00:16 / 26-06-2022
Rusiya informasiya məkanından Azərbaycana mümkün təhdidlər bloklanır
00:05 / 26-06-2022
Azərbaycanda Silahlı Qüvvələr Günü qeyd olunur
21:08 / 25-06-2022
Musiqili Teatrda balet-tamaşanın premyerası olacaq - Fotolar
21:04 / 25-06-2022
Əli Əsədov Ələt Azad İqtisadi Zonasında aparılan işlərlə yerində tanış olub
18:54 / 25-06-2022
Oğuzda 45-50 yaşlı ağaclara qəsd ediblər - Video
18:00 / 25-06-2022
Moldova prezidenti: "Ərzaq təhlükəsizliyimiz təhdid altındadır"
17:02 / 25-06-2022
Türkiyədə yunan casus saxlanılıb
16:39 / 25-06-2022
Azərbaycanda daha 34 nəfər koronavirusa yoluxub
16:21 / 25-06-2022
Şuşa, Ağdam və Füzuli istiqamətində iyula olan biletlər satışa çıxarılır
15:07 / 25-06-2022
Patriarx Kirill kilsədə yıxılıb - Video
14:10 / 25-06-2022
Hərbi qulluqçular təltif edilib - Siyahı
14:02 / 25-06-2022
Prezident hərbi qulluqçulara ali hərbi rütbələr verib - Sərəncam
13:56 / 25-06-2022
Ruslar zavodun binalarına zərbələr endirib
13:41 / 25-06-2022
ÜST daha bir təhlükəli xəstəliklə bağlı iclas keçirib
12:23 / 25-06-2022
Azərbaycan neftinin qiyməti 122 dollara çatır
12:12 / 25-06-2022
Sabah Bakının bəzi yolları bağlanacaq - Xəbərdarlıq
12:10 / 25-06-2022
Sabah yağışlı hava olacaq
11:42 / 25-06-2022
Erməni diasporunun Türkiyə və Azərbaycanla danışıqlara təsiri azalır
11:16 / 25-06-2022
6 məktəbin direktor müavini vəzifədən kənarlaşdırılıb
10:04 / 25-06-2022
Füzulidə ermənilərin silah-sursatı tapılıb
08:53 / 25-06-2022
Nazir müavini vəzifədən azad edilib
08:37 / 25-06-2022
ABŞ-dakı səfirimiz Co Baydenlə görüşüb - Foto
00:02 / 25-06-2022
Çavuşoğlu: “Bundan sonra da Azərbaycanın yanındayıq"
23:58 / 24-06-2022
Daşkəsəndə yenidən təbii fəlakət olub, əhali ciddi ziyanla üzləşib, FHN problemə biganə yanaşır
23:52 / 24-06-2022
Xaricdə təhsil almaq istəyənlər üçün sənəd qəbulunun vaxtı uzadılıb
20:53 / 24-06-2022
Şəhidlərə həsr olunmuş kitabın təqdimatı olub - Fotolar
19:35 / 24-06-2022
Daha 2 azərbaycanlı cüdoçu bürünc medal qazanıb
18:44 / 24-06-2022
Mehriban Əliyeva çempionları təbrik edib
18:35 / 24-06-2022
Prezident "Qida təhlükəsizliyi haqqında" qanunu təsdiqləyib
11:54 / 23-06-2022

13:07 / 21-06-2022

18:10 / 21-06-2022

18:31 / 21-06-2022

10:52 / 23-06-2022

11:16 / 25-06-2022

18:29 / 22-06-2022

08:42 / 21-06-2022

12:55 / 21-06-2022

11:51 / 21-06-2022

14:02 / 25-06-2022

14:44 / 22-06-2022

Zərdüşt Əlizadə: “Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər” - Müsahibə
Tarix: 25-05-2022 11:08 | Bölmə: Müsahibə

Türkiyəni NATO məsələsində haqlı sayan politoloq deyir ki, Ukrayna ordusu avqust və ya sentyabrda təşəbbüsü ələ alıb işğaldakı torpaqlarını azad etməyə başlayacaq
Rusiyanın Ukraynaya hücumu Finlandiya və İsveçi NATO-ya daxil olmaq məcburiyyətində qoysa da, Türkiyə bu iki ölkənin alyansa qoşulmasına qarşı çıxır. Politoloq Zərdüşt Əlizadə NATO daxilində Türkiyənin yeritdiyi siyasət, Rusiya-Ukrayna müharibəsi və onun nəticələri, eləcə də Rusiyanın müharibədən sonra üzləşəcəyi vəziyyətindən danışıb.
