21:03 / 07-12-2022
Sahibə Qafarova Türkmənistanda səfərdədir - Fotolar
20:44 / 07-12-2022
Xəzərin Azərbaycana aid hissəsində suiti cəsədləri aşkarlanıb
20:24 / 07-12-2022
Paşazadə Rusiyanın Patriarxı ilə görüşüb - Fotolar
19:36 / 07-12-2022
Bakıda ər arvadını öldürüb
19:31 / 07-12-2022
Azərbaycanda 67 nəfər koronavirusa yoluxub
19:14 / 07-12-2022
İlkin Süleymanovun məhkəməsi: "Zaur Baxşəliyev həmin məlumatları necə əldə edib?"
18:41 / 07-12-2022
Ceyhun Bayramov Fransanın yeni səfiri ilə müzakirə aparıb
18:33 / 07-12-2022
5 manatlıq gümüş yubiley pul nişanı tədavülə buraxılıb
18:23 / 07-12-2022
Azərbaycan-Türkiyə təlimləri Turana gedən yolun başlanğıcıdır
18:18 / 07-12-2022
İnvestisiya Holdinqin Müşahidə Şurasının növbəti iclası keçirilib
18:01 / 07-12-2022
Səməd Seyidov AŞPA-nın Büro iclasına qatılacaq
17:44 / 07-12-2022
Dövlətdən mənzil alacaq əlil şəxslərin və şəhid ailələrinin siyahısı genişləndirilib - Sərəncam
17:36 / 07-12-2022
“Milan” yeni qapıçı ilə anlaşıb
17:35 / 07-12-2022
Professor: “İranı beynəlxalq məhkəməyə verməli, rus hərbçilərini ərazilərimizdən çıxarmalıyıq”
17:21 / 07-12-2022
Reza Deqati: "Birləşən xalq bu zalım rejimə qalib gələcək" - Foto
17:10 / 07-12-2022
Mərkəzi Bank dolların sabaha olan rəsmi məzənnəsini açıqlayıb
17:02 / 07-12-2022
İşçi Qrupun təşəbbüsü ilə tədbir keçirilib - Foto
17:01 / 07-12-2022
Səfirdən Misir Qasımlı ilə Sübhan Quliyevin həbsi haqda açıqlama: "Biz məhkəmə işlərinə qarışa bilmirik"
16:56 / 07-12-2022
Rəsmi Moskvadan Almaniyada dövlət çevrilişinə reaksiya: "Bu ölkənin daxili işidir"
16:45 / 07-12-2022
Mərkəzi Bank: "Naxçıvanda filial açmaq istəyən bank olarsa, müraciətinə baxılacaq"
16:39 / 07-12-2022
Şəmkirdə ər 33 yaşlı arvadını öldürüb
16:28 / 07-12-2022
Rusiya XİN: “Ukrayna mövzusunda dialoqa hazırıq”
16:03 / 07-12-2022
Qarabağ Zəfəri bütün türk dünyasında qeyd olunur
15:43 / 07-12-2022
Azərbaycan Ordusunun Kəlbəcərdəki mövqeyi atəşə tutulub
15:40 / 07-12-2022
Qarabağdakı talanın qarşısı alınır - Deputat
22:37 / 02-12-2022
İlham Əliyev ailə üzvləri ilə Şəkidə: sakinlərlə söhbət və... - (Yenilənib) - Fotolar
23:41 / 02-12-2022
Beyləqanda bir ailənin 4 üzvü öldürülüb, digər ailə kənddən köçürülüb - Yenilənib
19:05 / 03-12-2022
Azərbaycanın rəsmi şəxsləri Xankəndiyə gedib - Video - Yenilənib
23:53 / 02-12-2022
Sülhməramlıların Azərbaycana qarşı təxribatları davam edir
12:16 / 05-12-2022
ABŞ-dakı “peyğəmbər”: 50-dən çox qadınla yaşayıb, həyat yoldaşları arasında 9 yaşı olanı da var
22:16 / 02-12-2022
Ərdoğan Elçin Əfəndiyevə mükafat verib
17:46 / 05-12-2022
Azərbaycan Laçın dəhlizində gömrük postu quracaq
11:12 / 04-12-2022
Azərbaycanın bəzi rayonlarına qar yağır - Fotolar
12:06 / 04-12-2022
DTX Naxçıvanda yeni əməliyyat keçirib, saxlanılanlar var
17:16 / 05-12-2022
Sərdar Cəlaloğlu: “Azərbaycanın digər nazirliklərinin nümayəndələri də Xankəndiyə daxil olacaq”
18:37 / 03-12-2022
Azərbaycan İrana nota verib
17:56 / 03-12-2022
SSRİ-nin süqutunda rolu olan qadın.... - Fotolar
Zərdüşt Əlizadə: “Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər” - Müsahibə
Tarix: 25-05-2022 11:08 | Bölmə: Müsahibə
Türkiyəni NATO məsələsində haqlı sayan politoloq deyir ki, Ukrayna ordusu avqust və ya sentyabrda təşəbbüsü ələ alıb işğaldakı torpaqlarını azad etməyə başlayacaq
Rusiyanın Ukraynaya hücumu Finlandiya və İsveçi NATO-ya daxil olmaq məcburiyyətində qoysa da, Türkiyə bu iki ölkənin alyansa qoşulmasına qarşı çıxır. Politoloq Zərdüşt Əlizadə NATO daxilində Türkiyənin yeritdiyi siyasət, Rusiya-Ukrayna müharibəsi və onun nəticələri, eləcə də Rusiyanın müharibədən sonra üzləşəcəyi vəziyyətindən danışıb.
