10:01 / 22-11-2024
Xanəndə Ramiz Bəşirov vəfat edib
09:50 / 22-11-2024
Bondi ABŞ-nın baş prokuroru olacaq
09:46 / 22-11-2024
İcra başçısının birinci müavini məhkəmədə uduzub
09:44 / 22-11-2024
Antonov: “Eskalasiyanı dayandırmağın vaxtı çatıb”
09:32 / 22-11-2024
Moskva səsdəniti raketlərini işə salıb
09:26 / 22-11-2024
Bayden Netanyahunun həbsinə dair qərara münasibət bildirib
08:01 / 22-11-2024
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Bakıya təcili eniş edib
00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Piterli Nadejdanın İçərişəhər sevgisi
Tarix: 26-02-2019 15:55 | Bölmə: Akif CABBARLI
Vasifin çoxdan gözlədiyi gün gəlib çatmışdı. Axır ki, Sankt-Peterburq Universitetində keçirdiyi illərin əvəzedilməz qazancı - ən əziz dostu-sirdaşı, qəlbinə çox yaxın bildiyi Nadejda Smirnova tələbə yoldaşının təklifini yerə salmamış, Bakıya uçmağa qərar vermişdi. Amma əvvəlcədən şərtini də kəsmişdi – bu şəhərdə beşcə dəqiqə də olsun boş vaxt keçirməyəcəklər. Vasif bir tarixçi kimi Bakının keçmişindən, bu günündən bol-bol məlumat verəcək, Nadyanı lap yorulanadək əriş-arğac gəzdirəcək, bu şəhərin yaranışından bu gününədək ən sirli, müəmmalı məqamlardan tutmuş bu gününün modern görüntülərinədək hər şey barədə Azərbaycana və azərbaycanlılara böyük hörmət bəsləyən piterli qızın sorğularını tam cavablandıracaqdı. Nadya əvvəlcədən Sankt-Peterburqun nüfuzlu qəzetlərinin biri ilə müqavilə də bağlamışdı; bu şəhər barədə seriyalı yazılar təqdim edəcəkdi piterli oxucuların diqqətinə.
Bu da Nadya – Nadejda Vasilyevna. Ötən üç ildə qız heç dəyişməmişdi. Vasifin nəzərində isə əksinə, lap qəşəngləşmişdi. Elə bil bəmbəyaz şəhəri yarıb keçən əsrarəngiz Neva çayından elə indicə silkinib çıxan əfsanəvi su pərisi idi Nadya, durmuşdu qarşısında. Qucaqlaşıb öpüşdülər, diqqətlə bir-birinin üz-gözünə baxdılar və adətincə qəşş edirmiş kimi xeyli gülüşdülər də. Təhsil illərində də belə idilər. Birinci semestrın ortalarından möhkəmcə dostlaşmışdılar. Kitabxanaya, gəzməyə bir gedər, şəhəri demək olar ki, piyada dolaşardılar. Nadyanın anası Viktoriya xala da Vasifin xətrini çox istəyirdi. Kim bilir, bəlkə də ürəyində belə bir kürəkəninin olmasını da istəyirdi. Gənclərin məhəbbətindən universitetdə hamı xəbərdardı. Güman edirdilər ki, Vasif bəlkə də bu şəhərdə tapdığı sevgisinin xatirinə Bakıya dönməyəcək. Amma doğma şəhər, valideynləri onu maqnit kimi özünə çəkirdi. Diplom müdafiəsindən dərhal sonra Bakıya qayıtdı və ixtisası üzrə işləməyə başladı. Amma doğrusu, elə bil ürəyinin tən yarısını bölüb, Neva sahillərində qoymuşdu. Ötən üç ildə iki dəfə bu şəhərə getmiş, Nadya ilə görüşmüş, tələbəlik illərində olduğu kimi, Fontanları, Ermitajı, Qosinıy Dvorı, Neva sahillərini gəzib dolaşmış, ötən illərin xatiələrini birgə vərəqləmiş, kövrəlmişdilər. Vasifin “gəl, əvvəl ZAKSa, sonra da Bakıya” təklifini isə Nadya “anamı tək qoyub, gedə bilmərəm, axı”,- deyə təbəssümlə qarşılamışdı. Amma qızın özü də, Vasif də bu sözün qətiliyinə inanmamışdılar. Qəti qərarın veriləcəyi günü, saatı isə heç biri dəqiq bilmirdi...
Vasif Nadyanın işləri, anasının vəziyyəti ilə bağlı qısaca hal-əhval tutduqdan sonra onun çamadanını götürdü, aralıda saxladığı təptəzə maşına sarı dəvət etdi.
- Hə, Vasya, şəxsi maşınındır? Axı, sən bizim şəhərdə də avtomobil həvəskarıydın.
- Nadya, indiki dövrdə maşınsız heç mümkün deyil, amma Bakıda maşını qoyuruq qaraja, yalnız piyada, ayaqla – Piterdəki kimi... Hələ qocalmamışıq, axı.
