13:33 / 20-05-2025
Hindistan Ermənistanın silah bazarında Rusiyanı əvəz edir
13:08 / 20-05-2025
Sumqayıtdakı zavodda partlayış olub
13:02 / 20-05-2025
Limana və gəmilərə hücum ola bilər
12:59 / 20-05-2025
İki direktora şiddətli töhmət veriblər
12:51 / 20-05-2025
“Son zəng” iyunun 14-də çalınacaq
12:34 / 20-05-2025
Pakistan və Hindistan razılaşıb
12:22 / 20-05-2025
Ərdoğan vasitəçilikdən nə qazanır?
12:01 / 20-05-2025
Un neçəyədir? - Açıqlama
11:56 / 20-05-2025
Əleyhdarları lüks təyyarəni Trampdan almaq istəyirlər
11:34 / 20-05-2025
Üç ölkə İsraili sanksiyalarla hədələyir
11:20 / 20-05-2025
Tramp: Vatikanda danışıqlar aparmaq çox yaxşı olar
11:16 / 20-05-2025
İsrail əsgərləri daha 45 fələstinlini öldürüb
11:03 / 20-05-2025
İki məktəbin direktoru vəzifədən azad edilib
10:55 / 20-05-2025
700-yə yaxın əcnəbi Azərbaycandan çıxarılıb
10:47 / 20-05-2025
Dünyanın ilk həkimsiz xəstəxanası açılıb
10:33 / 20-05-2025
Qabiliyyət imtahanlarına qeydiyyat başlayır
10:07 / 20-05-2025
Sülh danışıqlarını Brüsseldə müzakirə edəcəklər
09:33 / 20-05-2025
Tramp Rusiyaya yeni sanksiyalar tətbiq etməyəcək
09:24 / 20-05-2025
Bakıda "GlobE Network"un altıncı plenar iclası keçirilir - Yenilənib
08:55 / 20-05-2025
Sumqayıtda sərnişin avtobusu ilə avtomobil toqquşub, xəsarət alanlar var
08:40 / 20-05-2025
Tramp: Putin yaraşıqlı centlmendir
08:35 / 20-05-2025
Rubio: Avropa liderləri dünyanı alt-üst etmək istəyirlər
08:28 / 20-05-2025
PUA-lar çəyirtkələrlə mübarizəyə cəlb olunub
08:25 / 20-05-2025
Əsirlərin dəyişdirilməsi planı hazırlanıb
08:19 / 20-05-2025
Avropa Trampa heyrətlənib
07:48 / 20-05-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib
22:33 / 19-05-2025
Casusluqda ittiham olunan fransız hakim qarşısına çıxarılıb
21:32 / 19-05-2025
Yeni prezidentin andiçməsi mayın 26-da ola bilər
20:48 / 19-05-2025
Trampla Putin telefonla danışıblar - (Yenilənib)
18:05 / 19-05-2025
Sel suları Xaçmazın kəndlərinə ziyan vurub
15:02 / 16-05-2025
15 gün sovetlərsiz yaşayan Lənkəran...
15:22 / 15-05-2025
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
09:51 / 16-05-2025
Professor: Əsas şüar “Vahid vətən, vahid dövlət, vahid bayraq!” ola bilər
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
18:20 / 15-05-2025
Ukrayna prezidenti Türkiyədə səfərdədir - (Yenilənib)
01:38 / 16-05-2025
“Avroviziya-2025”-in finalçıları bəlli olub - Siyahı
16:59 / 15-05-2025
Mükafat alan məşhur aktyor prezidentə etiraz edir
13:50 / 15-05-2025
Mehriban Xanlarova Mehriban Ələkbərzadəyə vaxt verib: "Üzr istə!”
14:05 / 15-05-2025
Arif Babayevə Heydər Əliyev Mükafatı təqdim olunub - Foto
18:40 / 15-05-2025
Şəmkirdə ət dükanları niyə bağlanıb? - Açıqlama
08:45 / 16-05-2025
Çindən Qazaxıstana turist axını var
10:38 / 17-05-2025
Venera planetində yaşayış mümkündür
Şınıx - Firuz Mustafa yazır
Tarix: 27-06-2020 00:13 | Bölmə: Firuz MUSTAFA
Şınıx...