Z. Əlizadə Reyting.az-a müsahibəsinə Türkiyənin Finlandiya və İsveçlə bağlı qərarını qiymətləndirməklə başlayıb:
- Mən, bu məsələyə Türkiyənin milli və dövlət maraqları bucağından baxıram. Burada Rusiya amili ötəri və ikinci dərəcəlidir. Türkiyənin əlinə fürsət düşüb ki, NATO ölkələrindən onun hüquq və təhlükəsizliyinə hörmətlə yanaşmalarını tələb etsin. Amma təsadüf elə gətirib ki, Rusiya da bundan uda bilər. Halbuki uduşu da bəlli deyil. Dərindən fikirləşəndə Finlandiya və İsveçin NATO-ya daxil olub-olmamasının Rusiyaya isti və ya soyuğu da yoxdur. Hər iki ölkə neytral dövlət ənənəsinə malikdir və Rusiyaya hücum edəsi deyillər.
Türkiyə dünənə qədər Qərb dövlətlərinə öz ağrılarını, dərd və qayğılarını deyirdi, amma bunu qulaqardına vururdular. Məsələn, deyirdi ki, kürd separatizmi Türkiyə dövləti üçün təhlükədir. Müttəfiqləri də bildirirdi ki, yox, əsas insan hüquqlarıdır.
Rəsmi Ankara NATO ölkələrinin diqqətinə çatdırırdı ki, biz müttəfiqik, ümumi maraqlarımız var, Türkiyəni elmi-texnoloji və hərbi inkişafdan kənarlaşdırmayın. Amma ona deyilirdi ki, yox, sən özünü yaxşı aparmırsan, sənə filan silahları vermirik, bu layihədən səni çıxarırıq və s.
Qısası, Türkiyəyə qarşı ədalətsiz mövqe tuturdular. Türkiyə isə susmaq məcburiyyətində qalırdı, çünki başqa atılacaq addım yox idi. İndisə Türkiyənin əlinə imkan və fürsət düşüb. NATO-nun genişlənib-genişlənməyəcəyi onun qərarından asılıdır. Türkiyə NATO üzvlərinə deyir ki, qardaşlar və müttəfiqlər, mənim xoş niyyət göstərməyimi, razılıq verməyimi istəyirsinizsə, olsun, amma siz də mənim istəklərimi nəzərə alın, hüquqlarımı tanıyın.
NATO təkcə hərbi alyans deyil, həm də üzv dövlətlərin maraqlarını qoruyur. Türkiyə də bildirir ki, əgər belədirsə, müttəfiqiniz Türkiyənin təhlükəsizliyinə təhdid yaranmasına niyə imkan verirsiniz, onun təhlükəsizliyinə problem yaradan təşkilatı niyə müdafiə edirsiniz? Və Türkiyənin müstəqil dövlət kimi inkişafına təkan verə biləcək hərbi əməkdaşlıqdan məntiqi əsas olmadan, saxta bəhanələrlə niyə imtina edirsiniz? Ankara deyir ki, siz yanlış mövqedən çəkilin, Türkiyənin hüquqlarını tanıyın, mən də sizin hüquqlarınıza hörmət edim.
- Zərdüşt bəy, NATO daxilində yaranan bu böhran nə ilə nəticələnə bilər?
- Hər şey tərəflərin mövqeyindən asılıdır. Əgər Türkiyə öz mövqeyində möhkəm dursa İsveç və Finlandiyanı NATO-ya qəbul etməyəcəklər. Çünki demokratik dünyada qanun elə qanundur. Əgər İsveç və Finlandiya NATO-ya üzv olmaq istəyirlərsə, Ankara ilə danışıqlar aparmalı, nəticədə PKK-nı terror təşkilatı kimi tanımalıdır.
İkincisi, PKK-nın Türkiyəyə qarşı bu ölkələrdə sərbəst fəaliyyət göstərməsinə imkan verməməlidirlər. Lazım gəlsə, bununla bağlı qanun qəbul olunmalıdır. Bu ölkələr NATO sıralarına qoşulsalar Türkiyə ilə müttəfiq dövlət olacaqlar. Deməli, bu ölkələr müttəfiq dövlətin təhlükəsizliyinə xələl gətirən insanlar və təşkilatlara fəaliyyət imkanı yaratmamalıdır. Türkiyə bunu deyir.
Rəsmi Ankara ABŞ-a söyləyir ki, sən saxta bəhanələrlə məni “F-35” layihəsindən çıxarmısan, halbuki bu, beynəlxalq layihə idi. Ya bizə “Patriot” verin, ya da “F-35”-də iştirakımıza imkan yaradın. Bu da ABŞ-ın hikkəsindən, “ağa nəzərəm, belə gəzərəm”,-yanaşmasından yaranan problemdir.
