14:14 / 17-07-2019
Qənirə Paşayeva akademiyanın professoru seçildi
14:03 / 17-07-2019
Bakıda yumurtadan kütləvi zəhərlənmə
13:25 / 17-07-2019
Aleksandr Dugin: “Türkiyənin NATO-dan çıxması zaman məsələsidir”
13:16 / 17-07-2019
Merkelin siyasi varisi müdafiə naziri olacaq
13:12 / 17-07-2019
Müxalif namizəd seksual təcavüzkarın evində – “qara PiaR” - Foto
13:07 / 17-07-2019
Boris Conson: 75% – Rəy sorğusu
13:06 / 17-07-2019
Suraxanıda piyadanı vurub qaçan sürücü tutuldu
12:55 / 17-07-2019
Rayonlara yağış, dolu yağacaq - Sabahın hava proqnozu
12:51 / 17-07-2019
Əli Əhmədov BMT-nin iclasında: "4 qətnamə indiyədək yerinə yetirilməyib"
12:48 / 17-07-2019
Hərbi liseylərə qəbul imtahanının nəticələri açıqlandı
12:23 / 17-07-2019
Seyfulla Mustafayevdən Mirşahinlə bağlı suala qəzəbli - Reaksiya
12:18 / 17-07-2019
İngiltərədə inqilab: Çempion yeni qayda ilə müəyyən olunacaq
11:48 / 17-07-2019
Azərbaycan əhalisinin sayı açıqlanıb
11:47 / 17-07-2019
Azərbaycanlı “qanuni oğru”ya cəza istəniləcək
11:26 / 17-07-2019
Ölü aslanın yanında öpüşən cütlük ictimai qınaqla üzləşib
11:25 / 17-07-2019
Qənirə Paşayeva Fransanın əmək naziri ilə görüşdü
11:12 / 17-07-2019
Baş nazir mediasiya xidmətlərinin rüsumu ilə bağlı qərar verdi - Məbləğlər
10:58 / 17-07-2019
Komitə monitorinq qrupları yaratdı - Xəzərin sahilindəki tiklilərə təhlükə
10:38 / 17-07-2019
Şəmkirdə 210 kq ölmüş inək əti aşkarlanıb
10:25 / 17-07-2019
DİM-dən I və IV qrupları üzrə imtahan verənlərə - Müraciət
10:23 / 17-07-2019
Axtarışda olan 8 nəfər saxlanıldı
23:45 / 16-07-2019
Bu gecə ilin ikinci Ay tutulması olacaq
22:50 / 16-07-2019
Deputatın oğlu qaz oğurluğunda ittiham olunur - Məhkəmə qalmaqalı
22:04 / 16-07-2019
Avropa Komissiyasının yeni sədri seçildi
21:51 / 16-07-2019
Lənkəranda 128-ci teatr mövsümü başa çatıb - Fotolar
21:46 / 16-07-2019
Səhiyyədə tender oyunu: bir şirkət bütün tenderlərin qalibi olur - Siyahı
21:37 / 16-07-2019
Nəvəsini xilas etmək istəyən baba da boğuldu
19:26 / 16-07-2019
Ağdamda çətənə kolu becərən şəxs tutuldu
17:52 / 15-07-2019
Nazir müavinindən şok açıqlama: "Təhsil sahəsində elə insanlar çalışır ki, onlar heç öz ixtisasını yaxşı bilmir"
16:00 / 12-07-2019
BDU-nun keçmiş müəllimi “Bandotdel”ə rəis təyin olundu - Vilayət Eyvazovdan gözlənilməz təyinat
14:41 / 12-07-2019
Məktəb direktoru vəzifəsinə işə qəbul qaydaları dəyişib
12:15 / 16-07-2019
Müəllim olmaq istəyən 246 nəfər 48-dən yüksək bal toplayıb - Foto
14:42 / 15-07-2019
Müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqədə 8 sual səhv olub
17:15 / 15-07-2019
Azərbaycanla Gürcüstan sərhəddində nə baş verir? – Açıqlamalar
20:57 / 12-07-2019
Putin prezidentlikdən sonra bu vəzifəni tuta bilər - Yeni ssenari
22:10 / 12-07-2019
Polisləri güllələyib intihar etdi - Səbəb
08:40 / 14-07-2019
Təqaüdlərin ödənilməsi qaydası təsdiqlənib - Qaydalar
16:14 / 15-07-2019
Bir nömrəli “qanuni oğru” tutuldu
18:28 / 16-07-2019
Rəsmi Bakıdan Gürcüstana sərt mesaj: "Keşikçidağ"da cinayət törədən təxribatçılar cəzalandırımalıdır" - Müsahibə
11:07 / 13-07-2019
Həyəcan təbili çalınır: Yer kürəsinin təbii ehtiyatı tükənir
Nəsimişünas: “Ədəbiyyat müəllimi, dilçi və tarixçilərimiz Nəsimini orijinaldan oxuya bilmirsə...” - Müsahibə
Tarix: 26-01-2019 22:47 | Bölmə: Müsahibə
Vüsal Hətəmov: “Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər”
Bildiyimiz kimi, Prezident İlham Əliyev sərəncam verərək 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Ölkə başçısının məlum sərəncamı bundan xəbər verir ki, bu il Nəsimi ilə bağlı bir sıra müvafiq mədəni tədbirlər həyata keçiriləcək. Mövzu ilə bağlı şərqşünas-yazar, Nəsimişünas Vüsal Hətəmov fikirlərini “Reytinq”lə bölüşüb:
- Vüsal müəllim, Nəsimi ilidir. Dəfələrlə KİV-də bildirmisiniz ki, Nəsimi irsi yenidən tədqiq olunmalıdır. Bu hansı zərurətdən doğur?
