18:09 / 05-07-2025
Mingəçevirdə iki qayıq toqquşub - Beş nəfər xəsarət alıb
14:30 / 05-07-2025
Sabah yağış yağacaq
14:16 / 05-07-2025
Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi qeyd ediləcək - Sərəncam
12:19 / 05-07-2025
“AzerGold”-un qiymətli metal satışından gəlirləri artıb
12:09 / 05-07-2025
Beş kollecə direktor təyin ediblər - Siyahı
12:04 / 05-07-2025
Sadiq Qurbanov: “Xankəndidə keçirilən ECO Zirvəsi Azərbaycanın qələbəsidir”
10:36 / 05-07-2025
DTX-nin Akademiyasında növbəti məzun buraxılışı olub - Video
10:35 / 05-07-2025
Türkiyəyə güclü qar yağıb
10:31 / 05-07-2025
Kürdə boğulan 19 yaşlı gəncin meyiti tapılıb
10:09 / 05-07-2025
Azərbaycanlı “qanuni oğru”lar barədə qərar verilib
09:26 / 05-07-2025
Aşura günü ilə bağlı qanvermə aksiyası başlayıb
19:49 / 04-07-2025
Şəmkirdə üç uşaq göldə batıb - Yenilənib
19:48 / 04-07-2025
İran prezidenti Qarabağa gəlib - (Yenilənib)
19:46 / 04-07-2025
Qərbi Azərbaycana qayıdışın hüquqi əsasları müzakirə olunub - Fotolar
19:14 / 04-07-2025
Ərdoğanı Füzulidən yola salıblar - (Yenilənib) - Foto
18:42 / 04-07-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında görüş olub - Fotolar (Yenilənib)
18:35 / 04-07-2025
Ukrayna və ABŞ prezidentləri telefonla danışıblar
18:25 / 04-07-2025
Müsavat Rusiya səfirliyi qarşısında aksiya keçirmək istəyir
18:19 / 04-07-2025
DTX-nın saxladığı sabiq diplomatın məhkəməsi başlayıb
18:01 / 04-07-2025
Ali Məhkəmə inzibati mübahisələrə dair işlərlə bağlı qərar qəbul edib
17:42 / 04-07-2025
Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatıb
17:21 / 04-07-2025
Deputatlar daha 15 qanuna dəyişiklik edəcək - Siyahı
17:05 / 04-07-2025
Fransada “səssiz etiraz”: ABŞ demokratiyasına şübhə ilə yanaşırlar
16:59 / 04-07-2025
Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri başa çatıb
16:33 / 04-07-2025
ECO-nun növbəti sammiti İranda keçiriləcək
16:31 / 04-07-2025
Ərdoğan ilə Pezeşkian Xankəndidə görüşüblər
16:20 / 04-07-2025
Meyxanaçı azadlığa buraxılıb
16:17 / 04-07-2025
Azərbaycan diaspor rəhbəri Rusiya vətəndaşlığından çıxarılıb
16:01 / 04-07-2025
Xankəndidə 17-ci Zirvə görüşü: ölkə başçıları mesajlar verir - (Yenilənib) - Fotolar
15:47 / 04-07-2025
Üç şəhidimiz Kəlbəcərdə dəfn edilib - Fotolar
21:03 / 30-06-2025

13:01 / 01-07-2025

13:16 / 02-07-2025

14:40 / 03-07-2025

07:52 / 01-07-2025

12:16 / 02-07-2025

19:48 / 04-07-2025

10:26 / 02-07-2025

15:33 / 02-07-2025

14:53 / 01-07-2025

16:55 / 02-07-2025

“Adi əhvalat”ın müəllifi qeyri-adi Qonçarov
Tarix: 03-04-2021 13:48 | Bölmə: Firuz MUSTAFA

Yazıçı sevdiyi xanımın başqa bir adam ilə ailə qurmasına xeyir-dua vermişdi. O, habelə öz yazıçı dostu İvan Turgenevi plagiatlığa görə suçlamış və buna görə hətta, məhkəməyə müraciət etmişdi.
Rus ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri İvan Qonçarovdur. Onun “Adi əhvalat”, “Oblomov”, “Yarğan” romanları bizim oxuculara da yaxşı tanışdır. Bu əsərlərin (səhv etmirəmsə) hamısı dilimizə yüksək səviyyədə tərcümə edilib. Xüsusilə, Hüseyn Şərifin tərcüməsində nəşr edilən “Oblomov” romanı oxuculara yaxşı tanışdır.
İvan Qonçarov ailə qurmamışdı, özü də bir çox qəribəlikləri ilə fərqlənirdi. Yazıçı uzun illər dövlət məmuru kimi fəaliyyət göstərib. Amma o dövrün ziyalıları ilə də yaxından tanış olub. Əvvəllər onun ən sevimli dostlarından biri İvan Turgenev olub. Hətta, onlar universitetdə birgə təhsil almışdılar. Yeri gəlmişkən, Mixail Lermontov, Konstantin Aksakov, Vissarion Belinski də onun təhsil yoldaşları olmuşdu. Qəribə xasiyyətli Qonçarovun iddialı və təkəbbürlü Lermontovdan elə də xoşu gəlmirdi.

