İlham İsmayıl: “Azərbaycan bütün fürsətləri qaçırıb”

Xəbər lenti

12:52 / 04-12-2024

KTMT Ermənistanla bağlı öhdəliklərini toxunulmaz saxlayıb

12:49 / 04-12-2024

Lionel Messi komanda yoldaşları ilə Bakıya gəlir

12:47 / 04-12-2024

Türk ordusu daha 9 terrorçunu zərərsizləşdirib

12:21 / 04-12-2024

Direktor olmaq istəyənlərin elektron qeydiyyatı başlayıb

12:14 / 04-12-2024

Sabahın hava proqnozu açıqlanıb

12:09 / 04-12-2024

İlham Əliyev Mövlud Çavuşoğlunu qəbul edib - Foto

11:57 / 04-12-2024

Həm axtarışda olan terrorçu, həm də Əsədin yerinə namizəd - Colani kimdir?

11:52 / 04-12-2024

Bələdiyyə sədrinin cinayət işi məhkəməyə göndərilib

11:48 / 04-12-2024

Nazirlər Kabineti nəqliyyat vasitələri ilə bağlı qərar verib

11:41 / 04-12-2024

Bir musiqiçi Gülyaz Məmmədovaya 47 dəfə elçi göndərib

11:37 / 04-12-2024

Bakıda dələduzluq edən şəxslər saxlanılıb

11:28 / 04-12-2024

Vergi mübahisələri: ərazi aidiyyətinin müəyyən edilməsində səhvlərə yol verilir

11:26 / 04-12-2024

Millətimin qocası - Akif Abbasov yazır

11:11 / 04-12-2024

Məktəbəqədər təhsildə "ailə modeli" yaradacaqlar

11:07 / 04-12-2024

Müxalifət prezidentə qarşı impiçment proseduruna başlayıb

11:06 / 04-12-2024

“Günəşli” yatağında neftçi ölüb

10:49 / 04-12-2024

Eldar Zülfüqarov Çempionlar Liqası matçına təyinat alıb

10:46 / 04-12-2024

Şirvanda həkimi döyən şəxs cərimələnib

10:33 / 04-12-2024

Azərbaycanın təndir sənətkarlığı və çörəkbişirmə üsulu UNESCO-nun qeyri-maddi irs siyahısına salınıb

10:17 / 04-12-2024

Ceyhun Bayramov Maltaya gedib

10:12 / 04-12-2024

Bakıda quldurluq edən şəxs saxlanılıb

10:07 / 04-12-2024

Masazırda ərini öldürən 4 uşaq anası saxlanılıb

10:00 / 04-12-2024

Rektorun qızının qızıllarını ələ keçiriblər

09:35 / 04-12-2024

İki şəhər və bir rayonun bəzi ərazilərində qaz təchizatı dayandırılacaq

09:16 / 04-12-2024

İcra başçısına sui-qəsd hazırlamaqda təqsirləndirilən şəxsin məhkəməsi keçirilib

08:00 / 04-12-2024

Məşhur reper ağır itki ilə üzləşib

07:56 / 04-12-2024

Jirinovskinin qızı deputat olacaq

07:51 / 04-12-2024

Mask: “Amerika iflasa yaxınlaşır”

07:44 / 04-12-2024

Fridrix Merz Rusiya ilə bağlı sözünü geri götürüb

07:40 / 04-12-2024

Avropada ölənlər doğulanları üstələyir

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

12:05 / 01-12-2024

SDU tələbələrinin məqaləsi ABŞ-da nəşr edilib - Fotolar

14:08 / 29-11-2024

DTX polkovnikin 70 kq qızılla İstanbulda saxlanılması barədə məlumat yayıb

21:57 / 03-12-2024

Rüfət Səfərov saxlanılıb - O, nədə ittiham olunur?

