23:11 / 18-03-2024
Ukrayna ordusu geri çəkilir
20:16 / 18-03-2024
Borrell ikibaşlı danışır
Eldar Namazov: “Azərbaycana yeni Qarabağ strategiyası lazımdır” - Müsahibə
Tarix: 24-05-2020 14:21 | Bölmə: Müsahibə
Eldar Namazov: “Azərbaycana yeni Qarabağ strategiyası lazımdır”

Prezidentin sabiq köməkçisi deyir ki, əvvəlki yanaşma və üsullarla, belə diplomatiya ilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə nail olmaq mümkün deyil

ATƏT-in Minsk qrupunun vasitəçiliyi ilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində aparılan danışıqlar müsbət nəticə vermir və işğalçı dövlətlə bu formatda müzakirələr aparmaq Azərbaycan üçün vaxt itkisidir. Ermənistanın işğalçılıq siyasətini davam etdirməsi, rəsmi səviyyədə Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejimlə bağlı son mövqeyi isə danışıqların əhəmiyyətsiz olduğunu bir daha göstərdi. Bu da, haqlı olaraq Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən etirazla qaşılanır və işğaldakı ərazilərimizin azad olunması üçün müharibə çağırışları edilir.

Azərbaycan Prezidentinin sabiq köməkçisi, politoloq Eldar Namazov Reyting.az-a “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, problemin mövcud vəziyyəti, Azərbaycanın Qarabağ strategiyası və münaqişənin mümkün həlli yolları”ndan danışıb.

E. Namazov Reyting.az-a müsahibəsində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün yeni təkliflərini də səsləndirib:

- Fikrimcə, qarşıda bizi riskli dövr gözləyir. Qarabağ məsələsini birmənalı olaraq həll etməyin vaxtı çatıb.

Ötən gün Şuşada baş verənlər və digər hadisələr göstərir ki, artıq danışıqlar yolu ilə bu konflikti həll etmək mümkün deyil. Bu, ümummilli məsələdir, problemin həllində iqtidarlı, müxalifətli - hamının imkanları səfərbər olunmalıdır.

Qonşumuz da İrandır. Fikrimcə, orada da ciddi gərginliklər gözlənilir. Bu, daxili səbəblərdən, sosial duruma görə ola bilər.

Pandemiyadan əvvəl İranda onsuz da sosial durum ağır idi, pandemiyadan sonra vəziyyət daha da gərginləşib.

Digər tərəfdən, İrana ciddi xarici təzyiqlər var. İsrail və ABŞ elan edib ki, İranın nüvə proqramının qarşısını almaq üçün hər bir addımı atmağa hazırdırlar. O cümlədən də hərbi zərbələr endirməyə qədər gedə bilərlər. İranda belə hadisələrin yaşanması Azərbaycana ciddi təsirlər edə bilər. Bu səbbdən də deyirəm ki, qarşıda bizi riskli dövr gözləyir. Qənaətimcə, iqtidar, müxalifət və vətəndaş cəmiyyətini səfərbər etmək lazımdır ki, bu sınaqdan uğurla çıxaq, ölkəmizi qoruyaq və itirilən torpaqlarımızı geri ala bilək. Yəni hamının səylərini birləşdirmək lazımdır. Şəxsən mən bu prosesdə daha fəal olmağı düşünürəm.

Sözsüz ki, partiyalar yaranır, yeni qüvvələr də ortaya çıxır, dialoq aparılır. Mən onlara da uğurlar arzu edirəm.

- Eldar müəllim, Siz necə düşünürsünüz, hakimiyyətin siyasi partiyalarla apardığı dialoqa ictimai-siyasi xadimlər, vətəndaş cəmiyyətinin təmsilçiləri də daxil edilməlidirmi?

