünən, 16:48
Matviyenko Azərbaycana gəlir
Dünən, 14:46
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
Dünən, 13:49
Yaşayış minimumu 285 manat olacaq
Dünən, 13:17
Türkiyədə azərbaycanlı qadın güllələnib
Dünən, 11:50
Ermənistan 78 artilleriya qurğusu almaq istəyir
Dünən, 11:45
Generalın oğlu vəzifəyə təyin olunub
Dünən, 11:43
Rusiya Həştərxandan ballistik raket buraxıb - Foto
Dünən, 10:03
İlon Mask miqrasiya ilə bağlı təklif verib
Dünən, 09:51
Vladimir Zelenskinin gizli planı varmış
Dünən, 09:42
Merkel: “Tramp Putinə heyran olub”
Dünən, 00:02
Tramp keçmiş prokuroru NATO-ya göndərir
20-11-2024, 22:45
Hərbi qulluqçumuz vəfat edib
20-11-2024, 16:09
XİN Qarakənd faciəsi ilə bağlı paylaşım edib
20-11-2024, 13:50
Nazir: "Əgər neftin qiyməti enərsə..."
20-11-2024, 13:27
Fətullah Gülənin cangüdəni Türkiyədə tutulub
20-11-2024, 10:51
Dosent rektoru məhkəməyə verib
20-11-2024, 10:39
Netanyahu döyüş bölgəsində əsgərlərlə görüşüb
20-11-2024, 09:41
Tbilisidə etirazlar səngimir - Fotolar
20-11-2024, 09:17
Dövlət çevrilişi planının üstü açılıb
20-11-2024, 09:10
Vaşinqton-Moskva xətti işləmir
20-11-2024, 08:43
Şamaxıda zəlzələ olub
19-11-2024, 23:51
Ukraynaya altı "F-16" qırıcısı göndəriblər
19-11-2024, 20:12
Adil Əliyevin keçmiş köməkçisi hakim təyin olunub
19-11-2024, 19:25
"Apple" film yayımı hüquqlarını satacaq
19-11-2024, 18:00
Almaniyanın xarici işlər naziri Bakıya gəlir
19-11-2024, 17:14
Zenqin Mask haqqında dedikləri təəccüb doğurub
19-11-2024, 17:11
IDEA ilə ICESCO niyyət protokolu imzalayıb
19-11-2024, 15:48
Keçmiş diplomatın həbs müddəti uzadılıb
19-11-2024, 15:27
IV əsrə aid heykəlin itmiş başı tapılıb
19-11-2024, 14:37
Ukrayna ilk dəfə Rusiya ərazisini ATACMS-la vurub
19-11-2024, 11:36
Rektor generalın xanımını vəzifəyə təyin edib
19-11-2024, 08:56
Meksika prezidenti G20 sammitində kəskin çıxış edib
19-11-2024, 08:42
Senator Baydenə xəbərdarlıq edib
18-11-2024, 23:41
Putinə qeyri-adi formada etiraz - Fotolar
18-11-2024, 17:09
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
18-11-2024, 16:54
Mətbuat xidmətinin rəhbəri vəzifədən çıxarılıb
18-11-2024, 16:07
Azərbaycan əhalisinin sayı açıqlanıb
18-11-2024, 15:48
Baydenin qərarı Trampın işini çətinləşdirəcək
18-11-2024, 12:35
Gələn il maaşlar nə qədər artırılacaq?
18-11-2024, 12:20
Minimum pensiya məbləği bəlli olub
18-11-2024, 10:50
Baş nazir Netanyahu xəstəxanaya yerləşdirilib?
18-11-2024, 09:59
“Hizbullah”ın mətbuat katibi öldürülüb
18-11-2024, 09:24
Zelenski G20-nin Sammitinə dəvət almayıb - Foto
17-11-2024, 18:06
Baş nazirin iqamətgahına məşəllər atılıb
17-11-2024, 13:30
İlham Əliyev ABŞ rəsmiləri ilə görüşüb
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