Z. Əlizadə Reyting.az-a müsahibəsinə Türkiyənin Finlandiya və İsveçlə bağlı qərarını qiymətləndirməklə başlayıb:
- Mən, bu məsələyə Türkiyənin milli və dövlət maraqları bucağından baxıram. Burada Rusiya amili ötəri və ikinci dərəcəlidir. Türkiyənin əlinə fürsət düşüb ki, NATO ölkələrindən onun hüquq və təhlükəsizliyinə hörmətlə yanaşmalarını tələb etsin. Amma təsadüf elə gətirib ki, Rusiya da bundan uda bilər. Halbuki uduşu da bəlli deyil. Dərindən fikirləşəndə Finlandiya və İsveçin NATO-ya daxil olub-olmamasının Rusiyaya isti və ya soyuğu da yoxdur. Hər iki ölkə neytral dövlət ənənəsinə malikdir və Rusiyaya hücum edəsi deyillər.
Türkiyə dünənə qədər Qərb dövlətlərinə öz ağrılarını, dərd və qayğılarını deyirdi, amma bunu qulaqardına vururdular. Məsələn, deyirdi ki, kürd separatizmi Türkiyə dövləti üçün təhlükədir. Müttəfiqləri də bildirirdi ki, yox, əsas insan hüquqlarıdır.
Rəsmi Ankara NATO ölkələrinin diqqətinə çatdırırdı ki, biz müttəfiqik, ümumi maraqlarımız var, Türkiyəni elmi-texnoloji və hərbi inkişafdan kənarlaşdırmayın. Amma ona deyilirdi ki, yox, sən özünü yaxşı aparmırsan, sənə filan silahları vermirik, bu layihədən səni çıxarırıq və s.
Qısası, Türkiyəyə qarşı ədalətsiz mövqe tuturdular. Türkiyə isə susmaq məcburiyyətində qalırdı, çünki başqa atılacaq addım yox idi. İndisə Türkiyənin əlinə imkan və fürsət düşüb. NATO-nun genişlənib-genişlənməyəcəyi onun qərarından asılıdır. Türkiyə NATO üzvlərinə deyir ki, qardaşlar və müttəfiqlər, mənim xoş niyyət göstərməyimi, razılıq verməyimi istəyirsinizsə, olsun, amma siz də mənim istəklərimi nəzərə alın, hüquqlarımı tanıyın.
NATO təkcə hərbi alyans deyil, həm də üzv dövlətlərin maraqlarını qoruyur. Türkiyə də bildirir ki, əgər belədirsə, müttəfiqiniz Türkiyənin təhlükəsizliyinə təhdid yaranmasına niyə imkan verirsiniz, onun təhlükəsizliyinə problem yaradan təşkilatı niyə müdafiə edirsiniz? Və Türkiyənin müstəqil dövlət kimi inkişafına təkan verə biləcək hərbi əməkdaşlıqdan məntiqi əsas olmadan, saxta bəhanələrlə niyə imtina edirsiniz? Ankara deyir ki, siz yanlış mövqedən çəkilin, Türkiyənin hüquqlarını tanıyın, mən də sizin hüquqlarınıza hörmət edim.
- Zərdüşt bəy, NATO daxilində yaranan bu böhran nə ilə nəticələnə bilər?
- Hər şey tərəflərin mövqeyindən asılıdır. Əgər Türkiyə öz mövqeyində möhkəm dursa İsveç və Finlandiyanı NATO-ya qəbul etməyəcəklər. Çünki demokratik dünyada qanun elə qanundur. Əgər İsveç və Finlandiya NATO-ya üzv olmaq istəyirlərsə, Ankara ilə danışıqlar aparmalı, nəticədə PKK-nı terror təşkilatı kimi tanımalıdır.
İkincisi, PKK-nın Türkiyəyə qarşı bu ölkələrdə sərbəst fəaliyyət göstərməsinə imkan verməməlidirlər. Lazım gəlsə, bununla bağlı qanun qəbul olunmalıdır. Bu ölkələr NATO sıralarına qoşulsalar Türkiyə ilə müttəfiq dövlət olacaqlar. Deməli, bu ölkələr müttəfiq dövlətin təhlükəsizliyinə xələl gətirən insanlar və təşkilatlara fəaliyyət imkanı yaratmamalıdır. Türkiyə bunu deyir.
Rəsmi Ankara ABŞ-a söyləyir ki, sən saxta bəhanələrlə məni “F-35” layihəsindən çıxarmısan, halbuki bu, beynəlxalq layihə idi. Ya bizə “Patriot” verin, ya da “F-35”-də iştirakımıza imkan yaradın. Bu da ABŞ-ın hikkəsindən, “ağa nəzərəm, belə gəzərəm”,-yanaşmasından yaranan problemdir.
Türkiyənin ABŞ-dan tələbi belədir: əgər istəyirsənsə ki, İsveç və Finlandiya NATO-ya daxil olsun, bu halda səhv qərarından geri çəkil. Sən geri çəkilmirsənsə, mən öz ədalətli qərarımdan niyə geri çəkilməliyəm?
İndi bizdə bəzi adamlar var ki, onlarda nökərçilik sindromu güclüdür. Bu səbəbdən də deyirlər ki, “Türkiyə ABŞ-ın üzünə ağ olur, sözünə baxmır”.
