Tofiq Zülfüqarov: “İki super güc arasında siyasi gərginliklər bir qədər də artacaq” - Müsahibə
Tarix: 04-05-2021 11:16 | Bölmə: Müsahibə
Tofiq Zülfüqarov: “İki super güc arasında siyasi gərginliklər bir qədər də artacaq”

Keçmiş nazir: “Türkiyə prezidenti Ərdoğan iki slavyan ölkəsi arasında vasitəçilik edib. Hesab edirəm ki, gələcəkdə Ərdoğanın bu fəaliyyətindən çox danışacaqlar”

Ukrayna və Rusiya arasında gərgin münasibələr müharibə təhlükəsi həddinə çatsa da, sonda tərəflər ordularını geri çəkdilər. Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov Reyting.az-a müsahibəsində tərəflərin geri çəkilməsinin səbəblərindən, ümumiyyətlə, Ukrayna ətrafında baş verənlərdən daşıb:

- Qərb müxtəlif istiqamətlərdən Rusiyaya pressinqləri artırıb. Söhbət Rusiyaya qarşı sanksiyaların tətbiqindən, diplomatik addımlardan gedir.

Mən istisna etməzdim ki, Rusiyaya qarşı təzyiqi artırmaq üçün Ukrayna kartından da istifadə olunmalı idi.

Prosesi diqqətlə izlədikdə son məqamda gördük ki, sanki Türkiyə bu məsələdə bir növ vasitəçilik etdi. Əslində bu haqda çox az danışırlar.

Müşahidələrə əsasən deyə bilərəm ki, hadisələrin ən qızğın vaxtında Türkiyə prezidenti Ərdoğan həm Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə telefonla müzakirələr apardı, həm də Ankaraya səfər edən Ukraynanın dövlət başçısı Vladimir Zelenski ilə məsələni müzakirə etdi. Orada səslənənlərdən çıxan məntiq bundan ibarət idi ki, siz hərbi əməliyyatlara başlasanız, bunun sonu nə ilə qurtara bilər? Rusiya məğlub olacaq, Ukrayna tankları gəlib Moskvaya daxil olacaq və ya əksinə, rus tankları paytaxt Kiyevə daxil olacaq?

Əlbəttə, hansısa müddət döyüşlər və itkilər olacaqdı. Amma tərəflərin heç birində imkan yox idi ki, qarşısındakını tam məğlub etsin.

Digər tərəfdən, Ukrayna müharibə və döyüşlərə tam hazır deyildi. Əslində Ukraynanın hərbi hava qüvvələri demək olar ki, yoxdur.

Amerikalılar qeyd edirlər ki, onlar Ukraynaya hərbi dəstək verir, köməklik göstərirlər. Amma biz diqqətlə baxdıqda görürük ki, onlar heç köhnə qırıcılarını belə Ukraynaya vermirlər. Bu baxımdan hesab edirəm ki, indiki mərhələdə sadə insanlar üçün müharibə əsl faciə olacaqdı - həm o tərəfdən, həm də bu tərəfdən.

Çox maraqlıdır ki, Türkiyə prezidenti Ərdoğan iki slavyan ölkəsi arasında vasitəçilik edib. Hesab edirəm ki, gələcəkdə Ərdoğanın bu məsələdəki fəaliyyətindən çox danışacaqlar.

- Tərəflər hərbi addımlardan geri çəkildi, Ukrayna problemi həll olundumu, yoxsa bir aydan sonra eyni proses baş verə və hərbi əməliyyatlar başlaya bilər?

- Məntiq etibarı ilə eyni proses baş verə bilər, amma indi qüvvələr nisbəti imkan vermirdi ki, tərəflərdən biri addım atsın.

Əlbəttə, hərbi əməliyyatlar başadüşüləndir. Onun sonunda siyasət, diplomatiya olmalıdır. Yəni rus tankları Kiyevi götürsəydi nə olacaqdı? Bu yolla Ukrayna əhalisinin Qərbyönümlü istəkləri azalacaqdı? Yox. Tanklarla bir xalqın siyasətini həll etmək, onun arzuları qarşısında sədd çəkmək mümkün deyil. Və ya Ukrayna o qədər güclənəcəkdi ki, gedib Rusiyanı darmadağın etsin? Bu halda nə baş verəcəkdi, ruslar Ukrayna nəzarətinə keçəcəkdi? Əlbəttə, yox. Yəni bu baxımdan mən problemin həll edildiyini görmürəm. Bu münaqişə bir müddət davam edəcək.

- Qərbin bu prosesdə uduşu nədən ibarətdir?

- Məncə, biz bir şeyi dəqiq bilməliyik ki, həm Amerikanın, həm Rusiyanın, həm də fövqəldövlətlərin bəyanatları ilə real siyasəti arasında fərq çoxdur. Bunları görmək lazımdır. Əgər Qərb istəsəydi hərbi baxımdan Ukraynaya kömək edərdi. Amma bunu etməyib axı. Real olaraq Ukraynaya silah-sursat verməyib. O başqa məsələdir ki, real olaraq Ukraynada Türkiyə silah var. Məsələn, “Bayraqdar TB2” model pilotsuz uçuş aparatları. Bundan başqa Ukrayna ordusuna silah verilib? Məncə, yox.

