13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
13:01 / 16-06-2025
İrandan 41 Azərbaycan vətəndaşı təxliyə olunub
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
15:00 / 11-06-2025
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
18:04 / 11-06-2025
Kəmalə Günəşli toy sahibinə bakal atıb
Nazirliyin proqnozları özünü doğrultmur; Naşı məmurlar əhalini xarici məhsullara möhtac qoyub
Tarix: 09-12-2017 14:21 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Dünya bazarında neftin qiymətinin düşməsindən sonra ölkəmizdə iqtisadi böhranın yaranması qeyri-neft sektorunun inkişafını zərurətə çevirib. Xüsusən də kənd təsərrüfatının dirçəldilməsi ön plana çəkilir.
Amma aqrar sahənin inkişafı üçün hər il milyonlarla vəsait ayrılsa da, ortada ciddi sayılacaq müsbət nəticə yoxdur. Məsələn, ekspertlər bildirirlər ki, Azərbaycan kənardan taxıl almasa, ölkədə çörək qıtlığı yarana bilər. Yaxud da ət, süd, yağ idxal olunmasa, əhalinin əksəriyyəti çıxılmaz vəziyyətlə üzləşər.
Ölkəmizdə kənd təsərrüfatının inkişafı etdirilməsi üçün müxtəlif vaxtlarda sərəncamlar, fərmanlar verilir, aqrar sahə ilə məşğul olanlara güzəştlər tətbiq olunur, büdcə ayırmalarında bu sahədə irəliləyişə nail olmaq üçün artımlar edilir. Aqrar sektorun inkişafı üçün, bu sahəyə məsul qurumların təşəbbüsləri ölkə rəhbərliyi tərəfindən dəstəklənir. Bu sahədə dövlət siyasətini həyata keçirən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə bütün zəruri dəstək verilir. Lakin ölkə rəhbərliyinin bu dəstəyindən adıçəkilən nazirliyin Azərbaycanın ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması baxımından səmərəli bəhrələndiyini söyləmək bir qədər çətindir. Hansı ki, bu, ölkə prezidentinin birbaşa diqqətində olan məsələdir.
Prezidentin kənd təsərrüfatına həsr olunmuş müşavirələrdəki çıxışlarının əsas xəttini də, məhz ölkənin strateji ərzaq məhsulları ilə daxili istehsal hesabına təmin edilməsi təşkil edir.
Aqrar sahədə vəziyyət pisləşir
Aqrar sahə üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov Reyting.az-a deyib ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin, eləcə də hökumət rəsmilərinin bu il üçün verdiyi proqnozlar özünü doğrultmayıb.
V.Məhərrəmov iddia edir ki, ictimaiyyətə təqdim olunan rəqəmlər həqiqəti əks etdirmir. Onun qənaətincə, bu ilin müvafiq dövrünü analiz etdikdə aydın olur ki, vəziyyət pisləşməyə doğru gedir:
“Son iki ildə həm Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, həm də hökumət pabıqçılığın inkişafına külli miqdarda vəsait ayırıb. Bu sahə ilə bağlı təbliğat işi də yüksək səviyyədə qurulub. Ölkə başçısının dediyinə görə, hər il pambıqçılığın inkişafına yüz milyonlarla dollar vəsait xərclənir.
Nəzərdə tutlurdu ki, hər hektardan 35-40 sentner pampıq yığılsın. Statistika Komitəsinin verdiyi məlumata əsasən, 136 min hektarda pambıq əkilib, indiyə kimi 200 min ton yığılıb, indən belə də nəsə yığılacağı gözlənilmir. Çünki artıq sahələrdə elə də pambıq qalmayıb. Burdan belə çıxır ki, hər hektardan 14-15 sentner pambıq yığılıb. Bütün bunlar göstərir ki, bu adamların bazar iqtisadiyyatından xəbərləri yoxdur. Hökumət prosesə müdaxilə etsə də, nəticə əldə olunmur. Sovet dövründə də “pripiska” ilə məşğul olurdular, indi də. Anlamırlar ki, indi hansısa məhsulun həcmi deyil, rəqabətqabiliyyətli olması daha vacibdir. Bir sözlə, pambıqla bağlı hökumətin planları özünü doğrultmadı”.
