15:29 / 02-07-2020
DİM növbəti buraxılış imtahanları keçirib
15:23 / 02-07-2020
Teatr daha bir tamaşanı onlayn təqdim edəcək - Foto
15:22 / 02-07-2020
Prezident İlham Əliyev Putinə məktub göndərib
15:19 / 02-07-2020
Rusiya və Azərbaycan enerji sahəsində memorandum imzalayacaq
15:06 / 02-07-2020
İstanbul-Bakı reysinə kimlər buraxılacaq? - Açıqlama
14:47 / 02-07-2020
Çavuşoğlu: “Fransa Türkiyədən üzr istəməlidir”
14:42 / 02-07-2020
Tramp: "Yaxında peyvəndə sahib olacağıq"
14:32 / 02-07-2020
Ərdoğan koronavirus pandemiyasından sonra ilk xarici səfərinə çıxıb
14:25 / 02-07-2020
Dollar yağışı - Azad Müzəffərli yazır
14:20 / 02-07-2020
TƏBİB AzTV əməkdaşının ölümü ilə bağlı ittihamlara cavab verdi - Video
14:14 / 02-07-2020
“Təhsil kreditləri haqqında” qanun layihəsi yeni variantda hazırlanıb
14:11 / 02-07-2020
“Abituriyentlər üçün dərs vaxtı”nın sabaha olan cədvəli açıqlanıb
14:06 / 02-07-2020
Nazarbayev koronavirusdan sağalıb
13:58 / 02-07-2020
Lukaşenko: "Koronavirusa qalib gəlmişik"
13:55 / 02-07-2020
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
13:49 / 02-07-2020
ABŞ banklara da sanksiya tətbiq edəcək
13:36 / 02-07-2020
Azərbaycan, Əfqanıstan və Türkmənistan prezidentlərinin videokonfrans vasitəsilə görüşü keçirilib
13:31 / 02-07-2020
2020-2021-ci illərdə neftin orta qiyməti 40 dollar civarında olacaq
13:26 / 02-07-2020
Korrupsiyaya qarşı Mübarizə Baş İdarəsində bir idarə ləğv olundu - Yeni təyinatlar
13:14 / 02-07-2020
Aİ Komissarı: “Bu çətin anlarda “Şərq Tərəfdaşlığı” regionundakı tərəfdaşlarımızın yanındayıq”
13:09 / 02-07-2020
Maska taxmamağa görə cərimələr iki dəfə artırıldı
13:03 / 02-07-2020
Azərbaycanla Türkiyə arasında təhlükəsizlik üzrə əməkdaşlıq haqqında Sazişə Əlavə Protokol təsdiq edilib
12:57 / 02-07-2020
Azərbaycan və Rusiya prezidentləri arasında telefon danışığı olub
12:56 / 02-07-2020
Şəhid polkovnikin qardaşı İlham Əliyevə müraciət etdi - Foto
12:51 / 02-07-2020
DİN Qəbələdə qardaşın qardaşını güllələməsi bağlı məlumat yayıb
12:39 / 02-07-2020
Baş prokuror onlara da vəzifə verdi - Siyahı
12:29 / 02-07-2020
Bəhram Bağırzadə süni nəfəs aparatından ayılıb
12:26 / 02-07-2020
Rusiyada virusa yoluxanların sayı artıb
12:12 / 02-07-2020
Baş prokurorluqda yeni təyinatlar olub
16:31 / 27-06-2020
Hökumət koronavirusla bağlı toplandı - Əli Əsədov yeni tapşırıqlar verdi
17:06 / 27-06-2020
Koronavirusla mübarizə üçün 12 təklif irəli sürüldü
15:24 / 28-06-2020
Prezident rəssama mənzil hədiyyə edib
13:20 / 29-06-2020
Klassik ənənələri yaşada bilsək... - Akif Cabbarlı yazır
23:54 / 27-06-2020
TƏBİB koronavirusla bağlı son vəziyyəti açıqladı: "32 xəstə süni tənəffüs cihazına qoşulub"
11:41 / 29-06-2020
Elxan Usubovun "Şəki xanlığı" - İcra başçısı Şəki kəndlərinin bərbad günə qalmasına göz yumur
15:43 / 29-06-2020
Filarmoniya ilə "Azərbaycanfilm" vergidən yayınıb
16:00 / 29-06-2020
Azərbaycanlı müğənni il ərzində 3,1 milyon dollar qazanıb
17:40 / 30-06-2020
Məhəmməd Füzulinin heykəli yoxa çıxıb - Fotolar
01:46 / 30-06-2020
Baş məşqçi komandadan kənarlaşdırıldı
08:18 / 28-06-2020
"Trabzonspor" xal itirdi, "Fənərbaxça" isə…
18:03 / 27-06-2020
Azərbaycanda daha 521 nəfərdə COVID-19 aşkarlandı - Foto
Şınıx - Firuz Mustafa yazır
Tarix: 27-06-2020 00:13 | Bölmə: Firuz MUSTAFA
Şınıx...
