11:32 / 27-06-2025
Nazirlik və dövlət komitəsi vətəndaşlara müraciət edib
09:33 / 27-06-2025
Qaxda zəlzələ olub
00:25 / 27-06-2025
"Azərbaycanfilm"in ərazisindəki yanğın söndürülüb - (Yenilənib)
00:02 / 27-06-2025
Emil Mehtiyev idarə rəisi təyin olunub
18:04 / 26-06-2025
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
16:30 / 26-06-2025
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
16:17 / 26-06-2025
Azərbaycanı gülüstana çevirənlər! - Zahid Oruc yazır
13:15 / 26-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:14 / 26-06-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında telefon danışığı olub
11:02 / 26-06-2025
Kəlbəcərdə yük maşını çaya aşıb, sürücü ölüb
10:29 / 26-06-2025
Prezident Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə paylaşım edib
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
08:51 / 26-06-2025
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
00:00 / 26-06-2025
Bu gün Silahlı Qüvvələri Günüdür
22:36 / 25-06-2025
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
21:49 / 25-06-2025
Tovuzda kütləvi zəhərlənmə olub - Yenilənib
19:56 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov İranın yeni səfirini qəbul edib
18:04 / 25-06-2025
Ordu günü Bakı, Gəncə, Xankəndi və Laçında yürüş olacaq
18:00 / 25-06-2025
Beynəlxalq axtarışa verilmiş şəxsi Rusiyaya təhvil verilib
17:49 / 25-06-2025
Ter-Petrosyan II Qareginlə siyasi vəziyyəti müzakirə edib
17:44 / 25-06-2025
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
17:27 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov Sudanın yeni səfiri ilə görüşüb
17:02 / 25-06-2025
Trampla Zelenski Niderlandda görüşüblər
16:56 / 25-06-2025
Qırğızıstanda parno saytlara giriş bloklanıb
16:45 / 25-06-2025
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
16:39 / 25-06-2025
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
16:20 / 25-06-2025
Səkkiz rayona prokuror təyin edilib - Yenilənib
15:59 / 25-06-2025
Kansler: Rusiya Avropanın sülh və siyasi nizamını təhdid edir
15:40 / 25-06-2025
“Pasportlar haqqında” qanun dəyişib
15:35 / 25-06-2025
Tramp Haaqada Zelenski ilə görüşəcək
14:57 / 22-06-2025

19:12 / 23-06-2025

09:25 / 26-06-2025

10:14 / 24-06-2025

14:55 / 25-06-2025

07:09 / 24-06-2025

00:39 / 25-06-2025

08:27 / 25-06-2025

19:40 / 24-06-2025

23:45 / 23-06-2025

Ədəbiyyatın əyri güzgüsü - Firuz Mustafa yazır
Tarix: 15-09-2020 22:21 | Bölmə: Firuz MUSTAFA