Espert deyib ki, taxılçılıqda da anoloji vəziyyətdir. Onun firkincə, açıqlanan rəqəmlərlə real vəziyyət uyğun gəlmir:
“On ildir ki, taxılşılığın inkişafı üçün müxtəlif tədbirlər həyata keçirilib, subsidiya verilib. Qiyməti yüzminlərlə avro olan kambaynlar alınıb. Ortada nə var? Azərbaycan yenə ərzaq buğdasına tələbatı idxal hesabına ödəyir. Bu da ondan xəbər verir ki, bu sahədə nəinki irəliləyiş əldə olunub, əksinə, ciddi geriləmə var. Bunlar pambıqçılığı, baramaçılığı inkişaf etdirmək adı ilə əkin sahələrini, təbii biçənək ərazilərini, yonca sahələrini əkinə veriblər. Bunun nəticəsində heyvandarlıq məhsulları ciddi şəkildə azalmağa başlayıb.
Bu müddət ərzində ət idxalı iki dəfə artıb. Baxmayaraq ki, əhalinin alıcılıq qabiliyyəti aşağıdır, insanlar əvvəlki qaydada ət istehlak edə bilmir, bununla yanaşı, idxalın həcmi artır.
Ölkədə heyvanların baş sayı ciddi şəkildə azalır. Örüş yerləri kəskin azaldığına görə, kəndlilər heyvanlarını kəsimə vermək məcburiyətində qalırlar. Bütün bunlara görə də ət, süd idxalı ciddi şəkildə artıb.
İndi də deyirlər ki, bu il Azərbaycandan pomidor ixracı artıb. Ancaq bu məhsulların bir hissəsi Türkiyədən gətirilərək, yenidən qablaşdırılır və Rusiyaya ixrac edilir. Yəni, ixracın əsas hissəsi öz istehsalımız deyil”.
İdxaldan asılılıq artır
Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin 8 ayında ət idxalı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə miqdar baxımından 66,96 faiz, süd idxalı 54,2 faiz, kərə yağı və süddən hazırlanmış digər yağlar isə 5,82 faiz artıb. Dəyər ifadəsində ət idxalında artım 2 dəfədən çox olub. Süd idxalında isə artım 65,4 faiz, kərə yağı və süddən hazırlanmış digər yağlarda 38,69 faiz təşkil edib. Bu üç məhsulun idxalına ötən ilin 8 ayında 36 milyon dollar sərf olunubsa, bu ilin eyni dövründə xaricə gedən vəsait 97,8 milyon dollara çatıb. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin şöbə müdiri bu artımı əhalinin həmin məhsulları daha çox istehlak etməyə başlaması ilə əsaslandırıb.
Amma idxalı ilə bərabər, qiyməti də sürətlə artan ət, süd, kərə yağını, son illərdə gəlirlərində demək olar ki, artım olmayan əhalinin birdən-birə 30-40 faiz çox alması real ola bilməz.
Qeyd edək ki, dövlət hesabına son illərdə ölkəyə minlərlə baş cins mal-qara idxal olunaraq, fermerlərə güzəştli qiymətlərlə satılır. Hər halda, KTN-in rəsmi statistikasından belə görünür. Elə KTN rəhbərliyi də bir çox hallarda heyvandarlıqda intensiv inkişafın zərurətindən danışır, mal-qaranın baş sayına deyil, məhsuldarlığına önəm verdiklərini bildirir. Lakin həmin mal-qaranın sonrakı taleyi, onları alanların ət-süd istehsalında hansı müsbət nəticələr əldə etdikləri, bundan dövlətin, əhalinin qazancının nə olduğuna dair qiymətləndirmə aparıb məlumat vermirlər. Digər tərəfdən, daxili tələbatı tam təmin edəcək sayda cins mal-qara olmadan baş sayını azaltmaq ölkəni heyvandarlıq məhsullarının idxalından asılı vəziyyətə salmaq təhlükəsi yaradır. Gömrük statistikası isə bu təhlükənin reallaşmağa başlamasından xəbər verir.