- Əslində bu proses təzə başlamışdı ki, ortaya pandemiya problemi çıxdı, karantin rejiminin tətbiqi vacib məsələ kimi reallaşdırıldı. Nəticədə görüşlər, aparılan müzakirələr dayandırıldı. İndi karantin rejimi qismən götürülüb. Yəqin ki, bu proses canlanacaq və gələcəkdə bu istiqamətdə yeni addımlar atılacaq.

- Son dövrlər Qarabağ münaqişəsinə görə Azərbaycanın Xarici işlər naziri tənqid edilir, hətta onu istefa verməyə səsləyirlər. Sizin bu məsələdə fikriniz nədən ibarətdir?

- Bu istiqamətdə zamanında mən də öz təkliflərimi səsləndirmişəm. Hesab edirəm ki, artıq Azərbaycana yeni Qarabağ strategiyası lazımdır. Əvvəlki yanaşma və üsullarla heç nəyə nail ola bilməyəcəyik. Əslində son hadisələr, Şuşada baş verənlər də bunu açıq göstərdi. Fikrimcə, Qarabağ strategiyasına yenidən baxmaq və onun üzərində işləmək lazımdır. Bu, hücum strategiyası olmalıdır, hərbi gücümüz, diplomatiyamız və informasiya sahəsində görülən işlər bir-birini tamamlamalı, bir faktor digərinə köməklik etməldir. Təəssüflər olsun ki, biz 10 illərdir davam edən köhnə qaydalara üstünlük verir, görüşlər və danışıqlar aparırıq. Belə diplomatiya ilə heç nəyə nail ola bilməyəcəyik. Ona görə də mən məlum tənqidi fikirlərlə tam razıyam.

Bir daha xatırladıram ki, bizə Dağlıq Qarabağla bağlı yeni strategiya lazımdır. Biz torpaqlarımızın azadlığına nail olmaq istəyiriksə xarici siyasətimiz və informasiya siyasətimiz tamamilə başqa cür qurulmalıdır.

- Konkret olaraq nə təklif edirsiniz?

- Bu ciddi və əhatəli bir mövzudur və qısa fikirlərlə onun üzərindən keçmək doğru olmaz. Sadəcə, mən indi əsas prinsipləri deyə bilərəm:

Qarşıya konkret məqsədlər qoyulmalıdır. Bu məqsədlərə çatmaq üçün harada diplomatiya, harada hərbi gücdən istifadə edilməsinin mümkünlüyü müəyyən olunmalıdır.

Bəli, erməniləri bu prosesdə təkləmək strategiyası var. Həm də Rusiya ilə siyasətdə müəyyən dəyişikliklər etmək lazımdır. Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatını tam olaraq zərərləşdirməliyik. İndi söhbət gedir ki, Dağlıq Qarabağda müharibə olsa, həmin təşkilat buna müdaxilə edə bilməz. Çünki Dağlıq Qarabağ Ermənistanın ərazisi deyil. Ancaq bu bizə kifayət etmir. Əsində müharibə Azərbaycanla Ermənistan sərhədlərində olsa belə, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı müdaxilə etməməlidir və edə bilməz də. Çünki onların nizamnaməsində göstərilir ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarını, beynəlxalq hüquq prinsiplərini əsas götürürlər. Bu təşkilatın bir üzvü olan Ermənistan Azərbaycan ərazilərini işğal edib və BMT-nin 4 qətnaməsini yerinə yetirməkdən imtina edir. Yəni ona nail olmalıyıq ki, Azərbaycan və Ermənistan sərhədlərində müharibə olsa belə, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı bitərəf qalsın. Və bunu öncədən elan etsin. Ermənilər bilməlidir ki, Azərbaycan təkcə Dağlıq Qarabağı deyil, Zəngəzur da daxil olmaqla bütün tarixi torpaqlarını azad edəndə onlara kömək gəlməyəcək.