İ. Qonçarov
İvan Qonçarov bir dəfə öz həmkarı və dostu Turgenevə yeni roman (“Yarğan”) üzərində işlədiyini bildirmiş, ona əsərin qısa məzmununu danışmışdı. İvan Qonçarov öz məşhur qəhrəmanı Oblomov kimi bir qədər tənbəl idi, ləng yazırdı. O birisi İvan, yəni Turgenev isə çox məhsuldar idi. Qısası, aradan az bir müddət keçmiş Turgenev “Zadəgan ocağı” (deyəsən, bizim dilimizdə bu əsər həm də “Dvoryan yuvası” kimi nəşr edilib) romanını bitirir. Yazıçı yaxın bildiyi dostları, o cümlədən Qonçarovu malikanəsinə dəvət edib yeni əsəri oxuyur və təbii ki, rəylərlə tanış olmaq istəyir. Yazılanları dinləyən Qonçarov hiddətlənib cin atına minir. Və öz qəzəbini elə oradaca İvana bildirir, həmkarını plagiatlıqda suçlayır. Turgenev dostunun bu hərəkətindən çox təsirlənir və deyir ki, heç bir “oxşarlıqdan” söhbət gedə bilməz. Və onu da əlavə edir: “Əgər sən belə hesab edirsənsə ki, əsərdə plagiat hissələr var, onda mən bu əsəri elə bu dəqiqə hamının gözü önündə yandıra bilərəm”. Qonçarov cavabında deyir ki, əsəri yandırmaq lazım deyil, saxla, halal edirəm... Müəyyən mübahisə və çək-çevirdən sonra onlar ümumi razılığa gəlib əsərlərdəki oxşar epizodların bir çoxunu dəyişdirirlər.
Həddindən artıq vasvası olan, üstəlik özü uzun illər “senzor” işləmiş Qonçarov başqa bir əsərə görə də keçmiş dostu Turgenevə “ilişmişdi”. Yazıçı indi də öz həmkarının “Bahar suları” povestində (habelə “Ərəfə” əsərində) “Adi əhvalat” romanından plagiatlıq etdiyini iddia edirdi.
Qonçarov hətta öz dostunu məhkəməyə vermişdi. Bu, Rusiya tarixində plagiatlığa görə baş tutan ilk məhkəmə hesab olunur. Bəli, məhkəmə əsərlərdəki “oxşar” yerləri diqqətlə nəzərdən keçirir, bu məsələ ilə bağlı digər peşəkar yazıçıların da rəylərini öyrənir. Və sonda məhkəmə hakimi belə bir qərar qəbul edir ki, hər iki əsərdə sadəcə, ideya yaxınlığı vardır. Çünki hadisələr eyni ölkədə baş verir, qəhrəmanlar eyni sosial sinfin nümayəndələridir. Elə “oxşarlıqlar” da bununla bağlıdır. Amma heç bir plagiatlıqdan söhbət gedə bilməz.
Sonralar uzun müddət ədəbiyyatçılar da belə bir “plagiatlığın” olub-olmaması ilə bağlı mübahisələr etmişlər. Amma son nəticədə böyük əksəriyyət o zamankı məhkəmə qərarını ədalətli hesab etmişdir.
Artıq yuxarıda qeyd olunduğu kimi, İvan Qonçarov ailə qurmamışdı. Amma necə deyərlər, o, sevmiş və sevilmişdi. Ədibin vurulduğu qızlardan biri Yelizaveta Vasilyevna Tolstaya idi. Bu o zaman idi ki, İvan Aleksandroviçin artıq 43, Yelizavetanın isə cəmi 16 yaşı vardı. İvan öz sevdiyi qıza 30-dan çox məktub yazıb göndərmiş, öz dərin duyğularını ifadə etmişdi. O, sonralar bu məktubların bir çoxundakı fikirləri öz əsərlərində, xüsusən “Oblomov” romanında “əridib” istifadə etmişdi.
Amma qəribə xasiyyətli Qonçarovun sevgisi cavabsız qalır. Çünki gənc və gözəl Yelizaveta Vasilyevna bu zaman başqa bir adamı sevirdi. Bu, Aleksey İvanoviç Musin-Puşkin idi. Məsələ burasında idi ki, məşhur Puşkinlərlə məşhur Tolstoylar tarixən qohum idilər. O zamankı çar Rusiyasının mövcud qanunları qan qohumlarının evlənməsini yasaq etmişdi. Amma bu iki gəncin səadətə qovuşmasında Qonçarovun da rolu az olmadı. Belə ki, Aleksey İvanoviç öz tanışları vasitəsi ilə öz sevimlisi gözəl Yelizavetanın gənc Musin-Puşkin ilə ailə qurmasını reallaşdıra bildi, onlara xeyir-dua verdi. Bu da yazıçının qəribəliklərindən biri sayıla bilər.
Onlar - İvan ilə Yelizaveta bir də səkkiz ildən sonra rastlaşdılar. Həmin vaxt üç uşaq anası olan Yelizaveta Vasilyevna Tolstaya dul idi. Amma artıq onların təzədən qovuşması mümkün deyildi. Qonçarov xeyli dəyişmiş, kökəlmiş, qocalmışdı.
İvan Qonçarov son nəfəsinəcən Yelizaveta Vasilyevna Tolstayaya olan sevgisini qəlbində və ruhunda yaşatdı...
Məşhur “Adi əhvalat” əsərinin məşhur müəllifi bax belə qeyri-adi hərəkətləri ilə fərqlənirdi.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 03-04-2021 13:48 | Bölmə: Firuz MUSTAFA