(666+3 kəlməlik ərazi)
Bu, bəlkə də ən çox bizim camaata (istəmirəm ki, xalq, yaxud millət yazım) xas olan bir cəhətdir. Məsələn, qonşu elə bilir ki, onun bütün bədbəxtliyinin baiskarı öz qonşusudur.
Siyasətçilərimizə elə gəlir ki, onların birinci düşməni elə eyni bir düşərgəni paylaşdıqları partiya və onun rəhbərləri, tərəfdarlarıdır.
Alimlərimiz belə zənn edir ki, onların əsərlərinin dünyaya səs salmasına öz yaxın alim dostları mane olur.
Müğənnilərimiz belə hesab edir ki, onların istedadının qabağına diyirlənən ən böyük kötük elə onların öz yaxın həmkarlarıdır.
Yox, mən düşünmürəm ki, bu, hamıya xas olan keyfiyyətdir. Və elə bu səbəbdən də məcburam ki, adları yuxarıda sadalanan sənət, peşə sahiblərinin dediyimiz məziyyətlərini səciyyələndirərkən əvvələ bir “bəzi”, “bir çox” sözlərini əlavə edim.
Bəli, camaatımızın bəzi, bir çox nümayəndələri öz bədbəxtliklərinin əsl səbəbkarını nədənsə uzaq-uzaq ölkələrdə yox, elə öz qonum-qonşuları, dost-tanışları arasında axtarırlar.
Elə qələm əhlimiz də bu cür düşünür; onların, necə deyərlər, bir çoxu öz düşmənlərini “özününkülərin” arasında axtarır.
Amma arada bir balaca fərq də müşahidə olunur. O fərq də ondan ibarətdir ki, əhli-qələm digər sənət və peşə sahiblərindən fərqli olaraq düşmənlərini təkcə öz müasirləri və qonşuları arasında yox, bəzən bir az uzaqda, bəzən də keçmişdə axtarmağı xoşlayır. Hətta, gələcəyə də baş vuranlar var; zira o günləri bir şair ətrafındakıları inandırmağa çalışırdı ki, dünənki istedadların evini filankəs yıxırdısa, bu günkü istedadları onun övladı məhv edir və guya ki, sabahkı istedadları da həmin övladın sabah irəli gedəcək övladı məhv edəcək. Belə çıxır ki, bizdə istedadları məhv etməyin yolları barədə xüsusi metod hazırlanıb.
Mən fatalist deyiləm. Məndə heç Nostradamus və Vanqa istedadından da bir zərrə yoxdur. Sabah nə olacağı barədə heç nə deyə bilmərəm.
Amma bu günün bəzi hadisələrini və adamlarını görürəm və məəttəl qalıram. Öz-özümə deyirəm ki, ilahi, sən bu bəzi bəndələrinə ağıl versəydin heç də pis olmazdı. Əslində Allah hamıya ağıl verib, sadəcə o ağıldan necə istifadə etmək haqda təlimat verməyi məsləhət bilməyib; biz yuxarının işinə qarışa bilmərik ki.
Sözümün canı var: indi “gündəm” deyilən bir şey dəbə düşüb və həmin o gündəm deyilən şeydə qalmaq üçün bəziləri və bir çoxları min bir oyundan çıxırlar. Və bu oyunda təkcə qonum-qonşu yox, hətta, bəzi ailələrin üzvləri belə, gündəmi zəbt etmək üçün dəridən-qabıqdan çıxırlar; ər arvadını, arvad da ərini nələrdəsə suçlayır.
Amma bu söyüşün radiusu bəzən o qədər genişlənir ki, məsələ az qala, bəzi alimlər demiş, qlobal mahiyyət kəsb edir.
Mənim başqa sənət sahibləri ilə bir işim yoxdur. Öz işləridir.
Sözüm yazı-pozuya iddialı olanlar haqqındadır. Yox, heç onlara da qətiyyən ağıl, tövsiyə, məsləhət vermək fikrində deyiləm. Sadəcə, məqsədim bəzi mətləbləri xatırlatmaqdır. Bir-bir deyim.
İndi az qala ədəbiyyatımızın, mədəniyyətimizin tarixində öz yeri olan, gözədəyən, nəzərəçarpan simaların hamısı “bütün cəbhə boyu” sürəkli atəşə məruz qalmaqdadır.
“Arqumentlər” müxtəlifdir: Nizami, Xaqanı, Məhsəti niyə farsca yazıb? Şah İsmayıl Xətai, Cahan Şah Həqiqi niyə hökmdar olub? Abbasqulu Ağa Bakıxanov niyə dinə inanıb? Mirzə Fətəli Axundov niyə ateist olub? Mirzə Cəlil və Mirzə Ələkbər nə üçün yalnız satirik əsərlər yazıb, bəyəm bu xalqın yaxşı cəhəti olmayıb? Cavid və Hadi nə üçün romantik ruhlu əsərlər yazıblar, bəyəm bu xalqın bir naqis cəhəti olmayıb? Nə üçün Səməd Vurğun “Leninin kitabı”, Bəxtiyar Vahabzadə “Leninlə söhbət” adlı poemalar yazıb? Hələ Lenini qoyaq bir kənara, nəyə görə Üzeyir bəy “Stalin” kontatası, Müşfiq “Stalin” poeması yazıb? 37-ci ildə yetkinlik yaşı çatmış şair və yazıçıların bir çoxu güllələndiyi halda, niyə digər bir qismi o qovğalardan sağ-salamat çıxıb?
Sonra.
Biri deyir ki, niyə bizdə realist ədəbiyyat inkişaf etmir, bir başqası isə haray-həşir qoparır ki, bizdə postmodernizmi (və təbii ki, postmodernistləri) gözümçıxdıya salıblar.
Təbii ki, başqa cür zadlar da var. Bir qism hər yerdə hər şeyin çox gözəl olduğunu, başqa qism isə hər şeyin hər yerdə pis olduğunu söyləyir.
Mən bir zad demirəm. Heç də hamı eyni cür düşünməli deyil. Amma düşüncə bir az düz olmalıdır axı. Klassiklərdən biri deyib ki, ədəbiyyat - həyatın güzgüsüdür. Güzgülər də cürbəcür olur və heç də bütün güzgülər əyri olmur.
Gündəmdə qalmaq istəyənlərin bir çoxu nəinki ədəbiyyatı əyri güzgü kimi təsəvvür edir, hətta o əyri güzgünün də üstünə qara rəng yaxır və ya onu vurub sındırırlar.
Gəl indi, əyri, sınıq, qara rəngli güzgüdə həyatın əksini axtar.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-09-2020 22:21 | Bölmə: Firuz MUSTAFA