08:57 / 03-12-2024

Fazil Mustafa vətəndaş qəbulu keçirib - Fotolar

13:30 / 30-11-2024

DAMMİB İH-yə yeni sədr və üzvlər seçilib

14:15 / 29-11-2024

Növbəti köç karvanı Cəbrayıl şəhərinə çatıb - (Yenilənib)

15:10 / 29-11-2024

Faiq Ağayev yeni klipini təqdim edib - Video

14:13 / 03-12-2024

Naxçıvan Dövlət Universitetinə rektor təyinatı olub - Sərəncam

17:03 / 29-11-2024

Agentlikdə qanunsuzluq: tender keçirmədən 42 milyonluq müqavilə imzalanıb

12:58 / 02-12-2024

SOCAR Slovakiyaya təbii qaz tədarükünə başlayıb

13:11 / 02-12-2024

Cəbrayıla daha 34 ailə köçürülüb - (Yenilənib)

11:09 / 03-12-2024

Sumqayıtda yaşayış binasında partlayış olub - (Yenilənib)

İlham İsmayıl: “Azərbaycan bütün fürsətləri qaçırıb” - Müsahibə
Tarix: 27-02-2019 14:26 | Bölmə: Müsahibə

Şirift ölçüsü:

Təhlükəsizlik üzrə ekspert deyir ki, aprel döyüşü tipli lokal döyüşlər atəşkəsdən 22 il sonra deyil, hər il keçirilməli, hətta Xankəndi də atəşə məruz qalmalıydı

Xocalı soyqırımının anım günlərində 366-cı alayın adı hər zaman böyük hərbi cinayətdə hallanır. Bununla yanaşı Rusiya faktoru da əvvəllər olduğu kimi yenə də həlledici rola malikdir. Rusiyanın rolu və Qarabağ ətrafında baş verənlər haqqında təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert İlham İsmayıl danışıb.

Reyting.az İ. İsmayılın Moderator.az-a müsahibəsini təqdim edir:

- Qarabağ münaqişəsi başlayan müddətdə Ermənistan Rusiya faktorundan gen-bol istifadə edib, Azərbaycan isə belə görünür ki, Rusiyanı özünə Ermənistandan daha yaxın müttəfiq edə bilməyib. O da aydındır ki, bundan sonra da Azərbaycan Rusiyaya Ermənistandan daha yaxın ola bilməyəcək. Bu halda, Rusiyanı necə neytrallaşdırmaq və ya zərərsizləşdirmək olar?

- Bu məsələni Qarabağ hadisələri başlayanan vaxtdan yox, daha keçmiş tarixdən və müstəqillik dövründən başlayaraq təhlil edək. Erməni faktoru Çar Rusiyasının da, Sovet imperiyasının da, indiki Rusiya Federasiyasının da siyasətində bir alət rolunu oynayıb və Moskva bu alətlə Cənubi Qafqazda maraqlarını həyata keçirib və keçirməkdə davam edir. Bu münasibətdən erməni də öz maraqları naminə Rusiyadan geniş istifadə edib. Bu günlərdə Pol Qobl da konflikt haqqında maraqlı bir fikir demişdi: “Rusiya üçün Gürcüstan yol, Ermənistan alət, Azərbaycan prizdir”.

Rusiya həm də çalışıb, Qarabağ problemi həm Ermənistanda, həm də Azərbaycanda siyasi inhisara alınsın və buna da nail olub ki, maksimum geniş ictimaiyyət problemin müzakirəsindən kənarda qalsın. Əks proses baş verəndə Rusiya maraqlarına uyğun gəlməyən siyasi proseslərə müdaxilə edib və bu siyasəti aparanlara qarşı mübarizəyə başlayıb. Bu, zamanında Ter-Petrosyanın simasında özünü göstərib və erməni nə qədər yaxın olsa da, müəyyən olunmuş sərhəddi keçəndə cəzasını alıb. Azərbaycanda buna nail olsa da, Ermənistanda keçən ilin aprelindən bu prinsip pozuldu və Qarabağ “qəhrəmanları” olmasına baxmayaraq Sarkisyan istefaya, Koçaryan isə həbsə getdi. Bu hal ilk baxışdan Rusiya siyasətinə uyğun gəlmirdi və bu gün də Rusiya müəyyən narazılıqlarını ifadə edir, amma Azərbaycan bu vəziyyətdə də Rusiyaya yaxın ola bilməyəcək. Baxmayaraq ki, Azərbaycanın illərdir apardığı siyasət daha çox Rusiyaya yaxınlıq prinsipləri ilə müşayət olunur. Amma bu yaxınlıq Qarabağ istəyi üzərində qurulmayıb və biz Qarabağ istəyini açıq tələb kimi qoysaq da, Rusiya Azərbaycanın yanında olmayacaq. Ermənistanın yeni hakimiyyəti demokratik dona bürünsə belə, Rusiyadan hara qədər asılı olduqlarını bilirlər və sözdə demokrat Paşinyan Putinin “qırmızı xətt”ini keçmir.