Hökumət 2017-ni saxta rəqəmlərlə başa vurur
V.Məhərrəmov bütün sahələr üzrə apardığı araşdırmaya əsasən deyir ki, son illər kənd təsərrüfatında ciddi şəkildə geriləmə var:
“Əvvəllər olduğu kimi, hakimiyyətdəkilər yenə real olmayan rəqəmlər səsləndirirlər. Əslində isə bu ilin 10 ayının gömrük statistikası kənd təsərrüfatında çox ciddi geriləmələrin olduğundan xəbər verir. Belə ki, əvvəlki illərə nisbətən 10 ay ərzində ixracda ciddi azalma, idxalda isə yüksək artım dinamikası müşahidə olunur. Hər iki göstərici Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının, ərzaq mallarının istehsalının azalmasından xəbər verir. Təsəvvür edin, 5 il əvvəl, 2012-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkəyə 815 milyon dollar dəyərində yeyinti məhsulları idxal olunmuşdursa, bu ilin eyni dövrü ərzində bu göstərici ciddi şəkildə artaraq 1 milyard 121 milyon dollar təşkil edib. Əsas ixrac məhsullarından olan bitki və heyvan mənşəli piylər və yağlar, şəkər, çay ixracı kəskin şəkildə azalıb. Bu müddət ərzində ət idxalı 3,7 dəfə artaraq 52 milyon dollar olub.
Kəsim üçün gətirilən diri heyvanlar 2 dəfə, süd və süd məhsulları idxalı 2 dəfəyə yaxın artıb. Belə ki, 5 il əvvəl, 2012-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkəyə 54 milyon dollar dəyərində süd və süd məhsulları idxal olunduğu halda, bu ilin 10 ayı ərzində bu göstərici 103 milyon dollar təşkil edib. Bu müddət ərzində kərə yağı, kartof, meyvə-tərəvəz və digər ərzaq malları, kənd təsərrüfatı məhsulları idxalı da ciddi şəkildə artıb. Son 5 ildə dünya bazarında ərzaq mallarının, kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərinin ciddi azaldığını nəzərə alsaq, fiziki çəkidə idxalın daha da çox artdığını demək olar. Görünür, yenə də hökumət ili şişirdilmiş, saxta rəqəmlərlə yola verəcək”.
Bəs gələn il də analoji vəziyyətlə üzləşməmək üçün nə etmək lazımdır?
V. Məhərrəmovun təklifləri olsa da, hesab edir ki, hökumətdəkilərin bunları gerçəkləşdirmək bacarığı yoxdur: “İstehsal artımının gələcəyi üçün indidən təməl addımlar atılmalı idi. Təəssüf ki, bunlar konkret nə işlə məşğul olacaqlarını anlamırlar. Bilmirlər ki, heyvandarlığın, bitkiçiliyin inkişafı üçün nə etmək lazımdır. Birdən qərara gəldilər ki, baramaçılığı inkişaf etdirsinlər. Amma barama istehsalçılarına hər kq. baramaya görə 5 manat subsidiya verirlər. Halbuki Qazaxıstanın ixrac etdiyi baramanın dəyəri 5 manatdan ucuzdur. Bəri başdan demək olar ki, bu sahə gəlirli deyil. Yəni, bunlar hara əl atırlar, oranı bərbad günə qoyurlar. Bilirsiz, naşı adama nəyi etibar eləsən, nəticə bərbad olacaq. Bunlar bir sahəni inkişaf etdirmək üçün o biri sahəni məhv edirlər. Odur ki, mən bu adamların hansısa inkişafa nail olacaqlarına inanmıram”.
Əhali keyfiyyətli və normaya uyğun qidalanmır
Müsahibimiz hesab edir ki, Azərbaycanda əhalinin sosial durumu get-gedə pisləşir, insanların alıcılıq qabiliyyəti kəskin şəkildə aşağı düşür. Onun qənaətincə, ölkədə ərzaq mallarının, kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərinin yüksək olması əhalinin istehlak xərclərini artırır və bu da aztəminatlı ailələr üçün ciddi problemlər yaradır: “Bir çox hallarda aztəminatlı ailələr yalnız borca aldıqları adi çörəklə qidalana bilirlər. Son günlər belə hallar daha geniş yayılıb. Ölkədə yaranmış bu vəziyyətdən, bahalıqdan ərzaq malları idxalını inhisara almış nazirlər, hökumət məmurları daha çox bəhrələnməyə çalışırlar. Ölkəyə idxal olunan ət, süd, kərə yağı, pendir, tərəvəz, kartof və s. ərzaq, kənd təsərrüfatı məhsulları istehlakçılara dəyərindən 40-50 faiz, bəzi məhsulların isə dəfələrlə baha qiymətə təklif olunması haqqında mətbuatda geniş məlumatlar vermişik. Təəssüflər olsun ki, məmurlar öz merkantil maraqlarına xidmət etməkdə davam edirlər.