(666+3 kəlməlik ərazi)
Bu, bəlkə də ən çox bizim camaata (istəmirəm ki, xalq, yaxud millət yazım) xas olan bir cəhətdir. Məsələn, qonşu elə bilir ki, onun bütün bədbəxtliyinin baiskarı öz qonşusudur.
Siyasətçilərimizə elə gəlir ki, onların birinci düşməni elə eyni bir düşərgəni paylaşdıqları partiya və onun rəhbərləri, tərəfdarlarıdır.
Alimlərimiz belə zənn edir ki, onların əsərlərinin dünyaya səs salmasına öz yaxın alim dostları mane olur.
Müğənnilərimiz belə hesab edir ki, onların istedadının qabağına diyirlənən ən böyük kötük elə onların öz yaxın həmkarlarıdır.
Yox, mən düşünmürəm ki, bu, hamıya xas olan keyfiyyətdir. Və elə bu səbəbdən də məcburam ki, adları yuxarıda sadalanan sənət, peşə sahiblərinin dediyimiz məziyyətlərini səciyyələndirərkən əvvələ bir “bəzi”, “bir çox” sözlərini əlavə edim.
Bəli, camaatımızın bəzi, bir çox nümayəndələri öz bədbəxtliklərinin əsl səbəbkarını nədənsə uzaq-uzaq ölkələrdə yox, elə öz qonum-qonşuları, dost-tanışları arasında axtarırlar.
Elə qələm əhlimiz də bu cür düşünür; onların, necə deyərlər, bir çoxu öz düşmənlərini “özününkülərin” arasında axtarır.
Amma arada bir balaca fərq də müşahidə olunur. O fərq də ondan ibarətdir ki, əhli-qələm digər sənət və peşə sahiblərindən fərqli olaraq düşmənlərini təkcə öz müasirləri və qonşuları arasında yox, bəzən bir az uzaqda, bəzən də keçmişdə axtarmağı xoşlayır. Hətta, gələcəyə də baş vuranlar var; zira o günləri bir şair ətrafındakıları inandırmağa çalışırdı ki, dünənki istedadların evini filankəs yıxırdısa, bu günkü istedadları onun övladı məhv edir və guya ki, sabahkı istedadları da həmin övladın sabah irəli gedəcək övladı məhv edəcək. Belə çıxır ki, bizdə istedadları məhv etməyin yolları barədə xüsusi metod hazırlanıb.
Mən fatalist deyiləm. Məndə heç Nostradamus və Vanqa istedadından da bir zərrə yoxdur. Sabah nə olacağı barədə heç nə deyə bilmərəm.
Amma bu günün bəzi hadisələrini və adamlarını görürəm və məəttəl qalıram. Öz-özümə deyirəm ki, ilahi, sən bu bəzi bəndələrinə ağıl versəydin heç də pis olmazdı. Əslində Allah hamıya ağıl verib, sadəcə o ağıldan necə istifadə etmək haqda təlimat verməyi məsləhət bilməyib; biz yuxarının işinə qarışa bilmərik ki.
Sözümün canı var: indi “gündəm” deyilən bir şey dəbə düşüb və həmin o gündəm deyilən şeydə qalmaq üçün bəziləri və bir çoxları min bir oyundan çıxırlar. Və bu oyunda təkcə qonum-qonşu yox, hətta, bəzi ailələrin üzvləri belə, gündəmi zəbt etmək üçün dəridən-qabıqdan çıxırlar; ər arvadını, arvad da ərini nələrdəsə suçlayır.
