11:22 / 03-05-2024
İranın Afrika həmləsi: Tehranın Qara qitədə hansı marağı var?
11:13 / 03-05-2024
Prezident Səudiyyə Ərəbistanının energetika nazirini qəbul edib
11:08 / 03-05-2024
İnsan orqanizminə ən faydalı balıq növləri açıqlanıb - Onların yeyilməsi erkən ölüm riskini azaldır
11:03 / 03-05-2024
Vəzifəli şəxslərə cinayət işi açılıb
11:00 / 03-05-2024
Sabiq nazir: "Düşünürəm ki, xarici işlər naziri, müdafiə naziri bitərəf olmalıdır"
10:49 / 03-05-2024
Sertifikasiya imtahanlarının vaxtları açıqlanıb
10:00 / 03-05-2024
Azərbaycanlı bankir ABŞ-da mülk alıb - 735 min dollara - (Fotollar)
09:45 / 03-05-2024
Rus ordusu Ukraynanın daha iki vilayətinə hücuma hazırlaşır
09:39 / 03-05-2024
Bakıda bədii gimnastika üzrə Avropa Kuboku yarışı başlayıb
09:23 / 03-05-2024
Konfrans Liqası: "Fiorentina" "Brügge"ni son dəqiqə qolu ilə "yıxıb"
09:11 / 03-05-2024
BRİKS ölkələri dollara alternativ axtarır
09:01 / 03-05-2024
Hikmət Hacıyev: “YUNESKO bir adamın əlində alətə çevrilməməlidir"
08:33 / 03-05-2024
Günəşdəki partlayış Yerdə maqnit qasırğası yaradıb
08:25 / 03-05-2024
Çində yolun uçması fəlakətə səbəb olub
08:22 / 03-05-2024
Praqa fərari qaçqınlardan məmnun deyil
08:17 / 03-05-2024
Konqresmen: “ABŞ Moskva ilə danışıqlara inad göstərməlidir”
08:08 / 03-05-2024
Qəzzada daha 9 dinc sakin yaralanıb
00:05 / 03-05-2024
Avropa Komissiyasının rəsmisi Bakıda Hikmət Hacıyevlə görüşüb
23:58 / 02-05-2024
İsveç XİN: "Xarici agentlər" haqqında qanunun qəbulu Gürcüstanın Aİ-ə üzv olmasına əngəl törədəcək
22:02 / 02-05-2024
İcra başçısından mikrafonla danışmağı tələb edən şəxs cəzalandırılıb
20:15 / 02-05-2024
Yeni qarşıdurma: Belarusla sərhəddə Polşa əsgərləri hücuma məruz qalır
20:06 / 02-05-2024
Ayda 4G şəbəkəsi yaradacaqlar
18:59 / 02-05-2024
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində yeni təyinat olub
18:22 / 02-05-2024
Ukraynanın 593 təyyarəsi, 270 helikopteri vurulub
18:15 / 02-05-2024
Ukrayna ordusu döyüş aparmadan geri çəkilib
18:01 / 02-05-2024
Taciklərin ardınca özbək və qırğızların da Rusiyaya girişi əngəllənir
17:50 / 02-05-2024
Ceyhun Bayramov Rusiya xüsusi nümayəndəsi ilə görüşüb
17:46 / 02-05-2024
Britaniya özünü hava hücumundan qoruya bilməyəcək
17:27 / 02-05-2024
Qırğızıstanda dondurma maşını 29 uşağı vurub
17:22 / 02-05-2024
Nüvə tədqiqatlarının azərbaycanlı rəhbəri
14:17 / 29-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib) - Foto
18:00 / 28-04-2024
"Qəbələ" Azərbaycan Premyer Liqasını tərk edib
18:14 / 28-04-2024
"Boinq" kosmosa uçacaq - Fotolar
15:02 / 28-04-2024
Bu gün magistraturalara qəbul imtahanı olub - Yenilənib
15:43 / 30-04-2024
Laçın şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:48 / 01-05-2024
Prokurorluq əməliyyat keçirib, vəzifəli şəxslər cinayət başında saxlanılıb - (Yenilənib)
14:28 / 29-04-2024
DİM imtahanların vaxtını dəyişib
17:52 / 28-04-2024
Türkiyə səmasında insanabənzər cismlər peyda olub
12:15 / 29-04-2024
Nazim Bəydəmirlinin məhkəməsi başlayıb
19:27 / 30-04-2024
Şair Elçin Mirzəbəyli ilə görüş keçirilib - Fotolar
09:41 / 29-04-2024
İki gimnastımız beş medal qazanıb
Rəşad Mahmudov: “Antiviral müalicələr xəstəxanalara müraciətləri 90 faiz azalda bilər” - Müsahibə
Tarix: 19-12-2020 19:02 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Tibb elmləri doktoru deyir ki, koronavirusa yoluxmanın ilk həftəsində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”ın istifadəsi qəbuledilməzdir
Qlobal problemə çevrilmiş koronavirus gün ərzində dünya üzrə minlərlə insanın həyatına son qoyur. Təbii ki, yoluxmanın artamasında insanların virusla mübarizəyə laqeyd yanaşması da önəmli rol oynayır.