Onu da qeyd etməliyəm ki, orta əmək haqqı yüksək, dəfələrlə çox olan ölkələrdə ərzaq mallarının, kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətləri Azərbaycandakı qiymətlərdən xeyli aşağıdır. Misal üçün, istehlakçılara Avropa və MDB ölkələrində ət, süd 2 dəfə, kartof 3 dəfə ucuz təklif olunur. Bəzi MDB ölkələrində də ərzaq malları, kənd təsərrüfatı məhsulları əhaliyə çox ucuz qiymətə təklif edilir. Qazaxıstanda çəkisi 600 qram olan çörək əhaliyə 15 qəpiyə təklif olunur. Gürcüstanda, Ermənistanda da ət, süd, kartof, çorək və bir sıra qida məhsulları bizdəkinə nisbətən xeyli ucuzdur.
Gürcüstanda təzə mal əti istehlakçılara bizim pulla hesablayanda 8 manat 30 qəpiyə, sümüksüz mal əti 9 manat 60 qəpiyə, Ermənistanda isə mal əti müştərilərə 7 manat 50 qəpiyə təklif olunur”.
V.Məhərrəmov sonda nəzərə çatdırıb ki, qiymətlərin həddən artıq yüksək olması səbəbindən Azərbaycan əhalisi keyfiyyətli və normaya uyğun ərzaqla qidalana bilmir. “Beynəlxalq normaya görə, il ərzində adambaşına 84 kiloqram ət istehlak edilməlidir. Ölkə əhalisi bunun az bir hissəsini əldə edə bilir. Azərbaycanda adambaşına 33 kiloqram ət istehlak olunur, bu qədər ət və ət məhsulları isə normadan 2 dəfədən də çox aşağıdır.
Onu da qeyd etməliyəm ki, normaya uyğun qida qəbul edə bilməyən insanlar fiziki və əqli inkişafdan geri qalır. Bu da ümumilikdə cəmiyyət üçün ciddi problemlər yaradır”, - deyə ekspert fikrini tamamlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 09-12-2017 14:21 | Bölmə: Araşdırma / Slayd
Dünya bazarında neftin qiymətinin düşməsindən sonra ölkəmizdə iqtisadi böhranın yaranması qeyri-neft sektorunun inkişafını zərurətə çevirib. Xüsusən də kənd təsərrüfatının dirçəldilməsi ön plana çəkilir.
Amma aqrar sahənin inkişafı üçün hər il milyonlarla vəsait ayrılsa da, ortada ciddi sayılacaq müsbət nəticə yoxdur. Məsələn, ekspertlər bildirirlər ki, Azərbaycan kənardan taxıl almasa, ölkədə çörək qıtlığı yarana bilər. Yaxud da ət, süd, yağ idxal olunmasa, əhalinin əksəriyyəti çıxılmaz vəziyyətlə üzləşər.
Ölkəmizdə kənd təsərrüfatının inkişafı etdirilməsi üçün müxtəlif vaxtlarda sərəncamlar, fərmanlar verilir, aqrar sahə ilə məşğul olanlara güzəştlər tətbiq olunur, büdcə ayırmalarında bu sahədə irəliləyişə nail olmaq üçün artımlar edilir. Aqrar sektorun inkişafı üçün, bu sahəyə məsul qurumların təşəbbüsləri ölkə rəhbərliyi tərəfindən dəstəklənir. Bu sahədə dövlət siyasətini həyata keçirən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə bütün zəruri dəstək verilir. Lakin ölkə rəhbərliyinin bu dəstəyindən adıçəkilən nazirliyin Azərbaycanın ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması baxımından səmərəli bəhrələndiyini söyləmək bir qədər çətindir. Hansı ki, bu, ölkə prezidentinin birbaşa diqqətində olan məsələdir.
Prezidentin kənd təsərrüfatına həsr olunmuş müşavirələrdəki çıxışlarının əsas xəttini də, məhz ölkənin strateji ərzaq məhsulları ilə daxili istehsal hesabına təmin edilməsi təşkil edir.
