23:08 / 04-12-2024
Gəncədə taksi sürücüsü bıçaqlanıb
21:47 / 04-12-2024
Azərbaycan Kuboku: 1/4 final mərhələsinin cütləri müəyyənləşib
21:04 / 04-12-2024
Həsənquliyev: “Əli Kərimli müxalifətdəki kiçicik etimadı da itirmişdi”
19:19 / 04-12-2024
Məhkəmə Rüfət Səfərov barəsində həbs qərarı verib
19:13 / 04-12-2024
Paşinyan: "Ermənistan hakimiyyətinə Azərbaycanla müharibə lazım deyil"
18:47 / 04-12-2024
Müttəfiqlər Trampın andiçmə mərasimini gözləyir
18:34 / 04-12-2024
Bakı-Sumqayıt ekspres marşrutu istifadəyə verilir
18:01 / 04-12-2024
"Qarabağ" 1/4 finala vəsiqə qazanıb
17:53 / 04-12-2024
Gürcüstanda müxalifət koalisiyasının lideri saxlanılıb
17:38 / 04-12-2024
"Abzas Media" işi: ibtidai istintaq başa çatıb
17:32 / 04-12-2024
Atları ovlayan ilk insanların qalıqları tapılıb
17:23 / 04-12-2024
Bu qanunu pozanları ağır cərimələr gözləyir
17:11 / 04-12-2024
Sahibə Qafarova Mövlud Çavuşoğlu ilə görüşüb
16:52 / 04-12-2024
Afət Telmanqızı yeni vəzifəyə təyin olunub
16:47 / 04-12-2024
DSX “Vətəndaş A”nın dronunu vurub? - Açıqlama
16:28 / 04-12-2024
Bir qrup sahibkar həbs olunub
16:24 / 04-12-2024
Bakıda və rayonlarda leysan olacaq - Xəbərdarlıq
16:11 / 04-12-2024
Bakıda məktəbdə şagird bıçaqlanıb
16:08 / 04-12-2024
Bayden afrikalılara 1 milyard dollar yardım ayırıb
15:59 / 04-12-2024
NATO Rusiya və Çini hədəfə çevirib
15:19 / 04-12-2024
Emoməli Rəhmon İlham Əliyevə zəng edib
15:04 / 04-12-2024
İstanbulda saxta spirtdən ölənlərin sayı 17-yə çatıb
14:56 / 04-12-2024
Trampın sülh planı… - Prezidentlər razılaşmasa nə baş verəcək?
14:53 / 04-12-2024
Portuqaliya çempionu Taylandda itkin düşüb
14:42 / 04-12-2024
Şuşaya növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
14:19 / 04-12-2024
Ədliyyə Nazirliyində təyinat olub
14:13 / 04-12-2024
“Ukrayna Rusiya ərazilərində doğru hədəfləri vurur” - General
13:40 / 04-12-2024
İsrail əsgərləri xaricə getsələr həbs olunacaqlar - Foto
13:32 / 04-12-2024
Kadırovun xüsusi təyinatlı alayına hücum olub - Foto
11:41 / 04-12-2024
Bir musiqiçi Gülyaz Məmmədovaya 47 dəfə elçi göndərib
12:05 / 01-12-2024
SDU tələbələrinin məqaləsi ABŞ-da nəşr edilib - Fotolar
19:19 / 04-12-2024
Məhkəmə Rüfət Səfərov barəsində həbs qərarı verib
08:57 / 03-12-2024
Fazil Mustafa vətəndaş qəbulu keçirib - Fotolar
13:30 / 30-11-2024
DAMMİB İH-yə yeni sədr və üzvlər seçilib
12:57 / 04-12-2024
Kollec direktoru vəzifədən azad edilib
12:58 / 02-12-2024
SOCAR Slovakiyaya təbii qaz tədarükünə başlayıb
11:57 / 04-12-2024
Həm axtarışda olan terrorçu, həm də Əsədin yerinə namizəd - Colani kimdir?