Milli Məclisin üzvü, tibb elmləri doktoru, ürək-damar cərrahı Rəşad Mahmudov Reyting.az-a müsahibəsində deyib ki, bu virusa qarşı mübarizədə doğru addımlar atdıqda, onu məğlub etmək asandır.
- Rəşad müəllim, çıxışlarınızda əhalini virusla fəal mübarizəyə, sosial izolyasiyaya, qoruyucu vasitələrdən və sosial məsafədən istifadəyə dəvət edən həkim kimi özünüz COVID-19-a yoluxduqda hansı hissləri keçirdiniz? Bu, sizin üçün nə dərəcədə təhlükəli idi və insanlara məsləhətiniz nədir?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının dediyi kimi, bu xəstəlik vaxtında nəzarətə götürülmədikdə çox təhlükəli olur. Hətta insan həyatının itirilməsi ilə nəticələnir. Biz bunu tibbi bilgilərimiz əsasında da bilirdik.
Biz də bu xəstəliyə yoluxduq. Amma virusa qarşı mübarizədə dünyada istifadə edilən məntiqli və doğru addımlar atdıqda, hər kəs onu məğlub edə bilər.
Mən nəyi nəzərdə tuturam? Yoluxduğun ilk andan, diaqnoz bəlli olduqda və hətta şikayətlərin az olsa belə, lazımsız dərmanlardan uzaq duraraq antiviral müalicənin müzakirəsiz istifadəsi lazımdır. Eləcədə insanların koronavirus diaqnozundan dərhal sonra iki həftə ərzində yataq istirahətinə keçməsi və qripə uyğun həyat tərzi seçmələri vacibdir. Burada ev istirahəti ilə yataq istirahəti arasında fərq var.
Mənə görə, “Bu halda nə etməməliyik”, - sualına cavab vermək daha vacibdir.
İlk bir həftə ərzində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”onun başlanması qəbuledilməzdir. Bu, hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Xəstəxanalarda ağırlaşan xəstələrin yüz faizə yaxını ya zamanında lazımsız dediyimiz dərmanları ilk gündən istifadə ediblər, ya yoluxmanın ilk həftələrində virusa laqeyd yanaşıb “şikayətlərim azdır”,- deyərək soyuq havada gəzib-dolaşıblar, ya da zamanında antiviral müalicəni etməyiblər. Təəssüf ki, sonradan bir çox hallarda həmin xəstələrə səhiyyənin kömək etmək imkanı olmur. Bu, tək bizim ölkə üçün yox, bütün dünya üçün keçərlidir.
Bu xəstəliyə bəsit şəkildə yoluxma ehtimalının olduğunu qəbul etmək, buna baxmayaraq yoluxmanın qarşısını alan qızıl standartlara riayət etmək vacibdir. Eləcədə yoluxduğumuz zaman - yüksək hərarət, qoxu itkisi varsa və əlimiz analizə çatmırsa, habelə yüklənmə səbəbindən təcili tibbi tibbi yardım lazım olan zaman bizə çatmırsa, test aparılmasa belə, antiviral müalicələri zamanında qəbul etmək vacibdir. İnanın, bu halda xəstəxanalara müraciətlər 90 faiz azalar.
- Antiviral dedikdə konkret nələr nəzərdə tutulur?
- Əslində normalda bir həkimin dərman peraparatlarının adını kütləvi şəkildə çəkməsi doğru deyil. Amma bu gün pandemiya kimi bəlanın dünyada həkimləri və səhiyyələri çökdürdüyü zaman, bu bilgiləri vermək vətəndaş kimi uyğun addım sayıla bilər.