Əslində “Şınıx” adlanan yaşayış məntəqəsi Gədəbəy rayonunun adi, kiçik kəndlərindən biridir. Lakin buna baxmayaraq, həmin kəndin əhatəsindəki digər kiçik və ya böyük yaşayış məskənləri də çox vaxt, elə bu kəndin adıyla “Şınıx” deyə çağrılır. Bundan başqa, Şınıxa xalq arasında “Şınıxdərə”, “Şınıx eli”, “Şınıx mahalı”, “Şınıx zonası” da deyirlər.
Dediyimiz odur ki, Şınıx ərazi və əhalı resursu baxımından kiçik bir yer olsa da, öz əhatə dairəsi ilə birgə götürdükdə rayonun mühüm strateji və təsərrüfat zonalarından biri hesab olunur.
Şınıx öz coğrafi statusuna görə də ölkəmiz üçün əlverişli, xüsusi bir mövqeyə malikdir. Bu ərazi Ermənistanın Göyçə mahalı (Krasno-Selsk rayonu) ilə sərhəddə yerləşir. Şınıx uzun illər Gədəbəyin rus (Saratovka, İvanovka), Ermənistanın erməni (Başkənd, Çəmbərək) kəndlərinin əhatəsində yerləşmişdir. İndi Başkənd kəndinin sakinləri ərazini tərk etmişlər. Daha doğrusu, daim nifaq və münaqişə zonasına çevrilmiş həmin kənd, ordumuzun əsgərləri tərəfindən 1992-ci ildə alınmışdır.
Şınıx təkcə Azərbaycanın deyil, mübaliğəsiz demək olar ki, bütün Qafqazın ən səfalı, mənzərəli məkanlarından biridir. Bu yerlər, öz yeraltı sərvətlərinin zənginliyinə görə də diqqəti cəlb etməkdədir. Burada mineral bulaqların sayı-hesabı isə yoxdur.
Şınıx haqqında yazılı və şifahi ədəbiyyatda kifayət qədər ədəbi-bədii materiallara təsadüf etmək mümkündür.
Özünün təbiəti ilə yanaşı həm də zəhmətsevər insanları ilə tanınan bu yerlərdə görkəmli tarixi şəxsiyyətlər, ziyalılar, əmək və müharibə qəhrəmanları yetişmişdir. İndi təkcə şınıxlılar deyil, bütün Azərbaycan həmin insanlarla fəxr edir.
Bizim apardırmalarımız göstərir ki, Şınıxa zaman-zaman uzaq və yaxın ərazilərdən miqrasiya etmiş insanlar toplaşmış, habelə bu ərazidən digər yerlərə fasiləsiz insan axını olmuşdur. Bu, bəlkə də ilk baxışdan təəccüblü görünə bilər. Məsələ burasındadır ki, bu gün Şınıxda mövcud olan kənd, tayfa və nəsil adlarına, eləcə də soyadlara indiki Ermənistan və Gürcüstan ərazində, habelə Orta Asiya civarında da gen-bol rast gəlmək mümkündür.
Şınıxı rayon mərkəzindən 50-60 km-lik bir məsafə ayırır. Gədəbəydə, məlum olduğu kimi metal, xüsusən, mis emalının tarixi çox qədimdir. Arxeoloji qazıntılar, əldə olunan faktlar bu bölgədəki əhalinin hələ e. ə. üçüncü- ikinci əsrlərdə mis emalı ilə məşğul olduğunu sübut edir. Yeni dövrdə, 19-cu əsrin 60-cı illərində isə misin və qızılın texnoloji üsulla çıxarılıb emal olunması təzədən vüsət almışdır. Üzun illər buradakı mədənlərin səhmlərinə məşhur Simens qardaşları sahib olmuşdur. Həmin mədənlərdə işləyən mühəndis-fəhlə heyətinin tərkibində şınıxlılar da az olmamışdır.
Açığını demək lazımdır ki, almanların və eləcə də rusların (malakanların) ondoqquzuncu əsrdə Gədəbəy ərazisinə gəlməsi yerli əhalinin təsərrüfat, mədəniyyət və təhsil səviyyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Elə həm də bu inkarolunmaz təsirin nəticəsidir ki, Şınıx ziyalılarının sorağı bu gün onun hüdudlarını aşmışdır.
Zəruri qeyd. Bəlkə də bir çoxları bilmir ki, 1879-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəmir yolu Gədəbəy-Qalakənd arasında çəkilmişdir. Həmin xəttin uzunluğu 30 km-a yaxın olmuşdur. 1883-cü ildə isə Qalakənd kəndində çar Rusiyası ərazisində ilk su elektrik stansiyası tikilmişdir. Halbuki həmin dövrdə Avropanın, Asiyanın (habelə Rusiyanın) bir çox mərkəzi şəhərlərində ağ neft lampasından istifadə olunurdu.