14:13 / 03-12-2024
Naxçıvan Dövlət Universitetinə rektor təyinatı olub - Sərəncam
13:11 / 02-12-2024
Cəbrayıla daha 34 ailə köçürülüb - (Yenilənib)
11:09 / 03-12-2024
Sumqayıtda yaşayış binasında partlayış olub - (Yenilənib)
11:36 / 03-12-2024
İki ölkə Ukraynaya qoşun göndərmək istəyir
Nəsimişünas: “Ədəbiyyat müəllimi, dilçi və tarixçilərimiz Nəsimini orijinaldan oxuya bilmirsə...” - Müsahibə
Tarix: 26-01-2019 22:47 | Bölmə: Müsahibə
Vüsal Hətəmov: “Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər”
Bildiyimiz kimi, Prezident İlham Əliyev sərəncam verərək 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Ölkə başçısının məlum sərəncamı bundan xəbər verir ki, bu il Nəsimi ilə bağlı bir sıra müvafiq mədəni tədbirlər həyata keçiriləcək. Mövzu ilə bağlı şərqşünas-yazar, Nəsimişünas Vüsal Hətəmov fikirlərini “Reytinq”lə bölüşüb:
- Vüsal müəllim, Nəsimi ilidir. Dəfələrlə KİV-də bildirmisiniz ki, Nəsimi irsi yenidən tədqiq olunmalıdır. Bu hansı zərurətdən doğur?
- Bəli, ölkə başçısı 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Bu, nəsimisevərləri çox sevindirdi. Bilirsinizmi, sovet dövründə bizim klassik mütəfəkkirlərimiz, əsasən, dilçilik cəhətdən tədqiq olunurdu. Bunun da səbəbi budur ki, o dövrün tələblərinə görə, tədqiq olunan mütəfəkkirlər ateizm çərçivəsinə salınmalı idi. Odur ki, Nəsimi və bir sıra klassik dövr şairlərin fəlsəfi dünyagörüşləri haqda araşdırmalar elə araşdırmaçıların masasında, əlyazması şəklində qalırdı. Hazırkı dönəmdə isə müstəqil dövlət olduğumuzdan əl-qolumuz açıqdır. Bu bizə imkan verir ki, klassiklərimizin dünyagörüşünü olduğu kimi ictimaiyyətə çatdıraq.
- Dərsliklərə nəzər saldıqda Nəsimi ilə bağlı təfsilatlı məlumat almaq olmur. Səthi yanaşmalar çoxdur. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Ədəbiyyat müəllimi, dilçi və tarixçilərimiz Nəsimini öz əlyazmasından, orijinaldan oxuya bilmirsə, hansı məlumatdan danışa bilərik ki?! Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər. Tək Nəsimi deyil, Nizami, Xətai, Füzuli, Sabir, Seyid Əzim, bunlar hamısı ərəb əlifbası ilə yazılıb. Biz isə tarixi Avropa tarixçilərinin, Avropa şərqşünaslarının tədqiqat əsərlərindən oxuyuruq. Onlar da bizə bəzi məqamlarda istədiklərini sırıyırlar.
- Necə düşünürsünüz, müstəqil dövlətimiz yeni “Nəsimi” filmi çəkə bilərmi? Ümumiyyətlə, bu yükü kim boynuna götürə bilər?
- Əgər yeni “Nəsimi” filmi çəkilərsə, inanmıram ki, maraq baxımından köhnə “Nəsimi” filmini üstələyə bilsin. Köhnə “Nəsimi” filmi ssenari cəhətdən, həmçinin aktyor oyunları cəhətdən çox mükəmməldir. Amma Nəsiminin əsl fəlsəfəsini anlamaq üçün düşünürəm ki, yeni “Nəsimi” filmi çəkmək lazımdır. Şəxsən mən, Allahın iznilə, 6 aya Nəsimi dünyagörüşünü ehtiva edə bilən mükəmməl ssenari ortaya çıxara bilərəm.
- Bir məsələyə də diqqət ayırmanızı istərdim. Bildiyiniz kimi, cəmiyyətimizdə sanki kitaba meyl azalıb. Əksəriyyətin Nəsimi ilə bağlı fikri filmə əsasən formalaşıb. Filmdəki Nəsimi ilə gerçək Nəsimi arasındakı fərq maraqlıdır.
- İnsafla danışsaq, “Nəsimi” filmi əla çəkilib. Mübaliğə olsa da, qeyd edim ki, hörmətli Rasim Balayev Nəsimini elə Nəsimi kimi də oynaya bilib. Amma sözügedən filmin bir çatışmazlığı var. Həmin film Nəsiminin dünyagörüşündən çox qəhrəmanlığını əks etdirir. Nəsiminin əsl fəlsəfəsi demək olar ki, açılmır.