Onu deyə bilərəm ki, bu gün Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB tərəfindən xəstəxanalara göndərilən tövsiyələr içərisində Çində ilk dəfə istehsal edilən və Yaponiya tərəfindən tövsiyə olunan “Lavipiravil” dərmanını evdə müalicədə, hər bir insanın əli çatdığı dərəcədə istifadə etmək olar. Əlbəttə, bu dərmanla bağlı qıtlıq var və bu, dünyada müşahidə edilir. Hökumət və adiyyətli qurumlar bu qıtlığın aradan qaldırılması üçün son həftələr çox işlər görürlər. Mən əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün dünyada aparılan bütün tədqiqatlarda çox erkən dövrdə istifadə olunan antiviral müalicədə “Lavipiravil”in 8+8 dozasının mütləq istifadəsi götərilir.
Eləcədə “Arbidol”, “Arbivir”, “Arpeflu” kimi tabletkalar ölkəmizdə var. Zamanla xəstə olan insanlara, əlimizdə varsa, qonşumuza dəstək verməliyik.
Bir daha qeyd edirəm ki, ilk addım antiviral müalicənin istifadəsidir. Bu, ən erkən fazada istifadə edilməlidir. Çünki gec fazada antiviral müalicələr effekt vermir. Ona görə də, ilk günlərdə bunu istifadə etdikdə hər bir insan evdə ağciyər yüklənməsi olmadan, saturasiyası normal şəkildə qripə uyğun ağrı və digər şikayətlərlə birlikdə xəstəliyi ata bilər. Beləcə, xəstəxanalara mənasız müraciətlərin və yatışların qarşısı alınar. Eyni zamanda xəstəxanalara düşdüyünüz zaman özünüz üçün təhlükə yaradan xəstəxanadaxili infeksiyalardan özümüzü qorumuş olarıq. Həmçinin ölkədə səhiyyə qurumunun çökməsinə və COVID-lə mübarizədə gücümüzün tükənməsinə səbəb olmarıq.
- Pandemiyanı keçirən şəxslərə xüsusi pasportların verilməsi və karantin qaydalarının bu xəstəliyi keçirən insanlara şamil edilməməsi kimi təkliflərə münasibətiniz necədir?
- Çox gözəl ideyadır. Əslində bu məsələni parlamentdə qaldırmağı düşünürdüm, sadəcə, ölkədəki vəziyyəti nəzərə alaraq bunu plenar iclasda dilə gətirmək imkanımız olmadı. Peyvənddən sonra hətta beynəlxalq əlaqələrdə bu pasportların çıxması gözləniləndir.
Qeyd edim ki, peyvənd olunanlarla virusa yoluxub xəstəliyi keçirənlər eyni statusdadır. Çünki biri təbii peyvəndlidir, digəri süni şəkildə peyvəndlənəcək. Bunları nəzərə alaraq artıq pasportlar gündəmdədir. Bu, həm insanların psixoloji olaraq rahatlanmasına kömək edir, həm də yoluxmuş insanların iqtisadi tənəzzülün artmaması üçün fəaliyyətinin bərpasına səbəb olur. Odur ki, mən bu fikri dəstəkləyirəm. Düşünürəm ki, Operativ Qərargah başda olmaqla hökumətimiz də bu ideya ilə maraqlanacaq.
Əlbəttə, burada sual oluna bilər ki, bəzən insan virusa təkrar yoluxur.
Aydındır ki, bu bilinən təcrübədir. Əvvəllər də bilirdik ki, bir şəxsin eyni ildə iki dəfə qripə yoluxma təcrübəsi var. Amma hamımız da bilirdik ki, bir dəfə qripə tutulan şəxsin ikinci dəfə tutulma ehtimalı çox aşağıdır. Yəni biz bilməliyik ki, koronavirusa yoluxan insanların 3-4 aydan sonra yenidən yoluxması mümkündür. Amma bu baş verdiyi zaman uyğun tədbirlərlə qarşısını almaq mümkündür.
- Belə iddialar var ki, hətta kütləvi peyvəndlənmə baş verdikdən sonra da normal həyata qayıtmaq mümkün olmayacaq. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra insanlar sosial məsafə və qoruyucu maskalardan istifadəyə davam etməlidirmi?
- İstər peyvəndlənmə, istərsə də təbii xəstələnmə ilə bizdə antikorlar əmələ gəlir və biz xəstələnməkdən özümüzü qoruyuruq. Amma hava-damçı yolu ilə keçən bu xəstəliyə yoluxa bilərik. Lakin yoluxmaqla xəstələnmək ikinci mərhələdə fərqli şeylərdir. Biz yoluxduğumuz zaman başqalarını da yoluxdura bilərik. Çünki bizdə antikorlar olduğu zaman özümüzü qoruyuruq, amma başqalarını yoluxdururuq. Bunları nəzərə alaraq aparıcı mütəxəssislər ÜST-ə və milli səhiyyələrə tövsiyə edirlər ki, pandemiya bitmədən qoruyucu mexanizmlərdən imtina etmək olmaz. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra da qoruyucu tədbirlər davam etdirilməlidir. Biz bu istiqamətdə münasibətlərimizi uzun müddət qorumalıyıq.