- Bəli, ölkə başçısı 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Bu, nəsimisevərləri çox sevindirdi. Bilirsinizmi, sovet dövründə bizim klassik mütəfəkkirlərimiz, əsasən, dilçilik cəhətdən tədqiq olunurdu. Bunun da səbəbi budur ki, o dövrün tələblərinə görə, tədqiq olunan mütəfəkkirlər ateizm çərçivəsinə salınmalı idi. Odur ki, Nəsimi və bir sıra klassik dövr şairlərin fəlsəfi dünyagörüşləri haqda araşdırmalar elə araşdırmaçıların masasında, əlyazması şəklində qalırdı. Hazırkı dönəmdə isə müstəqil dövlət olduğumuzdan əl-qolumuz açıqdır. Bu bizə imkan verir ki, klassiklərimizin dünyagörüşünü olduğu kimi ictimaiyyətə çatdıraq.
- Dərsliklərə nəzər saldıqda Nəsimi ilə bağlı təfsilatlı məlumat almaq olmur. Səthi yanaşmalar çoxdur. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Ədəbiyyat müəllimi, dilçi və tarixçilərimiz Nəsimini öz əlyazmasından, orijinaldan oxuya bilmirsə, hansı məlumatdan danışa bilərik ki?! Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər. Tək Nəsimi deyil, Nizami, Xətai, Füzuli, Sabir, Seyid Əzim, bunlar hamısı ərəb əlifbası ilə yazılıb. Biz isə tarixi Avropa tarixçilərinin, Avropa şərqşünaslarının tədqiqat əsərlərindən oxuyuruq. Onlar da bizə bəzi məqamlarda istədiklərini sırıyırlar.
- Necə düşünürsünüz, müstəqil dövlətimiz yeni “Nəsimi” filmi çəkə bilərmi? Ümumiyyətlə, bu yükü kim boynuna götürə bilər?
- Əgər yeni “Nəsimi” filmi çəkilərsə, inanmıram ki, maraq baxımından köhnə “Nəsimi” filmini üstələyə bilsin. Köhnə “Nəsimi” filmi ssenari cəhətdən, həmçinin aktyor oyunları cəhətdən çox mükəmməldir. Amma Nəsiminin əsl fəlsəfəsini anlamaq üçün düşünürəm ki, yeni “Nəsimi” filmi çəkmək lazımdır. Şəxsən mən, Allahın iznilə, 6 aya Nəsimi dünyagörüşünü ehtiva edə bilən mükəmməl ssenari ortaya çıxara bilərəm.
- Bir məsələyə də diqqət ayırmanızı istərdim. Bildiyiniz kimi, cəmiyyətimizdə sanki kitaba meyl azalıb. Əksəriyyətin Nəsimi ilə bağlı fikri filmə əsasən formalaşıb. Filmdəki Nəsimi ilə gerçək Nəsimi arasındakı fərq maraqlıdır.
- İnsafla danışsaq, “Nəsimi” filmi əla çəkilib. Mübaliğə olsa da, qeyd edim ki, hörmətli Rasim Balayev Nəsimini elə Nəsimi kimi də oynaya bilib. Amma sözügedən filmin bir çatışmazlığı var. Həmin film Nəsiminin dünyagörüşündən çox qəhrəmanlığını əks etdirir. Nəsiminin əsl fəlsəfəsi demək olar ki, açılmır.