Diplomatların qarşısında qoyulacaq başqa vacib məqsəd və vəzifələr də var. Mən bunların hamısını açıq şəkildə sadalamaq istəmirəm. Çünki bu fikirləri bizim dostlarımızla yanaşı dümənlərimiz də oxuyur. Ancaq bizim hücum diplomatiyamız olmalıdır. Ordumuzun apardığı işlər də nəzərə alınmalıdır. Lazım olanda hərbi, lazım olanda isə diplomatiyadan istifadə edərək öz məqsədlərimizə çatmalıyıq.

- Rusiyanın Dağlıq Qarabağ konfliktinə dair mövqe və baxışlarında dəyişikliklər varmı və bunu müşahidə edirsinizmi?

- Biz tarixdən müəyyən dərslər götürməliyik. Aydın məsələdir ki, Rusiya Cənubi Qafqaza gələndə erməniləri özünə dayaq seçib. Təsadüfi deyil ki, ruslar işğal olunan İrəvan xanlığının ərazisində əvvəlcə erməni vilayəti yaratdılar. Daha sonra erməniləri Türkiyədən və İrandan İrəvana və Qarabağa köçürməyə başladılar. Məqsəd regionda hərbi plasdarm yaratmaq idi. Bu siyasət 100 illərlə davam edib. Hər dəfə bu regionda geopolitik dəyişikliklər olanda ermənilər və onların havadarları çalışıblar ki, siyasətini daha da genişləndirsin.

Çar Rusiyası bu regiona gələndə Azərbaycan iki hissəyə parçalandı. Çar Rusiyası dağılanda bizim torpaqlarımızda Ermənistan Respublikası yaratdılar. SSRİ gələndə bəzi torpaqlarımız Erəminstanın nəzarətinə keçdi, SSRİ dağılıb regiondan çıxanda isə Qarabağ işğal olundu. Bu, rusların regiona gəlişi və gedişi sırasında baş verən hadisələrdir. Odur ki, biz geopolitik proseslərdən ciddi nəticələr çıxarmalıyıq. İndi artıq dünya düzəninin dəyişmək ərəfəsində olduğunu da nəzərə almalıyıq.

- Dünya nə mənada dəyişir?

- II Dünya müharibəsindən sonra qurulan beynəlxalq münasibətlər sistemi dağılmaq üzrədir, BMT öz funksiyasını yerinə yetirə bilmir. İndi yeni dünya düzəninin formalaşması uğrunda şiddətli mübarizə başlayıb. Keçmişi nəzərə alaraq dərk etməliyik ki, belə prosesə hazırlıqsız gedəndə uduzuruq. Odur ki, öz planlarımızı hazırlamaq üçün bütün gücümüzü səfərbər etməliyik. Hətta bu halda belə, biz yenə də uduzmuş tərəf ola bilərik. Fikir verin, ermənilər öz planlarını həyata keçirmək üçün hərdən 100 il, hərdən 70-80-il müddətində hazırlıq işləri görüblər. Məsələn, onlar Dağlıq Qarabağla bağlı 10 illərlə hazırlıq işləri gördülər, hər dəfə SSRİ-də Birinci katib seçiləndə ona müraciətlər edilirdi. Ən zəif rəhbər sayılacaq Qorbaçov Birinci katib olandan sonra isə öz istəklərinə nail oldular. Bu mənada bizim də düşünülmüş strategiyamız olmalıdır. Şəxsən mən düşünürəm ki, Azərbaycan xalqının davamlı təhlükəsizliyini təmin etməyin bircə yolu var.

- Hansı yol?

