14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində Rusiya ilə sülhə razılaşmayacaq - Nazir
13:50 / 21-11-2024
NASA yüzlərlə mütəxəssisi işdən çıxarır
13:49 / 21-11-2024
Yaşayış minimumu 285 manat olacaq
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
13:17 / 21-11-2024
Türkiyədə azərbaycanlı qadın güllələnib
13:16 / 21-11-2024
Prezidentə əhəmiyyət vermirlər - Gürcüstan parlamenti öz işinə başlayır
13:12 / 21-11-2024
Elza Seyidcahanın şeirləri dərsliyə salınıb? - DİM-dən açıqlama
13:10 / 21-11-2024
Zaxarova: “NATO qüvvələrinin Ukraynaya gəlməsi fəlakətə səbəb olacaq”
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
12:54 / 21-11-2024
Zaxarova: "COP29 beynəlxalq arenada Bakının nüfuzunu artıracaq"
12:45 / 21-11-2024
Trampdan qaçan amerikalılara 1 avroya ev təklif edirlər
12:38 / 21-11-2024
Rusiya-Ukrayna savaşı: Qərb silahları müharibənin xarakterini dəyişir
12:36 / 21-11-2024
Hesablama Palatası İşsizlikdən Sığorta Fondunun büdcəsi ilə bağlı təkliflər verib
12:24 / 21-11-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:13 / 21-11-2024
İrəvan-Tbilisi-İrəvan istiqamətində hava uçuşları başlayır
12:13 / 21-11-2024
Kərim Vəliyev pakistanlı komandanla görüşüb
12:00 / 21-11-2024
Sahil Babayev: "Bu paket 3 milyon insanı əhatə edəcək"
12:00 / 21-11-2024
Rusiyaya güclü artilleriya sistemləri göndərirlər - Foto
11:50 / 21-11-2024
Ermənistan 78 artilleriya qurğusu almaq istəyir
11:45 / 21-11-2024
Generalın oğlu vəzifəyə təyin olunub
11:43 / 21-11-2024
Rusiya Həştərxandan ballistik raket buraxıb - Foto
11:39 / 21-11-2024
Nazir pensiyalarda proqnozlaşdırılan artımları açıqlayıb
11:27 / 21-11-2024
COP29 zirvəsi Ərdoğanı leyboristlərlə barışdırıb
11:19 / 21-11-2024
Dövlət sərhədini pozan hava gəmiləri və... - Hökumət yeni qərar verib
11:15 / 21-11-2024
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
10:56 / 21-11-2024
Şəhid ailələri ilə bağlı yeni qaydalar təsdiqlənib
10:54 / 21-11-2024
Pivə istehsalçıları cərimələnib
10:42 / 21-11-2024
İranda güclü zəlzələ olub
10:03 / 21-11-2024
İlon Mask miqrasiya ilə bağlı təklif verib
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
16:18 / 19-11-2024
Birinci instansiya məhkəmələrinə hakimlər təyin edilib - Siyahı
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
00:03 / 19-11-2024
Yer kürəsinə təhlükə: qitələr arasındakı məsafələr itəcək
Şınıx - Firuz Mustafa yazır
Tarix: 27-06-2020 00:13 | Bölmə: Firuz MUSTAFA
Şınıx...
Əslində “Şınıx” adlanan yaşayış məntəqəsi Gədəbəy rayonunun adi, kiçik kəndlərindən biridir. Lakin buna baxmayaraq, həmin kəndin əhatəsindəki digər kiçik və ya böyük yaşayış məskənləri də çox vaxt, elə bu kəndin adıyla “Şınıx” deyə çağrılır. Bundan başqa, Şınıxa xalq arasında “Şınıxdərə”, “Şınıx eli”, “Şınıx mahalı”, “Şınıx zonası” da deyirlər.
Dediyimiz odur ki, Şınıx ərazi və əhalı resursu baxımından kiçik bir yer olsa da, öz əhatə dairəsi ilə birgə götürdükdə rayonun mühüm strateji və təsərrüfat zonalarından biri hesab olunur.