- Nəsimi fəlsəfəsi deyəndə hansı orijinallıq, unikallıq nəzərdə tutulur? Elə götürək şairin “Məndə sığar iki cahan...” qəzəlini. Burada Nəsimi “iki”, yoxsa “ikən” deyir?
- Sovet materializm fəlsəfəsinə görə, bir dünya olduğundan, Nəsimi də o cür təbliğ olunmalı idi. Halbuki mən Nəsimiyə aid əlyazmalarda “iki” sözü ilə rastlaşmışam. Nəsimi tanrıçı olduğu üçün hər iki dünyanın mövcudluğunu qəbul etmişdir.
- Mən özüm Nəsimi şəxsiyyətinə, yaradıcılığına vurğun olan şəxslərdənəm. Amma təəssüflə qeyd etməliyəm ki, ölkəmizdə Nəsimi şəxsiyyəti və yaradıcılığını yetərincə dərk etməyənlər çoxdur. Sizcə, bu, nəyin nəticəsidir?
- Əvvəlki sualda səthi olaraq bu suala toxundum. Dediyim kimi, bizim ədəbiyyat mütəxəssisləri klassik dövr şəxsiyyətlərini rus-avropa tədqiqat əsəsrlərindən oxuyurlar. Avropalı bizim klassiklər haqda nə deyibsə, bizim mütəxəssislər də ondan kənara çıxa bilmirlər. Mən bir neçə tarix və ədəbiyyat müəllimləri ilə bu haqda müzakirələrə qoşulmuşam, inanın ki, heç biri orta dövr əsərlərini əlyazmasından oxuya bilmir. Düzdür, ali məktəblərdə ədəbiyyat nəzəriyyəsini, ədəbi incəlikləri tələbələrimiz gözəl mənimsəyir, amma görünür, əski əlifba, ərəb-fars dilləri filologiya və tarix ixtisaslarında yetərincə tədris olunmur. Bu isə tariximizə, ədəbiyyatımıza biganə yanaşmaq deməkdir.
- Bir məqama toxunmaq istərdim. Əslində, sualım sizə yad deyil. Çünki dəfələrlə bu barədə, istər mediada, istər sosial şəbəkələrdə, istərsə də tədbirlərdə müzakirələrə qoşulmusunuz. Ölkəmizdə bəzi şəxslər, hətta kifayət qədər tanınmış şəxslər Nəsimi əleyhinə çıxışlar edirlər. Bunun arxasında hansı məqamlar dayanır? Nəsimini dərk etmirlər, yoxsa başqa məqamlar var?
- Yarıciddi, yarızarafat da olsa, deyim ki, Nəsimi başa düşülsəydi, elə öz dövründə başa düşülərdi. Nəsimini başa düşmək üçün ürfan nəzəriyyəsini, dinlər tarixini, Quran terminogiyasını mükəmməl bilmək lazımdır. Bildiyimiz kimi, Nəsiminin dünyagörüşü başa düşülmədiyi üçün İslamın 3 böyük məzhəb alimi tərəfindən küfr elan edilmiş və edamına fərman verilmişdir. Nəsimi, əslində, Əhli-beyt şairi idi. Həmin dövrdə isə Əhli-beyt ardıcılları mövcud dini-siyasi rejim tərəfindən “rafizi”, kafir, müşrik adlanaraq təqib edilirdi. Nəsimi də qorxmadan şeirlərində onların adını çəkir, onları kamil insan nümunəsi kimi təqdim edirdi. Məsələn, “Xake dəre əhlibeytəm”, yəni “Əhli-beytin qapısının tozuyam”,- deyir, onu edam edənləri “şul pustimi soydu Yezid Mərvanilər”,- deyərək “Yezid-Mərvanilər” adlandırırdı.
Yadımdadır, 2014-2015-ci illərdə Hələbdə Nəsiminin qəbrinin radikal islamçılar tərəfindən dağıdılması təhlükəsi yaranmışdı. Həmin ərəfədə Milli Məclis deputatlarımızdan biri mətbuatda açıqcasına əvvəlcə İŞİD-in terror təşkilatı olmadığını deyir, sonra isə Xətaiyə, Füzuliyə düşmən kimi yanaşır, bir az da irəli gedərək Nəsimini cahil adlandırır. Yəqin ki ictimai təpki hiss etməsəydi, Nəsimini dinsiz və kafir də adlandıracaqdı. Həmin radikal islamçı cərəyan tərəfdarları eyni əqidə ilə 600 il öncə Nəsiminin həyatını təhlükəyə salaraq onu edam etdirdilər.
