23:31 / 08-09-2025
“Tesla” ABŞ-da bazar payını itirir
23:20 / 08-09-2025
ABŞ düşüncələrə nəzarət etməyə çalışır
23:10 / 08-09-2025
Fransanın baş naziri kabineti ilə istefaya göndərilir
20:22 / 08-09-2025
Bakıda ermənilərin məhkəməsi davam edir
18:54 / 08-09-2025
Zakir Həsənov Türkiyənin yeni hərbi attaşesini qəbul edib
18:14 / 08-09-2025
TƏBİB-in elektron sistemində problem yaranıb
18:09 / 08-09-2025
Metro işçilərinin tətili Londonu iflic edib
18:03 / 08-09-2025
AFFA prezidenti: "Əsas məqsədlərdən biri uşaq futbolunun inkişafıdır"
17:52 / 08-09-2025
Prezident: BMT ilkin vəzifələrini yerinə yetirmir
17:43 / 08-09-2025
Baş katib Ukrayna məsələsini müzakirə etməyə gedir
17:38 / 08-09-2025
Rüfət Səfərovun məhkəmə prosesi keçirilib
17:30 / 08-09-2025
Azərbaycan millisinin heyətində dəyişikliklər olub
17:25 / 08-09-2025
800-dən çox rusiyalını Latviyadan çıxarırlar
17:11 / 08-09-2025
Xəzər dənizində brakonyer saxlanılıb - Video
17:09 / 08-09-2025
Ali təhsil müəssisələrinə qeydiyyat müddəti uzadılıb
16:35 / 08-09-2025
Milli Məclisə yeni qanun layihəsi göndərilib
16:29 / 08-09-2025
Rusiya Qarabağda yaşamış ermənilərdən terrorçu qrup yaratmaq istəyir
16:12 / 08-09-2025
"Azərpoçt" adından fırıldaqçılıq kampaniyası başlayıb
16:02 / 08-09-2025
Prezident Döyüş Bayrağı haqqında Əsasnamə təsdiqləyib - Fotolar
15:55 / 08-09-2025
Prezident Sumqayıt Sənaye Parkı ilə bağlı fərman imzalayıb
15:43 / 08-09-2025
Prezident Təşkilat Komitəsi yaradıb - Sərəncam
15:40 / 08-09-2025
Professor: Rusiya tədricən Çinin təsirinə düşür
15:39 / 08-09-2025
"Bulvar"ın keçmiş rəhbəri özünü təqsirli saymır - Məhkəmə prosesi
15:31 / 08-09-2025
Lalə Şövkət: "Belə siyasətdən danışmağı rəva bilmirəm"
15:20 / 08-09-2025
Xocalı və Ağdərəyə növbəti köç olub - (Yenilənib) - Fotolar
14:46 / 08-09-2025
Rezidenturaya qeydiyyat prosesi başlayır
14:14 / 08-09-2025
Ceyhun Bayramov ABŞ-nın Ticarət Missiyasının nümayəndələrini qəbul edib
14:05 / 08-09-2025
Laçında traktor dərəyə aşıb: bir nəfər ölüb
13:59 / 08-09-2025
İcraçı direktor vəzifədən azad olunub
11:53 / 04-09-2025
100 min əsgər hücuma hazırlaşır
16:06 / 04-09-2025
Çin dünyaya meydan oxuyur - Hərbi ekspert
11:13 / 04-09-2025
ŞƏT-də daxili didişmələr: Azərbaycan hansı tərəfdədir?
00:18 / 04-09-2025
Millimiz qalib gəlib
18:25 / 06-09-2025
Ukrayna və Rusiya yeni əsir mübadilələrinə hazırlaşır
22:31 / 05-09-2025
İşçi qrupu növbəti iclasını keçirib - Fotolar
18:12 / 04-09-2025
Konfrans Liqası: "Samsunspor"un heyəti bəlli olub
18:42 / 05-09-2025
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
18:05 / 07-09-2025
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
13:20 / 07-09-2025
Bu gün əlavə imtahan keçirilib - (Yenilənib)
22:21 / 05-09-2025
Bakı-Tehran-Bakı aviareysi bərpa olunur
08:10 / 04-09-2025
“Asiya-birlik və sülh regionu” oyunları başlayıb
Ən qədim masaüstü oyun Azərbaycanda icad edilib
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-06-2024 14:33 | Bölmə: İdman / Xəbərlər
Ən qədim masaüstü oyun Misirdə deyil, Qafqazda icad edilib. Araşdırmaçı jurnalist German Klimenkonun "Tech.onliner.by" saytında bununla bağlı məqaləsi dərc olunub.