Aqrar sahədə vəziyyət pisləşir
Aqrar sahə üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov Reyting.az-a deyib ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin, eləcə də hökumət rəsmilərinin bu il üçün verdiyi proqnozlar özünü doğrultmayıb.
V.Məhərrəmov iddia edir ki, ictimaiyyətə təqdim olunan rəqəmlər həqiqəti əks etdirmir. Onun qənaətincə, bu ilin müvafiq dövrünü analiz etdikdə aydın olur ki, vəziyyət pisləşməyə doğru gedir:
“Son iki ildə həm Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, həm də hökumət pabıqçılığın inkişafına külli miqdarda vəsait ayırıb. Bu sahə ilə bağlı təbliğat işi də yüksək səviyyədə qurulub. Ölkə başçısının dediyinə görə, hər il pambıqçılığın inkişafına yüz milyonlarla dollar vəsait xərclənir.
Nəzərdə tutlurdu ki, hər hektardan 35-40 sentner pampıq yığılsın. Statistika Komitəsinin verdiyi məlumata əsasən, 136 min hektarda pambıq əkilib, indiyə kimi 200 min ton yığılıb, indən belə də nəsə yığılacağı gözlənilmir. Çünki artıq sahələrdə elə də pambıq qalmayıb. Burdan belə çıxır ki, hər hektardan 14-15 sentner pambıq yığılıb. Bütün bunlar göstərir ki, bu adamların bazar iqtisadiyyatından xəbərləri yoxdur. Hökumət prosesə müdaxilə etsə də, nəticə əldə olunmur. Sovet dövründə də “pripiska” ilə məşğul olurdular, indi də. Anlamırlar ki, indi hansısa məhsulun həcmi deyil, rəqabətqabiliyyətli olması daha vacibdir. Bir sözlə, pambıqla bağlı hökumətin planları özünü doğrultmadı”.
Espert deyib ki, taxılçılıqda da anoloji vəziyyətdir. Onun firkincə, açıqlanan rəqəmlərlə real vəziyyət uyğun gəlmir:
“On ildir ki, taxılşılığın inkişafı üçün müxtəlif tədbirlər həyata keçirilib, subsidiya verilib. Qiyməti yüzminlərlə avro olan kambaynlar alınıb. Ortada nə var? Azərbaycan yenə ərzaq buğdasına tələbatı idxal hesabına ödəyir. Bu da ondan xəbər verir ki, bu sahədə nəinki irəliləyiş əldə olunub, əksinə, ciddi geriləmə var. Bunlar pambıqçılığı, baramaçılığı inkişaf etdirmək adı ilə əkin sahələrini, təbii biçənək ərazilərini, yonca sahələrini əkinə veriblər. Bunun nəticəsində heyvandarlıq məhsulları ciddi şəkildə azalmağa başlayıb.
Bu müddət ərzində ət idxalı iki dəfə artıb. Baxmayaraq ki, əhalinin alıcılıq qabiliyyəti aşağıdır, insanlar əvvəlki qaydada ət istehlak edə bilmir, bununla yanaşı, idxalın həcmi artır.
Ölkədə heyvanların baş sayı ciddi şəkildə azalır. Örüş yerləri kəskin azaldığına görə, kəndlilər heyvanlarını kəsimə vermək məcburiyətində qalırlar. Bütün bunlara görə də ət, süd idxalı ciddi şəkildə artıb.
İndi də deyirlər ki, bu il Azərbaycandan pomidor ixracı artıb. Ancaq bu məhsulların bir hissəsi Türkiyədən gətirilərək, yenidən qablaşdırılır və Rusiyaya ixrac edilir. Yəni, ixracın əsas hissəsi öz istehsalımız deyil”.
İdxaldan asılılıq artır
Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin 8 ayında ət idxalı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə miqdar baxımından 66,96 faiz, süd idxalı 54,2 faiz, kərə yağı və süddən hazırlanmış digər yağlar isə 5,82 faiz artıb. Dəyər ifadəsində ət idxalında artım 2 dəfədən çox olub. Süd idxalında isə artım 65,4 faiz, kərə yağı və süddən hazırlanmış digər yağlarda 38,69 faiz təşkil edib. Bu üç məhsulun idxalına ötən ilin 8 ayında 36 milyon dollar sərf olunubsa, bu ilin eyni dövründə xaricə gedən vəsait 97,8 milyon dollara çatıb. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin şöbə müdiri bu artımı əhalinin həmin məhsulları daha çox istehlak etməyə başlaması ilə əsaslandırıb.