Əslində “Şınıx” adlanan yaşayış məntəqəsi Gədəbəy rayonunun adi, kiçik kəndlərindən biridir. Lakin buna baxmayaraq, həmin kəndin əhatəsindəki digər kiçik və ya böyük yaşayış məskənləri də çox vaxt, elə bu kəndin adıyla “Şınıx” deyə çağrılır. Bundan başqa, Şınıxa xalq arasında “Şınıxdərə”, “Şınıx eli”, “Şınıx mahalı”, “Şınıx zonası” da deyirlər.
Dediyimiz odur ki, Şınıx ərazi və əhalı resursu baxımından kiçik bir yer olsa da, öz əhatə dairəsi ilə birgə götürdükdə rayonun mühüm strateji və təsərrüfat zonalarından biri hesab olunur.
Şınıx öz coğrafi statusuna görə də ölkəmiz üçün əlverişli, xüsusi bir mövqeyə malikdir. Bu ərazi Ermənistanın Göyçə mahalı (Krasno-Selsk rayonu) ilə sərhəddə yerləşir. Şınıx uzun illər Gədəbəyin rus (Saratovka, İvanovka), Ermənistanın erməni (Başkənd, Çəmbərək) kəndlərinin əhatəsində yerləşmişdir. İndi Başkənd kəndinin sakinləri ərazini tərk etmişlər. Daha doğrusu, daim nifaq və münaqişə zonasına çevrilmiş həmin kənd, ordumuzun əsgərləri tərəfindən 1992-ci ildə alınmışdır.
Şınıx təkcə Azərbaycanın deyil, mübaliğəsiz demək olar ki, bütün Qafqazın ən səfalı, mənzərəli məkanlarından biridir. Bu yerlər, öz yeraltı sərvətlərinin zənginliyinə görə də diqqəti cəlb etməkdədir. Burada mineral bulaqların sayı-hesabı isə yoxdur.
Şınıx haqqında yazılı və şifahi ədəbiyyatda kifayət qədər ədəbi-bədii materiallara təsadüf etmək mümkündür.
Özünün təbiəti ilə yanaşı həm də zəhmətsevər insanları ilə tanınan bu yerlərdə görkəmli tarixi şəxsiyyətlər, ziyalılar, əmək və müharibə qəhrəmanları yetişmişdir. İndi təkcə şınıxlılar deyil, bütün Azərbaycan həmin insanlarla fəxr edir.
Bizim apardırmalarımız göstərir ki, Şınıxa zaman-zaman uzaq və yaxın ərazilərdən miqrasiya etmiş insanlar toplaşmış, habelə bu ərazidən digər yerlərə fasiləsiz insan axını olmuşdur. Bu, bəlkə də ilk baxışdan təəccüblü görünə bilər. Məsələ burasındadır ki, bu gün Şınıxda mövcud olan kənd, tayfa və nəsil adlarına, eləcə də soyadlara indiki Ermənistan və Gürcüstan ərazində, habelə Orta Asiya civarında da gen-bol rast gəlmək mümkündür.