- “Var cahil insan, kamil insan.” Nəsimi insanları niyə iki yerə bölürmüş?
- Nəsimi haqqı olduğu kimi dərk etməyənləri, güman əhlini cahil adlandırırdı. Məsələn:
Qeyb və gümandan özgə ey zahid urma dəm ki,
Həqqülyəqin buldum, tərk eylədim gümanı.
Mənsur ənəlhəqq aydır, yəni ki, həqq mənəm, həqq,
Həqq çun əyanmış, gör, kim görmüyə əyanı.
- “Zahidin bir barmağını kəssən, dönüb həqdən qaçar...” Nəsimi din adamlarına niyə nifrət edirdi?
- Əsərlərinə baxdıqda, Nəsimi üçün kamil insan Peyğəmbər və onun tərfdarları idi. Nəsiminin belə bir qafiyə ilə şeiri var: “Qibləgahımdır Məhəmməd, səcdəgahımdır Əli!". Bu onu göstərir ki, Nəsimi ilahi adamları deyil, din adından istifadə edənləri ifşa edir, onlara nifrət edirdi.
- Nəsimi özünə Allah deyirdimi? Məsələn, “Ənəlhəqq!” sözünü necə başa düşək?
- “Ənəlhəqq”... Yəni mən haqqam. Allah-taala insanı Yer üzünün əşrəfi qərar verib. Kim insana ehtiram göstərmirsə, elə Yaradana ehtiram etmir. Nəsimi o dövrün riyakar məmurlarına, din adından istifadə edən din rəhbərlərinə mesaj çatdırırdı ki, insan Allahın nişanəsidir. Allah maddi gözlə görünmür. İnsan isə nişanə olaraq görünür. Sən, ey din adından danışan qazi, başçı, sən aydın nişanəyə, hörmət bəsləmirsənsə, heç Allaha da ehtiram bəsləmirsən. “Ənəlhəqq” – haqq mənəm, iliahi təcəlla mənəm. Mənə, yəni insana hörmət əsl Haqqa hörmət deməkdir. Əslində, müqəddəs dinlərə görə də insana ehtiram bəsləməyən yeganə varlıq şeytan olmuşdur. Nəsimi bunu bir şeirində çox gözəl tərənnüm etdirmişdir:
Haqq Təala varlığı adəmdədir,
Ev onundur, ol bu evdə dəmdədir,
Bilmədi şeytan bu sırrı, gamdadır,
Ol səbəbdən ta əbəd matəmdədir.
- Nəsimi fəlsəfəsində eşq sözlərinə çox rast gəlirik.
- Nəsimi eşq şairi idi. Allahı tanımaq üçün də eşqdən başqa digər yolu, yəqin ki qəbul etmirdi. Məsələn, bu şeirinə diqqət edək:
Eşq ilə gəldi cəmi-ənbiya,
Eşqdir seyrü süluki-övliya,
Eşq ilə yola girərlər biriya,
Eşq ilə vasıl olurlar tanrıya.
- Mətbuatda Nəsimi haqda kitabınızdan danışımısınız. Nə vaxt oxucuların öhdəsinə vermək fikrindəsiniz?
- Bəli, Nəsimi haqda kitabı bu il çapa verəcəyimə söz vermişəm. Hazırda texniki məsələlər, əsasən, maddi problemlər cəhətdən bir qədər gecikir. İnşallah, inanıram ki, yaxın zamanlarda işıq üzü görər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-01-2019 22:47 | Bölmə: Müsahibə
Vüsal Hətəmov: “Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər”
Bildiyimiz kimi, Prezident İlham Əliyev sərəncam verərək 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Ölkə başçısının məlum sərəncamı bundan xəbər verir ki, bu il Nəsimi ilə bağlı bir sıra müvafiq mədəni tədbirlər həyata keçiriləcək. Mövzu ilə bağlı şərqşünas-yazar, Nəsimişünas Vüsal Hətəmov fikirlərini “Reytinq”lə bölüşüb:
- Vüsal müəllim, Nəsimi ilidir. Dəfələrlə KİV-də bildirmisiniz ki, Nəsimi irsi yenidən tədqiq olunmalıdır. Bu hansı zərurətdən doğur?