Əzizim, ABŞ da dövlətdir, Türkiyə də dövlətdir. Eyni hüquqlara malikdirlər. Bu hüquqları tanımaq lazımdır.
Mənim qənaətimcə, Türkiyə ədalətli mövqe tutub və yeri gəldiyi üçün özünü müdafiə edir. Türkiyə müttəfiqlərinə qarşı mövqe tutmayıb, öz haqqını qoruyur.
- Bəzi mütəxəssislərin iddiasına görə, Türkiyə Ukraynadan çox Rusiyanın yanındadır. Ən azından belə görüntü var. Sizcə, Ukrayna-Rusiya savaşında Türkiyənin yeri və rolu nədən ibarətdir, hardadır?
- Türkiyənin yeri və rolu öz mənafeyinin müdafiəsindədir. Azərbaycanın mövqeyi də maraqlarının müdafiəsindədir. Burada iki mövqe ola bilər:
Birincisi, Türkiyə və Azərbaycan qollarını çırmalayır və deyirlər ki, “qurban olaq” Rusiyaya, Rusiya bizim dostumuz və müttəfiqimizdir, rədd olsun Ukrayna, onun mübarizəsi boş söhbətdir. Rusiya savaşda və tələblərində haqlıdır. Bu halda biz nə olardıq? Olardıq ədalətsiz, Abxaziya və Osetiyanın tayı.
İkincisi, biz qışqırırıq və deyirik ki, rədd olsun faişist Rusiyası, biz Ukraynanın tərəfindəyik. Belə desək, bu, bizim mənafeyimizə böyük ziyan gətirər. İqtisadi, siyasi, təhlükəsizlik baxımdan zərər verər.
Türkiyə üçün həm Rusiya, həm də Ukrayna ciddi tərəf müqabilidir. Hər iki xalqla onun böyük siyasi və iqtisadi bağları var. İqtisadiyyat sahəsində Rusiya ilə böyük işlər görürlər. Qaz, neft, nəqliyyat, turizm, atom stansiyası... Rusiya türk şirkətləri və kənd təsərrüfatı üçün böyük bazardır.
Digər tərəfdən, xəritəyə baxsaq görərik ki, Qara dənizin cənub sahili Türkiyə, şimal sahili Ukraynadır. Hələ mən tarixi və mədəni bağlardan danışmıram. İqtisadi bağlar çoxdur, sıx əlaqələr var. Məsələn, Türkiyənin müqaviləsi var ki, gələcəkdə türk hərbi sənayesi Ukrayna hərbi sənayesinin şəriki olsun. Yəni, həm də bazardır.
Ukraynadan 100 minlərlə turist Türkiyəyə gəlirdi, həm də pul gətirirdi. Üstəlik, Ukraynadan da taxıl alırdı. Bütün bunlar olduğu halda Türkiyə niyə “ya-ya da” mövqeyində dursun? Yəni ya Rusiya, ya da Ukrayna arasında seçim etsin? Türkiyə deyir ki, həm Rusiya, həm də Ukrayna. Çalışır barışdırsın, vastəçilik edir, tərəflərlə danışıqlar aparır. Bu, çox nəcib və faydalı mövqedir. Burada beynəlxalq hüquqa zidd, xain mövqe yoxdur. Sadəcə, çox bəsit düşünən insanlar istəyirlər ki, Türkiyə hökmən ya Rusiyanın, ya da Ukraynanın tərəfində olsun. Amma Türkiyə haqlı olaraq hər iki tərəfin mövqeyini nəzərə alır və sülh təklif edir. Deyir ki, indi vuruşursunuz, amma qüvvəniz tükəndikdən sonra dayanacaqsınız, onsuz da bütün müharibələr sonda dayanır. Türkiyə də deyir ki, indidən dayanın, böyük itkilərə yol verməyin. Bu, məntiqli və hörmətə layiq mövqedir.
- Hazırda Rusiya və Ukrayna arasında qanlı savaş davam edir. Siz müharibənin indiki mərhələsini necə qiymətləndirirsiniz?
- İndiki mərhələdə Rusiya canlı qüvvə və texnika sarıdan böyük üstünlüyə malikdir və hücumdadır. Ukrayna ordusu cəsarətlə döyüşür, amma Donbasdan addım-addım geri çəkilir. Qərb yeni texnika və silahları bilərəkdən və ya bilməyərəkdən Ukraynaya çox ləng çatdırır. Putinin iqtisadi məsələlər üzrə sabiq müşaviri isə deyir ki, Qərb bunu qəsdən edir, məqsədi həm Rusiyanın, həm də Ukraynanın gücdən düşməsini təmin etməkdir. Mən bunu deyə bilmərəm. Onu deyə bilərəm ki, Qərb öz mövqeyini kəskin dəyişib, Ukraynaya maliyyə, hərbi yardım edir, siyasi dəstək verir. Eləcə də Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edir. Və bütün bunları qaydalara uyğun həyata keçirir. Orada demokratiyadır. Məsələn, bir həftə əvvəl “Lend-liz haqqında” qanunu qəbul edərkən bir senator veto qoydu. Daha sonra təcili qərarları gündəliyə çıxarıb adi qayda da qəbul etməyə başladılar. Yəni Ukraynaya 40 milyard dollar yardımı adi qaydada səsvermədən keçirdilər. Orada qanun və reqlamentin əhəmiyyəti var.