- Nəsimi fəlsəfəsi deyəndə hansı orijinallıq, unikallıq nəzərdə tutulur? Elə götürək şairin “Məndə sığar iki cahan...” qəzəlini. Burada Nəsimi “iki”, yoxsa “ikən” deyir?
- Sovet materializm fəlsəfəsinə görə, bir dünya olduğundan, Nəsimi də o cür təbliğ olunmalı idi. Halbuki mən Nəsimiyə aid əlyazmalarda “iki” sözü ilə rastlaşmışam. Nəsimi tanrıçı olduğu üçün hər iki dünyanın mövcudluğunu qəbul etmişdir.
- Mən özüm Nəsimi şəxsiyyətinə, yaradıcılığına vurğun olan şəxslərdənəm. Amma təəssüflə qeyd etməliyəm ki, ölkəmizdə Nəsimi şəxsiyyəti və yaradıcılığını yetərincə dərk etməyənlər çoxdur. Sizcə, bu, nəyin nəticəsidir?
- Əvvəlki sualda səthi olaraq bu suala toxundum. Dediyim kimi, bizim ədəbiyyat mütəxəssisləri klassik dövr şəxsiyyətlərini rus-avropa tədqiqat əsəsrlərindən oxuyurlar. Avropalı bizim klassiklər haqda nə deyibsə, bizim mütəxəssislər də ondan kənara çıxa bilmirlər. Mən bir neçə tarix və ədəbiyyat müəllimləri ilə bu haqda müzakirələrə qoşulmuşam, inanın ki, heç biri orta dövr əsərlərini əlyazmasından oxuya bilmir. Düzdür, ali məktəblərdə ədəbiyyat nəzəriyyəsini, ədəbi incəlikləri tələbələrimiz gözəl mənimsəyir, amma görünür, əski əlifba, ərəb-fars dilləri filologiya və tarix ixtisaslarında yetərincə tədris olunmur. Bu isə tariximizə, ədəbiyyatımıza biganə yanaşmaq deməkdir.
- Bir məqama toxunmaq istərdim. Əslində, sualım sizə yad deyil. Çünki dəfələrlə bu barədə, istər mediada, istər sosial şəbəkələrdə, istərsə də tədbirlərdə müzakirələrə qoşulmusunuz. Ölkəmizdə bəzi şəxslər, hətta kifayət qədər tanınmış şəxslər Nəsimi əleyhinə çıxışlar edirlər. Bunun arxasında hansı məqamlar dayanır? Nəsimini dərk etmirlər, yoxsa başqa məqamlar var?
- Yarıciddi, yarızarafat da olsa, deyim ki, Nəsimi başa düşülsəydi, elə öz dövründə başa düşülərdi. Nəsimini başa düşmək üçün ürfan nəzəriyyəsini, dinlər tarixini, Quran terminogiyasını mükəmməl bilmək lazımdır. Bildiyimiz kimi, Nəsiminin dünyagörüşü başa düşülmədiyi üçün İslamın 3 böyük məzhəb alimi tərəfindən küfr elan edilmiş və edamına fərman verilmişdir. Nəsimi, əslində, Əhli-beyt şairi idi. Həmin dövrdə isə Əhli-beyt ardıcılları mövcud dini-siyasi rejim tərəfindən “rafizi”, kafir, müşrik adlanaraq təqib edilirdi. Nəsimi də qorxmadan şeirlərində onların adını çəkir, onları kamil insan nümunəsi kimi təqdim edirdi. Məsələn, “Xake dəre əhlibeytəm”, yəni “Əhli-beytin qapısının tozuyam”,- deyir, onu edam edənləri “şul pustimi soydu Yezid Mərvanilər”,- deyərək “Yezid-Mərvanilər” adlandırırdı.