Şınıx öz coğrafi statusuna görə də ölkəmiz üçün əlverişli, xüsusi bir mövqeyə malikdir. Bu ərazi Ermənistanın Göyçə mahalı (Krasno-Selsk rayonu) ilə sərhəddə yerləşir. Şınıx uzun illər Gədəbəyin rus (Saratovka, İvanovka), Ermənistanın erməni (Başkənd, Çəmbərək) kəndlərinin əhatəsində yerləşmişdir. İndi Başkənd kəndinin sakinləri ərazini tərk etmişlər. Daha doğrusu, daim nifaq və münaqişə zonasına çevrilmiş həmin kənd, ordumuzun əsgərləri tərəfindən 1992-ci ildə alınmışdır.
Şınıx təkcə Azərbaycanın deyil, mübaliğəsiz demək olar ki, bütün Qafqazın ən səfalı, mənzərəli məkanlarından biridir. Bu yerlər, öz yeraltı sərvətlərinin zənginliyinə görə də diqqəti cəlb etməkdədir. Burada mineral bulaqların sayı-hesabı isə yoxdur.
Şınıx haqqında yazılı və şifahi ədəbiyyatda kifayət qədər ədəbi-bədii materiallara təsadüf etmək mümkündür.
Özünün təbiəti ilə yanaşı həm də zəhmətsevər insanları ilə tanınan bu yerlərdə görkəmli tarixi şəxsiyyətlər, ziyalılar, əmək və müharibə qəhrəmanları yetişmişdir. İndi təkcə şınıxlılar deyil, bütün Azərbaycan həmin insanlarla fəxr edir.
Bizim apardırmalarımız göstərir ki, Şınıxa zaman-zaman uzaq və yaxın ərazilərdən miqrasiya etmiş insanlar toplaşmış, habelə bu ərazidən digər yerlərə fasiləsiz insan axını olmuşdur. Bu, bəlkə də ilk baxışdan təəccüblü görünə bilər. Məsələ burasındadır ki, bu gün Şınıxda mövcud olan kənd, tayfa və nəsil adlarına, eləcə də soyadlara indiki Ermənistan və Gürcüstan ərazində, habelə Orta Asiya civarında da gen-bol rast gəlmək mümkündür.
Şınıxı rayon mərkəzindən 50-60 km-lik bir məsafə ayırır. Gədəbəydə, məlum olduğu kimi metal, xüsusən, mis emalının tarixi çox qədimdir. Arxeoloji qazıntılar, əldə olunan faktlar bu bölgədəki əhalinin hələ e. ə. üçüncü- ikinci əsrlərdə mis emalı ilə məşğul olduğunu sübut edir. Yeni dövrdə, 19-cu əsrin 60-cı illərində isə misin və qızılın texnoloji üsulla çıxarılıb emal olunması təzədən vüsət almışdır. Üzun illər buradakı mədənlərin səhmlərinə məşhur Simens qardaşları sahib olmuşdur. Həmin mədənlərdə işləyən mühəndis-fəhlə heyətinin tərkibində şınıxlılar da az olmamışdır.
Açığını demək lazımdır ki, almanların və eləcə də rusların (malakanların) ondoqquzuncu əsrdə Gədəbəy ərazisinə gəlməsi yerli əhalinin təsərrüfat, mədəniyyət və təhsil səviyyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Elə həm də bu inkarolunmaz təsirin nəticəsidir ki, Şınıx ziyalılarının sorağı bu gün onun hüdudlarını aşmışdır.
Zəruri qeyd. Bəlkə də bir çoxları bilmir ki, 1879-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəmir yolu Gədəbəy-Qalakənd arasında çəkilmişdir. Həmin xəttin uzunluğu 30 km-a yaxın olmuşdur. 1883-cü ildə isə Qalakənd kəndində çar Rusiyası ərazisində ilk su elektrik stansiyası tikilmişdir. Halbuki həmin dövrdə Avropanın, Asiyanın (habelə Rusiyanın) bir çox mərkəzi şəhərlərində ağ neft lampasından istifadə olunurdu.
Gədəbəy, o cümlədən Şınıx, özünün yerli, ölkə və dünya əhəmiyyətli abidələri ilə də məşhurdur.
Biz “Şınıx” toponiminə ən qədim yazılarda təsadüf edirik.