Amma idxalı ilə bərabər, qiyməti də sürətlə artan ət, süd, kərə yağını, son illərdə gəlirlərində demək olar ki, artım olmayan əhalinin birdən-birə 30-40 faiz çox alması real ola bilməz.
Qeyd edək ki, dövlət hesabına son illərdə ölkəyə minlərlə baş cins mal-qara idxal olunaraq, fermerlərə güzəştli qiymətlərlə satılır. Hər halda, KTN-in rəsmi statistikasından belə görünür. Elə KTN rəhbərliyi də bir çox hallarda heyvandarlıqda intensiv inkişafın zərurətindən danışır, mal-qaranın baş sayına deyil, məhsuldarlığına önəm verdiklərini bildirir. Lakin həmin mal-qaranın sonrakı taleyi, onları alanların ət-süd istehsalında hansı müsbət nəticələr əldə etdikləri, bundan dövlətin, əhalinin qazancının nə olduğuna dair qiymətləndirmə aparıb məlumat vermirlər. Digər tərəfdən, daxili tələbatı tam təmin edəcək sayda cins mal-qara olmadan baş sayını azaltmaq ölkəni heyvandarlıq məhsullarının idxalından asılı vəziyyətə salmaq təhlükəsi yaradır. Gömrük statistikası isə bu təhlükənin reallaşmağa başlamasından xəbər verir.
Hökumət 2017-ni saxta rəqəmlərlə başa vurur
V.Məhərrəmov bütün sahələr üzrə apardığı araşdırmaya əsasən deyir ki, son illər kənd təsərrüfatında ciddi şəkildə geriləmə var:
“Əvvəllər olduğu kimi, hakimiyyətdəkilər yenə real olmayan rəqəmlər səsləndirirlər. Əslində isə bu ilin 10 ayının gömrük statistikası kənd təsərrüfatında çox ciddi geriləmələrin olduğundan xəbər verir. Belə ki, əvvəlki illərə nisbətən 10 ay ərzində ixracda ciddi azalma, idxalda isə yüksək artım dinamikası müşahidə olunur. Hər iki göstərici Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının, ərzaq mallarının istehsalının azalmasından xəbər verir. Təsəvvür edin, 5 il əvvəl, 2012-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkəyə 815 milyon dollar dəyərində yeyinti məhsulları idxal olunmuşdursa, bu ilin eyni dövrü ərzində bu göstərici ciddi şəkildə artaraq 1 milyard 121 milyon dollar təşkil edib. Əsas ixrac məhsullarından olan bitki və heyvan mənşəli piylər və yağlar, şəkər, çay ixracı kəskin şəkildə azalıb. Bu müddət ərzində ət idxalı 3,7 dəfə artaraq 52 milyon dollar olub.
Kəsim üçün gətirilən diri heyvanlar 2 dəfə, süd və süd məhsulları idxalı 2 dəfəyə yaxın artıb. Belə ki, 5 il əvvəl, 2012-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkəyə 54 milyon dollar dəyərində süd və süd məhsulları idxal olunduğu halda, bu ilin 10 ayı ərzində bu göstərici 103 milyon dollar təşkil edib. Bu müddət ərzində kərə yağı, kartof, meyvə-tərəvəz və digər ərzaq malları, kənd təsərrüfatı məhsulları idxalı da ciddi şəkildə artıb. Son 5 ildə dünya bazarında ərzaq mallarının, kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərinin ciddi azaldığını nəzərə alsaq, fiziki çəkidə idxalın daha da çox artdığını demək olar. Görünür, yenə də hökumət ili şişirdilmiş, saxta rəqəmlərlə yola verəcək”.
Bəs gələn il də analoji vəziyyətlə üzləşməmək üçün nə etmək lazımdır?