- Qocalmaq nədir, Vasya, sən lap tələbəlikdəki kimisən, şən, qıvraq, həyat eşqli.
- Düzdür, hər şey əladır, amma hər ikimizdə bircə şey çatmır – mənim həyatımda sən, səninkində də mən.
- Eh, Vasya, dünyanın işini bilmək olmaz. Bir də gördün...
Vasif çamadanı maşının yük yerinə qoyub, Nadyanı yenidən möhkəm-möhkəm bağrına basdı, gözlərinə baxdı və adəti üzrə ucadan güldü.
Vasifin avtomobili rahat-rahat sürməsi, yol boyu sıralanmış nəhəng tikililər, imarətlər barədə ətraflı məlumat verməsi Nadyanın ürəyindən idi. Olimpiya İdman Sarayı, Heydər Əliyev prospekti boyunca sıralanan göydələnlər, möhtəşəm Heydər Əliyev Mərkəzi, körpülər, xiyabanlar, enli, izdihamlı prospektlər qızı heyran qoymuşdu. Əvvəlcədən razılaşdıqları kimi Vasif Nadejdanı evlərinə gətirdi. Əziz qonağının anası Süsən xanımın bişirdiyi ləzzətli dolmadan, plovdan dadmasını istəyirdi. Bir də ki, Nadya əsl şərq qonaqpərvərliyini əyani görməli, müşahidə etməliydi ki, dostlarına danışmağa sözü, qəzetə yazmağa tutarlı faktı da olsun, axı...
Vasifin anası həm zahiri görünüşünə, həm də səmimiliyinə görə qonağın çox xoşuna gəldi. Süsən xanımın stola düzdüyü çaydan, paxlavadan daddılar. Xeyli söhbətləşdilər.
...Nadya Bakıda cəmi bircə dəfə olmuşdu. Onda hələ orta məktəbdə oxuyurdu. Anası və xalası ilə Türkiyəyə istirahətə gedərkən, yolüstü Bakıda iki günlük qalmalı olmuşdular.
- İlahi, bu şəhər doğrudanmı mən gördüyümdür? Ola bilməz. Vasif, sən məni hara dəvət etmisən? Bəlkə yuxu görürəm? Doğrusunu söylə.
- Nadya, Nadya, sən yuxu-zad görmürsən, Bakı möcüzələr şəhəridir. Bizim paytaxtımız ildən-ilə yox, gündən-günə, saatdan-saata dəyişir. Bu şəhəri qurub-yaradan, yaraşığa mindirən insanlar paytaxtımızı ürəkləri qədər sevir, əzizləyirlər.
Fəvvarələr meydanı, nəhayətsiz Bakı bulvarı, yaşıl xiyabanlar, ən bahalı maşınların şütüdüyü geniş prospektlər, uca çinarlar, başlıcası, deyib-gülən insanlar, şən uşaqlar Nadyanı qəribəliklər aləminə aparmışdı. Xeyli gəzdilər, sonra Vasif təklif etdi ki, gəl, səni bir İçərişəhərə də aparım. Orada əsl nağıllar aləminə düşəcəksən.
Vasif bir gənc tarixçi alim kimi İçərişəhərin keçmişi haqqında kifayət qədər zəngin məlumata malik olsa da, Nadyanın gəlişi ərəfəsində yenidən möhtəşəm Qala divarları arxasında süslənən, əsrlərdən bəri öz qədimliyini, möhtəşəmliyini qoruyub saxlayan memarlıq abidələri, saray və meydanlar barədə oxuyub-öyrənmiş, yüzilliklərin daş salnaməsinə yeni baxış bucağından nəzər yetirmişdi. İçərişəhər Dövlət Qoruğunun rəsmiləri, burada çalışan tədqiqatçı-alimlərlə, qocaman sakinlərlə görüşüb söhbət etmiş, Piterdən gələn əziz qonağını maraqlandıracaq xeyli məlumat əldə etmişdi.
- Nadya, bizim İçərişəhər ki var, qədimliklə müasirliyi, tarixin qaranlıq səhifələri ilə işıqlı, nurlu gələcəyi qovuşduran sehrli bir körpüdür. İndi sən bu yerləri gəzdikcə dediklərimin təsdiqini tapacaqsan.
Vasif Nadyanın ona diqqət kəsilməsini görüb, tarixçidən daha çox publisist kimi danışmağa üstünlük verirdi. Əslində, Nadyanın Sankt-Peterburq qəzetlərinin birində xüsusi yazı ilə çıxış edəcəyini bildiyindən, elə danışırdı ki, qız mətn hazırlayarkən o qədər də çətinlik çəkməsin. İçərişəhərin ecazkar görkəmi Nadyanın tarixçi baxışlarının müşayiəti ilə nəinki onun gözlərində, eləcə də foto və videoçəkilişlərdə tarixiləşdirdi. O, bu görüntüləri anasına, dostlarına göstərəcək, həm də yazılarında gen-bol istifadə edəcəkdi.