Şınıxı rayon mərkəzindən 50-60 km-lik bir məsafə ayırır. Gədəbəydə, məlum olduğu kimi metal, xüsusən, mis emalının tarixi çox qədimdir. Arxeoloji qazıntılar, əldə olunan faktlar bu bölgədəki əhalinin hələ e. ə. üçüncü- ikinci əsrlərdə mis emalı ilə məşğul olduğunu sübut edir. Yeni dövrdə, 19-cu əsrin 60-cı illərində isə misin və qızılın texnoloji üsulla çıxarılıb emal olunması təzədən vüsət almışdır. Üzun illər buradakı mədənlərin səhmlərinə məşhur Simens qardaşları sahib olmuşdur. Həmin mədənlərdə işləyən mühəndis-fəhlə heyətinin tərkibində şınıxlılar da az olmamışdır.
Açığını demək lazımdır ki, almanların və eləcə də rusların (malakanların) ondoqquzuncu əsrdə Gədəbəy ərazisinə gəlməsi yerli əhalinin təsərrüfat, mədəniyyət və təhsil səviyyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Elə həm də bu inkarolunmaz təsirin nəticəsidir ki, Şınıx ziyalılarının sorağı bu gün onun hüdudlarını aşmışdır.
Zəruri qeyd. Bəlkə də bir çoxları bilmir ki, 1879-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəmir yolu Gədəbəy-Qalakənd arasında çəkilmişdir. Həmin xəttin uzunluğu 30 km-a yaxın olmuşdur. 1883-cü ildə isə Qalakənd kəndində çar Rusiyası ərazisində ilk su elektrik stansiyası tikilmişdir. Halbuki həmin dövrdə Avropanın, Asiyanın (habelə Rusiyanın) bir çox mərkəzi şəhərlərində ağ neft lampasından istifadə olunurdu.
Gədəbəy, o cümlədən Şınıx, özünün yerli, ölkə və dünya əhəmiyyətli abidələri ilə də məşhurdur.
Biz “Şınıx” toponiminə ən qədim yazılarda təsadüf edirik.
Yeri gəlmişkən, mən Şınıx eli, bu elin tarixi, habelə “Şınıx” sözünün (toponiminin) etimologiyası haqda bir neçə dəfə yazmışam. Hələ ötən əsrin 80-ci illərində o vaxtlar yarım milyona yaxın tirajla çıxan “Azərbaycan gəncləri” qəzetində bu mövzu ilə bağlı ilkin araşdırmalarım çap olunmuşdu. Yadımdadır, o vaxt oxuculardan, eləcə də Şınıxda yaşayan ziyalılardan xeyli sayda məktub almışdım. Şınıxlılar bu mövzuda aparılan tədqiqatın genişləndirilməsini arzu edirdilər. Amma çox keçmədi ki, bütün ölkəmiz kimi Şınıxın da başının üstünü qara buludlar aldı; axı Şınıx Ermənistanla az qala iç-içə olan bir bölgədir. Elə Göyçə mahalından qopub gələn ilk qaçqın köçünü də Şınıx qarşılamalı oldu.
Mən Şınıxla bağlı bəzi müxtəsər araşdırmalar aparmışam. Qeyd dəftərlərimdə bir çox faktlar əks olunub. Şınıx toponimi haqda nə demək olar?
Tarixə ötəri ekskursiya etsək, Şınıx sözünə ən qədim əlyazma və mətnlərdə rast gələ bilərik.
Tədqiqatlar göstərir ki, qədim türk mənbələrində “Şınıx” bir çox hallarda “şenlik”, yəni “yaşayış məntəqəsi” mənasında işlənmişdir.
Bəzi mənbələrdə isə bu toponimin “sınıq” sözü ilə əlaqəsi qeyd olunur. Ola bilsin ki, bununla köklü əhalinin bir qisminin nə vaxtsa Sınıq körpü yaxınlığında yaşadığı nəzərdə tutulmuşdur.
Başqa dillərdə də Şın və Şen etnonimlərinə təsadüf olunur. Məsələn, çin dilində “Şan” (Şin) sözü dağ anlamındadır. Elə “Tyan Şan” dağı buna konkret misal ola bilər. Qazax dilində, daha doğrusu əksər türk dillərində, bu söz Tanrı dağı (Tanrı şını) mənasında işlədilir.