Hesab edirəm ki, Qərbin bu proseslərdə diplomatik baxımından aktiv olmasının əsas səbəbi Rusiyaya təzyiqlər etmək üçün münasib şərait yaratmaqla bağlı idi.

- Rusiya bu prosesdən geri çəkildi?

- Mənim anladığıma görə, Ukrayna rəhbərliyi başa düşüb ki, bu addımların indiki mərhələdə faydası yoxdur. Üstəlik, aydın oldu ki, Rusiya geri çəkilən deyil. Hazırda Rusiyada daxili vəziyyət elə mərhələdədir ki, Vladimir Putin öz imici baxımından geri çəkilib, məğlubiyyəti qəbul etməyəcək. Təkcə Rusiyanın maraqlarına görə deyil, eyni zamanda özünün gələcəyi baxımından. Həm də hadisələr göstərir ki, bütün bu amillər Putinin sona qədər gedəcəyini deyir. Yəni itkilər və bu cür vəziyyət qaçılmaz idi. Problem son nəticə olaraq bir çox itkilərə gətirib çıxaracaqdı. Bu da sözsüz ki, heç bir tərəfin marağına uyğun deyildi, heç kimə fayda verməyəcəkdi.

- Rusiyaya qarşı yeni sanksiyaların gündəmə gəldiyini, artıq Avropa parlamentinin bu məsələlərə dair müzakirələrə başladığını nəzərə alsaq Rusiya-Qərb qarşıdurmasının perspektivini necə görürsünüz?

- Proseslər göstərir ki, hələ bu məsələlər uzun çəkəcək. Çünki Amerika və ya Qərb ilə Rusiya qarşıdurması yalnız xarici siyasət amili ilə bağlı deyil. Bu qarşıdurma həm də daxili siyasətin vacib elementlərindən birinə çevrilir. Məsələn, Rusiyanı idarə etmək üçün kənardan bir düşmən obrazı lazımdır deyəsən ki, bu ölkə bizi dağıtmaq, məhv etmək istəyir. Əslində eyni hal Amerikaya da lazımdır. Baxın, Tramp və Baydenin diskussiyası nədən ibarət olub? Bayden Trampı ittiham edirdi ki, sən gedib Rusiya ilə dostluq edirsən. Və ya deyilirdi ki, Rusiya Amerikanın daxili işlərinə qarışıb, seçkilərinə müdaxilə edib və s. Yəni biz başa düşməliyik ki, bu qarşıdurma həm də daxili siyasətin vacib elementi halına gəlib. Siyasi qüvvələr də bundan gen-bol yararlanır. Ancaq bu iki super güc arasında hərbi qarşıdurma görmürəm, ən azından nüvə silahına görə. Siyasi gərginliklər olacaq və bir qədər də artacaq. Çünki bu qarşıdurmada hər kəsin marağı var.

- Avropa Ukrayna məsələsində çox passiv davranır. Sizcə, niyə?

- Avropanın özü böhrandadır. “Breksit”dən sonra Avropa Birliyinin ən nəhəng oyunçularından olan Böyük Britaniya artıq bu birliyi tərk etdi. Maliyyə baxımından da müəyyən problemlər var. Üstəlik, Avropa Birliyi nəhəng qurum olsa da, orada indiyə qədər başa düşmürlər ki, onların siyasi lideri kimdir? Almaniya, yoxsa Fransa.

Almaniyada siyasət dəyişir. Ən azından siyasi lider - Merkel böyük siyasət səhnəsindən gedir. Onun yerini kim tutacaq, Fransa ilə rəqabəti hansı siyasi xadim aparacaq və digər suallar ortada olsa da, hələlik cavab yoxdur.

İqtisadiyyat, pandemiya... Avropa İttifaqının vaxtı yoxdur ki, ətrafındakı məsələlərə aktiv şəkildə müdaxilə etsin. Bu məqamda xüsusilə vurğulayım ki, əslində biz çox yaxşı bir zamanda müharibəni başladıq və yekunlaşdırdıq.

- ABŞ-ın sanksiyaları Rusiyanı nə dərəcədə zəiflədə biləcək?

- Əslində bu suala cavab vermək üçün iqtisadiyyatı bilmək, ən azından iqtisadçı olub rəqəmləri görmək lazımdır. Biz görürük ki, Rusiyanın güc verən faktoru iqtisadiyyat deyil. Yeganə faktor nüvə silahıdır ki, bu da Sovet İttifaqından müasir Rusiyaya miras qalıb.

Sanksiyalar ilk olaraq iqtisadiyyata zərbə vuran amildir. Ola bilsin ki, Rusiyanın payı dünya iqtisadiyyatında 1 və ya 2 faiz aşağı düşəcək. Amma bunun təsirinin olub-olmayacağını zaman göstərəcək.

Aydındır ki, adi insanlar daha çox problemlərlə rastlaşacaq. Hər halda bu, Rusiyanın seçimidir. Görək, bu vəziyyətdən necə çıxacaq?

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}