- Böyük Azərbaycanın yaranması. Bu, 50-60 milyonluq əhalisi olan Azərbaycanla 80 milyondan artıq əhalisi olan Türkiyə arasında hərbi-siyasi blok yaratmaqdan keçir. Biz bu məqsədə çata bilsək Azərbaycan türklərinin təhlükəsizliyi və davamlı inkişafı təmin edilər. Bu bölgədə 50 milyonluq Azərbaycan və 80 milyonluq Türkiyənin hərbi-siyasi-iqtisadi gücünə qarşı çıxacaq başqa bir güc yoxdur. Bu bizim uzunmüddətli strategiyamız olmalıdır, bunun üçün çalışmalıyıq. Eyni zamanda biz, sözsüz ki, Azərbaycanın işğal olunmuş bütün tarxi torpaqlarını - Dağlıq Qarabağı, Zəngəzuru, tarixi İrəvan xanlığını da işğaldan azad etməliyik. Yuxarıda qeyd etdim ki, daima buna qarşı çıxan Çar Rusiyası, Sovet Rusiyası olub. Müasir Rusiyada isə bu məsələlərdə iki güc bir-birilə mübarizə aparır.

Birincisi, Avrasiya ideologiyasının daşıyıcıları son vaxtlar çox gücləniblər və onların strategiyası belədir ki, türk-slavyan birliyi yaratmaq lazımdır. Avrasiyanın gələcəyi türk-slavyan birliyindən asılıdır. Rusiya ilə Türkiyə arasında bu mənada son dövrlər yaxınlaşma, çoxsaylı saziş və müqavilələrin imzalanması təsadüfi deyil. Düzdür, müxtəlif bölgələrdə bu iki ölkə arasında rəqabət də var. Məsələn, Suriya və Liviyada rəqabət mövcuddur. Ona görə ki, Rusiyada köhnə xəttin davamçıları da var. Onlar Avrasiyanın gələcəyini rus, fars və erməni birliyində görürlər. Belə yanaşmada türk dünyası artıq onlara təhlükəli düşmən kimi görünür. İndi Rusiyada bu iki xəttin hər biri mövcuddur. Hələlik rus, fars və erməni birliyi ideyasının tərəfdarları daha çoxdur. Çünki bu xətt uzun illərdir qurulub və hakim ideologiya olub. Amma Rusiyanın gələcəyinin türk dövlətləri ilə əməkdaşlıqdan asılı olduğunu, türk-slavyan əməkdaşlığının vacibliyini düşünən xətt yeni meydana çıxsa da, ildən-ilə güclənir. Rusiyanın kifayət qədər tanınan ictimai-siyasi xadimləri, o cümlədən Kremlə təsir edə bilən alim və ideoloqlar bu mövqedən çıxış edirlər. Fikrimcə, biz öz strategiyamızı müəyyən edərkən bu halları da nəzərə almalıyıq.

Qeyd edim ki, 15 il əvvəl Qərb mediasında sensasiyalı məqalələr çap olunmağa başlamışdı. ABŞ və müttəfiqlərinin yeni Yaxın Şərq strategiyası haqda kitablar ortaya çıxdı, NATO-nun beyin mərkəzlərində konfranslar keçirilir, bu haqda müxtəlif xəritələr də nəşr edilirdi. Həmin xəritələrdə Böyük Azərbaycan ideyası da dəstək tapmışdı. “Nyu-York Times” qəzeti yazırdı ki, Böyük Azərbaycan dünyada yeni yaranacaq dövlətlərdən biridir. Bu xəritəni verməklə yanaşı yazırdılar ki, bu yeni dövlət Türkiyədən də qüdrətli ola bilər. Bu haqda ABŞ konqresmenləri qanun layihəsi hazırlamışdılar və bildirirdilər ki, Azərbaycanın birləşməsi ideyasına ABŞ dəstək olmalıdır. Demək istədiyim odur ki, biz bu mövzudan qaçmalı deyilik.

Dünyada ikiyə parçalanan xalqlar o qədər də çox deyil. Zamanında almanlar bölünmüş xalq sayılırdı, indi onlar biləşib.

Şimali və Cənubi Koreya bölünmüş xalq sayılır və onların da birləşməsi açıq müzakirə edilir.

Üçüncü bölünən xalq bizik. Əgər bu ideyanı Avropada, Amerikada müzakirə edirlərsə, biz də bu haqda müzakirələr aparmalı, düşünməli və hazırlıq işləri görməliyik.

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}