V. Məhərrəmovun təklifləri olsa da, hesab edir ki, hökumətdəkilərin bunları gerçəkləşdirmək bacarığı yoxdur: “İstehsal artımının gələcəyi üçün indidən təməl addımlar atılmalı idi. Təəssüf ki, bunlar konkret nə işlə məşğul olacaqlarını anlamırlar. Bilmirlər ki, heyvandarlığın, bitkiçiliyin inkişafı üçün nə etmək lazımdır. Birdən qərara gəldilər ki, baramaçılığı inkişaf etdirsinlər. Amma barama istehsalçılarına hər kq. baramaya görə 5 manat subsidiya verirlər. Halbuki Qazaxıstanın ixrac etdiyi baramanın dəyəri 5 manatdan ucuzdur. Bəri başdan demək olar ki, bu sahə gəlirli deyil. Yəni, bunlar hara əl atırlar, oranı bərbad günə qoyurlar. Bilirsiz, naşı adama nəyi etibar eləsən, nəticə bərbad olacaq. Bunlar bir sahəni inkişaf etdirmək üçün o biri sahəni məhv edirlər. Odur ki, mən bu adamların hansısa inkişafa nail olacaqlarına inanmıram”.
Əhali keyfiyyətli və normaya uyğun qidalanmır
Müsahibimiz hesab edir ki, Azərbaycanda əhalinin sosial durumu get-gedə pisləşir, insanların alıcılıq qabiliyyəti kəskin şəkildə aşağı düşür. Onun qənaətincə, ölkədə ərzaq mallarının, kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərinin yüksək olması əhalinin istehlak xərclərini artırır və bu da aztəminatlı ailələr üçün ciddi problemlər yaradır: “Bir çox hallarda aztəminatlı ailələr yalnız borca aldıqları adi çörəklə qidalana bilirlər. Son günlər belə hallar daha geniş yayılıb. Ölkədə yaranmış bu vəziyyətdən, bahalıqdan ərzaq malları idxalını inhisara almış nazirlər, hökumət məmurları daha çox bəhrələnməyə çalışırlar. Ölkəyə idxal olunan ət, süd, kərə yağı, pendir, tərəvəz, kartof və s. ərzaq, kənd təsərrüfatı məhsulları istehlakçılara dəyərindən 40-50 faiz, bəzi məhsulların isə dəfələrlə baha qiymətə təklif olunması haqqında mətbuatda geniş məlumatlar vermişik. Təəssüflər olsun ki, məmurlar öz merkantil maraqlarına xidmət etməkdə davam edirlər.
Onu da qeyd etməliyəm ki, orta əmək haqqı yüksək, dəfələrlə çox olan ölkələrdə ərzaq mallarının, kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətləri Azərbaycandakı qiymətlərdən xeyli aşağıdır. Misal üçün, istehlakçılara Avropa və MDB ölkələrində ət, süd 2 dəfə, kartof 3 dəfə ucuz təklif olunur. Bəzi MDB ölkələrində də ərzaq malları, kənd təsərrüfatı məhsulları əhaliyə çox ucuz qiymətə təklif edilir. Qazaxıstanda çəkisi 600 qram olan çörək əhaliyə 15 qəpiyə təklif olunur. Gürcüstanda, Ermənistanda da ət, süd, kartof, çorək və bir sıra qida məhsulları bizdəkinə nisbətən xeyli ucuzdur.
Gürcüstanda təzə mal əti istehlakçılara bizim pulla hesablayanda 8 manat 30 qəpiyə, sümüksüz mal əti 9 manat 60 qəpiyə, Ermənistanda isə mal əti müştərilərə 7 manat 50 qəpiyə təklif olunur”.
V.Məhərrəmov sonda nəzərə çatdırıb ki, qiymətlərin həddən artıq yüksək olması səbəbindən Azərbaycan əhalisi keyfiyyətli və normaya uyğun ərzaqla qidalana bilmir. “Beynəlxalq normaya görə, il ərzində adambaşına 84 kiloqram ət istehlak edilməlidir. Ölkə əhalisi bunun az bir hissəsini əldə edə bilir. Azərbaycanda adambaşına 33 kiloqram ət istehlak olunur, bu qədər ət və ət məhsulları isə normadan 2 dəfədən də çox aşağıdır.