Türkiyənin ABŞ-dan tələbi belədir: əgər istəyirsənsə ki, İsveç və Finlandiya NATO-ya daxil olsun, bu halda səhv qərarından geri çəkil. Sən geri çəkilmirsənsə, mən öz ədalətli qərarımdan niyə geri çəkilməliyəm?
İndi bizdə bəzi adamlar var ki, onlarda nökərçilik sindromu güclüdür. Bu səbəbdən də deyirlər ki, “Türkiyə ABŞ-ın üzünə ağ olur, sözünə baxmır”.
Əzizim, ABŞ da dövlətdir, Türkiyə də dövlətdir. Eyni hüquqlara malikdirlər. Bu hüquqları tanımaq lazımdır.
Mənim qənaətimcə, Türkiyə ədalətli mövqe tutub və yeri gəldiyi üçün özünü müdafiə edir. Türkiyə müttəfiqlərinə qarşı mövqe tutmayıb, öz haqqını qoruyur.
- Bəzi mütəxəssislərin iddiasına görə, Türkiyə Ukraynadan çox Rusiyanın yanındadır. Ən azından belə görüntü var. Sizcə, Ukrayna-Rusiya savaşında Türkiyənin yeri və rolu nədən ibarətdir, hardadır?
- Türkiyənin yeri və rolu öz mənafeyinin müdafiəsindədir. Azərbaycanın mövqeyi də maraqlarının müdafiəsindədir. Burada iki mövqe ola bilər:
Birincisi, Türkiyə və Azərbaycan qollarını çırmalayır və deyirlər ki, “qurban olaq” Rusiyaya, Rusiya bizim dostumuz və müttəfiqimizdir, rədd olsun Ukrayna, onun mübarizəsi boş söhbətdir. Rusiya savaşda və tələblərində haqlıdır. Bu halda biz nə olardıq? Olardıq ədalətsiz, Abxaziya və Osetiyanın tayı.
İkincisi, biz qışqırırıq və deyirik ki, rədd olsun faişist Rusiyası, biz Ukraynanın tərəfindəyik. Belə desək, bu, bizim mənafeyimizə böyük ziyan gətirər. İqtisadi, siyasi, təhlükəsizlik baxımdan zərər verər.
Türkiyə üçün həm Rusiya, həm də Ukrayna ciddi tərəf müqabilidir. Hər iki xalqla onun böyük siyasi və iqtisadi bağları var. İqtisadiyyat sahəsində Rusiya ilə böyük işlər görürlər. Qaz, neft, nəqliyyat, turizm, atom stansiyası... Rusiya türk şirkətləri və kənd təsərrüfatı üçün böyük bazardır.
Digər tərəfdən, xəritəyə baxsaq görərik ki, Qara dənizin cənub sahili Türkiyə, şimal sahili Ukraynadır. Hələ mən tarixi və mədəni bağlardan danışmıram. İqtisadi bağlar çoxdur, sıx əlaqələr var. Məsələn, Türkiyənin müqaviləsi var ki, gələcəkdə türk hərbi sənayesi Ukrayna hərbi sənayesinin şəriki olsun. Yəni, həm də bazardır.
Ukraynadan 100 minlərlə turist Türkiyəyə gəlirdi, həm də pul gətirirdi. Üstəlik, Ukraynadan da taxıl alırdı. Bütün bunlar olduğu halda Türkiyə niyə “ya-ya da” mövqeyində dursun? Yəni ya Rusiya, ya da Ukrayna arasında seçim etsin? Türkiyə deyir ki, həm Rusiya, həm də Ukrayna. Çalışır barışdırsın, vastəçilik edir, tərəflərlə danışıqlar aparır. Bu, çox nəcib və faydalı mövqedir. Burada beynəlxalq hüquqa zidd, xain mövqe yoxdur. Sadəcə, çox bəsit düşünən insanlar istəyirlər ki, Türkiyə hökmən ya Rusiyanın, ya da Ukraynanın tərəfində olsun. Amma Türkiyə haqlı olaraq hər iki tərəfin mövqeyini nəzərə alır və sülh təklif edir. Deyir ki, indi vuruşursunuz, amma qüvvəniz tükəndikdən sonra dayanacaqsınız, onsuz da bütün müharibələr sonda dayanır. Türkiyə də deyir ki, indidən dayanın, böyük itkilərə yol verməyin. Bu, məntiqli və hörmətə layiq mövqedir.
- Hazırda Rusiya və Ukrayna arasında qanlı savaş davam edir. Siz müharibənin indiki mərhələsini necə qiymətləndirirsiniz?