Lakin sözsüz ki, havalar isindikdə və peyvənd ortaya çıxdıqca yoluxma sayları aşağı düşəcək. Beləcə, yumşalmalarla paralel iqtisadi və sosial-mədəni həyatımız normaya düşəcək. Amma bunun üçün zamana ehtiyac var.
Ən böyük arzulardan biri də xəstəliyin bitməsi ilə yas və toyları ən azından minimallaşdırmaqla xüsusi tədbirlər çərçivəsində həyata keçirilməsidir. İndiki yaz-qız mövsümündə buna qətiyyən icazə vermək lazım deyil. Düşünürəm ki, yaz aylarına doğru havanın isinməsi ilə bizim daha rahat hərəkət etməyimiz üçün imkanlar yaranacaq.
- Hazırda ölkədə bu xəstəliklə bağlı ümumi vəziyyəti necə qiymətləndirmək olar?
- Azərbaycanda ümumi vəziyyət dünyadakı ümumi vəziyyətə ekvivalentdir. Ümumi immunitetləşmənin fomalaşması haqqında da nəsə demək doğru olmazdı. 10 milyonluq əhaliyə görə, yoluxma sayı əldə olan statistikadan maksimum 3-4 qat çox ola bilər. Çünki səhiyyə olaraq hər kəsi tuta bilmirik. Odur ki, geriyə baxdıqda 9 milyondan çox yoluxmamış insanımız var. Bu mənada ümumi və kütləvi yoluxmadan danışmaq çətindir.
Yay aylarında yoluxanların da bu gün yenidən yoluxma ehtimalı var. Çünki ÜST ekspertlərinin rəyinə əsasən, asimptomatik keçirən xəstələrin ikinci dəfə yoluxma ehtimalı mövcuddur. Bunu nəzərə alaraq hər kəs özünü qorumaq məcburiyyətindədir.
- Azərbaycanda pandemiyanın ikinci dalğasının kulminasiya nöqtəsində olduğunu demək mümkündürmü?
- Bunu heç kəs deyə bilməz. Bu rəqəm xəyal olunmayacaq qədər üst səviyyəyə də çıxa bilər. Son günlərdə insanların bu xəstəliyə qarşı təcrübəsinin artması, evdə lazım olan tədbirləri vaxtında görməsi, antiviral müalicələrin lazımsız dərmanlar yerinə vaxtında istifadəsi halları xəstəxanalara olan müraciətlərin sayını zamanla azaldacaq. Əlbəttə, bunu zaman göstərəcək. Sadəcə, mənim şəxsi təcrübəm və ətrafımda olanlardan çıxardığım nəticə bunu deməyimə əsas verir.
- Yaz-yay mövsümündə üçüncü dalğa ehtimalı haqda proqnozunuz necədir?
- Dalğanın hansının, neçənci olmasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Sayları bir kənara qoyaq. Hər bir səhiyyə sisteminin çəkə biləcəyi yükün üzərinə çıxacaq yoluxmanın miqdarı dalğanın hündürlüyü ilə bərabər uzunluğundan doğa bilər. Bizə lazım olan həm də dalğanın uzunluğudur. Elə dalğalar var ki, üç gün çox hündür olar - hətta normadan beş qat artıq. Ona dözə bilərik. Amma elə dalğa olar ki, bir qat hündür olar və bir-iki ay davam etdiyi müddətdə səhiyyə sistemləri çökər. Burada dalğanın hündürlüyü ilə birlikdə müddəti problemlər yaradır. Hər bir ölkə üçün ən böyük dalğa onun səhiyyə resurslarının tükənməsinə səbəb ola bilən təhlükəli rəqəmlərdir. Bu gün belə rəqəmlər bizim ölkəmiz üçün var, bunu nəzərə alaraq hər bir insan addım atmalıdır.
Ən vacib məsələ odur ki, insanların çoxunun saturasiyası normal olduğu halda xəstəxanada yer tapa bildiyi və ya onun üçün əlçatan olduğu səbəbindən yatmaq istəyir. Bu onların həm özlərinə, həm cəmiyyətə, həm səhiyyə sisteminə, həm də həqiqətən saturasiyası aşağı olan və oksigen terapiyasına ehtiyacı olan insanlara qarşı ədalətsizlik və xəyanətdir. Əgər bunun içərisində həmin adamın özünə ziyan olmasaydı, deyərdim ki, can dünyasıdır, öz canını xilas etməyə çalışır. Amma əmin olun ki, lazımsız yerə xəstəxanalarda yatışların ən böyük təhlükəsini xəstəxanalar deyil, xəstələrin özləri çəkir.