Bütün bunlara baxmayaraq, Qərbin Ukraynaya hərbi yardımı istənilən sürətlə getmir. Bu səbəbdən Ukrayna addım-addım geri çəkilir.
- Geri çəkilmə hansı ana qədər davam edə bilər?
- Qərbdən silah-sursat gəlib çatacaq. Yəni müasir hücum silahları göndərəcəklər. Ukrayna zabitləri artıq bu silahlardan istifadə qaydalarını öyrənirlər. Ola bilsin, “Abram” tankları da verdilər. Yəni nə lazımdırsa, göndərirlər. Bir neçə aydan sonra Ukrayna ordusu əsasən NATO silahları ilə silahlanacaq. NATO silahı isə Rusiyanın köhnə silahından qat-qat səmərəli və keyfiyyətlidir. Bundan sonra Ukraynada səfərbərlik olacaq, ehtiyat qüvvələr hazılanacaq. Belə düşünmək olar ki, avqust və ya sentyabrda Ukrayna ordusu təşəbbüsü ələ götürərək işğal olunan torpaqları azad etməyə başlayacaq. Son nəticədə ədalətsiz müharibəyə başlayan hər zaman məğlub olur.
- Artıq müharibə dördüncü aya keçir. Bir çoxları ehtimal edirdi ki, bu savaş Rusiya daxilində etiraz dalğasını gücləndirəcək, Putinə qarşı böyük müxalifət formalaşdıracaq. Amma əks proses baş verdi və Putin cəmiyyətin daha böyük dəstəyini aldı. Sizcə, niyə?
- Rusiya cəmiyyəti zəifdir. Avtoritar hakimiyyət cəmiyyətə qalib gəlib. İfadə azadlığı yoxdur, cəza orqanları gücləndirilib və xalqın beynini zəhərləyiblər. Belə bir şəraitdə cəmiyyət doğru-dürüst fikirləşə bilmir.
Əslində müharibə uzandıqca və rus ordusu Kiyev ətrafından çəkildikcə Rusiyada hansısa dalğaların müşahidə ediləcəyi haqda fikirlər yanlış idi. Çünki rus cəmiyyəti əzilib, aldadılıb, mütəşəkkil deyil. Oradakı siyasi qüvvələrdən isə danışmağa dəyməz. Məsələn, kommunist ideologiyasına görə kapitalist müharibəsi cinayətdir. Amma Rusiya kommunistləri hamıdan qabaqda gedirlər. Yəni öz əqidələrinə, ədalətə xəyanət edirlər. Liberal Demokrat Partiyası isə Kremldən sadəqə alaraq təlxəklik edir. Rusiyada bir neçə nəfər sağlam şüurlu insan var, amma cəmiyyət onları qəbul etmir...
- Yaxın dövrdə ruslar Donbassı götürə biləcəkmi?
- Yox. Prinsipcə, götürə bilər, bəs sonra? Almanlar da gəlib Moskvaya çatmışdılar, Kiyevi götürmüşdülər, Somelenskini almışdılar və Leninqradı mühasirəyə salmışdılar. Sonra nə oldu? “Lend-liz haqqında” qanun və sovet xalqının qəhramanlığı öz işini gördü.
Mən əminəm ki, Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər. Əgər belə olmasaydı, dünya hadisələri ədalətsizliyə doğru gedərdi. Odur ki, Rusiya məğlub olacaq.
- Məğlub Rusiyanı nələr gözləyəcək?
- Heç nə. Geri çəkiləcək. Rusiya böyük dövlətdir. Bir dəqiqəyə “Rusiya dağılacaq, məhv olacaq”,- söhbəti yoxdur. Nüvə silahı, atom bombası var. Öz sərhədlərinə qayıdacaq. Ola bilsin ki, siyasətlərini yenidən qiymətləndirəcəklər. Unutmayın ki, Putin də əvvəlki Putin deyil, yaşa dolub, tam sağlam adama bənzəmir və yaş öz təsirini göstərir.