Gədəbəy, o cümlədən Şınıx, özünün yerli, ölkə və dünya əhəmiyyətli abidələri ilə də məşhurdur.
Biz “Şınıx” toponiminə ən qədim yazılarda təsadüf edirik.
Yeri gəlmişkən, mən Şınıx eli, bu elin tarixi, habelə “Şınıx” sözünün (toponiminin) etimologiyası haqda bir neçə dəfə yazmışam. Hələ ötən əsrin 80-ci illərində o vaxtlar yarım milyona yaxın tirajla çıxan “Azərbaycan gəncləri” qəzetində bu mövzu ilə bağlı ilkin araşdırmalarım çap olunmuşdu. Yadımdadır, o vaxt oxuculardan, eləcə də Şınıxda yaşayan ziyalılardan xeyli sayda məktub almışdım. Şınıxlılar bu mövzuda aparılan tədqiqatın genişləndirilməsini arzu edirdilər. Amma çox keçmədi ki, bütün ölkəmiz kimi Şınıxın da başının üstünü qara buludlar aldı; axı Şınıx Ermənistanla az qala iç-içə olan bir bölgədir. Elə Göyçə mahalından qopub gələn ilk qaçqın köçünü də Şınıx qarşılamalı oldu.
Mən Şınıxla bağlı bəzi müxtəsər araşdırmalar aparmışam. Qeyd dəftərlərimdə bir çox faktlar əks olunub. Şınıx toponimi haqda nə demək olar?
Tarixə ötəri ekskursiya etsək, Şınıx sözünə ən qədim əlyazma və mətnlərdə rast gələ bilərik.
Tədqiqatlar göstərir ki, qədim türk mənbələrində “Şınıx” bir çox hallarda “şenlik”, yəni “yaşayış məntəqəsi” mənasında işlənmişdir.
Bəzi mənbələrdə isə bu toponimin “sınıq” sözü ilə əlaqəsi qeyd olunur. Ola bilsin ki, bununla köklü əhalinin bir qisminin nə vaxtsa Sınıq körpü yaxınlığında yaşadığı nəzərdə tutulmuşdur.
Başqa dillərdə də Şın və Şen etnonimlərinə təsadüf olunur. Məsələn, çin dilində “Şan” (Şin) sözü dağ anlamındadır. Elə “Tyan Şan” dağı buna konkret misal ola bilər. Qazax dilində, daha doğrusu əksər türk dillərində, bu söz Tanrı dağı (Tanrı şını) mənasında işlədilir.
Sinixinu sözü də bu deyilənlərə aiddir. Assurca yazılış formasında bu söz “sinix” və “in” hissələrinə ayrılır (sondakı u hərfi assur dilində adlıq hal şəkilçisidir). Türkcə “sinq”, “çinq” (məsələn, qazaxca “şınq”, tuvaca “şınq” və s. sözlər) sıldırım dağ yarğanı, alınmaz dağ deməkdir. Buradakı “in” leksemi “yarğan”, “çuxur”, “mağara” sözlərindəndir. (Bax: Мурзаев Э. М. Словарь народных географических терминов. М., 1985, səh 234).
Ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda bir çox “Şınıx” adlı yaşayış məskənləri olmuşdur.
Mənbələrdə oxuyuruq: Şınıx - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Allahverdi (Tumanyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. (Bax: Qorqodyan Z. “1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi”, İrəvan, «Melkonyan fond», 1932, 188 səh.). İndi bu ərazidə ermənilər yaşayır.
Ermənistan ərazisindəki Şınıx yaşayış məskəni erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq “Şnox” kimi rəsmiləşdirilmişdir. (Bax: İbrahim Bayramov. “Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri”).
Şinq-Tiflis Quberniyasının Borçalı qəzasında da Şınıx toponimi (və yaşayış sahəsi) mövcud olmuşdur. Sonralar həmin kənd “Şnex” adlandırılıb.
Bir çox mənbələrdə qeyd olunur ki, bu toponim türk dilində “əyri sıldırım dağ yamacı”, “əlçatmaz”, “dərin çuxur, xəndək” mənasında işlənən “şın” sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. (Bax: Молчанова О.Т. “Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая”, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982, 256 с.).
Qədim türk dillərində “çınq”, “şinq” sözləri “sıldırım” mənasını verirdi.
Təəssüf ki, zaman-zaman Şınıx toponimlərinin hüdudu daralmağa başlayıb.