Yadımdadır, 2014-2015-ci illərdə Hələbdə Nəsiminin qəbrinin radikal islamçılar tərəfindən dağıdılması təhlükəsi yaranmışdı. Həmin ərəfədə Milli Məclis deputatlarımızdan biri mətbuatda açıqcasına əvvəlcə İŞİD-in terror təşkilatı olmadığını deyir, sonra isə Xətaiyə, Füzuliyə düşmən kimi yanaşır, bir az da irəli gedərək Nəsimini cahil adlandırır. Yəqin ki ictimai təpki hiss etməsəydi, Nəsimini dinsiz və kafir də adlandıracaqdı. Həmin radikal islamçı cərəyan tərəfdarları eyni əqidə ilə 600 il öncə Nəsiminin həyatını təhlükəyə salaraq onu edam etdirdilər.
- “Var cahil insan, kamil insan.” Nəsimi insanları niyə iki yerə bölürmüş?
- Nəsimi haqqı olduğu kimi dərk etməyənləri, güman əhlini cahil adlandırırdı. Məsələn:
Qeyb və gümandan özgə ey zahid urma dəm ki,
Həqqülyəqin buldum, tərk eylədim gümanı.
Mənsur ənəlhəqq aydır, yəni ki, həqq mənəm, həqq,
Həqq çun əyanmış, gör, kim görmüyə əyanı.
- “Zahidin bir barmağını kəssən, dönüb həqdən qaçar...” Nəsimi din adamlarına niyə nifrət edirdi?
- Əsərlərinə baxdıqda, Nəsimi üçün kamil insan Peyğəmbər və onun tərfdarları idi. Nəsiminin belə bir qafiyə ilə şeiri var: “Qibləgahımdır Məhəmməd, səcdəgahımdır Əli!". Bu onu göstərir ki, Nəsimi ilahi adamları deyil, din adından istifadə edənləri ifşa edir, onlara nifrət edirdi.
- Nəsimi özünə Allah deyirdimi? Məsələn, “Ənəlhəqq!” sözünü necə başa düşək?
- “Ənəlhəqq”... Yəni mən haqqam. Allah-taala insanı Yer üzünün əşrəfi qərar verib. Kim insana ehtiram göstərmirsə, elə Yaradana ehtiram etmir. Nəsimi o dövrün riyakar məmurlarına, din adından istifadə edən din rəhbərlərinə mesaj çatdırırdı ki, insan Allahın nişanəsidir. Allah maddi gözlə görünmür. İnsan isə nişanə olaraq görünür. Sən, ey din adından danışan qazi, başçı, sən aydın nişanəyə, hörmət bəsləmirsənsə, heç Allaha da ehtiram bəsləmirsən. “Ənəlhəqq” – haqq mənəm, iliahi təcəlla mənəm. Mənə, yəni insana hörmət əsl Haqqa hörmət deməkdir. Əslində, müqəddəs dinlərə görə də insana ehtiram bəsləməyən yeganə varlıq şeytan olmuşdur. Nəsimi bunu bir şeirində çox gözəl tərənnüm etdirmişdir:
Haqq Təala varlığı adəmdədir,
Ev onundur, ol bu evdə dəmdədir,
Bilmədi şeytan bu sırrı, gamdadır,
Ol səbəbdən ta əbəd matəmdədir.
- Nəsimi fəlsəfəsində eşq sözlərinə çox rast gəlirik.
- Nəsimi eşq şairi idi. Allahı tanımaq üçün də eşqdən başqa digər yolu, yəqin ki qəbul etmirdi. Məsələn, bu şeirinə diqqət edək:
Eşq ilə gəldi cəmi-ənbiya,
Eşqdir seyrü süluki-övliya,
Eşq ilə yola girərlər biriya,
Eşq ilə vasıl olurlar tanrıya.
- Mətbuatda Nəsimi haqda kitabınızdan danışımısınız. Nə vaxt oxucuların öhdəsinə vermək fikrindəsiniz?
- Bəli, Nəsimi haqda kitabı bu il çapa verəcəyimə söz vermişəm. Hazırda texniki məsələlər, əsasən, maddi problemlər cəhətdən bir qədər gecikir. İnşallah, inanıram ki, yaxın zamanlarda işıq üzü görər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-01-2019 22:47 | Bölmə: Müsahibə
Vüsal Hətəmov: “Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər”
Bildiyimiz kimi, Prezident İlham Əliyev sərəncam verərək 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Ölkə başçısının məlum sərəncamı bundan xəbər verir ki, bu il Nəsimi ilə bağlı bir sıra müvafiq mədəni tədbirlər həyata keçiriləcək. Mövzu ilə bağlı şərqşünas-yazar, Nəsimişünas Vüsal Hətəmov fikirlərini “Reytinq”lə bölüşüb:
- Vüsal müəllim, Nəsimi ilidir. Dəfələrlə KİV-də bildirmisiniz ki, Nəsimi irsi yenidən tədqiq olunmalıdır. Bu hansı zərurətdən doğur?