Ona görə də Rusiyanı “neytrallaşdırmaq və zərərsizləşdirmək” təkbaşına Azərbaycanın işi deyil. Beynəlxalq güclərin təsir dairəsi üstündə qlobal qarşıdurmanın bir vacib bölgəsi də Cənubi Qafqazdır. Cənubi Qafqazda Gürcüstan bu yolu tutub və davam edir, amma Abxaziya və Osetiyanın işğaldan azad edilməsi istiqamətində hərbi müstəvidən istifadə edə bilmir. 2008-ci ildəki cəhd Gürcüstanın əleyhinə işlədi və yalnız Qərbin ciddi tələbi sayəsində Rusiya müharibəni dayandırdı. Sadəcə, Gürcüstanın burda üstünlüyü ondadır ki, artıq Gürcüstanın bundan sonrakı təhlükəsizliyinə qarant duran Qərbi Avropa və ABŞ var. Gürcüstanın ərazi bütövlüyünü tələb edən Qərb var. Bizdə isə bu yoxdur. Torpağımız işğal olunub, təhlükəsizliyimizə qarant duran beynəlxalq təhlükəsizlik sistemində yoxuq. Qarabağın işğalı davam edir. Gürcüstandakı kimi demokratik dünyaya yaxın olsaq, ən azı torpaqların işğaldan azad olmasının zamana bağlı olduğunu və dünyanın da bizim haqlı mövqeyimizi dəstəkləyəcəyini bilərdik.

- Dünən Azərbaycanda Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsi qeyd edildi. Amma yalnız bu deyil. Son 100 ildə bu iki xalq arasında etimadsızlığı dərinləşdirəcək analoji qanlı faciələr çox olub. Amma, bunlar bizim yaddaşımızdan sanki silinib. Sizə də qəribə gəlirmi ki, bu, necə baş verdi? Tolerantlıq idi, yoxsa, inzibati təhdidlər nəticəsində belə vəziyyət yaranmışdı?

- Bu tolerantlıqdan çox milli unutqanlıq bəlasıdır. Hər iki ölkə Sovet imperiyasının daxilində idi, amma erməni milli siyasəti türkə düşmənçiliyini, (yalnız Osmanlı Türkiyəsinə deyil) Azərbaycana düşmənçiliyini heç vaxt gizlətməyib. Azərbaycan sovet rəhbərliyində milli-strateji düşüncədən çox vəzifə davası prioritet olub. Ermənilər Dağlıq Qarabağ iddialarını Lenindən Qorbaçova qədər hər zaman bildirib. Bunu da respublikanın bütün rəhbərləri bilirdilər. Amma Dağlıq Qarabağda demoqrafik və iqtisadi-siyasi vəziyyətə tam nəzarət edə bilmək üçün Azərbaycan sovet rəhbərlərinin, Azərbaycan ziyalılarının heç zaman yarı gizli, yarı aşkar siyasət planı, kursu olmayıb. İnzibati təhdidlər isə Moskvadan çox respublika rəhbərliyindən qaynaqlanırdı. Səbəb, yenə də vəzifədə qalmaq olub.

Xocalı ilə əlaqədar son iki günün erməni mətbuatını izlədim. Yalnız “Aravot” nəşri yazmışdı, o da azərbaycanlıların sözlərindən ibarət toplanmış materiallar idi. Siyasi rəqiblərini Xocalı faciəsi ilə itiham edənlərin, xüsusilə “Realnıy Azərbaycan” qəzetində 2005-ci ildə dərc edilmiş yazıdan daha çox sitat gətirilib, faciənin qəsdən Mütəllibova qarşı cəbhəçilər tərəfindən törədildiyi barədə bizim mətbuatda yazılanları təkrar ediblər. Biabırçılıq ondadır ki, dünən də ölkə mediasında yenə erməniləri təqsirli bilməyən, yalnız cəbhəçilərin günahı olduğu qeyd edilən yazılar verilib. Düşmən də günahsızlığını bizim mətbuatda gedənlərlə sübut edir.