- İndiki mərhələdə Rusiya canlı qüvvə və texnika sarıdan böyük üstünlüyə malikdir və hücumdadır. Ukrayna ordusu cəsarətlə döyüşür, amma Donbasdan addım-addım geri çəkilir. Qərb yeni texnika və silahları bilərəkdən və ya bilməyərəkdən Ukraynaya çox ləng çatdırır. Putinin iqtisadi məsələlər üzrə sabiq müşaviri isə deyir ki, Qərb bunu qəsdən edir, məqsədi həm Rusiyanın, həm də Ukraynanın gücdən düşməsini təmin etməkdir. Mən bunu deyə bilmərəm. Onu deyə bilərəm ki, Qərb öz mövqeyini kəskin dəyişib, Ukraynaya maliyyə, hərbi yardım edir, siyasi dəstək verir. Eləcə də Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edir. Və bütün bunları qaydalara uyğun həyata keçirir. Orada demokratiyadır. Məsələn, bir həftə əvvəl “Lend-liz haqqında” qanunu qəbul edərkən bir senator veto qoydu. Daha sonra təcili qərarları gündəliyə çıxarıb adi qayda da qəbul etməyə başladılar. Yəni Ukraynaya 40 milyard dollar yardımı adi qaydada səsvermədən keçirdilər. Orada qanun və reqlamentin əhəmiyyəti var.
Bütün bunlara baxmayaraq, Qərbin Ukraynaya hərbi yardımı istənilən sürətlə getmir. Bu səbəbdən Ukrayna addım-addım geri çəkilir.
- Geri çəkilmə hansı ana qədər davam edə bilər?
- Qərbdən silah-sursat gəlib çatacaq. Yəni müasir hücum silahları göndərəcəklər. Ukrayna zabitləri artıq bu silahlardan istifadə qaydalarını öyrənirlər. Ola bilsin, “Abram” tankları da verdilər. Yəni nə lazımdırsa, göndərirlər. Bir neçə aydan sonra Ukrayna ordusu əsasən NATO silahları ilə silahlanacaq. NATO silahı isə Rusiyanın köhnə silahından qat-qat səmərəli və keyfiyyətlidir. Bundan sonra Ukraynada səfərbərlik olacaq, ehtiyat qüvvələr hazılanacaq. Belə düşünmək olar ki, avqust və ya sentyabrda Ukrayna ordusu təşəbbüsü ələ götürərək işğal olunan torpaqları azad etməyə başlayacaq. Son nəticədə ədalətsiz müharibəyə başlayan hər zaman məğlub olur.
- Artıq müharibə dördüncü aya keçir. Bir çoxları ehtimal edirdi ki, bu savaş Rusiya daxilində etiraz dalğasını gücləndirəcək, Putinə qarşı böyük müxalifət formalaşdıracaq. Amma əks proses baş verdi və Putin cəmiyyətin daha böyük dəstəyini aldı. Sizcə, niyə?
- Rusiya cəmiyyəti zəifdir. Avtoritar hakimiyyət cəmiyyətə qalib gəlib. İfadə azadlığı yoxdur, cəza orqanları gücləndirilib və xalqın beynini zəhərləyiblər. Belə bir şəraitdə cəmiyyət doğru-dürüst fikirləşə bilmir.
Əslində müharibə uzandıqca və rus ordusu Kiyev ətrafından çəkildikcə Rusiyada hansısa dalğaların müşahidə ediləcəyi haqda fikirlər yanlış idi. Çünki rus cəmiyyəti əzilib, aldadılıb, mütəşəkkil deyil. Oradakı siyasi qüvvələrdən isə danışmağa dəyməz. Məsələn, kommunist ideologiyasına görə kapitalist müharibəsi cinayətdir. Amma Rusiya kommunistləri hamıdan qabaqda gedirlər. Yəni öz əqidələrinə, ədalətə xəyanət edirlər. Liberal Demokrat Partiyası isə Kremldən sadəqə alaraq təlxəklik edir. Rusiyada bir neçə nəfər sağlam şüurlu insan var, amma cəmiyyət onları qəbul etmir...
- Yaxın dövrdə ruslar Donbassı götürə biləcəkmi?
- Yox. Prinsipcə, götürə bilər, bəs sonra? Almanlar da gəlib Moskvaya çatmışdılar, Kiyevi götürmüşdülər, Somelenskini almışdılar və Leninqradı mühasirəyə salmışdılar. Sonra nə oldu? “Lend-liz haqqında” qanun və sovet xalqının qəhramanlığı öz işini gördü.
Mən əminəm ki, Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər. Əgər belə olmasaydı, dünya hadisələri ədalətsizliyə doğru gedərdi. Odur ki, Rusiya məğlub olacaq.
- Məğlub Rusiyanı nələr gözləyəcək?
- Heç nə. Geri çəkiləcək. Rusiya böyük dövlətdir. Bir dəqiqəyə “Rusiya dağılacaq, məhv olacaq”,- söhbəti yoxdur. Nüvə silahı, atom bombası var. Öz sərhədlərinə qayıdacaq. Ola bilsin ki, siyasətlərini yenidən qiymətləndirəcəklər. Unutmayın ki, Putin də əvvəlki Putin deyil, yaşa dolub, tam sağlam adama bənzəmir və yaş öz təsirini göstərir.