- Bəli, ölkə başçısı 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Bu, nəsimisevərləri çox sevindirdi. Bilirsinizmi, sovet dövründə bizim klassik mütəfəkkirlərimiz, əsasən, dilçilik cəhətdən tədqiq olunurdu. Bunun da səbəbi budur ki, o dövrün tələblərinə görə, tədqiq olunan mütəfəkkirlər ateizm çərçivəsinə salınmalı idi. Odur ki, Nəsimi və bir sıra klassik dövr şairlərin fəlsəfi dünyagörüşləri haqda araşdırmalar elə araşdırmaçıların masasında, əlyazması şəklində qalırdı. Hazırkı dönəmdə isə müstəqil dövlət olduğumuzdan əl-qolumuz açıqdır. Bu bizə imkan verir ki, klassiklərimizin dünyagörüşünü olduğu kimi ictimaiyyətə çatdıraq.
- Dərsliklərə nəzər saldıqda Nəsimi ilə bağlı təfsilatlı məlumat almaq olmur. Səthi yanaşmalar çoxdur. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Ədəbiyyat müəllimi, dilçi və tarixçilərimiz Nəsimini öz əlyazmasından, orijinaldan oxuya bilmirsə, hansı məlumatdan danışa bilərik ki?! Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər. Tək Nəsimi deyil, Nizami, Xətai, Füzuli, Sabir, Seyid Əzim, bunlar hamısı ərəb əlifbası ilə yazılıb. Biz isə tarixi Avropa tarixçilərinin, Avropa şərqşünaslarının tədqiqat əsərlərindən oxuyuruq. Onlar da bizə bəzi məqamlarda istədiklərini sırıyırlar.
- Necə düşünürsünüz, müstəqil dövlətimiz yeni “Nəsimi” filmi çəkə bilərmi? Ümumiyyətlə, bu yükü kim boynuna götürə bilər?
- Əgər yeni “Nəsimi” filmi çəkilərsə, inanmıram ki, maraq baxımından köhnə “Nəsimi” filmini üstələyə bilsin. Köhnə “Nəsimi” filmi ssenari cəhətdən, həmçinin aktyor oyunları cəhətdən çox mükəmməldir. Amma Nəsiminin əsl fəlsəfəsini anlamaq üçün düşünürəm ki, yeni “Nəsimi” filmi çəkmək lazımdır. Şəxsən mən, Allahın iznilə, 6 aya Nəsimi dünyagörüşünü ehtiva edə bilən mükəmməl ssenari ortaya çıxara bilərəm.
- Bir məsələyə də diqqət ayırmanızı istərdim. Bildiyiniz kimi, cəmiyyətimizdə sanki kitaba meyl azalıb. Əksəriyyətin Nəsimi ilə bağlı fikri filmə əsasən formalaşıb. Filmdəki Nəsimi ilə gerçək Nəsimi arasındakı fərq maraqlıdır.
- İnsafla danışsaq, “Nəsimi” filmi əla çəkilib. Mübaliğə olsa da, qeyd edim ki, hörmətli Rasim Balayev Nəsimini elə Nəsimi kimi də oynaya bilib. Amma sözügedən filmin bir çatışmazlığı var. Həmin film Nəsiminin dünyagörüşündən çox qəhrəmanlığını əks etdirir. Nəsiminin əsl fəlsəfəsi demək olar ki, açılmır.
- Nəsimi fəlsəfəsi deyəndə hansı orijinallıq, unikallıq nəzərdə tutulur? Elə götürək şairin “Məndə sığar iki cahan...” qəzəlini. Burada Nəsimi “iki”, yoxsa “ikən” deyir?
- Sovet materializm fəlsəfəsinə görə, bir dünya olduğundan, Nəsimi də o cür təbliğ olunmalı idi. Halbuki mən Nəsimiyə aid əlyazmalarda “iki” sözü ilə rastlaşmışam. Nəsimi tanrıçı olduğu üçün hər iki dünyanın mövcudluğunu qəbul etmişdir.