- Atəşkəsdən sonrakı müddət ərzində Azərbaycan hansı hərbi və ya siyasi fürsətləri əldən qaçırıb, nəzərə almayıb və ya istifadə edə bilməyib?

- Azərbaycan bütün fürsətləri qaçırıb. Ölkəni atəşkəsdən bəri torpaqların azad edilməsi uğrunda mübarizəyə və müharibəyə hazırlamaq lazım idi. Aprel döyüşü tipli lokal döyüşlər atəşkəsdən 22 il sonra deyil, gərək, hər il keçiriləydi. Düşmənin işğal etdiyi ərazilərdə daim diversiya-təxribat qrupları işləməliydi. Düşmənin mövqeləri, o cümlədən Xankəndi belə atəşə məruz qalmalıydı. Erməni bilməlidir ki, burda ona rahat həyat yoxdur. Ortada məntiq var. 25 ildir sülh danışıqları alınmır, olanlar da çox zaman formal xarakter daşıyır. Diplomatiyamız isə sıfırdan da aşağı səviyyədədir. Neft kontraktlarından həm də Qarabağ problemini həll etmək üçün istifadə edilməliydi. Təəssüf ki, uzaq və yaxın tarixi səhvlərdən nəticə çıxara bilməmişik.

- İndiki zamanda münaqişənin həlli üçün hansı mümkün variantları təsəvvür edirsiniz?

- Münaqişənin həlli üçün danışıqlarda hansısa gizli məqamların olmasından asılı olmayaraq, qarşı tərəfin mövqeyi açıq şəkildə məlumdur. Ermənistan rəhbərliyi və ictimaiyyəti Qarabağ məsələsində eyni fikirdədir. Maksimal radikallıq nümayiş etdirirlər. Deməli, bu radikallığı sındırmaq üçün güc göstərməlisən. Göstərmirsənsə, deməli çəkinəcək nələrsə var. Nə? Ya hərbi qüvvələrin gücünə etimad və inam yoxdur, müharibə olarsa, uduzacağını bilirsən, ya da bu məsələ ilə birbaşa əlaqəsi olmayan başqa səbəblər var. Yoxsa, Azərbaycanın əhalisi ermənilərdən dörd dəfə çoxdur. Dördü bizdən biri ermənidən ölsə belə, biz qalib gələcəyik. Başqa variantalar artıq ölkə maraqları səviyyəsində deyil, başqa prinsiplərdir və bizim bilmədiyimiz nə varsa onun Azərbaycana aidiyyatı yoxdur. Nəsə başqa səbəblər var. Onu araşdırmaq lazımdır.

Güc nümayiş etdirilməsə başqa mümkün variant yoxdur.

- Beynəlxalq faktorları belə sıralayaq: Rusiya münaqişənin dondurulmasında maraqlı görünür. Ruslar hesab edirlər ki, bu cür münaqişələrin uzanması regionun idarəçilik iplərini əldə saxlamağa imkan verir. Bu, nə zamana qədər davam edə bilər?

- Bu gün Ermənistan kifayət qədər anti-Rusiya təbliğatı aparır, Rusiyanın üzərinə gedir və istədiyinə nail olur. Şantaj edir, Qərbə üz tutacağı ilə hədələyir. Ermənistanı bizim əlimizlə cəzalandırmaq Rusiyanın ağlından da keçmir. Yəni Qarabağ məsələsində bir yaşayış məntəqəsini belə azad etməklə Ermənistanı cəzalandırmaq niyyətindən uzaqdır. Biz indiyədək Rusiyanın xətrinə belə dəyəcək siyasi addımlar atmamışıq, amma Rusiya bizim yanımızda deyil. Rusiya ilə münasibətlərə yenidən baxmaq lazımdır. Rus dilində 300 məktəb, iki universitet açmaqla heç nə əldə olunmayıb, olunmayacaq da. Qarabağda hərbi əməliyyatları intensivləşdirmək lazımdır. Düşməndən bir yaşayış məntəqəsini almaq, situasiyanı mütləq dəyişəcək.