Yeri gəlmişkən, mən Şınıx eli, bu elin tarixi, habelə “Şınıx” sözünün (toponiminin) etimologiyası haqda bir neçə dəfə yazmışam. Hələ ötən əsrin 80-ci illərində o vaxtlar yarım milyona yaxın tirajla çıxan “Azərbaycan gəncləri” qəzetində bu mövzu ilə bağlı ilkin araşdırmalarım çap olunmuşdu. Yadımdadır, o vaxt oxuculardan, eləcə də Şınıxda yaşayan ziyalılardan xeyli sayda məktub almışdım. Şınıxlılar bu mövzuda aparılan tədqiqatın genişləndirilməsini arzu edirdilər. Amma çox keçmədi ki, bütün ölkəmiz kimi Şınıxın da başının üstünü qara buludlar aldı; axı Şınıx Ermənistanla az qala iç-içə olan bir bölgədir. Elə Göyçə mahalından qopub gələn ilk qaçqın köçünü də Şınıx qarşılamalı oldu.
Mən Şınıxla bağlı bəzi müxtəsər araşdırmalar aparmışam. Qeyd dəftərlərimdə bir çox faktlar əks olunub. Şınıx toponimi haqda nə demək olar?
Tarixə ötəri ekskursiya etsək, Şınıx sözünə ən qədim əlyazma və mətnlərdə rast gələ bilərik.
Tədqiqatlar göstərir ki, qədim türk mənbələrində “Şınıx” bir çox hallarda “şenlik”, yəni “yaşayış məntəqəsi” mənasında işlənmişdir.
Bəzi mənbələrdə isə bu toponimin “sınıq” sözü ilə əlaqəsi qeyd olunur. Ola bilsin ki, bununla köklü əhalinin bir qisminin nə vaxtsa Sınıq körpü yaxınlığında yaşadığı nəzərdə tutulmuşdur.
Başqa dillərdə də Şın və Şen etnonimlərinə təsadüf olunur. Məsələn, çin dilində “Şan” (Şin) sözü dağ anlamındadır. Elə “Tyan Şan” dağı buna konkret misal ola bilər. Qazax dilində, daha doğrusu əksər türk dillərində, bu söz Tanrı dağı (Tanrı şını) mənasında işlədilir.
Sinixinu sözü də bu deyilənlərə aiddir. Assurca yazılış formasında bu söz “sinix” və “in” hissələrinə ayrılır (sondakı u hərfi assur dilində adlıq hal şəkilçisidir). Türkcə “sinq”, “çinq” (məsələn, qazaxca “şınq”, tuvaca “şınq” və s. sözlər) sıldırım dağ yarğanı, alınmaz dağ deməkdir. Buradakı “in” leksemi “yarğan”, “çuxur”, “mağara” sözlərindəndir. (Bax: Мурзаев Э. М. Словарь народных географических терминов. М., 1985, səh 234).
Ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda bir çox “Şınıx” adlı yaşayış məskənləri olmuşdur.
Mənbələrdə oxuyuruq: Şınıx - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Allahverdi (Tumanyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. (Bax: Qorqodyan Z. “1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi”, İrəvan, «Melkonyan fond», 1932, 188 səh.). İndi bu ərazidə ermənilər yaşayır.
Ermənistan ərazisindəki Şınıx yaşayış məskəni erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq “Şnox” kimi rəsmiləşdirilmişdir. (Bax: İbrahim Bayramov. “Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri”).
Şinq-Tiflis Quberniyasının Borçalı qəzasında da Şınıx toponimi (və yaşayış sahəsi) mövcud olmuşdur. Sonralar həmin kənd “Şnex” adlandırılıb.
Bir çox mənbələrdə qeyd olunur ki, bu toponim türk dilində “əyri sıldırım dağ yamacı”, “əlçatmaz”, “dərin çuxur, xəndək” mənasında işlənən “şın” sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. (Bax: Молчанова О.Т. “Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая”, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982, 256 с.).
Qədim türk dillərində “çınq”, “şinq” sözləri “sıldırım” mənasını verirdi.
Təəssüf ki, zaman-zaman Şınıx toponimlərinin hüdudu daralmağa başlayıb.
Yaşlı adamların dediyinə görə, Şınıxda bir neçə dəfə köç olmuşdur. Bu qədim yaşayış məskənində tapılan başdaşılar, qəbirlər, saxsı və mis qablar şınıxlıların hələ qədim zamanlardan dulusçuluq və dəmirçiliklə məşğul olduğunu sübut edir.