Y. QACAR
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 25-05-2022 11:08 | Bölmə: Müsahibə
Türkiyəni NATO məsələsində haqlı sayan politoloq deyir ki, Ukrayna ordusu avqust və ya sentyabrda təşəbbüsü ələ alıb işğaldakı torpaqlarını azad etməyə başlayacaq
Rusiyanın Ukraynaya hücumu Finlandiya və İsveçi NATO-ya daxil olmaq məcburiyyətində qoysa da, Türkiyə bu iki ölkənin alyansa qoşulmasına qarşı çıxır. Politoloq Zərdüşt Əlizadə NATO daxilində Türkiyənin yeritdiyi siyasət, Rusiya-Ukrayna müharibəsi və onun nəticələri, eləcə də Rusiyanın müharibədən sonra üzləşəcəyi vəziyyətindən danışıb.
Z. Əlizadə Reyting.az-a müsahibəsinə Türkiyənin Finlandiya və İsveçlə bağlı qərarını qiymətləndirməklə başlayıb:
- Mən, bu məsələyə Türkiyənin milli və dövlət maraqları bucağından baxıram. Burada Rusiya amili ötəri və ikinci dərəcəlidir. Türkiyənin əlinə fürsət düşüb ki, NATO ölkələrindən onun hüquq və təhlükəsizliyinə hörmətlə yanaşmalarını tələb etsin. Amma təsadüf elə gətirib ki, Rusiya da bundan uda bilər. Halbuki uduşu da bəlli deyil. Dərindən fikirləşəndə Finlandiya və İsveçin NATO-ya daxil olub-olmamasının Rusiyaya isti və ya soyuğu da yoxdur. Hər iki ölkə neytral dövlət ənənəsinə malikdir və Rusiyaya hücum edəsi deyillər.
Türkiyə dünənə qədər Qərb dövlətlərinə öz ağrılarını, dərd və qayğılarını deyirdi, amma bunu qulaqardına vururdular. Məsələn, deyirdi ki, kürd separatizmi Türkiyə dövləti üçün təhlükədir. Müttəfiqləri də bildirirdi ki, yox, əsas insan hüquqlarıdır.
Rəsmi Ankara NATO ölkələrinin diqqətinə çatdırırdı ki, biz müttəfiqik, ümumi maraqlarımız var, Türkiyəni elmi-texnoloji və hərbi inkişafdan kənarlaşdırmayın. Amma ona deyilirdi ki, yox, sən özünü yaxşı aparmırsan, sənə filan silahları vermirik, bu layihədən səni çıxarırıq və s.
Qısası, Türkiyəyə qarşı ədalətsiz mövqe tuturdular. Türkiyə isə susmaq məcburiyyətində qalırdı, çünki başqa atılacaq addım yox idi. İndisə Türkiyənin əlinə imkan və fürsət düşüb. NATO-nun genişlənib-genişlənməyəcəyi onun qərarından asılıdır. Türkiyə NATO üzvlərinə deyir ki, qardaşlar və müttəfiqlər, mənim xoş niyyət göstərməyimi, razılıq verməyimi istəyirsinizsə, olsun, amma siz də mənim istəklərimi nəzərə alın, hüquqlarımı tanıyın.
NATO təkcə hərbi alyans deyil, həm də üzv dövlətlərin maraqlarını qoruyur. Türkiyə də bildirir ki, əgər belədirsə, müttəfiqiniz Türkiyənin təhlükəsizliyinə təhdid yaranmasına niyə imkan verirsiniz, onun təhlükəsizliyinə problem yaradan təşkilatı niyə müdafiə edirsiniz? Və Türkiyənin müstəqil dövlət kimi inkişafına təkan verə biləcək hərbi əməkdaşlıqdan məntiqi əsas olmadan, saxta bəhanələrlə niyə imtina edirsiniz? Ankara deyir ki, siz yanlış mövqedən çəkilin, Türkiyənin hüquqlarını tanıyın, mən də sizin hüquqlarınıza hörmət edim.
- Zərdüşt bəy, NATO daxilində yaranan bu böhran nə ilə nəticələnə bilər?
- Hər şey tərəflərin mövqeyindən asılıdır. Əgər Türkiyə öz mövqeyində möhkəm dursa İsveç və Finlandiyanı NATO-ya qəbul etməyəcəklər. Çünki demokratik dünyada qanun elə qanundur. Əgər İsveç və Finlandiya NATO-ya üzv olmaq istəyirlərsə, Ankara ilə danışıqlar aparmalı, nəticədə PKK-nı terror təşkilatı kimi tanımalıdır.
İkincisi, PKK-nın Türkiyəyə qarşı bu ölkələrdə sərbəst fəaliyyət göstərməsinə imkan verməməlidirlər. Lazım gəlsə, bununla bağlı qanun qəbul olunmalıdır. Bu ölkələr NATO sıralarına qoşulsalar Türkiyə ilə müttəfiq dövlət olacaqlar. Deməli, bu ölkələr müttəfiq dövlətin təhlükəsizliyinə xələl gətirən insanlar və təşkilatlara fəaliyyət imkanı yaratmamalıdır. Türkiyə bunu deyir.