Yazıçı sevdiyi xanımın başqa bir adam ilə ailə qurmasına xeyir-dua vermişdi. O, habelə öz yazıçı dostu İvan Turgenevi plagiatlığa görə suçlamış və buna görə hətta, məhkəməyə müraciət etmişdi.
Rus ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri İvan Qonçarovdur. Onun “Adi əhvalat”, “Oblomov”, “Yarğan” romanları bizim oxuculara da yaxşı tanışdır. Bu əsərlərin (səhv etmirəmsə) hamısı dilimizə yüksək səviyyədə tərcümə edilib. Xüsusilə, Hüseyn Şərifin tərcüməsində nəşr edilən “Oblomov” romanı oxuculara yaxşı tanışdır.
İvan Qonçarov ailə qurmamışdı, özü də bir çox qəribəlikləri ilə fərqlənirdi. Yazıçı uzun illər dövlət məmuru kimi fəaliyyət göstərib. Amma o dövrün ziyalıları ilə də yaxından tanış olub. Əvvəllər onun ən sevimli dostlarından biri İvan Turgenev olub. Hətta, onlar universitetdə birgə təhsil almışdılar. Yeri gəlmişkən, Mixail Lermontov, Konstantin Aksakov, Vissarion Belinski də onun təhsil yoldaşları olmuşdu. Qəribə xasiyyətli Qonçarovun iddialı və təkəbbürlü Lermontovdan elə də xoşu gəlmirdi.