Reyting.az-ın məlumatına görə, G. Klimenko yazır ki, burada söhbət “58 dəlik” və yaxud “İtlər və çaqqallar” oyunundan gedir.
Alimlərin çoxu son vaxtlara qədər bu masaüstü oyunun eramızdan əvvəl II minillikdə Qədim Misir ərazisində meydana gəldiyinə inansa da, Cənubi Qafqazda aparılmış yeni qazıntılar köhnə nəzəriyyənin yanlış olduğunu sübuta yetirib.
G. Klimenko yazır: "Sübut olundu ki, “58 dəlik” adlanan qədim oyun Azərbaycanda oynanıla bilərdi".
"58 dəlik" oyunu quruluşuna görə oyunçuların bir-bir dirəkləri yerləşdirdiyi 58 dəliyi olan lövhədir. Sadəcə, bu oyundakı sonuncuların yuxarı hissələri it başları şəklində oyulub ki, məhz elə buna görə masaüstü oyun ikinci adını - "İtlər və çaqqallar"ı qazanıb. Burada hərəkət sırası zərb atmaq və ya saman çəkməklə müəyyən edilir.
Tədqiqatçılar müxtəlif bölgələrdə - İran, Levant, Mesopotamiya və Qədim Misirdə 80 oxşar lövhə toplayıblar. Əldə edilmiş bu oyunun nümunəsi isə ancaq axtarışlar gedən sonuncu ölkədə tapılıb. O nümunə Thebesin qərb sahilində yerləşən qədim "El Assassif" məzarlığında aşkar edilib və ola da bilsin ki, “İtlər və çaqqallar”-ın bu versiyası eləcə də Firon II Mentuhotepin məmurlarından birinə aid olub. Bununla bağlı araşdırma aparan bir çox alimlərin fikrincə, bu qədim Azərbaycan oyunu bəyənilən bəzi xüsusiyyətinə görə qədim Misirə də gedib çıxa bilib.
Məhz bu səbəbdən “58 dəlik” oyunun ən qədim nümunələri Misirdə tapıldığı üçün oyunun orada icad olunduğunu güman edənlər az deyil.
G. Klimenko məqaləsində yazır:
"Hazırda köhnə nəzəriyyə tamamilə puça çıxıb və arxeoloqlar Valter Krist ilə Rəhman Abdullayevin tədqiqatları həmin ehtimalları zərərsizləşdirib. Tədqiqatçılar "58 dəlik" oyununun hələ Misirdə ortaya çıxmasından çox-çox əvvəl Asiyada, bu bölgənin cənub-qərbində oynanıldığına dair sübut tapıblar. Oyunun nümunələri Qobustanda, Ağdaşdüzündə, eləcə də Yeni Türkan, həmçinin Dübarəndidəki ərazilərdə üzə çıxıb. Krist ilə Abdullayevin fikrincə, tapılan bu lövhələrin nümunəsi Misirdə tapılan oyunlara daha oxşardır və yaxındır”.
Məqalədə xüsusi vurğulanır ki, Orta Tunc dövründə şimal-şərqi Afrikanı və Qərbi Asiyanı əhatə edən oyun mədəniyyətləri Qafqaz regionunu da əhatə edib.