Sözümüzün əvvəlində dediyimiz kimi, Şınıx strateji bir mövqedə yerləşir. Ermənistanın Krasno-Selsk (keçmiş Çənbərək) rayonu ilə bu zonanı kiçik bir dağ silsiləsi ayırır.
Təəssüf ki, bir müddət Şınıxın kəndlərində yaşayan adamların sayı ilbəil azalırdı. Əlbəttə, bunun bir sıra obyektiv səbəbləri vardı. Amma digər, belə deyək “subyektiv səbəblər” də yox deyildi. Belə ki, vaxtilə adamlar böyük şəhərlərə iş axtarmaq üçün üz tutublar. Halbuki bu kəndlərdə mini-fabrik və istehsal müəssisələri yaratmaq mümkün idi.
Yaxşı ki, Şınıxda, daha doğrusu Şınıx kəndlərində, son zamanlar bir canlanma hiss olunur. Yeni müəssisə və fərdi yaşayış evləri tikilir.
Son illərdə Şınıxın bir sıra kəndləri qazlaşdırılıb. Və həmin kəndlərin ərazisindəki yaşıllıq zonaları təzədən genişlənməyə başlayıb. Yollar asfaltlanıb.
Güman edirik ki, Şınıxda quruculuq işləri get-gedə daha da genişlənəcək. Axı “Şınıx” sözünün bir anlamı da “şenlik”dir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-06-2020 00:13 | Bölmə: Firuz MUSTAFA
Şınıx...
Əslində “Şınıx” adlanan yaşayış məntəqəsi Gədəbəy rayonunun adi, kiçik kəndlərindən biridir. Lakin buna baxmayaraq, həmin kəndin əhatəsindəki digər kiçik və ya böyük yaşayış məskənləri də çox vaxt, elə bu kəndin adıyla “Şınıx” deyə çağrılır. Bundan başqa, Şınıxa xalq arasında “Şınıxdərə”, “Şınıx eli”, “Şınıx mahalı”, “Şınıx zonası” da deyirlər.
Dediyimiz odur ki, Şınıx ərazi və əhalı resursu baxımından kiçik bir yer olsa da, öz əhatə dairəsi ilə birgə götürdükdə rayonun mühüm strateji və təsərrüfat zonalarından biri hesab olunur.
Şınıx öz coğrafi statusuna görə də ölkəmiz üçün əlverişli, xüsusi bir mövqeyə malikdir. Bu ərazi Ermənistanın Göyçə mahalı (Krasno-Selsk rayonu) ilə sərhəddə yerləşir. Şınıx uzun illər Gədəbəyin rus (Saratovka, İvanovka), Ermənistanın erməni (Başkənd, Çəmbərək) kəndlərinin əhatəsində yerləşmişdir. İndi Başkənd kəndinin sakinləri ərazini tərk etmişlər. Daha doğrusu, daim nifaq və münaqişə zonasına çevrilmiş həmin kənd, ordumuzun əsgərləri tərəfindən 1992-ci ildə alınmışdır.
Şınıx təkcə Azərbaycanın deyil, mübaliğəsiz demək olar ki, bütün Qafqazın ən səfalı, mənzərəli məkanlarından biridir. Bu yerlər, öz yeraltı sərvətlərinin zənginliyinə görə də diqqəti cəlb etməkdədir. Burada mineral bulaqların sayı-hesabı isə yoxdur.
Şınıx haqqında yazılı və şifahi ədəbiyyatda kifayət qədər ədəbi-bədii materiallara təsadüf etmək mümkündür.
Özünün təbiəti ilə yanaşı həm də zəhmətsevər insanları ilə tanınan bu yerlərdə görkəmli tarixi şəxsiyyətlər, ziyalılar, əmək və müharibə qəhrəmanları yetişmişdir. İndi təkcə şınıxlılar deyil, bütün Azərbaycan həmin insanlarla fəxr edir.
Bizim apardırmalarımız göstərir ki, Şınıxa zaman-zaman uzaq və yaxın ərazilərdən miqrasiya etmiş insanlar toplaşmış, habelə bu ərazidən digər yerlərə fasiləsiz insan axını olmuşdur. Bu, bəlkə də ilk baxışdan təəccüblü görünə bilər. Məsələ burasındadır ki, bu gün Şınıxda mövcud olan kənd, tayfa və nəsil adlarına, eləcə də soyadlara indiki Ermənistan və Gürcüstan ərazində, habelə Orta Asiya civarında da gen-bol rast gəlmək mümkündür.