Y. QACAR
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 25-05-2022 11:08 | Bölmə: Müsahibə

Türkiyəni NATO məsələsində haqlı sayan politoloq deyir ki, Ukrayna ordusu avqust və ya sentyabrda təşəbbüsü ələ alıb işğaldakı torpaqlarını azad etməyə başlayacaq
Rusiyanın Ukraynaya hücumu Finlandiya və İsveçi NATO-ya daxil olmaq məcburiyyətində qoysa da, Türkiyə bu iki ölkənin alyansa qoşulmasına qarşı çıxır. Politoloq Zərdüşt Əlizadə NATO daxilində Türkiyənin yeritdiyi siyasət, Rusiya-Ukrayna müharibəsi və onun nəticələri, eləcə də Rusiyanın müharibədən sonra üzləşəcəyi vəziyyətindən danışıb.
Z. Əlizadə Reyting.az-a müsahibəsinə Türkiyənin Finlandiya və İsveçlə bağlı qərarını qiymətləndirməklə başlayıb:
- Mən, bu məsələyə Türkiyənin milli və dövlət maraqları bucağından baxıram. Burada Rusiya amili ötəri və ikinci dərəcəlidir. Türkiyənin əlinə fürsət düşüb ki, NATO ölkələrindən onun hüquq və təhlükəsizliyinə hörmətlə yanaşmalarını tələb etsin. Amma təsadüf elə gətirib ki, Rusiya da bundan uda bilər. Halbuki uduşu da bəlli deyil. Dərindən fikirləşəndə Finlandiya və İsveçin NATO-ya daxil olub-olmamasının Rusiyaya isti və ya soyuğu da yoxdur. Hər iki ölkə neytral dövlət ənənəsinə malikdir və Rusiyaya hücum edəsi deyillər.
Türkiyə dünənə qədər Qərb dövlətlərinə öz ağrılarını, dərd və qayğılarını deyirdi, amma bunu qulaqardına vururdular. Məsələn, deyirdi ki, kürd separatizmi Türkiyə dövləti üçün təhlükədir. Müttəfiqləri də bildirirdi ki, yox, əsas insan hüquqlarıdır.
Rəsmi Ankara NATO ölkələrinin diqqətinə çatdırırdı ki, biz müttəfiqik, ümumi maraqlarımız var, Türkiyəni elmi-texnoloji və hərbi inkişafdan kənarlaşdırmayın. Amma ona deyilirdi ki, yox, sən özünü yaxşı aparmırsan, sənə filan silahları vermirik, bu layihədən səni çıxarırıq və s.
Qısası, Türkiyəyə qarşı ədalətsiz mövqe tuturdular. Türkiyə isə susmaq məcburiyyətində qalırdı, çünki başqa atılacaq addım yox idi. İndisə Türkiyənin əlinə imkan və fürsət düşüb. NATO-nun genişlənib-genişlənməyəcəyi onun qərarından asılıdır. Türkiyə NATO üzvlərinə deyir ki, qardaşlar və müttəfiqlər, mənim xoş niyyət göstərməyimi, razılıq verməyimi istəyirsinizsə, olsun, amma siz də mənim istəklərimi nəzərə alın, hüquqlarımı tanıyın.
NATO təkcə hərbi alyans deyil, həm də üzv dövlətlərin maraqlarını qoruyur. Türkiyə də bildirir ki, əgər belədirsə, müttəfiqiniz Türkiyənin təhlükəsizliyinə təhdid yaranmasına niyə imkan verirsiniz, onun təhlükəsizliyinə problem yaradan təşkilatı niyə müdafiə edirsiniz? Və Türkiyənin müstəqil dövlət kimi inkişafına təkan verə biləcək hərbi əməkdaşlıqdan məntiqi əsas olmadan, saxta bəhanələrlə niyə imtina edirsiniz? Ankara deyir ki, siz yanlış mövqedən çəkilin, Türkiyənin hüquqlarını tanıyın, mən də sizin hüquqlarınıza hörmət edim.
- Zərdüşt bəy, NATO daxilində yaranan bu böhran nə ilə nəticələnə bilər?
- Hər şey tərəflərin mövqeyindən asılıdır. Əgər Türkiyə öz mövqeyində möhkəm dursa İsveç və Finlandiyanı NATO-ya qəbul etməyəcəklər. Çünki demokratik dünyada qanun elə qanundur. Əgər İsveç və Finlandiya NATO-ya üzv olmaq istəyirlərsə, Ankara ilə danışıqlar aparmalı, nəticədə PKK-nı terror təşkilatı kimi tanımalıdır.
İkincisi, PKK-nın Türkiyəyə qarşı bu ölkələrdə sərbəst fəaliyyət göstərməsinə imkan verməməlidirlər. Lazım gəlsə, bununla bağlı qanun qəbul olunmalıdır. Bu ölkələr NATO sıralarına qoşulsalar Türkiyə ilə müttəfiq dövlət olacaqlar. Deməli, bu ölkələr müttəfiq dövlətin təhlükəsizliyinə xələl gətirən insanlar və təşkilatlara fəaliyyət imkanı yaratmamalıdır. Türkiyə bunu deyir.