- COVID-19-un müalicəsində istifadə edilən dərmanların apteklərdə tapılmaması, bir çox hallarda işbazlar tərəfindən baha qiymətə satılması indi ən narahatedici vəziyyətdir. Bunu necə qiymətləndirmək olar?
- Əfsuslar olsun ki, tələb-təklif pozulduğu zaman dünyanın hər yerində belə problemlər olur. Hansı ki, biz bunu pandemiyanın ilk aylarında ABŞ-da əlcək və maska nümunəsində gördük. ABŞ-da tibb bacıları ağlayırdılar ki, maska olmadan xəstə yanına girmək məcburiyyətindəyik.
Dediyim odur ki, iqtisadi baxımından dünyanın ən güclü ölkəsində belə hal varsa, deməli, dünyanın istənilən ölkəsində belə hallarla qarşılaşmaq ehtimalı ola bilər.
İkincisi, ölkəmizdə ilk dəfə karantin rejimi olan zaman çörək qıtlığı yarandı. Halbuki ölkə üzrə çörək qıtlığı yox idi, onu yaradan bizim psixoloji yanaşmamız idi.
Üçüncüsü, ölkəmizdə ilk dövrdə maska və əlcəklə bağlı yaranan problem indi heç kimin yadına düşmür.
Son 2-3 həftə ərzində antiviral müalicə dünyada aktivləşdiyi üçün belə dərmanlarla bağlı qıtlıq ola bilər. O cümlədən bizim ölkəmizdə. Amma əmin olun ki, bunu əvvəlcədən düşünərək dövlətin aidiyyəti qurumları maksimum şəkildə qıtlığın olmaması üçün əlindən gələni edir. Unutmayaq ki, insan övladı dünyanın hər yerində bu kimi qıtlıq olduğu zaman sui-istifadəyə çalışır. Əlbəttə, onları qanunlarımız və allahları qarşısında buraxırıq. Onlara bir söz deməyin yeri də yoxdur. Bu, can davasıdır, burada insan əzizi və yaxını üçün hər şeyini ortaya qoymağa çalışır.
Mən görürəm ki, apteklərdə dərmanlara əlçatanlıq getdikcə artır. Buna paralel olaraq xəstəlik də çoxalır. Deməli, zamanla bu problem həll ediləcək. Necə ki indi maska problemimiz yoxdur. Yəqin ki, qısa müddətdən sonra dərmanlarla bağlı da sıxıntımız olmayacaq.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 19-12-2020 19:02 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Tibb elmləri doktoru deyir ki, koronavirusa yoluxmanın ilk həftəsində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”ın istifadəsi qəbuledilməzdir
Qlobal problemə çevrilmiş koronavirus gün ərzində dünya üzrə minlərlə insanın həyatına son qoyur. Təbii ki, yoluxmanın artamasında insanların virusla mübarizəyə laqeyd yanaşması da önəmli rol oynayır.
Milli Məclisin üzvü, tibb elmləri doktoru, ürək-damar cərrahı Rəşad Mahmudov Reyting.az-a müsahibəsində deyib ki, bu virusa qarşı mübarizədə doğru addımlar atdıqda, onu məğlub etmək asandır.
- Rəşad müəllim, çıxışlarınızda əhalini virusla fəal mübarizəyə, sosial izolyasiyaya, qoruyucu vasitələrdən və sosial məsafədən istifadəyə dəvət edən həkim kimi özünüz COVID-19-a yoluxduqda hansı hissləri keçirdiniz? Bu, sizin üçün nə dərəcədə təhlükəli idi və insanlara məsləhətiniz nədir?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının dediyi kimi, bu xəstəlik vaxtında nəzarətə götürülmədikdə çox təhlükəli olur. Hətta insan həyatının itirilməsi ilə nəticələnir. Biz bunu tibbi bilgilərimiz əsasında da bilirdik.
Biz də bu xəstəliyə yoluxduq. Amma virusa qarşı mübarizədə dünyada istifadə edilən məntiqli və doğru addımlar atdıqda, hər kəs onu məğlub edə bilər.