Sinixinu sözü də bu deyilənlərə aiddir. Assurca yazılış formasında bu söz “sinix” və “in” hissələrinə ayrılır (sondakı u hərfi assur dilində adlıq hal şəkilçisidir). Türkcə “sinq”, “çinq” (məsələn, qazaxca “şınq”, tuvaca “şınq” və s. sözlər) sıldırım dağ yarğanı, alınmaz dağ deməkdir. Buradakı “in” leksemi “yarğan”, “çuxur”, “mağara” sözlərindəndir. (Bax: Мурзаев Э. М. Словарь народных географических терминов. М., 1985, səh 234).
Ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda bir çox “Şınıx” adlı yaşayış məskənləri olmuşdur.
Mənbələrdə oxuyuruq: Şınıx - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Allahverdi (Tumanyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. (Bax: Qorqodyan Z. “1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi”, İrəvan, «Melkonyan fond», 1932, 188 səh.). İndi bu ərazidə ermənilər yaşayır.
Ermənistan ərazisindəki Şınıx yaşayış məskəni erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq “Şnox” kimi rəsmiləşdirilmişdir. (Bax: İbrahim Bayramov. “Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri”).
Şinq-Tiflis Quberniyasının Borçalı qəzasında da Şınıx toponimi (və yaşayış sahəsi) mövcud olmuşdur. Sonralar həmin kənd “Şnex” adlandırılıb.
Bir çox mənbələrdə qeyd olunur ki, bu toponim türk dilində “əyri sıldırım dağ yamacı”, “əlçatmaz”, “dərin çuxur, xəndək” mənasında işlənən “şın” sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. (Bax: Молчанова О.Т. “Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая”, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982, 256 с.).
Qədim türk dillərində “çınq”, “şinq” sözləri “sıldırım” mənasını verirdi.
Təəssüf ki, zaman-zaman Şınıx toponimlərinin hüdudu daralmağa başlayıb.
Yaşlı adamların dediyinə görə, Şınıxda bir neçə dəfə köç olmuşdur. Bu qədim yaşayış məskənində tapılan başdaşılar, qəbirlər, saxsı və mis qablar şınıxlıların hələ qədim zamanlardan dulusçuluq və dəmirçiliklə məşğul olduğunu sübut edir.
Sözümüzün əvvəlində dediyimiz kimi, Şınıx strateji bir mövqedə yerləşir. Ermənistanın Krasno-Selsk (keçmiş Çənbərək) rayonu ilə bu zonanı kiçik bir dağ silsiləsi ayırır.
Təəssüf ki, bir müddət Şınıxın kəndlərində yaşayan adamların sayı ilbəil azalırdı. Əlbəttə, bunun bir sıra obyektiv səbəbləri vardı. Amma digər, belə deyək “subyektiv səbəblər” də yox deyildi. Belə ki, vaxtilə adamlar böyük şəhərlərə iş axtarmaq üçün üz tutublar. Halbuki bu kəndlərdə mini-fabrik və istehsal müəssisələri yaratmaq mümkün idi.
Yaxşı ki, Şınıxda, daha doğrusu Şınıx kəndlərində, son zamanlar bir canlanma hiss olunur. Yeni müəssisə və fərdi yaşayış evləri tikilir.
Son illərdə Şınıxın bir sıra kəndləri qazlaşdırılıb. Və həmin kəndlərin ərazisindəki yaşıllıq zonaları təzədən genişlənməyə başlayıb. Yollar asfaltlanıb.
Güman edirik ki, Şınıxda quruculuq işləri get-gedə daha da genişlənəcək. Axı “Şınıx” sözünün bir anlamı da “şenlik”dir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-06-2020 00:13 | Bölmə: Firuz MUSTAFA
Şınıx...