Yaşlı adamların dediyinə görə, Şınıxda bir neçə dəfə köç olmuşdur. Bu qədim yaşayış məskənində tapılan başdaşılar, qəbirlər, saxsı və mis qablar şınıxlıların hələ qədim zamanlardan dulusçuluq və dəmirçiliklə məşğul olduğunu sübut edir.
Sözümüzün əvvəlində dediyimiz kimi, Şınıx strateji bir mövqedə yerləşir. Ermənistanın Krasno-Selsk (keçmiş Çənbərək) rayonu ilə bu zonanı kiçik bir dağ silsiləsi ayırır.
Təəssüf ki, bir müddət Şınıxın kəndlərində yaşayan adamların sayı ilbəil azalırdı. Əlbəttə, bunun bir sıra obyektiv səbəbləri vardı. Amma digər, belə deyək “subyektiv səbəblər” də yox deyildi. Belə ki, vaxtilə adamlar böyük şəhərlərə iş axtarmaq üçün üz tutublar. Halbuki bu kəndlərdə mini-fabrik və istehsal müəssisələri yaratmaq mümkün idi.
Yaxşı ki, Şınıxda, daha doğrusu Şınıx kəndlərində, son zamanlar bir canlanma hiss olunur. Yeni müəssisə və fərdi yaşayış evləri tikilir.
Son illərdə Şınıxın bir sıra kəndləri qazlaşdırılıb. Və həmin kəndlərin ərazisindəki yaşıllıq zonaları təzədən genişlənməyə başlayıb. Yollar asfaltlanıb.
Güman edirik ki, Şınıxda quruculuq işləri get-gedə daha da genişlənəcək. Axı “Şınıx” sözünün bir anlamı da “şenlik”dir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-06-2020 00:13 | Bölmə: Firuz MUSTAFA
Şınıx...
Əslində “Şınıx” adlanan yaşayış məntəqəsi Gədəbəy rayonunun adi, kiçik kəndlərindən biridir. Lakin buna baxmayaraq, həmin kəndin əhatəsindəki digər kiçik və ya böyük yaşayış məskənləri də çox vaxt, elə bu kəndin adıyla “Şınıx” deyə çağrılır. Bundan başqa, Şınıxa xalq arasında “Şınıxdərə”, “Şınıx eli”, “Şınıx mahalı”, “Şınıx zonası” da deyirlər.
Dediyimiz odur ki, Şınıx ərazi və əhalı resursu baxımından kiçik bir yer olsa da, öz əhatə dairəsi ilə birgə götürdükdə rayonun mühüm strateji və təsərrüfat zonalarından biri hesab olunur.
Şınıx öz coğrafi statusuna görə də ölkəmiz üçün əlverişli, xüsusi bir mövqeyə malikdir. Bu ərazi Ermənistanın Göyçə mahalı (Krasno-Selsk rayonu) ilə sərhəddə yerləşir. Şınıx uzun illər Gədəbəyin rus (Saratovka, İvanovka), Ermənistanın erməni (Başkənd, Çəmbərək) kəndlərinin əhatəsində yerləşmişdir. İndi Başkənd kəndinin sakinləri ərazini tərk etmişlər. Daha doğrusu, daim nifaq və münaqişə zonasına çevrilmiş həmin kənd, ordumuzun əsgərləri tərəfindən 1992-ci ildə alınmışdır.
Şınıx təkcə Azərbaycanın deyil, mübaliğəsiz demək olar ki, bütün Qafqazın ən səfalı, mənzərəli məkanlarından biridir. Bu yerlər, öz yeraltı sərvətlərinin zənginliyinə görə də diqqəti cəlb etməkdədir. Burada mineral bulaqların sayı-hesabı isə yoxdur.
Şınıx haqqında yazılı və şifahi ədəbiyyatda kifayət qədər ədəbi-bədii materiallara təsadüf etmək mümkündür.
Özünün təbiəti ilə yanaşı həm də zəhmətsevər insanları ilə tanınan bu yerlərdə görkəmli tarixi şəxsiyyətlər, ziyalılar, əmək və müharibə qəhrəmanları yetişmişdir. İndi təkcə şınıxlılar deyil, bütün Azərbaycan həmin insanlarla fəxr edir.