- Mən özüm Nəsimi şəxsiyyətinə, yaradıcılığına vurğun olan şəxslərdənəm. Amma təəssüflə qeyd etməliyəm ki, ölkəmizdə Nəsimi şəxsiyyəti və yaradıcılığını yetərincə dərk etməyənlər çoxdur. Sizcə, bu, nəyin nəticəsidir?
- Əvvəlki sualda səthi olaraq bu suala toxundum. Dediyim kimi, bizim ədəbiyyat mütəxəssisləri klassik dövr şəxsiyyətlərini rus-avropa tədqiqat əsəsrlərindən oxuyurlar. Avropalı bizim klassiklər haqda nə deyibsə, bizim mütəxəssislər də ondan kənara çıxa bilmirlər. Mən bir neçə tarix və ədəbiyyat müəllimləri ilə bu haqda müzakirələrə qoşulmuşam, inanın ki, heç biri orta dövr əsərlərini əlyazmasından oxuya bilmir. Düzdür, ali məktəblərdə ədəbiyyat nəzəriyyəsini, ədəbi incəlikləri tələbələrimiz gözəl mənimsəyir, amma görünür, əski əlifba, ərəb-fars dilləri filologiya və tarix ixtisaslarında yetərincə tədris olunmur. Bu isə tariximizə, ədəbiyyatımıza biganə yanaşmaq deməkdir.
- Bir məqama toxunmaq istərdim. Əslində, sualım sizə yad deyil. Çünki dəfələrlə bu barədə, istər mediada, istər sosial şəbəkələrdə, istərsə də tədbirlərdə müzakirələrə qoşulmusunuz. Ölkəmizdə bəzi şəxslər, hətta kifayət qədər tanınmış şəxslər Nəsimi əleyhinə çıxışlar edirlər. Bunun arxasında hansı məqamlar dayanır? Nəsimini dərk etmirlər, yoxsa başqa məqamlar var?
- Yarıciddi, yarızarafat da olsa, deyim ki, Nəsimi başa düşülsəydi, elə öz dövründə başa düşülərdi. Nəsimini başa düşmək üçün ürfan nəzəriyyəsini, dinlər tarixini, Quran terminogiyasını mükəmməl bilmək lazımdır. Bildiyimiz kimi, Nəsiminin dünyagörüşü başa düşülmədiyi üçün İslamın 3 böyük məzhəb alimi tərəfindən küfr elan edilmiş və edamına fərman verilmişdir. Nəsimi, əslində, Əhli-beyt şairi idi. Həmin dövrdə isə Əhli-beyt ardıcılları mövcud dini-siyasi rejim tərəfindən “rafizi”, kafir, müşrik adlanaraq təqib edilirdi. Nəsimi də qorxmadan şeirlərində onların adını çəkir, onları kamil insan nümunəsi kimi təqdim edirdi. Məsələn, “Xake dəre əhlibeytəm”, yəni “Əhli-beytin qapısının tozuyam”,- deyir, onu edam edənləri “şul pustimi soydu Yezid Mərvanilər”,- deyərək “Yezid-Mərvanilər” adlandırırdı.
Yadımdadır, 2014-2015-ci illərdə Hələbdə Nəsiminin qəbrinin radikal islamçılar tərəfindən dağıdılması təhlükəsi yaranmışdı. Həmin ərəfədə Milli Məclis deputatlarımızdan biri mətbuatda açıqcasına əvvəlcə İŞİD-in terror təşkilatı olmadığını deyir, sonra isə Xətaiyə, Füzuliyə düşmən kimi yanaşır, bir az da irəli gedərək Nəsimini cahil adlandırır. Yəqin ki ictimai təpki hiss etməsəydi, Nəsimini dinsiz və kafir də adlandıracaqdı. Həmin radikal islamçı cərəyan tərəfdarları eyni əqidə ilə 600 il öncə Nəsiminin həyatını təhlükəyə salaraq onu edam etdirdilər.
- “Var cahil insan, kamil insan.” Nəsimi insanları niyə iki yerə bölürmüş?