Əslində “Şınıx” adlanan yaşayış məntəqəsi Gədəbəy rayonunun adi, kiçik kəndlərindən biridir. Lakin buna baxmayaraq, həmin kəndin əhatəsindəki digər kiçik və ya böyük yaşayış məskənləri də çox vaxt, elə bu kəndin adıyla “Şınıx” deyə çağrılır. Bundan başqa, Şınıxa xalq arasında “Şınıxdərə”, “Şınıx eli”, “Şınıx mahalı”, “Şınıx zonası” da deyirlər.
Dediyimiz odur ki, Şınıx ərazi və əhalı resursu baxımından kiçik bir yer olsa da, öz əhatə dairəsi ilə birgə götürdükdə rayonun mühüm strateji və təsərrüfat zonalarından biri hesab olunur.
Şınıx öz coğrafi statusuna görə də ölkəmiz üçün əlverişli, xüsusi bir mövqeyə malikdir. Bu ərazi Ermənistanın Göyçə mahalı (Krasno-Selsk rayonu) ilə sərhəddə yerləşir. Şınıx uzun illər Gədəbəyin rus (Saratovka, İvanovka), Ermənistanın erməni (Başkənd, Çəmbərək) kəndlərinin əhatəsində yerləşmişdir. İndi Başkənd kəndinin sakinləri ərazini tərk etmişlər. Daha doğrusu, daim nifaq və münaqişə zonasına çevrilmiş həmin kənd, ordumuzun əsgərləri tərəfindən 1992-ci ildə alınmışdır.
Şınıx təkcə Azərbaycanın deyil, mübaliğəsiz demək olar ki, bütün Qafqazın ən səfalı, mənzərəli məkanlarından biridir. Bu yerlər, öz yeraltı sərvətlərinin zənginliyinə görə də diqqəti cəlb etməkdədir. Burada mineral bulaqların sayı-hesabı isə yoxdur.
Şınıx haqqında yazılı və şifahi ədəbiyyatda kifayət qədər ədəbi-bədii materiallara təsadüf etmək mümkündür.
Özünün təbiəti ilə yanaşı həm də zəhmətsevər insanları ilə tanınan bu yerlərdə görkəmli tarixi şəxsiyyətlər, ziyalılar, əmək və müharibə qəhrəmanları yetişmişdir. İndi təkcə şınıxlılar deyil, bütün Azərbaycan həmin insanlarla fəxr edir.
Bizim apardırmalarımız göstərir ki, Şınıxa zaman-zaman uzaq və yaxın ərazilərdən miqrasiya etmiş insanlar toplaşmış, habelə bu ərazidən digər yerlərə fasiləsiz insan axını olmuşdur. Bu, bəlkə də ilk baxışdan təəccüblü görünə bilər. Məsələ burasındadır ki, bu gün Şınıxda mövcud olan kənd, tayfa və nəsil adlarına, eləcə də soyadlara indiki Ermənistan və Gürcüstan ərazində, habelə Orta Asiya civarında da gen-bol rast gəlmək mümkündür.
Şınıxı rayon mərkəzindən 50-60 km-lik bir məsafə ayırır. Gədəbəydə, məlum olduğu kimi metal, xüsusən, mis emalının tarixi çox qədimdir. Arxeoloji qazıntılar, əldə olunan faktlar bu bölgədəki əhalinin hələ e. ə. üçüncü- ikinci əsrlərdə mis emalı ilə məşğul olduğunu sübut edir. Yeni dövrdə, 19-cu əsrin 60-cı illərində isə misin və qızılın texnoloji üsulla çıxarılıb emal olunması təzədən vüsət almışdır. Üzun illər buradakı mədənlərin səhmlərinə məşhur Simens qardaşları sahib olmuşdur. Həmin mədənlərdə işləyən mühəndis-fəhlə heyətinin tərkibində şınıxlılar da az olmamışdır.
Açığını demək lazımdır ki, almanların və eləcə də rusların (malakanların) ondoqquzuncu əsrdə Gədəbəy ərazisinə gəlməsi yerli əhalinin təsərrüfat, mədəniyyət və təhsil səviyyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Elə həm də bu inkarolunmaz təsirin nəticəsidir ki, Şınıx ziyalılarının sorağı bu gün onun hüdudlarını aşmışdır.