Mən nəyi nəzərdə tuturam? Yoluxduğun ilk andan, diaqnoz bəlli olduqda və hətta şikayətlərin az olsa belə, lazımsız dərmanlardan uzaq duraraq antiviral müalicənin müzakirəsiz istifadəsi lazımdır. Eləcədə insanların koronavirus diaqnozundan dərhal sonra iki həftə ərzində yataq istirahətinə keçməsi və qripə uyğun həyat tərzi seçmələri vacibdir. Burada ev istirahəti ilə yataq istirahəti arasında fərq var.
Mənə görə, “Bu halda nə etməməliyik”, - sualına cavab vermək daha vacibdir.
İlk bir həftə ərzində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”onun başlanması qəbuledilməzdir. Bu, hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Xəstəxanalarda ağırlaşan xəstələrin yüz faizə yaxını ya zamanında lazımsız dediyimiz dərmanları ilk gündən istifadə ediblər, ya yoluxmanın ilk həftələrində virusa laqeyd yanaşıb “şikayətlərim azdır”,- deyərək soyuq havada gəzib-dolaşıblar, ya da zamanında antiviral müalicəni etməyiblər. Təəssüf ki, sonradan bir çox hallarda həmin xəstələrə səhiyyənin kömək etmək imkanı olmur. Bu, tək bizim ölkə üçün yox, bütün dünya üçün keçərlidir.
Bu xəstəliyə bəsit şəkildə yoluxma ehtimalının olduğunu qəbul etmək, buna baxmayaraq yoluxmanın qarşısını alan qızıl standartlara riayət etmək vacibdir. Eləcədə yoluxduğumuz zaman - yüksək hərarət, qoxu itkisi varsa və əlimiz analizə çatmırsa, habelə yüklənmə səbəbindən təcili tibbi tibbi yardım lazım olan zaman bizə çatmırsa, test aparılmasa belə, antiviral müalicələri zamanında qəbul etmək vacibdir. İnanın, bu halda xəstəxanalara müraciətlər 90 faiz azalar.
- Antiviral dedikdə konkret nələr nəzərdə tutulur?
- Əslində normalda bir həkimin dərman peraparatlarının adını kütləvi şəkildə çəkməsi doğru deyil. Amma bu gün pandemiya kimi bəlanın dünyada həkimləri və səhiyyələri çökdürdüyü zaman, bu bilgiləri vermək vətəndaş kimi uyğun addım sayıla bilər.
Onu deyə bilərəm ki, bu gün Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB tərəfindən xəstəxanalara göndərilən tövsiyələr içərisində Çində ilk dəfə istehsal edilən və Yaponiya tərəfindən tövsiyə olunan “Lavipiravil” dərmanını evdə müalicədə, hər bir insanın əli çatdığı dərəcədə istifadə etmək olar. Əlbəttə, bu dərmanla bağlı qıtlıq var və bu, dünyada müşahidə edilir. Hökumət və adiyyətli qurumlar bu qıtlığın aradan qaldırılması üçün son həftələr çox işlər görürlər. Mən əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün dünyada aparılan bütün tədqiqatlarda çox erkən dövrdə istifadə olunan antiviral müalicədə “Lavipiravil”in 8+8 dozasının mütləq istifadəsi götərilir.
Eləcədə “Arbidol”, “Arbivir”, “Arpeflu” kimi tabletkalar ölkəmizdə var. Zamanla xəstə olan insanlara, əlimizdə varsa, qonşumuza dəstək verməliyik.
Bir daha qeyd edirəm ki, ilk addım antiviral müalicənin istifadəsidir. Bu, ən erkən fazada istifadə edilməlidir. Çünki gec fazada antiviral müalicələr effekt vermir. Ona görə də, ilk günlərdə bunu istifadə etdikdə hər bir insan evdə ağciyər yüklənməsi olmadan, saturasiyası normal şəkildə qripə uyğun ağrı və digər şikayətlərlə birlikdə xəstəliyi ata bilər. Beləcə, xəstəxanalara mənasız müraciətlərin və yatışların qarşısı alınar. Eyni zamanda xəstəxanalara düşdüyünüz zaman özünüz üçün təhlükə yaradan xəstəxanadaxili infeksiyalardan özümüzü qorumuş olarıq. Həmçinin ölkədə səhiyyə qurumunun çökməsinə və COVID-lə mübarizədə gücümüzün tükənməsinə səbəb olmarıq.
- Pandemiyanı keçirən şəxslərə xüsusi pasportların verilməsi və karantin qaydalarının bu xəstəliyi keçirən insanlara şamil edilməməsi kimi təkliflərə münasibətiniz necədir?