Bizim apardırmalarımız göstərir ki, Şınıxa zaman-zaman uzaq və yaxın ərazilərdən miqrasiya etmiş insanlar toplaşmış, habelə bu ərazidən digər yerlərə fasiləsiz insan axını olmuşdur. Bu, bəlkə də ilk baxışdan təəccüblü görünə bilər. Məsələ burasındadır ki, bu gün Şınıxda mövcud olan kənd, tayfa və nəsil adlarına, eləcə də soyadlara indiki Ermənistan və Gürcüstan ərazində, habelə Orta Asiya civarında da gen-bol rast gəlmək mümkündür.
Şınıxı rayon mərkəzindən 50-60 km-lik bir məsafə ayırır. Gədəbəydə, məlum olduğu kimi metal, xüsusən, mis emalının tarixi çox qədimdir. Arxeoloji qazıntılar, əldə olunan faktlar bu bölgədəki əhalinin hələ e. ə. üçüncü- ikinci əsrlərdə mis emalı ilə məşğul olduğunu sübut edir. Yeni dövrdə, 19-cu əsrin 60-cı illərində isə misin və qızılın texnoloji üsulla çıxarılıb emal olunması təzədən vüsət almışdır. Üzun illər buradakı mədənlərin səhmlərinə məşhur Simens qardaşları sahib olmuşdur. Həmin mədənlərdə işləyən mühəndis-fəhlə heyətinin tərkibində şınıxlılar da az olmamışdır.
Açığını demək lazımdır ki, almanların və eləcə də rusların (malakanların) ondoqquzuncu əsrdə Gədəbəy ərazisinə gəlməsi yerli əhalinin təsərrüfat, mədəniyyət və təhsil səviyyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Elə həm də bu inkarolunmaz təsirin nəticəsidir ki, Şınıx ziyalılarının sorağı bu gün onun hüdudlarını aşmışdır.
Zəruri qeyd. Bəlkə də bir çoxları bilmir ki, 1879-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəmir yolu Gədəbəy-Qalakənd arasında çəkilmişdir. Həmin xəttin uzunluğu 30 km-a yaxın olmuşdur. 1883-cü ildə isə Qalakənd kəndində çar Rusiyası ərazisində ilk su elektrik stansiyası tikilmişdir. Halbuki həmin dövrdə Avropanın, Asiyanın (habelə Rusiyanın) bir çox mərkəzi şəhərlərində ağ neft lampasından istifadə olunurdu.
Gədəbəy, o cümlədən Şınıx, özünün yerli, ölkə və dünya əhəmiyyətli abidələri ilə də məşhurdur.
Biz “Şınıx” toponiminə ən qədim yazılarda təsadüf edirik.
Yeri gəlmişkən, mən Şınıx eli, bu elin tarixi, habelə “Şınıx” sözünün (toponiminin) etimologiyası haqda bir neçə dəfə yazmışam. Hələ ötən əsrin 80-ci illərində o vaxtlar yarım milyona yaxın tirajla çıxan “Azərbaycan gəncləri” qəzetində bu mövzu ilə bağlı ilkin araşdırmalarım çap olunmuşdu. Yadımdadır, o vaxt oxuculardan, eləcə də Şınıxda yaşayan ziyalılardan xeyli sayda məktub almışdım. Şınıxlılar bu mövzuda aparılan tədqiqatın genişləndirilməsini arzu edirdilər. Amma çox keçmədi ki, bütün ölkəmiz kimi Şınıxın da başının üstünü qara buludlar aldı; axı Şınıx Ermənistanla az qala iç-içə olan bir bölgədir. Elə Göyçə mahalından qopub gələn ilk qaçqın köçünü də Şınıx qarşılamalı oldu.
Mən Şınıxla bağlı bəzi müxtəsər araşdırmalar aparmışam. Qeyd dəftərlərimdə bir çox faktlar əks olunub. Şınıx toponimi haqda nə demək olar?
Tarixə ötəri ekskursiya etsək, Şınıx sözünə ən qədim əlyazma və mətnlərdə rast gələ bilərik.
Tədqiqatlar göstərir ki, qədim türk mənbələrində “Şınıx” bir çox hallarda “şenlik”, yəni “yaşayış məntəqəsi” mənasında işlənmişdir.
Bəzi mənbələrdə isə bu toponimin “sınıq” sözü ilə əlaqəsi qeyd olunur. Ola bilsin ki, bununla köklü əhalinin bir qisminin nə vaxtsa Sınıq körpü yaxınlığında yaşadığı nəzərdə tutulmuşdur.