Zəruri qeyd. Bəlkə də bir çoxları bilmir ki, 1879-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəmir yolu Gədəbəy-Qalakənd arasında çəkilmişdir. Həmin xəttin uzunluğu 30 km-a yaxın olmuşdur. 1883-cü ildə isə Qalakənd kəndində çar Rusiyası ərazisində ilk su elektrik stansiyası tikilmişdir. Halbuki həmin dövrdə Avropanın, Asiyanın (habelə Rusiyanın) bir çox mərkəzi şəhərlərində ağ neft lampasından istifadə olunurdu.
Gədəbəy, o cümlədən Şınıx, özünün yerli, ölkə və dünya əhəmiyyətli abidələri ilə də məşhurdur.
Biz “Şınıx” toponiminə ən qədim yazılarda təsadüf edirik.
Yeri gəlmişkən, mən Şınıx eli, bu elin tarixi, habelə “Şınıx” sözünün (toponiminin) etimologiyası haqda bir neçə dəfə yazmışam. Hələ ötən əsrin 80-ci illərində o vaxtlar yarım milyona yaxın tirajla çıxan “Azərbaycan gəncləri” qəzetində bu mövzu ilə bağlı ilkin araşdırmalarım çap olunmuşdu. Yadımdadır, o vaxt oxuculardan, eləcə də Şınıxda yaşayan ziyalılardan xeyli sayda məktub almışdım. Şınıxlılar bu mövzuda aparılan tədqiqatın genişləndirilməsini arzu edirdilər. Amma çox keçmədi ki, bütün ölkəmiz kimi Şınıxın da başının üstünü qara buludlar aldı; axı Şınıx Ermənistanla az qala iç-içə olan bir bölgədir. Elə Göyçə mahalından qopub gələn ilk qaçqın köçünü də Şınıx qarşılamalı oldu.
Mən Şınıxla bağlı bəzi müxtəsər araşdırmalar aparmışam. Qeyd dəftərlərimdə bir çox faktlar əks olunub. Şınıx toponimi haqda nə demək olar?
Tarixə ötəri ekskursiya etsək, Şınıx sözünə ən qədim əlyazma və mətnlərdə rast gələ bilərik.
Tədqiqatlar göstərir ki, qədim türk mənbələrində “Şınıx” bir çox hallarda “şenlik”, yəni “yaşayış məntəqəsi” mənasında işlənmişdir.
Bəzi mənbələrdə isə bu toponimin “sınıq” sözü ilə əlaqəsi qeyd olunur. Ola bilsin ki, bununla köklü əhalinin bir qisminin nə vaxtsa Sınıq körpü yaxınlığında yaşadığı nəzərdə tutulmuşdur.
Başqa dillərdə də Şın və Şen etnonimlərinə təsadüf olunur. Məsələn, çin dilində “Şan” (Şin) sözü dağ anlamındadır. Elə “Tyan Şan” dağı buna konkret misal ola bilər. Qazax dilində, daha doğrusu əksər türk dillərində, bu söz Tanrı dağı (Tanrı şını) mənasında işlədilir.
Sinixinu sözü də bu deyilənlərə aiddir. Assurca yazılış formasında bu söz “sinix” və “in” hissələrinə ayrılır (sondakı u hərfi assur dilində adlıq hal şəkilçisidir). Türkcə “sinq”, “çinq” (məsələn, qazaxca “şınq”, tuvaca “şınq” və s. sözlər) sıldırım dağ yarğanı, alınmaz dağ deməkdir. Buradakı “in” leksemi “yarğan”, “çuxur”, “mağara” sözlərindəndir. (Bax: Мурзаев Э. М. Словарь народных географических терминов. М., 1985, səh 234).
Ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda bir çox “Şınıx” adlı yaşayış məskənləri olmuşdur.
Mənbələrdə oxuyuruq: Şınıx - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Allahverdi (Tumanyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. (Bax: Qorqodyan Z. “1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi”, İrəvan, «Melkonyan fond», 1932, 188 səh.). İndi bu ərazidə ermənilər yaşayır.