- Çox gözəl ideyadır. Əslində bu məsələni parlamentdə qaldırmağı düşünürdüm, sadəcə, ölkədəki vəziyyəti nəzərə alaraq bunu plenar iclasda dilə gətirmək imkanımız olmadı. Peyvənddən sonra hətta beynəlxalq əlaqələrdə bu pasportların çıxması gözləniləndir.
Qeyd edim ki, peyvənd olunanlarla virusa yoluxub xəstəliyi keçirənlər eyni statusdadır. Çünki biri təbii peyvəndlidir, digəri süni şəkildə peyvəndlənəcək. Bunları nəzərə alaraq artıq pasportlar gündəmdədir. Bu, həm insanların psixoloji olaraq rahatlanmasına kömək edir, həm də yoluxmuş insanların iqtisadi tənəzzülün artmaması üçün fəaliyyətinin bərpasına səbəb olur. Odur ki, mən bu fikri dəstəkləyirəm. Düşünürəm ki, Operativ Qərargah başda olmaqla hökumətimiz də bu ideya ilə maraqlanacaq.
Əlbəttə, burada sual oluna bilər ki, bəzən insan virusa təkrar yoluxur.
Aydındır ki, bu bilinən təcrübədir. Əvvəllər də bilirdik ki, bir şəxsin eyni ildə iki dəfə qripə yoluxma təcrübəsi var. Amma hamımız da bilirdik ki, bir dəfə qripə tutulan şəxsin ikinci dəfə tutulma ehtimalı çox aşağıdır. Yəni biz bilməliyik ki, koronavirusa yoluxan insanların 3-4 aydan sonra yenidən yoluxması mümkündür. Amma bu baş verdiyi zaman uyğun tədbirlərlə qarşısını almaq mümkündür.
- Belə iddialar var ki, hətta kütləvi peyvəndlənmə baş verdikdən sonra da normal həyata qayıtmaq mümkün olmayacaq. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra insanlar sosial məsafə və qoruyucu maskalardan istifadəyə davam etməlidirmi?
- İstər peyvəndlənmə, istərsə də təbii xəstələnmə ilə bizdə antikorlar əmələ gəlir və biz xəstələnməkdən özümüzü qoruyuruq. Amma hava-damçı yolu ilə keçən bu xəstəliyə yoluxa bilərik. Lakin yoluxmaqla xəstələnmək ikinci mərhələdə fərqli şeylərdir. Biz yoluxduğumuz zaman başqalarını da yoluxdura bilərik. Çünki bizdə antikorlar olduğu zaman özümüzü qoruyuruq, amma başqalarını yoluxdururuq. Bunları nəzərə alaraq aparıcı mütəxəssislər ÜST-ə və milli səhiyyələrə tövsiyə edirlər ki, pandemiya bitmədən qoruyucu mexanizmlərdən imtina etmək olmaz. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra da qoruyucu tədbirlər davam etdirilməlidir. Biz bu istiqamətdə münasibətlərimizi uzun müddət qorumalıyıq.
Lakin sözsüz ki, havalar isindikdə və peyvənd ortaya çıxdıqca yoluxma sayları aşağı düşəcək. Beləcə, yumşalmalarla paralel iqtisadi və sosial-mədəni həyatımız normaya düşəcək. Amma bunun üçün zamana ehtiyac var.
Ən böyük arzulardan biri də xəstəliyin bitməsi ilə yas və toyları ən azından minimallaşdırmaqla xüsusi tədbirlər çərçivəsində həyata keçirilməsidir. İndiki yaz-qız mövsümündə buna qətiyyən icazə vermək lazım deyil. Düşünürəm ki, yaz aylarına doğru havanın isinməsi ilə bizim daha rahat hərəkət etməyimiz üçün imkanlar yaranacaq.
- Hazırda ölkədə bu xəstəliklə bağlı ümumi vəziyyəti necə qiymətləndirmək olar?
- Azərbaycanda ümumi vəziyyət dünyadakı ümumi vəziyyətə ekvivalentdir. Ümumi immunitetləşmənin fomalaşması haqqında da nəsə demək doğru olmazdı. 10 milyonluq əhaliyə görə, yoluxma sayı əldə olan statistikadan maksimum 3-4 qat çox ola bilər. Çünki səhiyyə olaraq hər kəsi tuta bilmirik. Odur ki, geriyə baxdıqda 9 milyondan çox yoluxmamış insanımız var. Bu mənada ümumi və kütləvi yoluxmadan danışmaq çətindir.