Şınıxı rayon mərkəzindən 50-60 km-lik bir məsafə ayırır. Gədəbəydə, məlum olduğu kimi metal, xüsusən, mis emalının tarixi çox qədimdir. Arxeoloji qazıntılar, əldə olunan faktlar bu bölgədəki əhalinin hələ e. ə. üçüncü- ikinci əsrlərdə mis emalı ilə məşğul olduğunu sübut edir. Yeni dövrdə, 19-cu əsrin 60-cı illərində isə misin və qızılın texnoloji üsulla çıxarılıb emal olunması təzədən vüsət almışdır. Üzun illər buradakı mədənlərin səhmlərinə məşhur Simens qardaşları sahib olmuşdur. Həmin mədənlərdə işləyən mühəndis-fəhlə heyətinin tərkibində şınıxlılar da az olmamışdır.
Açığını demək lazımdır ki, almanların və eləcə də rusların (malakanların) ondoqquzuncu əsrdə Gədəbəy ərazisinə gəlməsi yerli əhalinin təsərrüfat, mədəniyyət və təhsil səviyyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Elə həm də bu inkarolunmaz təsirin nəticəsidir ki, Şınıx ziyalılarının sorağı bu gün onun hüdudlarını aşmışdır.
Zəruri qeyd. Bəlkə də bir çoxları bilmir ki, 1879-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəmir yolu Gədəbəy-Qalakənd arasında çəkilmişdir. Həmin xəttin uzunluğu 30 km-a yaxın olmuşdur. 1883-cü ildə isə Qalakənd kəndində çar Rusiyası ərazisində ilk su elektrik stansiyası tikilmişdir. Halbuki həmin dövrdə Avropanın, Asiyanın (habelə Rusiyanın) bir çox mərkəzi şəhərlərində ağ neft lampasından istifadə olunurdu.
Gədəbəy, o cümlədən Şınıx, özünün yerli, ölkə və dünya əhəmiyyətli abidələri ilə də məşhurdur.
Biz “Şınıx” toponiminə ən qədim yazılarda təsadüf edirik.
Yeri gəlmişkən, mən Şınıx eli, bu elin tarixi, habelə “Şınıx” sözünün (toponiminin) etimologiyası haqda bir neçə dəfə yazmışam. Hələ ötən əsrin 80-ci illərində o vaxtlar yarım milyona yaxın tirajla çıxan “Azərbaycan gəncləri” qəzetində bu mövzu ilə bağlı ilkin araşdırmalarım çap olunmuşdu. Yadımdadır, o vaxt oxuculardan, eləcə də Şınıxda yaşayan ziyalılardan xeyli sayda məktub almışdım. Şınıxlılar bu mövzuda aparılan tədqiqatın genişləndirilməsini arzu edirdilər. Amma çox keçmədi ki, bütün ölkəmiz kimi Şınıxın da başının üstünü qara buludlar aldı; axı Şınıx Ermənistanla az qala iç-içə olan bir bölgədir. Elə Göyçə mahalından qopub gələn ilk qaçqın köçünü də Şınıx qarşılamalı oldu.
Mən Şınıxla bağlı bəzi müxtəsər araşdırmalar aparmışam. Qeyd dəftərlərimdə bir çox faktlar əks olunub. Şınıx toponimi haqda nə demək olar?
Tarixə ötəri ekskursiya etsək, Şınıx sözünə ən qədim əlyazma və mətnlərdə rast gələ bilərik.
Tədqiqatlar göstərir ki, qədim türk mənbələrində “Şınıx” bir çox hallarda “şenlik”, yəni “yaşayış məntəqəsi” mənasında işlənmişdir.
Bəzi mənbələrdə isə bu toponimin “sınıq” sözü ilə əlaqəsi qeyd olunur. Ola bilsin ki, bununla köklü əhalinin bir qisminin nə vaxtsa Sınıq körpü yaxınlığında yaşadığı nəzərdə tutulmuşdur.
Başqa dillərdə də Şın və Şen etnonimlərinə təsadüf olunur. Məsələn, çin dilində “Şan” (Şin) sözü dağ anlamındadır. Elə “Tyan Şan” dağı buna konkret misal ola bilər. Qazax dilində, daha doğrusu əksər türk dillərində, bu söz Tanrı dağı (Tanrı şını) mənasında işlədilir.