Amma bu söyüşün radiusu bəzən o qədər genişlənir ki, məsələ az qala, bəzi alimlər demiş, qlobal mahiyyət kəsb edir.
Mənim başqa sənət sahibləri ilə bir işim yoxdur. Öz işləridir.
Sözüm yazı-pozuya iddialı olanlar haqqındadır. Yox, heç onlara da qətiyyən ağıl, tövsiyə, məsləhət vermək fikrində deyiləm. Sadəcə, məqsədim bəzi mətləbləri xatırlatmaqdır. Bir-bir deyim.
İndi az qala ədəbiyyatımızın, mədəniyyətimizin tarixində öz yeri olan, gözədəyən, nəzərəçarpan simaların hamısı “bütün cəbhə boyu” sürəkli atəşə məruz qalmaqdadır.
“Arqumentlər” müxtəlifdir: Nizami, Xaqanı, Məhsəti niyə farsca yazıb? Şah İsmayıl Xətai, Cahan Şah Həqiqi niyə hökmdar olub? Abbasqulu Ağa Bakıxanov niyə dinə inanıb? Mirzə Fətəli Axundov niyə ateist olub? Mirzə Cəlil və Mirzə Ələkbər nə üçün yalnız satirik əsərlər yazıb, bəyəm bu xalqın yaxşı cəhəti olmayıb? Cavid və Hadi nə üçün romantik ruhlu əsərlər yazıblar, bəyəm bu xalqın bir naqis cəhəti olmayıb? Nə üçün Səməd Vurğun “Leninin kitabı”, Bəxtiyar Vahabzadə “Leninlə söhbət” adlı poemalar yazıb? Hələ Lenini qoyaq bir kənara, nəyə görə Üzeyir bəy “Stalin” kontatası, Müşfiq “Stalin” poeması yazıb? 37-ci ildə yetkinlik yaşı çatmış şair və yazıçıların bir çoxu güllələndiyi halda, niyə digər bir qismi o qovğalardan sağ-salamat çıxıb?
Sonra.
Biri deyir ki, niyə bizdə realist ədəbiyyat inkişaf etmir, bir başqası isə haray-həşir qoparır ki, bizdə postmodernizmi (və təbii ki, postmodernistləri) gözümçıxdıya salıblar.
Təbii ki, başqa cür zadlar da var. Bir qism hər yerdə hər şeyin çox gözəl olduğunu, başqa qism isə hər şeyin hər yerdə pis olduğunu söyləyir.
Mən bir zad demirəm. Heç də hamı eyni cür düşünməli deyil. Amma düşüncə bir az düz olmalıdır axı. Klassiklərdən biri deyib ki, ədəbiyyat - həyatın güzgüsüdür. Güzgülər də cürbəcür olur və heç də bütün güzgülər əyri olmur.
Gündəmdə qalmaq istəyənlərin bir çoxu nəinki ədəbiyyatı əyri güzgü kimi təsəvvür edir, hətta o əyri güzgünün də üstünə qara rəng yaxır və ya onu vurub sındırırlar.
Gəl indi, əyri, sınıq, qara rəngli güzgüdə həyatın əksini axtar.
Müəllifin bütün yazıları - Firuz MUSTAFA
Bölməyə aid digər xəbərlər
29-07-2020, 09:23
Firuz MUSTAFA - Türk və hindu dillərinin kök yaxınlığı haqda... - Firuz Mustafa yazır
4-07-2020, 01:05
Firuz MUSTAFA - Rejissor Mərahim Fərzəlibəyovun əmək kitabçası… - Firuz Mustafa yazır
1-07-2020, 20:38
Firuz MUSTAFA - Oljas Süleymenov: “Azərbaycan həmişə ürəyimdədir...” - Firuz Mustafa yazır