- Biz azərbaycanlıların qəlbində bir qürur ünvanı, şərəf nişanəsi kimi əbədiləşən İçərişəhər tarixi keçmişimizi, dövlətçilik ənənələrimizi, milli-mənəvi dəyərlərimizi Şirvanşahlar sarayının divarlarında, Xanəgahda, Multanı və Buxara karvansaralarında, Məhəmməd məscidində, Qoşa Qala qapılarında, ikimərtəbəli karvansaralarda, daş döşənmiş ensiz küçələrdə, tarixin lap dərinliklərinədək uzanan dar dalanlarda yaşadır. Özgürlüyümüzün, güclülüyümüzün, etibarlılığımızın və sədaqətimizin, istedadımızın və tolerantlığımızın daşlaşmış, heykəlləşmiş yadigarı olan bu məkan hər kəsi heyran qoyur – elə şəhərimizə təşrif buyuran saysız qonaqlarımızı, Nadejda xanım, səni də, Azərbayacan böyük maraq göstərən turistləri də.
Nadya Vasifi səmimiyyətlə qucaqlayıb, “Vasif, etibar və sədaqət dedin ha, uzağa niyə gedək, səndə yetərincə görmüşəm”, – dedi.
- Nadya, öz qədim tarixinin bir dönəmində Azərbaycan dövlətçiliyinin rəmzi olan Şirvanşahların paytaxtı kimi də tarixə düşmüş İçərişəhər cəmi iyirmi iki hektar ərazidə yerləşsə də, adət-ənənələri, memarlıq inciləri, ticarət qayda-qanunları, qonaqpərvərliyi və regional əlaqələri ilə o vaxtdan bu vaxta öz əhəmiyyətini saxlamaqdadır. Bax, bu gördüyün, maraqla nəzər yetirdiyin ərazidə dörd dünya əhəmiyyətli abidə - Şirvanşahlar Saray Kompleksi, Qız qalası, Məhəmməd məscidi və İçərişəhərin özü, ölkə əhəmiyyətli iyirmi səkkiz memarlıq və dörd arxeoloji abidə yerləşir, min üç yüzədək ailə yaşayır. İçərişəhər bir kompleks kimi öz mədəni, tarixi əhəmiyyətinə görə 1977-ci ildə Tarix-Memarlıq Qoruğu statusu almış, 2000-ci ilin dekabrında isə Qız qalası və Şirvanşahlar Sarayı ilə birlikdə YUNESKO-nun Dünya Mədəni İrsi siyahısına salınmışdır. Nadya, yəqin ki, müasir siyasi tariximizin çox görkəmli şəxsiyyətlərindən olan Heydər Əliyevin dövlətçilik fəaliyyəti ilə yaxından tanışsan. Universitetimizdə də müəllimlərimizin onun haqqında necə şövqlə, həyəcanla danışdıqları yadındadır. 2003-cü ilin fevralında Heydər Əlirza oğlu Bakı şəhərində İçərişəhər Tarix-Memarlıq Qoruğunun mühafizəsi və bərpası ilə bağlı xüsusi sərəncam imzalamışdı. Həmin vaxtdan burada bütün yeni tikinti işləri dayandırılmış, qədim şəhərin tarixi simasının qorunması istiqamətində kompleks tədbirlərə start verilmişdir. İki il sonra, 2005-ci il fevralın 10-da Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabineti yanında İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu idarəsinin yaradılması haqqında sərəncam vermişdir. Bununla da ölkə rəhbəri mərkəzi və yerli icra hakimiyyətinin səlahiyyətlərini özündə əks etdirən İçərişəhərin idarə edilməsinin unikal sistemini yaratmış oldu. Dövlət başçısının bu prinsipial baxışı – analoqu olmayan idarəetmə modeli İçərişəhərin qorunması üçün yeni stimul verib.
Nadejda İçərişəhərin daş döşənmiş küçələri ilə lap Ermitajdakı kimi ehtiyatla gəzir, hər bir tikiliyə, yol boyu sırlanamış əntiq mallar mağazalarına heyrət dolu baxışlarla nəzər yetirirdi. İçərişəhərin milli və islam qanunları çərçivəsində, eləcə də modern geyimli sakinlərinin səmimi yanaşmaları, yeri düşdükcə Nadejda ilə görüşüb, hal-əhval tutmaları, hətta evlərinə bir stəkan mürəbbəli çaya dəvət etmələri onun bu qədim Şərq şəhəri barədə təəssüratını qat-qat zənginləşdirirdi. Məşhur “Brilyant əl” kinofilminin epizodlarının birinin çəkildiyi küçədən keçəndə bu barədə Vasifin xatırlatması onun lap ürəyindən oldu.
- Mən də özümü indi o filmin personajlarından biri hesab edirəm – dedi.