İ. Qonçarov
İvan Qonçarov bir dəfə öz həmkarı və dostu Turgenevə yeni roman (“Yarğan”) üzərində işlədiyini bildirmiş, ona əsərin qısa məzmununu danışmışdı. İvan Qonçarov öz məşhur qəhrəmanı Oblomov kimi bir qədər tənbəl idi, ləng yazırdı. O birisi İvan, yəni Turgenev isə çox məhsuldar idi. Qısası, aradan az bir müddət keçmiş Turgenev “Zadəgan ocağı” (deyəsən, bizim dilimizdə bu əsər həm də “Dvoryan yuvası” kimi nəşr edilib) romanını bitirir. Yazıçı yaxın bildiyi dostları, o cümlədən Qonçarovu malikanəsinə dəvət edib yeni əsəri oxuyur və təbii ki, rəylərlə tanış olmaq istəyir. Yazılanları dinləyən Qonçarov hiddətlənib cin atına minir. Və öz qəzəbini elə oradaca İvana bildirir, həmkarını plagiatlıqda suçlayır. Turgenev dostunun bu hərəkətindən çox təsirlənir və deyir ki, heç bir “oxşarlıqdan” söhbət gedə bilməz. Və onu da əlavə edir: “Əgər sən belə hesab edirsənsə ki, əsərdə plagiat hissələr var, onda mən bu əsəri elə bu dəqiqə hamının gözü önündə yandıra bilərəm”. Qonçarov cavabında deyir ki, əsəri yandırmaq lazım deyil, saxla, halal edirəm... Müəyyən mübahisə və çək-çevirdən sonra onlar ümumi razılığa gəlib əsərlərdəki oxşar epizodların bir çoxunu dəyişdirirlər.
Həddindən artıq vasvası olan, üstəlik özü uzun illər “senzor” işləmiş Qonçarov başqa bir əsərə görə də keçmiş dostu Turgenevə “ilişmişdi”. Yazıçı indi də öz həmkarının “Bahar suları” povestində (habelə “Ərəfə” əsərində) “Adi əhvalat” romanından plagiatlıq etdiyini iddia edirdi.
Qonçarov hətta öz dostunu məhkəməyə vermişdi. Bu, Rusiya tarixində plagiatlığa görə baş tutan ilk məhkəmə hesab olunur. Bəli, məhkəmə əsərlərdəki “oxşar” yerləri diqqətlə nəzərdən keçirir, bu məsələ ilə bağlı digər peşəkar yazıçıların da rəylərini öyrənir. Və sonda məhkəmə hakimi belə bir qərar qəbul edir ki, hər iki əsərdə sadəcə, ideya yaxınlığı vardır. Çünki hadisələr eyni ölkədə baş verir, qəhrəmanlar eyni sosial sinfin nümayəndələridir. Elə “oxşarlıqlar” da bununla bağlıdır. Amma heç bir plagiatlıqdan söhbət gedə bilməz.
Sonralar uzun müddət ədəbiyyatçılar da belə bir “plagiatlığın” olub-olmaması ilə bağlı mübahisələr etmişlər. Amma son nəticədə böyük əksəriyyət o zamankı məhkəmə qərarını ədalətli hesab etmişdir.
Artıq yuxarıda qeyd olunduğu kimi, İvan Qonçarov ailə qurmamışdı. Amma necə deyərlər, o, sevmiş və sevilmişdi. Ədibin vurulduğu qızlardan biri Yelizaveta Vasilyevna Tolstaya idi. Bu o zaman idi ki, İvan Aleksandroviçin artıq 43, Yelizavetanın isə cəmi 16 yaşı vardı. İvan öz sevdiyi qıza 30-dan çox məktub yazıb göndərmiş, öz dərin duyğularını ifadə etmişdi. O, sonralar bu məktubların bir çoxundakı fikirləri öz əsərlərində, xüsusən “Oblomov” romanında “əridib” istifadə etmişdi.
Amma qəribə xasiyyətli Qonçarovun sevgisi cavabsız qalır. Çünki gənc və gözəl Yelizaveta Vasilyevna bu zaman başqa bir adamı sevirdi. Bu, Aleksey İvanoviç Musin-Puşkin idi. Məsələ burasında idi ki, məşhur Puşkinlərlə məşhur Tolstoylar tarixən qohum idilər. O zamankı çar Rusiyasının mövcud qanunları qan qohumlarının evlənməsini yasaq etmişdi. Amma bu iki gəncin səadətə qovuşmasında Qonçarovun da rolu az olmadı. Belə ki, Aleksey İvanoviç öz tanışları vasitəsi ilə öz sevimlisi gözəl Yelizavetanın gənc Musin-Puşkin ilə ailə qurmasını reallaşdıra bildi, onlara xeyir-dua verdi. Bu da yazıçının qəribəliklərindən biri sayıla bilər.
Onlar - İvan ilə Yelizaveta bir də səkkiz ildən sonra rastlaşdılar. Həmin vaxt üç uşaq anası olan Yelizaveta Vasilyevna Tolstaya dul idi. Amma artıq onların təzədən qovuşması mümkün deyildi. Qonçarov xeyli dəyişmiş, kökəlmiş, qocalmışdı.
İvan Qonçarov son nəfəsinəcən Yelizaveta Vasilyevna Tolstayaya olan sevgisini qəlbində və ruhunda yaşatdı...
Məşhur “Adi əhvalat” əsərinin məşhur müəllifi bax belə qeyri-adi hərəkətləri ilə fərqlənirdi.
Müəllifin bütün yazıları - Firuz MUSTAFA
Bölməyə aid digər xəbərlər
29-07-2020, 09:23
Firuz MUSTAFA - Türk və hindu dillərinin kök yaxınlığı haqda... - Firuz Mustafa yazır
4-07-2020, 01:05
Firuz MUSTAFA - Rejissor Mərahim Fərzəlibəyovun əmək kitabçası… - Firuz Mustafa yazır
1-07-2020, 20:38
Firuz MUSTAFA - Oljas Süleymenov: “Azərbaycan həmişə ürəyimdədir...” - Firuz Mustafa yazır