- Bəli, ölkə başçısı 2019-cu ili “Nəsimi ili” elan edib. Bu, nəsimisevərləri çox sevindirdi. Bilirsinizmi, sovet dövründə bizim klassik mütəfəkkirlərimiz, əsasən, dilçilik cəhətdən tədqiq olunurdu. Bunun da səbəbi budur ki, o dövrün tələblərinə görə, tədqiq olunan mütəfəkkirlər ateizm çərçivəsinə salınmalı idi. Odur ki, Nəsimi və bir sıra klassik dövr şairlərin fəlsəfi dünyagörüşləri haqda araşdırmalar elə araşdırmaçıların masasında, əlyazması şəklində qalırdı. Hazırkı dönəmdə isə müstəqil dövlət olduğumuzdan əl-qolumuz açıqdır. Bu bizə imkan verir ki, klassiklərimizin dünyagörüşünü olduğu kimi ictimaiyyətə çatdıraq.
- Dərsliklərə nəzər saldıqda Nəsimi ilə bağlı təfsilatlı məlumat almaq olmur. Səthi yanaşmalar çoxdur. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Ədəbiyyat müəllimi, dilçi və tarixçilərimiz Nəsimini öz əlyazmasından, orijinaldan oxuya bilmirsə, hansı məlumatdan danışa bilərik ki?! Ali məktəblərdə dilçilər, ədəbiyyatçılar, tarixçilər əski əlifbanı mükəmməl bilməli, orta əsrlər dövr tarixi və klassik ədəbiyyatımız ərəb-fars dilində yazıldığı üçün ərəb-fars dillərini bilməlidirlər. Tək Nəsimi deyil, Nizami, Xətai, Füzuli, Sabir, Seyid Əzim, bunlar hamısı ərəb əlifbası ilə yazılıb. Biz isə tarixi Avropa tarixçilərinin, Avropa şərqşünaslarının tədqiqat əsərlərindən oxuyuruq. Onlar da bizə bəzi məqamlarda istədiklərini sırıyırlar.
- Necə düşünürsünüz, müstəqil dövlətimiz yeni “Nəsimi” filmi çəkə bilərmi? Ümumiyyətlə, bu yükü kim boynuna götürə bilər?
- Əgər yeni “Nəsimi” filmi çəkilərsə, inanmıram ki, maraq baxımından köhnə “Nəsimi” filmini üstələyə bilsin. Köhnə “Nəsimi” filmi ssenari cəhətdən, həmçinin aktyor oyunları cəhətdən çox mükəmməldir. Amma Nəsiminin əsl fəlsəfəsini anlamaq üçün düşünürəm ki, yeni “Nəsimi” filmi çəkmək lazımdır. Şəxsən mən, Allahın iznilə, 6 aya Nəsimi dünyagörüşünü ehtiva edə bilən mükəmməl ssenari ortaya çıxara bilərəm.
- Bir məsələyə də diqqət ayırmanızı istərdim. Bildiyiniz kimi, cəmiyyətimizdə sanki kitaba meyl azalıb. Əksəriyyətin Nəsimi ilə bağlı fikri filmə əsasən formalaşıb. Filmdəki Nəsimi ilə gerçək Nəsimi arasındakı fərq maraqlıdır.
- İnsafla danışsaq, “Nəsimi” filmi əla çəkilib. Mübaliğə olsa da, qeyd edim ki, hörmətli Rasim Balayev Nəsimini elə Nəsimi kimi də oynaya bilib. Amma sözügedən filmin bir çatışmazlığı var. Həmin film Nəsiminin dünyagörüşündən çox qəhrəmanlığını əks etdirir. Nəsiminin əsl fəlsəfəsi demək olar ki, açılmır.
- Nəsimi fəlsəfəsi deyəndə hansı orijinallıq, unikallıq nəzərdə tutulur? Elə götürək şairin “Məndə sığar iki cahan...” qəzəlini. Burada Nəsimi “iki”, yoxsa “ikən” deyir?
- Sovet materializm fəlsəfəsinə görə, bir dünya olduğundan, Nəsimi də o cür təbliğ olunmalı idi. Halbuki mən Nəsimiyə aid əlyazmalarda “iki” sözü ilə rastlaşmışam. Nəsimi tanrıçı olduğu üçün hər iki dünyanın mövcudluğunu qəbul etmişdir.