Rəsmi Ankara ABŞ-a söyləyir ki, sən saxta bəhanələrlə məni “F-35” layihəsindən çıxarmısan, halbuki bu, beynəlxalq layihə idi. Ya bizə “Patriot” verin, ya da “F-35”-də iştirakımıza imkan yaradın. Bu da ABŞ-ın hikkəsindən, “ağa nəzərəm, belə gəzərəm”,-yanaşmasından yaranan problemdir.
Türkiyənin ABŞ-dan tələbi belədir: əgər istəyirsənsə ki, İsveç və Finlandiya NATO-ya daxil olsun, bu halda səhv qərarından geri çəkil. Sən geri çəkilmirsənsə, mən öz ədalətli qərarımdan niyə geri çəkilməliyəm?
İndi bizdə bəzi adamlar var ki, onlarda nökərçilik sindromu güclüdür. Bu səbəbdən də deyirlər ki, “Türkiyə ABŞ-ın üzünə ağ olur, sözünə baxmır”.
Əzizim, ABŞ da dövlətdir, Türkiyə də dövlətdir. Eyni hüquqlara malikdirlər. Bu hüquqları tanımaq lazımdır.
Mənim qənaətimcə, Türkiyə ədalətli mövqe tutub və yeri gəldiyi üçün özünü müdafiə edir. Türkiyə müttəfiqlərinə qarşı mövqe tutmayıb, öz haqqını qoruyur.
- Bəzi mütəxəssislərin iddiasına görə, Türkiyə Ukraynadan çox Rusiyanın yanındadır. Ən azından belə görüntü var. Sizcə, Ukrayna-Rusiya savaşında Türkiyənin yeri və rolu nədən ibarətdir, hardadır?
- Türkiyənin yeri və rolu öz mənafeyinin müdafiəsindədir. Azərbaycanın mövqeyi də maraqlarının müdafiəsindədir. Burada iki mövqe ola bilər:
Birincisi, Türkiyə və Azərbaycan qollarını çırmalayır və deyirlər ki, “qurban olaq” Rusiyaya, Rusiya bizim dostumuz və müttəfiqimizdir, rədd olsun Ukrayna, onun mübarizəsi boş söhbətdir. Rusiya savaşda və tələblərində haqlıdır. Bu halda biz nə olardıq? Olardıq ədalətsiz, Abxaziya və Osetiyanın tayı.
İkincisi, biz qışqırırıq və deyirik ki, rədd olsun faişist Rusiyası, biz Ukraynanın tərəfindəyik. Belə desək, bu, bizim mənafeyimizə böyük ziyan gətirər. İqtisadi, siyasi, təhlükəsizlik baxımdan zərər verər.
Türkiyə üçün həm Rusiya, həm də Ukrayna ciddi tərəf müqabilidir. Hər iki xalqla onun böyük siyasi və iqtisadi bağları var. İqtisadiyyat sahəsində Rusiya ilə böyük işlər görürlər. Qaz, neft, nəqliyyat, turizm, atom stansiyası... Rusiya türk şirkətləri və kənd təsərrüfatı üçün böyük bazardır.
Digər tərəfdən, xəritəyə baxsaq görərik ki, Qara dənizin cənub sahili Türkiyə, şimal sahili Ukraynadır. Hələ mən tarixi və mədəni bağlardan danışmıram. İqtisadi bağlar çoxdur, sıx əlaqələr var. Məsələn, Türkiyənin müqaviləsi var ki, gələcəkdə türk hərbi sənayesi Ukrayna hərbi sənayesinin şəriki olsun. Yəni, həm də bazardır.
Ukraynadan 100 minlərlə turist Türkiyəyə gəlirdi, həm də pul gətirirdi. Üstəlik, Ukraynadan da taxıl alırdı. Bütün bunlar olduğu halda Türkiyə niyə “ya-ya da” mövqeyində dursun? Yəni ya Rusiya, ya da Ukrayna arasında seçim etsin? Türkiyə deyir ki, həm Rusiya, həm də Ukrayna. Çalışır barışdırsın, vastəçilik edir, tərəflərlə danışıqlar aparır. Bu, çox nəcib və faydalı mövqedir. Burada beynəlxalq hüquqa zidd, xain mövqe yoxdur. Sadəcə, çox bəsit düşünən insanlar istəyirlər ki, Türkiyə hökmən ya Rusiyanın, ya da Ukraynanın tərəfində olsun. Amma Türkiyə haqlı olaraq hər iki tərəfin mövqeyini nəzərə alır və sülh təklif edir. Deyir ki, indi vuruşursunuz, amma qüvvəniz tükəndikdən sonra dayanacaqsınız, onsuz da bütün müharibələr sonda dayanır. Türkiyə də deyir ki, indidən dayanın, böyük itkilərə yol verməyin. Bu, məntiqli və hörmətə layiq mövqedir.
- Hazırda Rusiya və Ukrayna arasında qanlı savaş davam edir. Siz müharibənin indiki mərhələsini necə qiymətləndirirsiniz?