Başqa dillərdə də Şın və Şen etnonimlərinə təsadüf olunur. Məsələn, çin dilində “Şan” (Şin) sözü dağ anlamındadır. Elə “Tyan Şan” dağı buna konkret misal ola bilər. Qazax dilində, daha doğrusu əksər türk dillərində, bu söz Tanrı dağı (Tanrı şını) mənasında işlədilir.
Sinixinu sözü də bu deyilənlərə aiddir. Assurca yazılış formasında bu söz “sinix” və “in” hissələrinə ayrılır (sondakı u hərfi assur dilində adlıq hal şəkilçisidir). Türkcə “sinq”, “çinq” (məsələn, qazaxca “şınq”, tuvaca “şınq” və s. sözlər) sıldırım dağ yarğanı, alınmaz dağ deməkdir. Buradakı “in” leksemi “yarğan”, “çuxur”, “mağara” sözlərindəndir. (Bax: Мурзаев Э. М. Словарь народных географических терминов. М., 1985, səh 234).
Ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda bir çox “Şınıx” adlı yaşayış məskənləri olmuşdur.
Mənbələrdə oxuyuruq: Şınıx - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Allahverdi (Tumanyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. (Bax: Qorqodyan Z. “1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi”, İrəvan, «Melkonyan fond», 1932, 188 səh.). İndi bu ərazidə ermənilər yaşayır.
Ermənistan ərazisindəki Şınıx yaşayış məskəni erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq “Şnox” kimi rəsmiləşdirilmişdir. (Bax: İbrahim Bayramov. “Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri”).
Şinq-Tiflis Quberniyasının Borçalı qəzasında da Şınıx toponimi (və yaşayış sahəsi) mövcud olmuşdur. Sonralar həmin kənd “Şnex” adlandırılıb.
Bir çox mənbələrdə qeyd olunur ki, bu toponim türk dilində “əyri sıldırım dağ yamacı”, “əlçatmaz”, “dərin çuxur, xəndək” mənasında işlənən “şın” sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. (Bax: Молчанова О.Т. “Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая”, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982, 256 с.).
Qədim türk dillərində “çınq”, “şinq” sözləri “sıldırım” mənasını verirdi.
Təəssüf ki, zaman-zaman Şınıx toponimlərinin hüdudu daralmağa başlayıb.
Yaşlı adamların dediyinə görə, Şınıxda bir neçə dəfə köç olmuşdur. Bu qədim yaşayış məskənində tapılan başdaşılar, qəbirlər, saxsı və mis qablar şınıxlıların hələ qədim zamanlardan dulusçuluq və dəmirçiliklə məşğul olduğunu sübut edir.
Sözümüzün əvvəlində dediyimiz kimi, Şınıx strateji bir mövqedə yerləşir. Ermənistanın Krasno-Selsk (keçmiş Çənbərək) rayonu ilə bu zonanı kiçik bir dağ silsiləsi ayırır.
Təəssüf ki, bir müddət Şınıxın kəndlərində yaşayan adamların sayı ilbəil azalırdı. Əlbəttə, bunun bir sıra obyektiv səbəbləri vardı. Amma digər, belə deyək “subyektiv səbəblər” də yox deyildi. Belə ki, vaxtilə adamlar böyük şəhərlərə iş axtarmaq üçün üz tutublar. Halbuki bu kəndlərdə mini-fabrik və istehsal müəssisələri yaratmaq mümkün idi.
Yaxşı ki, Şınıxda, daha doğrusu Şınıx kəndlərində, son zamanlar bir canlanma hiss olunur. Yeni müəssisə və fərdi yaşayış evləri tikilir.
Son illərdə Şınıxın bir sıra kəndləri qazlaşdırılıb. Və həmin kəndlərin ərazisindəki yaşıllıq zonaları təzədən genişlənməyə başlayıb. Yollar asfaltlanıb.
Güman edirik ki, Şınıxda quruculuq işləri get-gedə daha da genişlənəcək. Axı “Şınıx” sözünün bir anlamı da “şenlik”dir.
Müəllifin bütün yazıları - Firuz MUSTAFA
Bölməyə aid digər xəbərlər
29-07-2020, 09:23
Firuz MUSTAFA - Türk və hindu dillərinin kök yaxınlığı haqda... - Firuz Mustafa yazır
4-07-2020, 01:05
Firuz MUSTAFA - Rejissor Mərahim Fərzəlibəyovun əmək kitabçası… - Firuz Mustafa yazır
1-07-2020, 20:38
Firuz MUSTAFA - Oljas Süleymenov: “Azərbaycan həmişə ürəyimdədir...” - Firuz Mustafa yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