- Mən özüm Nəsimi şəxsiyyətinə, yaradıcılığına vurğun olan şəxslərdənəm. Amma təəssüflə qeyd etməliyəm ki, ölkəmizdə Nəsimi şəxsiyyəti və yaradıcılığını yetərincə dərk etməyənlər çoxdur. Sizcə, bu, nəyin nəticəsidir?
- Əvvəlki sualda səthi olaraq bu suala toxundum. Dediyim kimi, bizim ədəbiyyat mütəxəssisləri klassik dövr şəxsiyyətlərini rus-avropa tədqiqat əsəsrlərindən oxuyurlar. Avropalı bizim klassiklər haqda nə deyibsə, bizim mütəxəssislər də ondan kənara çıxa bilmirlər. Mən bir neçə tarix və ədəbiyyat müəllimləri ilə bu haqda müzakirələrə qoşulmuşam, inanın ki, heç biri orta dövr əsərlərini əlyazmasından oxuya bilmir. Düzdür, ali məktəblərdə ədəbiyyat nəzəriyyəsini, ədəbi incəlikləri tələbələrimiz gözəl mənimsəyir, amma görünür, əski əlifba, ərəb-fars dilləri filologiya və tarix ixtisaslarında yetərincə tədris olunmur. Bu isə tariximizə, ədəbiyyatımıza biganə yanaşmaq deməkdir.
- Bir məqama toxunmaq istərdim. Əslində, sualım sizə yad deyil. Çünki dəfələrlə bu barədə, istər mediada, istər sosial şəbəkələrdə, istərsə də tədbirlərdə müzakirələrə qoşulmusunuz. Ölkəmizdə bəzi şəxslər, hətta kifayət qədər tanınmış şəxslər Nəsimi əleyhinə çıxışlar edirlər. Bunun arxasında hansı məqamlar dayanır? Nəsimini dərk etmirlər, yoxsa başqa məqamlar var?
- Yarıciddi, yarızarafat da olsa, deyim ki, Nəsimi başa düşülsəydi, elə öz dövründə başa düşülərdi. Nəsimini başa düşmək üçün ürfan nəzəriyyəsini, dinlər tarixini, Quran terminogiyasını mükəmməl bilmək lazımdır. Bildiyimiz kimi, Nəsiminin dünyagörüşü başa düşülmədiyi üçün İslamın 3 böyük məzhəb alimi tərəfindən küfr elan edilmiş və edamına fərman verilmişdir. Nəsimi, əslində, Əhli-beyt şairi idi. Həmin dövrdə isə Əhli-beyt ardıcılları mövcud dini-siyasi rejim tərəfindən “rafizi”, kafir, müşrik adlanaraq təqib edilirdi. Nəsimi də qorxmadan şeirlərində onların adını çəkir, onları kamil insan nümunəsi kimi təqdim edirdi. Məsələn, “Xake dəre əhlibeytəm”, yəni “Əhli-beytin qapısının tozuyam”,- deyir, onu edam edənləri “şul pustimi soydu Yezid Mərvanilər”,- deyərək “Yezid-Mərvanilər” adlandırırdı.
Yadımdadır, 2014-2015-ci illərdə Hələbdə Nəsiminin qəbrinin radikal islamçılar tərəfindən dağıdılması təhlükəsi yaranmışdı. Həmin ərəfədə Milli Məclis deputatlarımızdan biri mətbuatda açıqcasına əvvəlcə İŞİD-in terror təşkilatı olmadığını deyir, sonra isə Xətaiyə, Füzuliyə düşmən kimi yanaşır, bir az da irəli gedərək Nəsimini cahil adlandırır. Yəqin ki ictimai təpki hiss etməsəydi, Nəsimini dinsiz və kafir də adlandıracaqdı. Həmin radikal islamçı cərəyan tərəfdarları eyni əqidə ilə 600 il öncə Nəsiminin həyatını təhlükəyə salaraq onu edam etdirdilər.
- “Var cahil insan, kamil insan.” Nəsimi insanları niyə iki yerə bölürmüş?
- Nəsimi haqqı olduğu kimi dərk etməyənləri, güman əhlini cahil adlandırırdı. Məsələn:
Qeyb və gümandan özgə ey zahid urma dəm ki,
Həqqülyəqin buldum, tərk eylədim gümanı.
Mənsur ənəlhəqq aydır, yəni ki, həqq mənəm, həqq,
Həqq çun əyanmış, gör, kim görmüyə əyanı.
- “Zahidin bir barmağını kəssən, dönüb həqdən qaçar...” Nəsimi din adamlarına niyə nifrət edirdi?