Ermənistan ərazisindəki Şınıx yaşayış məskəni erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq “Şnox” kimi rəsmiləşdirilmişdir. (Bax: İbrahim Bayramov. “Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri”).
Şinq-Tiflis Quberniyasının Borçalı qəzasında da Şınıx toponimi (və yaşayış sahəsi) mövcud olmuşdur. Sonralar həmin kənd “Şnex” adlandırılıb.
Bir çox mənbələrdə qeyd olunur ki, bu toponim türk dilində “əyri sıldırım dağ yamacı”, “əlçatmaz”, “dərin çuxur, xəndək” mənasında işlənən “şın” sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. (Bax: Молчанова О.Т. “Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая”, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982, 256 с.).
Qədim türk dillərində “çınq”, “şinq” sözləri “sıldırım” mənasını verirdi.
Təəssüf ki, zaman-zaman Şınıx toponimlərinin hüdudu daralmağa başlayıb.
Yaşlı adamların dediyinə görə, Şınıxda bir neçə dəfə köç olmuşdur. Bu qədim yaşayış məskənində tapılan başdaşılar, qəbirlər, saxsı və mis qablar şınıxlıların hələ qədim zamanlardan dulusçuluq və dəmirçiliklə məşğul olduğunu sübut edir.
Sözümüzün əvvəlində dediyimiz kimi, Şınıx strateji bir mövqedə yerləşir. Ermənistanın Krasno-Selsk (keçmiş Çənbərək) rayonu ilə bu zonanı kiçik bir dağ silsiləsi ayırır.
Təəssüf ki, bir müddət Şınıxın kəndlərində yaşayan adamların sayı ilbəil azalırdı. Əlbəttə, bunun bir sıra obyektiv səbəbləri vardı. Amma digər, belə deyək “subyektiv səbəblər” də yox deyildi. Belə ki, vaxtilə adamlar böyük şəhərlərə iş axtarmaq üçün üz tutublar. Halbuki bu kəndlərdə mini-fabrik və istehsal müəssisələri yaratmaq mümkün idi.
Yaxşı ki, Şınıxda, daha doğrusu Şınıx kəndlərində, son zamanlar bir canlanma hiss olunur. Yeni müəssisə və fərdi yaşayış evləri tikilir.
Son illərdə Şınıxın bir sıra kəndləri qazlaşdırılıb. Və həmin kəndlərin ərazisindəki yaşıllıq zonaları təzədən genişlənməyə başlayıb. Yollar asfaltlanıb.
Güman edirik ki, Şınıxda quruculuq işləri get-gedə daha da genişlənəcək. Axı “Şınıx” sözünün bir anlamı da “şenlik”dir.
Müəllifin bütün yazıları - Firuz MUSTAFA
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 20:38
Firuz MUSTAFA - Oljas Süleymenov: “Azərbaycan həmişə ürəyimdədir...” - Firuz Mustafa yazır
20-04-2020, 23:09
Firuz MUSTAFA - İnək əmən əsgərlər, qarı nənənin şikayəti və Brejnevin səfəri haqda... - Foto
Deputat: "İnsanlarımız karantin qaydalartına riayət etmədikcə, bu virus bizim hər birimizin evinə gələcək"
Milli Məclisin üzvü: “Ölkədə biznesin çökməməsi üçün sahibkarlığa dəstək göstərilməli, birinci karantin mərhələsindəki kömək mexanizmi bərpa edilməlidir”
Azərbaycan-Avar Birliyinin rəhbəri deyir ki, etnik mənsubiyyətlərinə görə problemləri olmasa da, mənsub olduğu xalqın nümayəndəsi dövlətin rəhbər strukturlarında çox az təmsil olunur
Professor deyir ki, böyük güclər virusu salıb ortaya və müharibəni bu şəkildə aparırlar
Milli Məclisin komitə sədri: “Əgər məmur institusional islahatları qəbul etmirsə, bu halda cəzalanmalıdır. Yəni bu iki proses paralel aparılmalıdır”