- Nəsimi haqqı olduğu kimi dərk etməyənləri, güman əhlini cahil adlandırırdı. Məsələn:
Qeyb və gümandan özgə ey zahid urma dəm ki,
Həqqülyəqin buldum, tərk eylədim gümanı.
Mənsur ənəlhəqq aydır, yəni ki, həqq mənəm, həqq,
Həqq çun əyanmış, gör, kim görmüyə əyanı.
- “Zahidin bir barmağını kəssən, dönüb həqdən qaçar...” Nəsimi din adamlarına niyə nifrət edirdi?
- Əsərlərinə baxdıqda, Nəsimi üçün kamil insan Peyğəmbər və onun tərfdarları idi. Nəsiminin belə bir qafiyə ilə şeiri var: “Qibləgahımdır Məhəmməd, səcdəgahımdır Əli!". Bu onu göstərir ki, Nəsimi ilahi adamları deyil, din adından istifadə edənləri ifşa edir, onlara nifrət edirdi.
- Nəsimi özünə Allah deyirdimi? Məsələn, “Ənəlhəqq!” sözünü necə başa düşək?
- “Ənəlhəqq”... Yəni mən haqqam. Allah-taala insanı Yer üzünün əşrəfi qərar verib. Kim insana ehtiram göstərmirsə, elə Yaradana ehtiram etmir. Nəsimi o dövrün riyakar məmurlarına, din adından istifadə edən din rəhbərlərinə mesaj çatdırırdı ki, insan Allahın nişanəsidir. Allah maddi gözlə görünmür. İnsan isə nişanə olaraq görünür. Sən, ey din adından danışan qazi, başçı, sən aydın nişanəyə, hörmət bəsləmirsənsə, heç Allaha da ehtiram bəsləmirsən. “Ənəlhəqq” – haqq mənəm, iliahi təcəlla mənəm. Mənə, yəni insana hörmət əsl Haqqa hörmət deməkdir. Əslində, müqəddəs dinlərə görə də insana ehtiram bəsləməyən yeganə varlıq şeytan olmuşdur. Nəsimi bunu bir şeirində çox gözəl tərənnüm etdirmişdir:
Haqq Təala varlığı adəmdədir,
Ev onundur, ol bu evdə dəmdədir,
Bilmədi şeytan bu sırrı, gamdadır,
Ol səbəbdən ta əbəd matəmdədir.
- Nəsimi fəlsəfəsində eşq sözlərinə çox rast gəlirik.
- Nəsimi eşq şairi idi. Allahı tanımaq üçün də eşqdən başqa digər yolu, yəqin ki qəbul etmirdi. Məsələn, bu şeirinə diqqət edək:
Eşq ilə gəldi cəmi-ənbiya,
Eşqdir seyrü süluki-övliya,
Eşq ilə yola girərlər biriya,
Eşq ilə vasıl olurlar tanrıya.
- Mətbuatda Nəsimi haqda kitabınızdan danışımısınız. Nə vaxt oxucuların öhdəsinə vermək fikrindəsiniz?
- Bəli, Nəsimi haqda kitabı bu il çapa verəcəyimə söz vermişəm. Hazırda texniki məsələlər, əsasən, maddi problemlər cəhətdən bir qədər gecikir. İnşallah, inanıram ki, yaxın zamanlarda işıq üzü görər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
18-11-2024, 12:28
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
17-08-2024, 21:27
Rahib Qərib: “Mən seçicilərimə vəd yox, kişi sözü verirəm” - Müsahibə
17-08-2024, 15:25
“Böyük güclər sülhdə maraqlı görünmürlər” - Müsahibə
12-08-2024, 11:00
Emin Əfəndiyev: “Yeni ssenarilər, layihələr barədə düşünürəm” - Müsahibə
22-07-2024, 09:58
Gənc xanəndə: “Məcnun kimi səhnəyə çıxmaq ən böyük arzularımdan biri olub” - Müsahibə
8-07-2024, 10:43
Aktrisa: “Mən ürək adamıyam...” - Müsahibə
14-06-2024, 15:06
Nazir: “Sertifikatlaşdırmada iştirak edən hər beş müəllimdən biri kəsilir” - Müsahibə
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
9-10-2022, 14:22
Sülhəddin Əkbər: “İran yalnız Zəngəzur dəhlizinin açılacağından qorxmur” - Müsahibə
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