Klimenkonun fikrincə, bu faktın özü bir daha sübut edir ki, çox qədim bir tarixə malik və zaman-zaman formalaşan "58 dəlik" adlı oyunun mənşəyi nə olursa-olsun, onu çox müxtəlif insanlar oynayıb. Orta Krallığın və Misir zadəganlarından tutmuş Qafqazın maldarlarına qədər hər bir şəxs bu oyunu oynayıb, hətta çox sevilən oyun olaraq Anadoludakı qədim Assuriya tacirlərindən tutmuş Misirdəki Orta Krallığın piramidalarını tikən işçilərə qədər hamı bu oyunun nə olduğunu bilib və ondan əyləncə məqsədi ilə dəfələrlə istifadə ediblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 17:30
Azərbaycan millisinin heyətində dəyişikliklər olub
5-09-2025, 16:11
Atletlər Komissiyanın sədri dəyişib
5-09-2025, 10:02
Cüdo Federasiyasında qalmaqal: İdmançının maaşı mənimsənilib
4-09-2025, 18:12
Konfrans Liqası: "Samsunspor"un heyəti bəlli olub
4-09-2025, 18:08
Türk klubu Hacı ilə anlaşıb
4-09-2025, 08:10
“Asiya-birlik və sülh regionu” oyunları başlayıb
4-09-2025, 00:18
Millimiz qalib gəlib
3-09-2025, 17:01
"Benfika" - "Qarabağ" oyununa bilet neçəyə olacaq? - Açıqlama
3-09-2025, 15:51
AFFA “Neftçi” və futbolçunu cəzalandırıb
3-09-2025, 15:01
Çempionlar Liqası: "Qarabağ"ın heyəti açıqlanıb
3-09-2025, 14:01
Hakim Aytac Əhmədova cəzalandırılıb
31-08-2025, 09:10
"Qarabağ" bu gün daha bir komanda ilə qarşılaşacaq
30-08-2025, 09:27
Premyer Liqa: bu gün daha iki qarşılaşma olacaq
29-08-2025, 17:53
Gənclər Liqası və U-17 Liqada 2025/2026 mövsümünün püşkü atılıb
29-08-2025, 17:43
DÇ-2026: Türkiyə yığmasının heyəti açıqlanıb
29-08-2025, 11:46
"Fənərbağça" klubu Mourinyonu istefaya yollayıb
29-08-2025, 11:14
Azərbaycan millisinin heyəti açıqlanıb - Siyahı
29-08-2025, 09:40
Azərbaycan UEFA reytinqində irəliləyib
28-08-2025, 23:00
Arne Slot: "Liverpul" üçün "Qarabağ"la qarşılaşmaq xoş olacaq"
28-08-2025, 21:29
Çempionlar Liqası: "Qarabağ"ın rəqibləri müəyyənləşib
28-08-2025, 13:25
Babək Quliyev UEFA-dan təyinat alıb
28-08-2025, 11:08
Premyer Liqada III turun təyinatları açıqlanıb
28-08-2025, 08:21
"Kayrat" tarixində ilk dəfə Çempionlar Liqasındadır
27-08-2025, 22:43
Çempionlar Liqası: "Qarabağ" qruplara yüksəlib
27-08-2025, 21:14
Çempionlar Liqası: "Araz-Naxçıvan" rəqibi darmadağın edib
27-08-2025, 14:21
Dünya çempionatı: Azərbaycanın üç cüdoçusu 1/4 finala yüksəlib
27-08-2025, 00:02
Çempionlar Liqası: “Kayrat” tarix yazıb
26-08-2025, 14:06
Qurban Qurbanov: "Ferentsvaroş" çox təhlükəli rəqibdir"
26-08-2025, 10:17
Rəşad Sadıqov: “Büdcə azalsa da, bizə fərq etmir”
25-08-2025, 22:47
"Zirə” “Qəbələ”ni məğlub edib
25-08-2025, 17:05
Şahin Diniyevin oğlu "Araz-Naxçıvan”la anlaşıb
25-08-2025, 00:03
Almeyda Türkiyəyə baş məşqçi kimi dönüb - Foto
23-08-2025, 18:02
"Qarabağ"-"Ferentsvaroş" oyununa 30 minə yaxın bilet satılıb
22-08-2025, 15:51
"Fənərbaxça" Edson Alvaresi icarəyə götürüb
21-08-2025, 18:05
Azərbaycan Kuboku: format dəyişib
21-08-2025, 16:01
"Qəbələ" klubu cərimələnib
21-08-2025, 15:46
"Neftçi" iki futbolçusunu əvəzedici heyətə göndərib
20-08-2025, 12:56
Azərbaycan I Liqasında yeni mövsümün püşkü atılıb
20-08-2025, 00:58
Çempionlar Liqası: "Qarabağ" səfərdə qalib gəlib
19-08-2025, 16:34
Azərbaycan Yüksək Liqasında 6 komanda mübarizə aparacaq
18-08-2025, 18:01
İki futbolçu zorlama ittihamı ilə həbs edilib
18-08-2025, 12:07
"Qarabağ" növbəti qarşılaşma üçün səfərə yollanıb
18-08-2025, 07:10
FIFA klublararası dünya çempionatının formatını dəyişir