- İndiki mərhələdə Rusiya canlı qüvvə və texnika sarıdan böyük üstünlüyə malikdir və hücumdadır. Ukrayna ordusu cəsarətlə döyüşür, amma Donbasdan addım-addım geri çəkilir. Qərb yeni texnika və silahları bilərəkdən və ya bilməyərəkdən Ukraynaya çox ləng çatdırır. Putinin iqtisadi məsələlər üzrə sabiq müşaviri isə deyir ki, Qərb bunu qəsdən edir, məqsədi həm Rusiyanın, həm də Ukraynanın gücdən düşməsini təmin etməkdir. Mən bunu deyə bilmərəm. Onu deyə bilərəm ki, Qərb öz mövqeyini kəskin dəyişib, Ukraynaya maliyyə, hərbi yardım edir, siyasi dəstək verir. Eləcə də Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edir. Və bütün bunları qaydalara uyğun həyata keçirir. Orada demokratiyadır. Məsələn, bir həftə əvvəl “Lend-liz haqqında” qanunu qəbul edərkən bir senator veto qoydu. Daha sonra təcili qərarları gündəliyə çıxarıb adi qayda da qəbul etməyə başladılar. Yəni Ukraynaya 40 milyard dollar yardımı adi qaydada səsvermədən keçirdilər. Orada qanun və reqlamentin əhəmiyyəti var.
Bütün bunlara baxmayaraq, Qərbin Ukraynaya hərbi yardımı istənilən sürətlə getmir. Bu səbəbdən Ukrayna addım-addım geri çəkilir.
- Geri çəkilmə hansı ana qədər davam edə bilər?
- Qərbdən silah-sursat gəlib çatacaq. Yəni müasir hücum silahları göndərəcəklər. Ukrayna zabitləri artıq bu silahlardan istifadə qaydalarını öyrənirlər. Ola bilsin, “Abram” tankları da verdilər. Yəni nə lazımdırsa, göndərirlər. Bir neçə aydan sonra Ukrayna ordusu əsasən NATO silahları ilə silahlanacaq. NATO silahı isə Rusiyanın köhnə silahından qat-qat səmərəli və keyfiyyətlidir. Bundan sonra Ukraynada səfərbərlik olacaq, ehtiyat qüvvələr hazılanacaq. Belə düşünmək olar ki, avqust və ya sentyabrda Ukrayna ordusu təşəbbüsü ələ götürərək işğal olunan torpaqları azad etməyə başlayacaq. Son nəticədə ədalətsiz müharibəyə başlayan hər zaman məğlub olur.
- Artıq müharibə dördüncü aya keçir. Bir çoxları ehtimal edirdi ki, bu savaş Rusiya daxilində etiraz dalğasını gücləndirəcək, Putinə qarşı böyük müxalifət formalaşdıracaq. Amma əks proses baş verdi və Putin cəmiyyətin daha böyük dəstəyini aldı. Sizcə, niyə?
- Rusiya cəmiyyəti zəifdir. Avtoritar hakimiyyət cəmiyyətə qalib gəlib. İfadə azadlığı yoxdur, cəza orqanları gücləndirilib və xalqın beynini zəhərləyiblər. Belə bir şəraitdə cəmiyyət doğru-dürüst fikirləşə bilmir.
Əslində müharibə uzandıqca və rus ordusu Kiyev ətrafından çəkildikcə Rusiyada hansısa dalğaların müşahidə ediləcəyi haqda fikirlər yanlış idi. Çünki rus cəmiyyəti əzilib, aldadılıb, mütəşəkkil deyil. Oradakı siyasi qüvvələrdən isə danışmağa dəyməz. Məsələn, kommunist ideologiyasına görə kapitalist müharibəsi cinayətdir. Amma Rusiya kommunistləri hamıdan qabaqda gedirlər. Yəni öz əqidələrinə, ədalətə xəyanət edirlər. Liberal Demokrat Partiyası isə Kremldən sadəqə alaraq təlxəklik edir. Rusiyada bir neçə nəfər sağlam şüurlu insan var, amma cəmiyyət onları qəbul etmir...
- Yaxın dövrdə ruslar Donbassı götürə biləcəkmi?
- Yox. Prinsipcə, götürə bilər, bəs sonra? Almanlar da gəlib Moskvaya çatmışdılar, Kiyevi götürmüşdülər, Somelenskini almışdılar və Leninqradı mühasirəyə salmışdılar. Sonra nə oldu? “Lend-liz haqqında” qanun və sovet xalqının qəhramanlığı öz işini gördü.
Mən əminəm ki, Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər. Əgər belə olmasaydı, dünya hadisələri ədalətsizliyə doğru gedərdi. Odur ki, Rusiya məğlub olacaq.
- Məğlub Rusiyanı nələr gözləyəcək?