Vasif Nadya üçün həqiqətən də böyük maraq doğuran bəzi məlumatlar üzərində dayandı.
- YUNESKO-nun Dünya İrs siyahısına daxil edilmiş İçərişəhərin çoxəsrlik tarixini əks etdirən milli, maddi-mədəni abidələrin mühafizə edilməsi, qədim şəhər haqqında bilgilərin əhali arasında yayılması və təbliği missiyası İçərişəhərin tarix muzeyinin, Şimalı Azərbaycanda mövcud olmuş orta əsr feodal dövləti Şirvanşahların tarixini, memarlığını, mədəniyyətini əks etdirən nümunələrin öyrənilməsi, kütləvi nümayişi və təbliği vəzifəsi isə Şirvanşahlar Saray Kompleksi Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu muzeyinin üzərinə düşür. İçərişəhərdə böyümüş yüzlərlə məşhur sənət adamı, ictimai xadim, alim və mühəndis hazırda ölkədə aparılan sosial-iqtisadi və mədəni quruculuq işlərində fəal iştirak edir. Onların nümayəndələrindən ibarət Ağsaqqallar Şurası ilə bu məkanın qorunub saxlanılması, gələcək nəsillərə ərməğan edilməsi istiqamətində birgə tədbirlər yaxşı səmərə verir. İndi bu ərazidə yaşayan və işləyənlər yaxşı bilirlər ki, İçərişəhər bizim keçmişimiz olmaqla bərabər, gələcəyə aparmaq istədiyimiz əbədiyaşarlıq simvoludur. Onun gözəlliyinə, bakirəliyinə tuşlanan hər hansı bədxah niyyətə isə elliklə “yox” deyir bakılılar. Ümumiyyətlə, Nadya xanım, İçərişəhərin idarəçilik prinsiplərinin London, Krakov, Amsterdam şəhərlərində keçirilən tədbirlər zamanı YUNESKO-nun Dünya İrs siyahısına daxil olan digər şəhərlərdə də tətbiqi tövsiyə olunub.
- Deyəsən, söhbətim səni çox yordu, Nadyacan. Gəl, indi İçərişəhərin bəzi ünvanlarına da baş çəkək.
Razılaşdılar. XI əsrə aid Məhəmməd məscidi, Ramazanovların evi, məşhur cazmen Vaqif Mustafazadənin yaşadığı bina, Kiçik qala küçəsi, karvansaralar, muzey və qalereyalar, restoran və mağazalar – bu məkanın qədimlik nişanəsi verən adicə daşlar da, qapı-pəncərə çərçivələri də yaşı yüz əsrlərlə ölçülən bu qədim məkanın özgürlüyündən xəbər verirdi.
Yaşı yüzü haqlamış Ağadadaş kişinin öz kiçik dükanının piştaxtasından bərli-bəzəkli bir araxçını götürüb, hədiyə kimi Nadyanın başına qoyması və qıyğacı baxışlarla cavanları süzüb, - bir-birinizə yaman yaraşırsınız, Allah sizi ayırmasın – deməsini Nadya yəqin ki, ömrünün sonuna kimi unutmayacaqdı.
Ötən əsrlərin cazibəsindən ayrılmaq Nadya üçün o qədər də asan deyildi. Piterli qız nə deyəcəyini, hansı fikirləri dilə gətirəcəyini kəsdirə bilmirdi. Qırıq-qırıq, nəfəsini dərə-dərə bircə bu kəlmələri deyə bildi:
- Vasif, sevdim bu şəhəri, İçərişəhərə isə lap ürəkdən vuruldum. Adam bu yerlərdən bir də heç yana getmək istəmir, vallah.
Vasif bu sözləri çoxdan, lap çoxdan gözləyirdi.
- Nadyacan, deyirəm elə bu gün Piterlə danışaq, qoy sizinkilər də gəlsin. Bizim camaat, qohum-əqrəba onları yaxşı qarşılayıb, yaxşı da yola salarlar. Bizim İçərişəhərdə əsl Azərbaycan sayağı və təbii ki, sənin də ürəyincə olan bir məclis də qurarıq – xeyir məclisi, toy şənliyi. Hə, nə deyirsən? Nikahımızı da Şirvanşahlar sarayında kəsdirərik, qədim adətləri yada salarıq. Buna İçərişəhər də çox sevinər. Bu şəhərin sakinlərinin də ürəyindən olar. İçərişəhərin labirint döngələri çoxdan bir-birini sevən, əziz tutan biz cavanların məhəbbətindən daha da nurlanar, işıqlanar, İnşallah.