Rəsmi Ankara ABŞ-a söyləyir ki, sən saxta bəhanələrlə məni “F-35” layihəsindən çıxarmısan, halbuki bu, beynəlxalq layihə idi. Ya bizə “Patriot” verin, ya da “F-35”-də iştirakımıza imkan yaradın. Bu da ABŞ-ın hikkəsindən, “ağa nəzərəm, belə gəzərəm”,-yanaşmasından yaranan problemdir.
Türkiyənin ABŞ-dan tələbi belədir: əgər istəyirsənsə ki, İsveç və Finlandiya NATO-ya daxil olsun, bu halda səhv qərarından geri çəkil. Sən geri çəkilmirsənsə, mən öz ədalətli qərarımdan niyə geri çəkilməliyəm?
İndi bizdə bəzi adamlar var ki, onlarda nökərçilik sindromu güclüdür. Bu səbəbdən də deyirlər ki, “Türkiyə ABŞ-ın üzünə ağ olur, sözünə baxmır”.
Əzizim, ABŞ da dövlətdir, Türkiyə də dövlətdir. Eyni hüquqlara malikdirlər. Bu hüquqları tanımaq lazımdır.
Mənim qənaətimcə, Türkiyə ədalətli mövqe tutub və yeri gəldiyi üçün özünü müdafiə edir. Türkiyə müttəfiqlərinə qarşı mövqe tutmayıb, öz haqqını qoruyur.
- Bəzi mütəxəssislərin iddiasına görə, Türkiyə Ukraynadan çox Rusiyanın yanındadır. Ən azından belə görüntü var. Sizcə, Ukrayna-Rusiya savaşında Türkiyənin yeri və rolu nədən ibarətdir, hardadır?
- Türkiyənin yeri və rolu öz mənafeyinin müdafiəsindədir. Azərbaycanın mövqeyi də maraqlarının müdafiəsindədir. Burada iki mövqe ola bilər:
Birincisi, Türkiyə və Azərbaycan qollarını çırmalayır və deyirlər ki, “qurban olaq” Rusiyaya, Rusiya bizim dostumuz və müttəfiqimizdir, rədd olsun Ukrayna, onun mübarizəsi boş söhbətdir. Rusiya savaşda və tələblərində haqlıdır. Bu halda biz nə olardıq? Olardıq ədalətsiz, Abxaziya və Osetiyanın tayı.
İkincisi, biz qışqırırıq və deyirik ki, rədd olsun faişist Rusiyası, biz Ukraynanın tərəfindəyik. Belə desək, bu, bizim mənafeyimizə böyük ziyan gətirər. İqtisadi, siyasi, təhlükəsizlik baxımdan zərər verər.
Türkiyə üçün həm Rusiya, həm də Ukrayna ciddi tərəf müqabilidir. Hər iki xalqla onun böyük siyasi və iqtisadi bağları var. İqtisadiyyat sahəsində Rusiya ilə böyük işlər görürlər. Qaz, neft, nəqliyyat, turizm, atom stansiyası... Rusiya türk şirkətləri və kənd təsərrüfatı üçün böyük bazardır.
Digər tərəfdən, xəritəyə baxsaq görərik ki, Qara dənizin cənub sahili Türkiyə, şimal sahili Ukraynadır. Hələ mən tarixi və mədəni bağlardan danışmıram. İqtisadi bağlar çoxdur, sıx əlaqələr var. Məsələn, Türkiyənin müqaviləsi var ki, gələcəkdə türk hərbi sənayesi Ukrayna hərbi sənayesinin şəriki olsun. Yəni, həm də bazardır.
Ukraynadan 100 minlərlə turist Türkiyəyə gəlirdi, həm də pul gətirirdi. Üstəlik, Ukraynadan da taxıl alırdı. Bütün bunlar olduğu halda Türkiyə niyə “ya-ya da” mövqeyində dursun? Yəni ya Rusiya, ya da Ukrayna arasında seçim etsin? Türkiyə deyir ki, həm Rusiya, həm də Ukrayna. Çalışır barışdırsın, vastəçilik edir, tərəflərlə danışıqlar aparır. Bu, çox nəcib və faydalı mövqedir. Burada beynəlxalq hüquqa zidd, xain mövqe yoxdur. Sadəcə, çox bəsit düşünən insanlar istəyirlər ki, Türkiyə hökmən ya Rusiyanın, ya da Ukraynanın tərəfində olsun. Amma Türkiyə haqlı olaraq hər iki tərəfin mövqeyini nəzərə alır və sülh təklif edir. Deyir ki, indi vuruşursunuz, amma qüvvəniz tükəndikdən sonra dayanacaqsınız, onsuz da bütün müharibələr sonda dayanır. Türkiyə də deyir ki, indidən dayanın, böyük itkilərə yol verməyin. Bu, məntiqli və hörmətə layiq mövqedir.
- Hazırda Rusiya və Ukrayna arasında qanlı savaş davam edir. Siz müharibənin indiki mərhələsini necə qiymətləndirirsiniz?