16-08-2025, 17:40
“Şamaxı” klubunda təyinatlar olub
16-08-2025, 07:50
Premyer Liqa: ilk turun daha 2 oyunu keçiriləcək
14-08-2025, 17:00
Konfrans Liqası: “Sabah”-“Levski” oyununa 6 min bilet satılıb
Bu gün, 20:22
Bakıda ermənilərin məhkəməsi davam edir
Bu gün, 17:25
800-dən çox rusiyalını Latviyadan çıxarırlar
Bu gün, 16:12
"Azərpoçt" adından fırıldaqçılıq kampaniyası başlayıb
Bu gün, 12:46
Vəzifəli şəxs saxlanılıb
Bu gün, 12:19
Azərbaycan millisinin baş məşqçisi istefaya göndərilib
Bu gün, 12:14
Gürcüstanda 30 kriminal avtoritet həbs olunub
Bu gün, 11:23
Rusiyada daha bir azərbaycanlı saxlanılıb
Bu gün, 10:49
Alim Qasımovdan 5 milyonluq villası barədə... - Açıqlama
Bu gün, 10:35
Bakıda bəylə gəlin toya at belində getdi - Video
Bu gün, 10:27
Qazaxıstanda süni intellekt nazirliyi yaradılacaq
Bu gün, 09:55
Bakıda mikravtobus qəzaya düşüb, xəsarət alanlar var
Bu gün, 09:54
İstirahət mərkəzində yanğın olub - Fotolar
Bu gün, 09:43
Ukrayna yaşayış məntəqəsini azad edib
Bu gün, 00:04
Alim Qasımov villasını satır - Fotolar
Dünən, 18:00
Sumqayıtda 72 yaşlı kişi dənizdə boğulub
Dünən, 16:15
Gəncədə uçqun olub, ölən var
6-09-2025, 15:11
Kafedə iki nəfəri güllələyiblər - Yenilənib
6-09-2025, 09:44
Fernandu Santuş: "Axı nəyə görə istefa verməliyəm?"
6-09-2025, 08:51
Qayınata kürəkənini qətlə yetirib - Yenilənib
6-09-2025, 08:36
Tramp Venesuelaya zərbə endirməyi düşünür
5-09-2025, 17:49
Astarada kütləvi zəhərlənmə olub - Yenilənib
5-09-2025, 15:46
Tramp: "ABŞ Rusiya və Hindistanı Çinə uduzub"
5-09-2025, 15:13
"Tərtər işi": cinayət işi üzrə qərar verilib
5-09-2025, 13:05
Qarabağdan köçənlər Ermənistanda vətəndaşlıq alır
5-09-2025, 12:51
İsrail ordusu Qəzzanın 40 faizini nəzarətə götürüb
5-09-2025, 12:28
Adəm Məmmədov azadlığa buraxılıb - Fotolar
5-09-2025, 11:45
Vüqar Qurbanovun müşaviri prorektor təyin olunub - Foto
5-09-2025, 11:26
Tramp tezliklə Putinlə danışacaq
5-09-2025, 08:43
Çin nüvə arsenalını gücləndirir
5-09-2025, 08:09
Ruslar Zelenskini Moskvada sınamaq istəyirlər
4-09-2025, 22:59
Ermənilərin Bakıda növbəti məhkəməsi keçirilib
4-09-2025, 15:05
Çin və Rusiya liderləri 150 il yaşamaq istəyirlər
4-09-2025, 14:01
Qazaxıstan XİN başçısı saxlanılıb? - (Yenilənib)
4-09-2025, 11:50
Bacısı oğluna işgəncə verən qadın tutulub
4-09-2025, 11:12
Ermənistanın ABŞ-dakı səfirinin qardaşı saxlanılıb
4-09-2025, 10:42
Telefonda icra başçısını təhqir edən şəxs cərimələnib
4-09-2025, 09:37
Çexiya Almaniyadan 44 tank alacaq
4-09-2025, 07:48
Ukrayna üçün təhlükəsizlik zəmanəti hazırlanıb
4-09-2025, 07:43
London: Pekin paradı “dikbaşlıq aktı” idi
3-09-2025, 16:57
Sosial mediada qadınları şantaj edən şəxs tutulub
3-09-2025, 16:00
Bəzi yerlərdə leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
3-09-2025, 14:44
Yaqub Məmmədovun oğlu prorektor təyin olunub
3-09-2025, 13:22
Xankəndidə müğənni narkotikə görə həbs edilib
3-09-2025, 13:19
Uşaqları ac saxlayan bağça müdiri vəzifədən çıxarılıb
3-09-2025, 12:18
Ukrayna Rusiyanın 451 hava hədəfini məhv edib
3-09-2025, 12:11
Xəzər Universitetinə rektor təyinatı olub
3-09-2025, 11:08
Səhiyyə nazirinə müşavir təyin olunub
3-09-2025, 10:41
İsmayıllıda dilindən arı sancan kişi ölüb
3-09-2025, 10:33
Əliyevlə Putin salamlaşıblar - Video
3-09-2025, 10:11
Kiyevdə azərbaycanlı ata və oğlu güllələnib
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