Qız qalasının önündə bir-birinin gözlərinə həyəcanla baxan, sonra da qəşş edincəyədək gülən Vasiflə Nadyanın səs-küyü İçərişəhərin qədim qala divarları fonunda qəribə bir əks-səda yaradır, əsl məhəbbət rapsodiyasının melodiyalarını ətrafa yayırdı.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-02-2019 15:55 | Bölmə: Akif CABBARLI
Vasifin çoxdan gözlədiyi gün gəlib çatmışdı. Axır ki, Sankt-Peterburq Universitetində keçirdiyi illərin əvəzedilməz qazancı - ən əziz dostu-sirdaşı, qəlbinə çox yaxın bildiyi Nadejda Smirnova tələbə yoldaşının təklifini yerə salmamış, Bakıya uçmağa qərar vermişdi. Amma əvvəlcədən şərtini də kəsmişdi – bu şəhərdə beşcə dəqiqə də olsun boş vaxt keçirməyəcəklər. Vasif bir tarixçi kimi Bakının keçmişindən, bu günündən bol-bol məlumat verəcək, Nadyanı lap yorulanadək əriş-arğac gəzdirəcək, bu şəhərin yaranışından bu gününədək ən sirli, müəmmalı məqamlardan tutmuş bu gününün modern görüntülərinədək hər şey barədə Azərbaycana və azərbaycanlılara böyük hörmət bəsləyən piterli qızın sorğularını tam cavablandıracaqdı. Nadya əvvəlcədən Sankt-Peterburqun nüfuzlu qəzetlərinin biri ilə müqavilə də bağlamışdı; bu şəhər barədə seriyalı yazılar təqdim edəcəkdi piterli oxucuların diqqətinə.
Bu da Nadya – Nadejda Vasilyevna. Ötən üç ildə qız heç dəyişməmişdi. Vasifin nəzərində isə əksinə, lap qəşəngləşmişdi. Elə bil bəmbəyaz şəhəri yarıb keçən əsrarəngiz Neva çayından elə indicə silkinib çıxan əfsanəvi su pərisi idi Nadya, durmuşdu qarşısında. Qucaqlaşıb öpüşdülər, diqqətlə bir-birinin üz-gözünə baxdılar və adətincə qəşş edirmiş kimi xeyli gülüşdülər də. Təhsil illərində də belə idilər. Birinci semestrın ortalarından möhkəmcə dostlaşmışdılar. Kitabxanaya, gəzməyə bir gedər, şəhəri demək olar ki, piyada dolaşardılar. Nadyanın anası Viktoriya xala da Vasifin xətrini çox istəyirdi. Kim bilir, bəlkə də ürəyində belə bir kürəkəninin olmasını da istəyirdi. Gənclərin məhəbbətindən universitetdə hamı xəbərdardı. Güman edirdilər ki, Vasif bəlkə də bu şəhərdə tapdığı sevgisinin xatirinə Bakıya dönməyəcək. Amma doğma şəhər, valideynləri onu maqnit kimi özünə çəkirdi. Diplom müdafiəsindən dərhal sonra Bakıya qayıtdı və ixtisası üzrə işləməyə başladı. Amma doğrusu, elə bil ürəyinin tən yarısını bölüb, Neva sahillərində qoymuşdu. Ötən üç ildə iki dəfə bu şəhərə getmiş, Nadya ilə görüşmüş, tələbəlik illərində olduğu kimi, Fontanları, Ermitajı, Qosinıy Dvorı, Neva sahillərini gəzib dolaşmış, ötən illərin xatiələrini birgə vərəqləmiş, kövrəlmişdilər. Vasifin “gəl, əvvəl ZAKSa, sonra da Bakıya” təklifini isə Nadya “anamı tək qoyub, gedə bilmərəm, axı”,- deyə təbəssümlə qarşılamışdı. Amma qızın özü də, Vasif də bu sözün qətiliyinə inanmamışdılar. Qəti qərarın veriləcəyi günü, saatı isə heç biri dəqiq bilmirdi...
Vasif Nadyanın işləri, anasının vəziyyəti ilə bağlı qısaca hal-əhval tutduqdan sonra onun çamadanını götürdü, aralıda saxladığı təptəzə maşına sarı dəvət etdi.
- Hə, Vasya, şəxsi maşınındır? Axı, sən bizim şəhərdə də avtomobil həvəskarıydın.
- Nadya, indiki dövrdə maşınsız heç mümkün deyil, amma Bakıda maşını qoyuruq qaraja, yalnız piyada, ayaqla – Piterdəki kimi... Hələ qocalmamışıq, axı.
- Qocalmaq nədir, Vasya, sən lap tələbəlikdəki kimisən, şən, qıvraq, həyat eşqli.
- Düzdür, hər şey əladır, amma hər ikimizdə bircə şey çatmır – mənim həyatımda sən, səninkində də mən.
- Eh, Vasya, dünyanın işini bilmək olmaz. Bir də gördün...
Vasif çamadanı maşının yük yerinə qoyub, Nadyanı yenidən möhkəm-möhkəm bağrına basdı, gözlərinə baxdı və adəti üzrə ucadan güldü.