Sinixinu sözü də bu deyilənlərə aiddir. Assurca yazılış formasında bu söz “sinix” və “in” hissələrinə ayrılır (sondakı u hərfi assur dilində adlıq hal şəkilçisidir). Türkcə “sinq”, “çinq” (məsələn, qazaxca “şınq”, tuvaca “şınq” və s. sözlər) sıldırım dağ yarğanı, alınmaz dağ deməkdir. Buradakı “in” leksemi “yarğan”, “çuxur”, “mağara” sözlərindəndir. (Bax: Мурзаев Э. М. Словарь народных географических терминов. М., 1985, səh 234).
Ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda bir çox “Şınıx” adlı yaşayış məskənləri olmuşdur.
Mənbələrdə oxuyuruq: Şınıx - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Allahverdi (Tumanyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. (Bax: Qorqodyan Z. “1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi”, İrəvan, «Melkonyan fond», 1932, 188 səh.). İndi bu ərazidə ermənilər yaşayır.
Ermənistan ərazisindəki Şınıx yaşayış məskəni erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq “Şnox” kimi rəsmiləşdirilmişdir. (Bax: İbrahim Bayramov. “Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri”).
Şinq-Tiflis Quberniyasının Borçalı qəzasında da Şınıx toponimi (və yaşayış sahəsi) mövcud olmuşdur. Sonralar həmin kənd “Şnex” adlandırılıb.
Bir çox mənbələrdə qeyd olunur ki, bu toponim türk dilində “əyri sıldırım dağ yamacı”, “əlçatmaz”, “dərin çuxur, xəndək” mənasında işlənən “şın” sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. (Bax: Молчанова О.Т. “Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая”, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982, 256 с.).
Qədim türk dillərində “çınq”, “şinq” sözləri “sıldırım” mənasını verirdi.
Təəssüf ki, zaman-zaman Şınıx toponimlərinin hüdudu daralmağa başlayıb.
Yaşlı adamların dediyinə görə, Şınıxda bir neçə dəfə köç olmuşdur. Bu qədim yaşayış məskənində tapılan başdaşılar, qəbirlər, saxsı və mis qablar şınıxlıların hələ qədim zamanlardan dulusçuluq və dəmirçiliklə məşğul olduğunu sübut edir.
Sözümüzün əvvəlində dediyimiz kimi, Şınıx strateji bir mövqedə yerləşir. Ermənistanın Krasno-Selsk (keçmiş Çənbərək) rayonu ilə bu zonanı kiçik bir dağ silsiləsi ayırır.
Təəssüf ki, bir müddət Şınıxın kəndlərində yaşayan adamların sayı ilbəil azalırdı. Əlbəttə, bunun bir sıra obyektiv səbəbləri vardı. Amma digər, belə deyək “subyektiv səbəblər” də yox deyildi. Belə ki, vaxtilə adamlar böyük şəhərlərə iş axtarmaq üçün üz tutublar. Halbuki bu kəndlərdə mini-fabrik və istehsal müəssisələri yaratmaq mümkün idi.
Yaxşı ki, Şınıxda, daha doğrusu Şınıx kəndlərində, son zamanlar bir canlanma hiss olunur. Yeni müəssisə və fərdi yaşayış evləri tikilir.
Son illərdə Şınıxın bir sıra kəndləri qazlaşdırılıb. Və həmin kəndlərin ərazisindəki yaşıllıq zonaları təzədən genişlənməyə başlayıb. Yollar asfaltlanıb.
Güman edirik ki, Şınıxda quruculuq işləri get-gedə daha da genişlənəcək. Axı “Şınıx” sözünün bir anlamı da “şenlik”dir.
Müəllifin bütün yazıları - Firuz MUSTAFA
Bölməyə aid digər xəbərlər
29-07-2020, 09:23
Firuz MUSTAFA - Türk və hindu dillərinin kök yaxınlığı haqda... - Firuz Mustafa yazır
4-07-2020, 01:05
Firuz MUSTAFA - Rejissor Mərahim Fərzəlibəyovun əmək kitabçası… - Firuz Mustafa yazır
1-07-2020, 20:38
Firuz MUSTAFA - Oljas Süleymenov: “Azərbaycan həmişə ürəyimdədir...” - Firuz Mustafa yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