- İndiki mərhələdə Rusiya canlı qüvvə və texnika sarıdan böyük üstünlüyə malikdir və hücumdadır. Ukrayna ordusu cəsarətlə döyüşür, amma Donbasdan addım-addım geri çəkilir. Qərb yeni texnika və silahları bilərəkdən və ya bilməyərəkdən Ukraynaya çox ləng çatdırır. Putinin iqtisadi məsələlər üzrə sabiq müşaviri isə deyir ki, Qərb bunu qəsdən edir, məqsədi həm Rusiyanın, həm də Ukraynanın gücdən düşməsini təmin etməkdir. Mən bunu deyə bilmərəm. Onu deyə bilərəm ki, Qərb öz mövqeyini kəskin dəyişib, Ukraynaya maliyyə, hərbi yardım edir, siyasi dəstək verir. Eləcə də Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edir. Və bütün bunları qaydalara uyğun həyata keçirir. Orada demokratiyadır. Məsələn, bir həftə əvvəl “Lend-liz haqqında” qanunu qəbul edərkən bir senator veto qoydu. Daha sonra təcili qərarları gündəliyə çıxarıb adi qayda da qəbul etməyə başladılar. Yəni Ukraynaya 40 milyard dollar yardımı adi qaydada səsvermədən keçirdilər. Orada qanun və reqlamentin əhəmiyyəti var.
Bütün bunlara baxmayaraq, Qərbin Ukraynaya hərbi yardımı istənilən sürətlə getmir. Bu səbəbdən Ukrayna addım-addım geri çəkilir.
- Geri çəkilmə hansı ana qədər davam edə bilər?
- Qərbdən silah-sursat gəlib çatacaq. Yəni müasir hücum silahları göndərəcəklər. Ukrayna zabitləri artıq bu silahlardan istifadə qaydalarını öyrənirlər. Ola bilsin, “Abram” tankları da verdilər. Yəni nə lazımdırsa, göndərirlər. Bir neçə aydan sonra Ukrayna ordusu əsasən NATO silahları ilə silahlanacaq. NATO silahı isə Rusiyanın köhnə silahından qat-qat səmərəli və keyfiyyətlidir. Bundan sonra Ukraynada səfərbərlik olacaq, ehtiyat qüvvələr hazılanacaq. Belə düşünmək olar ki, avqust və ya sentyabrda Ukrayna ordusu təşəbbüsü ələ götürərək işğal olunan torpaqları azad etməyə başlayacaq. Son nəticədə ədalətsiz müharibəyə başlayan hər zaman məğlub olur.
- Artıq müharibə dördüncü aya keçir. Bir çoxları ehtimal edirdi ki, bu savaş Rusiya daxilində etiraz dalğasını gücləndirəcək, Putinə qarşı böyük müxalifət formalaşdıracaq. Amma əks proses baş verdi və Putin cəmiyyətin daha böyük dəstəyini aldı. Sizcə, niyə?
- Rusiya cəmiyyəti zəifdir. Avtoritar hakimiyyət cəmiyyətə qalib gəlib. İfadə azadlığı yoxdur, cəza orqanları gücləndirilib və xalqın beynini zəhərləyiblər. Belə bir şəraitdə cəmiyyət doğru-dürüst fikirləşə bilmir.
Əslində müharibə uzandıqca və rus ordusu Kiyev ətrafından çəkildikcə Rusiyada hansısa dalğaların müşahidə ediləcəyi haqda fikirlər yanlış idi. Çünki rus cəmiyyəti əzilib, aldadılıb, mütəşəkkil deyil. Oradakı siyasi qüvvələrdən isə danışmağa dəyməz. Məsələn, kommunist ideologiyasına görə kapitalist müharibəsi cinayətdir. Amma Rusiya kommunistləri hamıdan qabaqda gedirlər. Yəni öz əqidələrinə, ədalətə xəyanət edirlər. Liberal Demokrat Partiyası isə Kremldən sadəqə alaraq təlxəklik edir. Rusiyada bir neçə nəfər sağlam şüurlu insan var, amma cəmiyyət onları qəbul etmir...
- Yaxın dövrdə ruslar Donbassı götürə biləcəkmi?
- Yox. Prinsipcə, götürə bilər, bəs sonra? Almanlar da gəlib Moskvaya çatmışdılar, Kiyevi götürmüşdülər, Somelenskini almışdılar və Leninqradı mühasirəyə salmışdılar. Sonra nə oldu? “Lend-liz haqqında” qanun və sovet xalqının qəhramanlığı öz işini gördü.
Mən əminəm ki, Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər. Əgər belə olmasaydı, dünya hadisələri ədalətsizliyə doğru gedərdi. Odur ki, Rusiya məğlub olacaq.
- Məğlub Rusiyanı nələr gözləyəcək?
- Heç nə. Geri çəkiləcək. Rusiya böyük dövlətdir. Bir dəqiqəyə “Rusiya dağılacaq, məhv olacaq”,- söhbəti yoxdur. Nüvə silahı, atom bombası var. Öz sərhədlərinə qayıdacaq. Ola bilsin ki, siyasətlərini yenidən qiymətləndirəcəklər. Unutmayın ki, Putin də əvvəlki Putin deyil, yaşa dolub, tam sağlam adama bənzəmir və yaş öz təsirini göstərir.