Vasifin avtomobili rahat-rahat sürməsi, yol boyu sıralanmış nəhəng tikililər, imarətlər barədə ətraflı məlumat verməsi Nadyanın ürəyindən idi. Olimpiya İdman Sarayı, Heydər Əliyev prospekti boyunca sıralanan göydələnlər, möhtəşəm Heydər Əliyev Mərkəzi, körpülər, xiyabanlar, enli, izdihamlı prospektlər qızı heyran qoymuşdu. Əvvəlcədən razılaşdıqları kimi Vasif Nadejdanı evlərinə gətirdi. Əziz qonağının anası Süsən xanımın bişirdiyi ləzzətli dolmadan, plovdan dadmasını istəyirdi. Bir də ki, Nadya əsl şərq qonaqpərvərliyini əyani görməli, müşahidə etməliydi ki, dostlarına danışmağa sözü, qəzetə yazmağa tutarlı faktı da olsun, axı...
Vasifin anası həm zahiri görünüşünə, həm də səmimiliyinə görə qonağın çox xoşuna gəldi. Süsən xanımın stola düzdüyü çaydan, paxlavadan daddılar. Xeyli söhbətləşdilər.
...Nadya Bakıda cəmi bircə dəfə olmuşdu. Onda hələ orta məktəbdə oxuyurdu. Anası və xalası ilə Türkiyəyə istirahətə gedərkən, yolüstü Bakıda iki günlük qalmalı olmuşdular.
- İlahi, bu şəhər doğrudanmı mən gördüyümdür? Ola bilməz. Vasif, sən məni hara dəvət etmisən? Bəlkə yuxu görürəm? Doğrusunu söylə.
- Nadya, Nadya, sən yuxu-zad görmürsən, Bakı möcüzələr şəhəridir. Bizim paytaxtımız ildən-ilə yox, gündən-günə, saatdan-saata dəyişir. Bu şəhəri qurub-yaradan, yaraşığa mindirən insanlar paytaxtımızı ürəkləri qədər sevir, əzizləyirlər.
Fəvvarələr meydanı, nəhayətsiz Bakı bulvarı, yaşıl xiyabanlar, ən bahalı maşınların şütüdüyü geniş prospektlər, uca çinarlar, başlıcası, deyib-gülən insanlar, şən uşaqlar Nadyanı qəribəliklər aləminə aparmışdı. Xeyli gəzdilər, sonra Vasif təklif etdi ki, gəl, səni bir İçərişəhərə də aparım. Orada əsl nağıllar aləminə düşəcəksən.
Vasif bir gənc tarixçi alim kimi İçərişəhərin keçmişi haqqında kifayət qədər zəngin məlumata malik olsa da, Nadyanın gəlişi ərəfəsində yenidən möhtəşəm Qala divarları arxasında süslənən, əsrlərdən bəri öz qədimliyini, möhtəşəmliyini qoruyub saxlayan memarlıq abidələri, saray və meydanlar barədə oxuyub-öyrənmiş, yüzilliklərin daş salnaməsinə yeni baxış bucağından nəzər yetirmişdi. İçərişəhər Dövlət Qoruğunun rəsmiləri, burada çalışan tədqiqatçı-alimlərlə, qocaman sakinlərlə görüşüb söhbət etmiş, Piterdən gələn əziz qonağını maraqlandıracaq xeyli məlumat əldə etmişdi.
- Nadya, bizim İçərişəhər ki var, qədimliklə müasirliyi, tarixin qaranlıq səhifələri ilə işıqlı, nurlu gələcəyi qovuşduran sehrli bir körpüdür. İndi sən bu yerləri gəzdikcə dediklərimin təsdiqini tapacaqsan.
Vasif Nadyanın ona diqqət kəsilməsini görüb, tarixçidən daha çox publisist kimi danışmağa üstünlük verirdi. Əslində, Nadyanın Sankt-Peterburq qəzetlərinin birində xüsusi yazı ilə çıxış edəcəyini bildiyindən, elə danışırdı ki, qız mətn hazırlayarkən o qədər də çətinlik çəkməsin. İçərişəhərin ecazkar görkəmi Nadyanın tarixçi baxışlarının müşayiəti ilə nəinki onun gözlərində, eləcə də foto və videoçəkilişlərdə tarixiləşdirdi. O, bu görüntüləri anasına, dostlarına göstərəcək, həm də yazılarında gen-bol istifadə edəcəkdi.
- Biz azərbaycanlıların qəlbində bir qürur ünvanı, şərəf nişanəsi kimi əbədiləşən İçərişəhər tarixi keçmişimizi, dövlətçilik ənənələrimizi, milli-mənəvi dəyərlərimizi Şirvanşahlar sarayının divarlarında, Xanəgahda, Multanı və Buxara karvansaralarında, Məhəmməd məscidində, Qoşa Qala qapılarında, ikimərtəbəli karvansaralarda, daş döşənmiş ensiz küçələrdə, tarixin lap dərinliklərinədək uzanan dar dalanlarda yaşadır. Özgürlüyümüzün, güclülüyümüzün, etibarlılığımızın və sədaqətimizin, istedadımızın və tolerantlığımızın daşlaşmış, heykəlləşmiş yadigarı olan bu məkan hər kəsi heyran qoyur – elə şəhərimizə təşrif buyuran saysız qonaqlarımızı, Nadejda xanım, səni də, Azərbayacan böyük maraq göstərən turistləri də.