- Əsərlərinə baxdıqda, Nəsimi üçün kamil insan Peyğəmbər və onun tərfdarları idi. Nəsiminin belə bir qafiyə ilə şeiri var: “Qibləgahımdır Məhəmməd, səcdəgahımdır Əli!". Bu onu göstərir ki, Nəsimi ilahi adamları deyil, din adından istifadə edənləri ifşa edir, onlara nifrət edirdi.
- Nəsimi özünə Allah deyirdimi? Məsələn, “Ənəlhəqq!” sözünü necə başa düşək?
- “Ənəlhəqq”... Yəni mən haqqam. Allah-taala insanı Yer üzünün əşrəfi qərar verib. Kim insana ehtiram göstərmirsə, elə Yaradana ehtiram etmir. Nəsimi o dövrün riyakar məmurlarına, din adından istifadə edən din rəhbərlərinə mesaj çatdırırdı ki, insan Allahın nişanəsidir. Allah maddi gözlə görünmür. İnsan isə nişanə olaraq görünür. Sən, ey din adından danışan qazi, başçı, sən aydın nişanəyə, hörmət bəsləmirsənsə, heç Allaha da ehtiram bəsləmirsən. “Ənəlhəqq” – haqq mənəm, iliahi təcəlla mənəm. Mənə, yəni insana hörmət əsl Haqqa hörmət deməkdir. Əslində, müqəddəs dinlərə görə də insana ehtiram bəsləməyən yeganə varlıq şeytan olmuşdur. Nəsimi bunu bir şeirində çox gözəl tərənnüm etdirmişdir:
Haqq Təala varlığı adəmdədir,
Ev onundur, ol bu evdə dəmdədir,
Bilmədi şeytan bu sırrı, gamdadır,
Ol səbəbdən ta əbəd matəmdədir.
- Nəsimi fəlsəfəsində eşq sözlərinə çox rast gəlirik.
- Nəsimi eşq şairi idi. Allahı tanımaq üçün də eşqdən başqa digər yolu, yəqin ki qəbul etmirdi. Məsələn, bu şeirinə diqqət edək:
Eşq ilə gəldi cəmi-ənbiya,
Eşqdir seyrü süluki-övliya,
Eşq ilə yola girərlər biriya,
Eşq ilə vasıl olurlar tanrıya.
- Mətbuatda Nəsimi haqda kitabınızdan danışımısınız. Nə vaxt oxucuların öhdəsinə vermək fikrindəsiniz?
- Bəli, Nəsimi haqda kitabı bu il çapa verəcəyimə söz vermişəm. Hazırda texniki məsələlər, əsasən, maddi problemlər cəhətdən bir qədər gecikir. İnşallah, inanıram ki, yaxın zamanlarda işıq üzü görər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-07-2019, 11:11
Ziya Məmmədov: “Mən öz missiyamı yerinə yetirmişəm” - Müsahibə
9-07-2019, 19:02
Müxalifət partiyasının sədri: “Siyasi şəraitin yesiriyik” - Müsahibə
6-07-2019, 14:49
Bolqar rejissor Qarabağ barədə pyes yazır - Müsahibə
29-06-2019, 15:46
Zəlimxan Məmmədli: “Soydaşlarımız Gürcüstandakı aksiyalarda meydanda olmalıdır” - Müsahibə
27-06-2019, 14:04
Mirmahmud Mirəlioğlu AXCP sədri haqqında: “Allaha, Elçibəyə nə cavab verəcək?” - Müsahibə
18-06-2019, 17:55
Pənah Hüseyn: “Müzakirələrimizin bir istiqaməti də parlament seçkiləri ola bilər” - Müsahibə
11-06-2019, 00:50
Türkiyəli siyasətçi: “HDP Ermənistan ilə həmrəylik göstərən partiyadır” - Müsahibə
20-05-2019, 10:09
“Müəyyən qlobal və regional qüvvələr Qarabağ münaqişəsinin həllində maraqlı deyillər” - Müsahibə
17-05-2019, 23:20
Xanəndə tamaşaçılardan test imtahanı götürəcək - Müsahibə
17-05-2019, 09:23
Deputat: “Sığortalanmış əmanətlərlə bağlı şəffaflığın təmin olunmasına ehtiyac var” - Müsahibə
14-05-2019, 15:08
Hacı Əbdül: “Əli İnsanovun gəlib tövbə eləməsini gözləyirəm” - Müsahibə