- Heç nə. Geri çəkiləcək. Rusiya böyük dövlətdir. Bir dəqiqəyə “Rusiya dağılacaq, məhv olacaq”,- söhbəti yoxdur. Nüvə silahı, atom bombası var. Öz sərhədlərinə qayıdacaq. Ola bilsin ki, siyasətlərini yenidən qiymətləndirəcəklər. Unutmayın ki, Putin də əvvəlki Putin deyil, yaşa dolub, tam sağlam adama bənzəmir və yaş öz təsirini göstərir.
Y. QACAR
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
6-06-2022, 13:50
Politoloq: “Rusiyada etirazlar artacaq” - Müsahibə
27-05-2022, 13:03
Keçmiş səfir: “Zaman Ukraynanın dostu, Kremlin düşmənidir” - Müsahibə
26-05-2022, 20:43
Hərbi ekspert: “Rusiya texnokratları müharibəni uduzduqlarını başa düşürlər” - Müsahibə
25-05-2022, 16:16
Deputat: “Qərb Ukraynanı güzəştə məcbur edəcək” - Müsahibə
25-05-2022, 11:08
Zərdüşt Əlizadə: “Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər” - Müsahibə
21-05-2022, 16:12
Sabiq müdafiə naziri: “Ruslar üçün ideal variant payız və qış döyüşünə hazırlaşmaqdır” - Müsahibə
17-05-2022, 08:56
Etibar Məmmədov: “Yaxın zamanlarda Rusiyanın dağılma prosesi başlayacaq” - Müsahibə
4-05-2022, 10:42
Professor: “Türkiyənin hərbi bazalarının bir hissəsi Azərbaycanda yerləşdiriləcək” - Müsahibə
26-04-2022, 12:30
Qətlə yetirilmiş prezidentin oğlu: “Ruslara inanmayın!” - Müsahibə
20-04-2022, 15:33
Podolyak: “Kütləvi şəkildə qadınları zorlayan, uşaqları öldürən vəhşi sivilizasiya ilə müharibədəyik” - Müsahibə
20-04-2022, 11:22
Ad gününü qeyd edən şair: “Ədəbiyyat və sənət insanları təkləyib məğlub etmək sənətidir” - Müsahibə
18-04-2022, 16:52
İqor Jovkva: “Üçüncü variant son əsgərə və son ukraynalıya qədər döyüşməkdir” - Müsahibə
9-04-2022, 14:39
Xarkovun rəhbəri: “Düşmən nə Xarkov şəhəri, nə də bölgə ilə bağlı istəyindən əl çəkməyib” - Müsahibə
17-03-2022, 12:34
Ukrayna Təhlükəsizlik Şurasının katibi: “Biz dözəcəyik və mütləq qalib gələcəyik” - Müsahibə
31-12-2021, 08:53
Rauf Rəcəbov: “İctimai Televiziya etnik mədəniyyətlərin carçısı olmalıdır” - Müsahibə
25-11-2021, 14:32
Akademik: “İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə radiasiya təhlükəsizliyinin araşdırılması prioritet istiqamətlərindədir”
21-09-2021, 18:00
Türkiyə səfiri: “Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalanmalı və..."
15-09-2021, 09:33
Professor: “Yeni dünya düzəni yaranacaq” - Müsahibə
13-09-2021, 20:40
Ramin Bayramlının atası: "Dedim, nəyə görə istefa verdin?"
30-08-2021, 17:07
Vahid Əhmədov: “Koronavirus uzun müddət davam etsə dövlətlər sıradan çıxa bilər” - Müsahibə
23-08-2021, 16:57
Əli Əliyev: “Azərbaycanda vaksinasiya düzgün aparılmır” - Müsahibə
9-07-2021, 17:23
Deputat: “Qarabağ və Zəngəzur iqtisadi rayonları həm də siyasi əhəmiyyət daşıyır” - Müsahibə
21-06-2021, 11:32
İqbal Ağazadə: “Zəngəzur dəhlizinin açılacağına inanmıram” - Müsahibə
7-06-2021, 15:38
Soltan Məmmədov: “Ermənistanda müharibənin yeni reallığının nəticələrini anlamaqda çətinlik çəkirlər” - Müsahibə
5-06-2021, 19:46
Deputat: “Qərb Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı deyil” - Müsahibə
25-05-2021, 10:04
Yaqub Məmmədov: “Ermənistandakı seçkilərdən çox şey asılıdır” - Müsahibə
22-05-2021, 14:48
Əli Məsimli: “...bunun nəticələri 44 günlük müharibədən daha dəhşətli olacaq” - Müsahibə
15-05-2021, 13:23
Professor: “Ermənistan bəzi yerlərdə Azərbaycanın 3-5, hətta 10 kilometr ərazisini qəsb edib”
4-05-2021, 11:16
Tofiq Zülfüqarov: “İki super güc arasında siyasi gərginliklər bir qədər də artacaq” - Müsahibə
9-03-2021, 08:58
Mehman Əliyev: “Zəngilan-Kəlbəcər tərəfə baxdıqda görürük ki, burada sərhədlər...” - Müsahibə