Nadya Vasifi səmimiyyətlə qucaqlayıb, “Vasif, etibar və sədaqət dedin ha, uzağa niyə gedək, səndə yetərincə görmüşəm”, – dedi.
- Nadya, öz qədim tarixinin bir dönəmində Azərbaycan dövlətçiliyinin rəmzi olan Şirvanşahların paytaxtı kimi də tarixə düşmüş İçərişəhər cəmi iyirmi iki hektar ərazidə yerləşsə də, adət-ənənələri, memarlıq inciləri, ticarət qayda-qanunları, qonaqpərvərliyi və regional əlaqələri ilə o vaxtdan bu vaxta öz əhəmiyyətini saxlamaqdadır. Bax, bu gördüyün, maraqla nəzər yetirdiyin ərazidə dörd dünya əhəmiyyətli abidə - Şirvanşahlar Saray Kompleksi, Qız qalası, Məhəmməd məscidi və İçərişəhərin özü, ölkə əhəmiyyətli iyirmi səkkiz memarlıq və dörd arxeoloji abidə yerləşir, min üç yüzədək ailə yaşayır. İçərişəhər bir kompleks kimi öz mədəni, tarixi əhəmiyyətinə görə 1977-ci ildə Tarix-Memarlıq Qoruğu statusu almış, 2000-ci ilin dekabrında isə Qız qalası və Şirvanşahlar Sarayı ilə birlikdə YUNESKO-nun Dünya Mədəni İrsi siyahısına salınmışdır. Nadya, yəqin ki, müasir siyasi tariximizin çox görkəmli şəxsiyyətlərindən olan Heydər Əliyevin dövlətçilik fəaliyyəti ilə yaxından tanışsan. Universitetimizdə də müəllimlərimizin onun haqqında necə şövqlə, həyəcanla danışdıqları yadındadır. 2003-cü ilin fevralında Heydər Əlirza oğlu Bakı şəhərində İçərişəhər Tarix-Memarlıq Qoruğunun mühafizəsi və bərpası ilə bağlı xüsusi sərəncam imzalamışdı. Həmin vaxtdan burada bütün yeni tikinti işləri dayandırılmış, qədim şəhərin tarixi simasının qorunması istiqamətində kompleks tədbirlərə start verilmişdir. İki il sonra, 2005-ci il fevralın 10-da Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabineti yanında İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu idarəsinin yaradılması haqqında sərəncam vermişdir. Bununla da ölkə rəhbəri mərkəzi və yerli icra hakimiyyətinin səlahiyyətlərini özündə əks etdirən İçərişəhərin idarə edilməsinin unikal sistemini yaratmış oldu. Dövlət başçısının bu prinsipial baxışı – analoqu olmayan idarəetmə modeli İçərişəhərin qorunması üçün yeni stimul verib.
Nadejda İçərişəhərin daş döşənmiş küçələri ilə lap Ermitajdakı kimi ehtiyatla gəzir, hər bir tikiliyə, yol boyu sırlanamış əntiq mallar mağazalarına heyrət dolu baxışlarla nəzər yetirirdi. İçərişəhərin milli və islam qanunları çərçivəsində, eləcə də modern geyimli sakinlərinin səmimi yanaşmaları, yeri düşdükcə Nadejda ilə görüşüb, hal-əhval tutmaları, hətta evlərinə bir stəkan mürəbbəli çaya dəvət etmələri onun bu qədim Şərq şəhəri barədə təəssüratını qat-qat zənginləşdirirdi. Məşhur “Brilyant əl” kinofilminin epizodlarının birinin çəkildiyi küçədən keçəndə bu barədə Vasifin xatırlatması onun lap ürəyindən oldu.
- Mən də özümü indi o filmin personajlarından biri hesab edirəm – dedi.
Vasif Nadya üçün həqiqətən də böyük maraq doğuran bəzi məlumatlar üzərində dayandı.