Rusiya ağır iqtisadi böhran dövrünü yaşayır və postPutin dövrü yaxınlaşır. Azərbaycan Qərbə inteqrasiyanın şərtlərinə əməl edib, üzünü Avropaya tutmalıdır. 25 illik Rusiya istiqaməti heç nə vermədi.

Qərbin bölgəyə təsiri güclənsə də indiki şəraitdə Qərbin də kimin yanında olması sual altındadır. Ermənistanın hələ ki, bir demokrat imici formalaşır. Bizim isə imicimiz bəllidir. Azad olmayan ölkəyik və beynəlxalq rəy bizim tərəfimizdə deyil, Beynəlxalq hüquq bizim tərəfimizdə olsa belə. Belə vəziyyət kompleks demokratik islahatlar aparılanadək davam edəcək.

- Başqa tərəfdən belə politoloji ehtimallar da irəli sürülür ki, Qərb də münaqişənin hərb yolu ilə həllini istisna edir, amma təcavüzkar tərəf olan Ermənistana qarşı da ciddi təzyiqlər göstərmək mümkün olmur. Eyni zamanda, sanki Qərbin də belə bir istəyi görünür ki, Azərbaycan güzəştə getməli, işğal edilmiş ərazilərə olan təbii – hüquqi iddialarından geri çəkilməlidir. Bu, nəyin nəticəsində yaranır; ermənipərəstlikdirmi, Azərbaycan diplomatiyasının zəifliyidirmi, hərbi ritorikadan düzgün yararlanmamaqdırmı, yoxsa bunların hamısıdırmı? Sizcə Qərbin hansı başqa arqumentləri ola bilər?

- Bizimlə bərabər postsovet ölkələri - Ukrayna, Gürcüstan, Moldova da separatizmdən əziyyət çəkir. Qərb birmənalı şəkildə onların ərazi bütövlüyünü müdafiə edir. Bizə münasibətdə o yoxdur, çünki həmin ölkələr bu işin başında Rusiyanın dayandığını rəsmən deyir, daxili idarəetmədə demokratik prinsiplərə əsaslanır. Rusiyadan məsafə saxlayır, daha çox Qərbin yanındadırlar. Burda ermənipərəstlik çox cüzi faizdir. Erməni lobbisi lokal məsələlərdə üstünlük əldə edə bilər, geniş mənada Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasətinə təsir edə bilməz. Diplomatiyamız da zəifdir, amma bu da əsas faktor deyil. Qərb bizdə baş verənlərdən, özləri demiş, narahatdırlar, amma hələlik xüsusi təsir etmək niyyətində deyil. Qərb istəmir ki, Rusiya qoşunları sülhməramlı adı ilə yenidən Azərbaycana qayıtsın. Ona görə d, Qərb daha çox Rusiyanın zəifləməsini və bölgədən çəkilmək məcburiyyətində qalmasını istəyir.

- Demokratik Ermənistan başqa xalq demək deyil, elə həmin ermənilərdir. Ola bilərmi ki, növbəti dəfə də bu münaqişənin həll edilməsi, onun sonrakı fazaları dinc yanaşı yaşamaq vərdişlərini aşılaya və dərinləşdirə bilər? Bunun üçün bu konfliktin hansı düsturlar üzrə həll edilməsi vacibdir?

- Paşinyan və komandası, bütün ermənilər sübut etdilər ki, Roma papasından da artıq katolik ola bilərlər, amma Azərbaycana qarşı antibəşəri, beynəlxalq hüquqa zidd, düşmənçilkik hərəkətlərindən əl çəkməzlər. Onları bir yolla sülh masasına oturtmaq olar. Düstur budur: yalnız hərbi güc nümayiş etdirməklə. Sülhü ortaya atırsan, nəticə olmur, o zaman güc nümayişinə başlayırsan və yenə danışıqlar başlayır, köhnə mövqelərdirsə, yenə güc göstərirsən, o vaxta kimi səninlə hesablaşacaqlar.

Ana səhifəyə dön