10-05-2019, 11:13
Deputat: “Hökumət Gürcüstana ilk sanksiyaların tətbiqi barədə düşünməlidir” - Müsahibə
1-05-2019, 08:44
Deputat: “Məhkəmə-hüquq sahəsində islahatlar ləngimədən həyata keçirilməlidir” - Müsahibə
28-04-2019, 15:29
Deputat: “Parlamentdə də islahatlar getməlidir” - Müsahibə
22-04-2019, 09:19
Komitə üzvü: “Əmanətçilərin banklardakı böyük məbləğdə vəsaitini mənimsəyirlər” - Müsahibə
20-04-2019, 18:25
50 yaşlı Qulu Ağsəs: “Vergül nöqtədən daha işıqlıdır…” - Müsahibə
6-04-2019, 12:38
Deputat: “Böyük Vətən müharibəsinə başlamalıyıq” - Müsahibə
3-04-2019, 09:02
Sabiq nazir: “Müharibə hər dəqiqə başlaya bilər” - Müsahibə
18-03-2019, 16:16
Deputat: “Daha iri borclar yenə vətəndaşların üzərində qalır” - Müsahibə
5-03-2019, 10:44
Deputat: “Azərbaycanın müstəqilliyi və Qarabağla bağlı dünyanın diqqətini çəkən bir film lentə alınmayıb” - Müsahibə
27-02-2019, 14:26
İlham İsmayıl: “Azərbaycan bütün fürsətləri qaçırıb” - Müsahibə
18-02-2019, 21:42
“Rüstəm İbrahimbəyova qarşı qərəzli, düşünülmüş hücumlar var” - Müsahibə
14-02-2019, 09:37
Britaniyalı nazir: “Qarabağ münaqişəsinin həlli çətin qərarlar və güzəştlər tələb edəcək” - Müsahibə
9-02-2019, 10:59
Qubad İbadoğlu: “Problemli kreditlərlə bağlı hüquqi baza formalaşdırılmalıdır” - Müsahibə
27-01-2019, 11:19
Deputat: “Aztəminatlı təbəqənin kredit borcları silinməlidir” - Müsahibə
27-01-2019, 00:39
Zahid Oruc: “Oliqarxiyanın pulu ölkədəki sabitliyə ən böyük təhlükədir” - Müsahibə
26-01-2019, 22:47
Nəsimişünas: “Ədəbiyyat müəllimi, dilçi və tarixçilərimiz Nəsimini orijinaldan oxuya bilmirsə...” - Müsahibə
20-01-2019, 12:47
Deputat: “Prezidenti və islahat tərəfdarlarını gözdən salmağa çalışırlar” - Müsahibə
19-01-2019, 22:21
Şeyxülislama Moskvadan qəfil telefon zəngi
13-01-2019, 13:13
Fərəc Quliyev: “2019-cu il bir az gərgin il olacaq” - Müsahibə
6-01-2019, 12:55
Abid Şərifov: “Yaşımdan asılı olmayaraq...” - Müsahibə
23-12-2018, 08:49
Astroloq: “Yeni ildə ölkəmizdə mülkiyyət savaşlarının maksimum həddini görəcəyik” - Müsahibə
17-12-2018, 15:19
Fizuli Məmmədov: “Biz nə yolumuzdan dönən, nə də ideyamızdan çəkinənik” - Müsahibə
6-12-2018, 14:45
Əkrəm Əylisli: “Daş yuxular”da insanları aşağılamamışam” - Müsahibə
5-11-2018, 20:50
Siyasi təhlilçi: “Siyasi dəyişikliklərin seçki ilə baş tutması yollarını iqtidar tamamilə qapadıb” - Müsahibə
21-10-2018, 12:42
Deputat: “Öz aqressivliyimdən o qədər bezmişəm ki...” - Müsahibə
Sabiq nazir: “Şərt o deyil ki, vəzifə tutasan. Şərt odur ki...”
Mirmahmud Mirəlioğlu: “27 ildən çoxdur ki, uşaqlar evcik-evcik oynayan kimi, biz də siyasət-siyasət oynayırıq”
Xristo Stoyçev Azərbaycan həqiqətlərini bolqar ictimaiyyətinə çatdırmaq istəyir
Siyasi təhlilçi: “Realın tələsən yox, gedəcək yeri yoxdur!”
Borçalı Cəmiyyətinin sədri deyir ki, Azərbaycan Qafqazda demokratik platformanın aparıcı fiqurlarından birinə çevrilməsə 5-ci kolonun platformasına vasitə ola bilər