- YUNESKO-nun Dünya İrs siyahısına daxil edilmiş İçərişəhərin çoxəsrlik tarixini əks etdirən milli, maddi-mədəni abidələrin mühafizə edilməsi, qədim şəhər haqqında bilgilərin əhali arasında yayılması və təbliği missiyası İçərişəhərin tarix muzeyinin, Şimalı Azərbaycanda mövcud olmuş orta əsr feodal dövləti Şirvanşahların tarixini, memarlığını, mədəniyyətini əks etdirən nümunələrin öyrənilməsi, kütləvi nümayişi və təbliği vəzifəsi isə Şirvanşahlar Saray Kompleksi Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu muzeyinin üzərinə düşür. İçərişəhərdə böyümüş yüzlərlə məşhur sənət adamı, ictimai xadim, alim və mühəndis hazırda ölkədə aparılan sosial-iqtisadi və mədəni quruculuq işlərində fəal iştirak edir. Onların nümayəndələrindən ibarət Ağsaqqallar Şurası ilə bu məkanın qorunub saxlanılması, gələcək nəsillərə ərməğan edilməsi istiqamətində birgə tədbirlər yaxşı səmərə verir. İndi bu ərazidə yaşayan və işləyənlər yaxşı bilirlər ki, İçərişəhər bizim keçmişimiz olmaqla bərabər, gələcəyə aparmaq istədiyimiz əbədiyaşarlıq simvoludur. Onun gözəlliyinə, bakirəliyinə tuşlanan hər hansı bədxah niyyətə isə elliklə “yox” deyir bakılılar. Ümumiyyətlə, Nadya xanım, İçərişəhərin idarəçilik prinsiplərinin London, Krakov, Amsterdam şəhərlərində keçirilən tədbirlər zamanı YUNESKO-nun Dünya İrs siyahısına daxil olan digər şəhərlərdə də tətbiqi tövsiyə olunub.
- Deyəsən, söhbətim səni çox yordu, Nadyacan. Gəl, indi İçərişəhərin bəzi ünvanlarına da baş çəkək.
Razılaşdılar. XI əsrə aid Məhəmməd məscidi, Ramazanovların evi, məşhur cazmen Vaqif Mustafazadənin yaşadığı bina, Kiçik qala küçəsi, karvansaralar, muzey və qalereyalar, restoran və mağazalar – bu məkanın qədimlik nişanəsi verən adicə daşlar da, qapı-pəncərə çərçivələri də yaşı yüz əsrlərlə ölçülən bu qədim məkanın özgürlüyündən xəbər verirdi.
Yaşı yüzü haqlamış Ağadadaş kişinin öz kiçik dükanının piştaxtasından bərli-bəzəkli bir araxçını götürüb, hədiyə kimi Nadyanın başına qoyması və qıyğacı baxışlarla cavanları süzüb, - bir-birinizə yaman yaraşırsınız, Allah sizi ayırmasın – deməsini Nadya yəqin ki, ömrünün sonuna kimi unutmayacaqdı.
Ötən əsrlərin cazibəsindən ayrılmaq Nadya üçün o qədər də asan deyildi. Piterli qız nə deyəcəyini, hansı fikirləri dilə gətirəcəyini kəsdirə bilmirdi. Qırıq-qırıq, nəfəsini dərə-dərə bircə bu kəlmələri deyə bildi:
- Vasif, sevdim bu şəhəri, İçərişəhərə isə lap ürəkdən vuruldum. Adam bu yerlərdən bir də heç yana getmək istəmir, vallah.
Vasif bu sözləri çoxdan, lap çoxdan gözləyirdi.
- Nadyacan, deyirəm elə bu gün Piterlə danışaq, qoy sizinkilər də gəlsin. Bizim camaat, qohum-əqrəba onları yaxşı qarşılayıb, yaxşı da yola salarlar. Bizim İçərişəhərdə əsl Azərbaycan sayağı və təbii ki, sənin də ürəyincə olan bir məclis də qurarıq – xeyir məclisi, toy şənliyi. Hə, nə deyirsən? Nikahımızı da Şirvanşahlar sarayında kəsdirərik, qədim adətləri yada salarıq. Buna İçərişəhər də çox sevinər. Bu şəhərin sakinlərinin də ürəyindən olar. İçərişəhərin labirint döngələri çoxdan bir-birini sevən, əziz tutan biz cavanların məhəbbətindən daha da nurlanar, işıqlanar, İnşallah.
Qız qalasının önündə bir-birinin gözlərinə həyəcanla baxan, sonra da qəşş edincəyədək gülən Vasiflə Nadyanın səs-küyü İçərişəhərin qədim qala divarları fonunda qəribə bir əks-səda yaradır, əsl məhəbbət rapsodiyasının melodiyalarını ətrafa yayırdı.
Müəllifin bütün yazıları - Akif CABBARLI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-09-2024, 12:18
Akif CABBARLI - Kəlbəcərə gedə bilmədi, doğmalarının qəlbində yuva qurdu - Akif Cabbarlı yazır
14-07-2022, 10:47
Akif CABBARLI - Səfərin uğurlu olsun, yollarına günəş doğsun - Akif Cabbarlı yazır
26-11-2021, 11:35
Akif CABBARLI - Vicdan borcu - Kənan Hacı yeni romanında məhz bu prinsipi önə çəkir
15-07-2020, 13:02
Akif CABBARLI - Şəhid general-mayor Polad Həşimova açıq məktub - Akif Cabbarlı yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