Y. QACAR
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
9-10-2022, 14:22
Sülhəddin Əkbər: “İran yalnız Zəngəzur dəhlizinin açılacağından qorxmur” - Müsahibə
29-09-2022, 20:29
Elxan Qarayev: “Rusiyada hərbi səfərbərliyə cəlb olunan azərbaycanlılar kontrakt tələb etməlidir” - Müsahibə
21-09-2022, 14:06
Sərdar Cəlaloğlu: “Hər dəqiqə Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi başlaya bilər” - Müsahibə
3-07-2022, 13:50
Deputat: “Məmur sahibkarlığından qaynaqlanan inhisarçılıq əhaliyə böyük ziyan vurur” - Müsahibə
6-06-2022, 13:50
Politoloq: “Rusiyada etirazlar artacaq” - Müsahibə
27-05-2022, 13:03
Keçmiş səfir: “Zaman Ukraynanın dostu, Kremlin düşmənidir” - Müsahibə
26-05-2022, 20:43
Hərbi ekspert: “Rusiya texnokratları müharibəni uduzduqlarını başa düşürlər” - Müsahibə
25-05-2022, 16:16
Deputat: “Qərb Ukraynanı güzəştə məcbur edəcək” - Müsahibə
25-05-2022, 11:08
Zərdüşt Əlizadə: “Rusiyanı bu müharibədə məğlub edəcəklər” - Müsahibə
21-05-2022, 16:12
Sabiq müdafiə naziri: “Ruslar üçün ideal variant payız və qış döyüşünə hazırlaşmaqdır” - Müsahibə
17-05-2022, 08:56
Etibar Məmmədov: “Yaxın zamanlarda Rusiyanın dağılma prosesi başlayacaq” - Müsahibə
4-05-2022, 10:42
Professor: “Türkiyənin hərbi bazalarının bir hissəsi Azərbaycanda yerləşdiriləcək” - Müsahibə
26-04-2022, 12:30
Qətlə yetirilmiş prezidentin oğlu: “Ruslara inanmayın!” - Müsahibə
20-04-2022, 15:33
Podolyak: “Kütləvi şəkildə qadınları zorlayan, uşaqları öldürən vəhşi sivilizasiya ilə müharibədəyik” - Müsahibə
20-04-2022, 11:22
Ad gününü qeyd edən şair: “Ədəbiyyat və sənət insanları təkləyib məğlub etmək sənətidir” - Müsahibə
18-04-2022, 16:52
İqor Jovkva: “Üçüncü variant son əsgərə və son ukraynalıya qədər döyüşməkdir” - Müsahibə
9-04-2022, 14:39
Xarkovun rəhbəri: “Düşmən nə Xarkov şəhəri, nə də bölgə ilə bağlı istəyindən əl çəkməyib” - Müsahibə
17-03-2022, 12:34
Ukrayna Təhlükəsizlik Şurasının katibi: “Biz dözəcəyik və mütləq qalib gələcəyik” - Müsahibə
31-12-2021, 08:53
Rauf Rəcəbov: “İctimai Televiziya etnik mədəniyyətlərin carçısı olmalıdır” - Müsahibə
25-11-2021, 14:32
Akademik: “İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə radiasiya təhlükəsizliyinin araşdırılması prioritet istiqamətlərindədir”
21-09-2021, 18:00
Türkiyə səfiri: “Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalanmalı və..."
15-09-2021, 09:33
Professor: “Yeni dünya düzəni yaranacaq” - Müsahibə
13-09-2021, 20:40
Ramin Bayramlının atası: "Dedim, nəyə görə istefa verdin?"
30-08-2021, 17:07
Vahid Əhmədov: “Koronavirus uzun müddət davam etsə dövlətlər sıradan çıxa bilər” - Müsahibə
23-08-2021, 16:57
Əli Əliyev: “Azərbaycanda vaksinasiya düzgün aparılmır” - Müsahibə
9-07-2021, 17:23
Deputat: “Qarabağ və Zəngəzur iqtisadi rayonları həm də siyasi əhəmiyyət daşıyır” - Müsahibə
21-06-2021, 11:32
İqbal Ağazadə: “Zəngəzur dəhlizinin açılacağına inanmıram” - Müsahibə
Qabil Hüseynli deyir ki, sülhməramlılar Qarabağda həddini aşır və Ukraynadan sonra Rusiyanın məğlubiyyəti ilə bağlı qərar Cənubi Qafqazda verilə bilər
Keçmiş nazir: “Ukrayna ilə savaş bir dövlət kimi Rusiyanın imicinə ağır zərbə vurub. Bunun siyasi hesabını kimsə verməlidir”
Qüdrət Həsənquliyev: "Müasir Rusiya dövləti istənilən vaxt sözünün və imzasının arxasından çox asanlıqla qaça bilir"
Rasim Musabəyov: “Rusiya və İranın Azərbaycana qarşı iddiaları var. Amma Azərbaycan o iddiaları rədd edir”
Bahalaşmanın hələ davam edəcəyini deyən deputat bazarda azad rəqabəti təmin etmək üçün Rəqabət Məcəlləsinin qəbulunu vacib sayır