Onu da qeyd etməliyəm ki, normaya uyğun qida qəbul edə bilməyən insanlar fiziki və əqli inkişafdan geri qalır. Bu da ümumilikdə cəmiyyət üçün ciddi problemlər yaradır”, - deyə ekspert fikrini tamamlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
5-08-2023, 16:30
Məzar təpikləyənlərin xələfləri - fransızlar
12-04-2023, 09:12
Dünyada cinayət nisbəti: bəzi ölkələr cəhənnəm vadisi, bəziləri yer üzünün cənnətidir
10-04-2023, 16:34
Ən təhlükəli, ən zəgin və ən ucuz şəhərlərin adı açıqlanıb - Siyahı
10-04-2023, 06:58
Böyük təhlükə xəbərdarlığı - Professor dövlət başçısına müraciət edib
31-03-2023, 21:54
Demokratiyanın qətli... - Araşdırma
24-03-2023, 22:33
Azərbaycanın xarici borcu nə qədərdir? - Araşdırma
16-12-2022, 10:33
Ermənilərin statistik yalanı - Qarabağda nə qədər erməni yaşayır?
23-08-2022, 11:06
Professor Azərbaycan prezidentinə müraciət edib: “Elmimizi xilas edin!”
22-03-2022, 13:10
Dünya ticarətinin 80 faizini təşkil edən gəmiçilik məhv edilib
11-03-2022, 16:09
Taxıl qıtlığı: dünya gözünü Avropa istehsalçılarına zilləyib
11-03-2022, 14:33
Böyük güclər Ukrayna səmasını niyə qapatmaq istəmir?
17-02-2022, 15:45
Kürdə su azalır: "Vəziyyət yaxın illərdə düzəlməyəcək" - Araşdırma
11-11-2021, 16:47
Pandemiyanın daha bir fəsadı - Alimlər həyəcan təbili çalır
11-11-2021, 13:51
Ermənilərin törətdiyi ekoloji fəlakət beynəlxalq səviyyədə müzakirəyə çıxarılıb - Araşdırma
31-10-2021, 09:46
Baş tutmayan 12-ci abortun “fəsadı”: bioloji ana məşhur qızdan üzr istəyəcək - Fotolar
24-10-2021, 15:13
Naqafil güllə xanım-operatorun həyatına son qoyub - Fotolar
27-08-2021, 15:45
Azərbaycandakı əcnəbilərə vaksin vurulmur: pasportu necə alsınlar?
3-03-2021, 15:15
Koronavirusdan sağalanların səhhətində başqa problemlər yaranır
8-02-2021, 13:53
Azərbaycanın bir neçə universitetində dərslər bərpa olunmayacaq
6-11-2020, 12:21
Qarabağda ermənilərin yandırdığı və ya donuz tövləsinə çevrilən məbədlər - Araşdırma
7-08-2020, 14:27
Yeni idarəetmə sistemi gəlir: dövlət şirkətləri büdcənin “pulsoran”ı rolundan çıxarılacaq
19-06-2020, 15:03
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi Azərbaycan insanının qorxu indeksini öyrənmək üçün sorğu keçirib
12-06-2020, 14:15
Qarabağ üsyanı - 100 il: Mübarizə tariximizin şanlı səhifəsi
30-04-2020, 18:51
“8-ci kilometr bazarı”nın sahibi ilə bağlı müəmmalı hadisə: onu gecəyarısı kim və ya kimlər soyub?
2-04-2020, 13:39
Koronavirusdan sonra... - Dünyada böyük dəyişiklik gözlənilir
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
10-05-2019, 13:38
İcra Hakimiyyəti heç bir səbəb göstərmədən bir ailəni evsiz qoydu
20-02-2019, 08:49
Dəmirqapı Dərbəndim: Rus işğalı, yoxsa... farsların əlindən nicat?
26-01-2019, 20:20
“Ən böyük Niyazi, ondan böyük yox” - Fazil Rəhmanzadə
19-01-2019, 20:14
Qarabağla bağlı növbəti təhlükəli plan işə düşüb - Ekspertlər
11-01-2019, 13:48
“O olmasın, bu olsun” əsəri farslar tərəfindən oğurlanıb? - Araşdırma
30-11-2018, 23:34
Təhsilə ayrılan büdcə vəsaitlərini mənimsəyirlər: İnvestisiya xərcləri artırılsa da, şəffaflıq təmin edilmir
14-10-2018, 00:06
Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının yeni qaydaları narazılıq yaradıb
23-09-2018, 10:35
Minlərlə məzunun ali təhsil diplomu tanınmaya bilər - Xəbərdarlıq
26-05-2018, 21:11
On ikinci imza - Hacı Mirzə Səlim Axundzadə
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