Yay aylarında yoluxanların da bu gün yenidən yoluxma ehtimalı var. Çünki ÜST ekspertlərinin rəyinə əsasən, asimptomatik keçirən xəstələrin ikinci dəfə yoluxma ehtimalı mövcuddur. Bunu nəzərə alaraq hər kəs özünü qorumaq məcburiyyətindədir.
- Azərbaycanda pandemiyanın ikinci dalğasının kulminasiya nöqtəsində olduğunu demək mümkündürmü?
- Bunu heç kəs deyə bilməz. Bu rəqəm xəyal olunmayacaq qədər üst səviyyəyə də çıxa bilər. Son günlərdə insanların bu xəstəliyə qarşı təcrübəsinin artması, evdə lazım olan tədbirləri vaxtında görməsi, antiviral müalicələrin lazımsız dərmanlar yerinə vaxtında istifadəsi halları xəstəxanalara olan müraciətlərin sayını zamanla azaldacaq. Əlbəttə, bunu zaman göstərəcək. Sadəcə, mənim şəxsi təcrübəm və ətrafımda olanlardan çıxardığım nəticə bunu deməyimə əsas verir.
- Yaz-yay mövsümündə üçüncü dalğa ehtimalı haqda proqnozunuz necədir?
- Dalğanın hansının, neçənci olmasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Sayları bir kənara qoyaq. Hər bir səhiyyə sisteminin çəkə biləcəyi yükün üzərinə çıxacaq yoluxmanın miqdarı dalğanın hündürlüyü ilə bərabər uzunluğundan doğa bilər. Bizə lazım olan həm də dalğanın uzunluğudur. Elə dalğalar var ki, üç gün çox hündür olar - hətta normadan beş qat artıq. Ona dözə bilərik. Amma elə dalğa olar ki, bir qat hündür olar və bir-iki ay davam etdiyi müddətdə səhiyyə sistemləri çökər. Burada dalğanın hündürlüyü ilə birlikdə müddəti problemlər yaradır. Hər bir ölkə üçün ən böyük dalğa onun səhiyyə resurslarının tükənməsinə səbəb ola bilən təhlükəli rəqəmlərdir. Bu gün belə rəqəmlər bizim ölkəmiz üçün var, bunu nəzərə alaraq hər bir insan addım atmalıdır.
Ən vacib məsələ odur ki, insanların çoxunun saturasiyası normal olduğu halda xəstəxanada yer tapa bildiyi və ya onun üçün əlçatan olduğu səbəbindən yatmaq istəyir. Bu onların həm özlərinə, həm cəmiyyətə, həm səhiyyə sisteminə, həm də həqiqətən saturasiyası aşağı olan və oksigen terapiyasına ehtiyacı olan insanlara qarşı ədalətsizlik və xəyanətdir. Əgər bunun içərisində həmin adamın özünə ziyan olmasaydı, deyərdim ki, can dünyasıdır, öz canını xilas etməyə çalışır. Amma əmin olun ki, lazımsız yerə xəstəxanalarda yatışların ən böyük təhlükəsini xəstəxanalar deyil, xəstələrin özləri çəkir.
- COVID-19-un müalicəsində istifadə edilən dərmanların apteklərdə tapılmaması, bir çox hallarda işbazlar tərəfindən baha qiymətə satılması indi ən narahatedici vəziyyətdir. Bunu necə qiymətləndirmək olar?
- Əfsuslar olsun ki, tələb-təklif pozulduğu zaman dünyanın hər yerində belə problemlər olur. Hansı ki, biz bunu pandemiyanın ilk aylarında ABŞ-da əlcək və maska nümunəsində gördük. ABŞ-da tibb bacıları ağlayırdılar ki, maska olmadan xəstə yanına girmək məcburiyyətindəyik.
Dediyim odur ki, iqtisadi baxımından dünyanın ən güclü ölkəsində belə hal varsa, deməli, dünyanın istənilən ölkəsində belə hallarla qarşılaşmaq ehtimalı ola bilər.
İkincisi, ölkəmizdə ilk dəfə karantin rejimi olan zaman çörək qıtlığı yarandı. Halbuki ölkə üzrə çörək qıtlığı yox idi, onu yaradan bizim psixoloji yanaşmamız idi.
Üçüncüsü, ölkəmizdə ilk dövrdə maska və əlcəklə bağlı yaranan problem indi heç kimin yadına düşmür.
Son 2-3 həftə ərzində antiviral müalicə dünyada aktivləşdiyi üçün belə dərmanlarla bağlı qıtlıq ola bilər. O cümlədən bizim ölkəmizdə. Amma əmin olun ki, bunu əvvəlcədən düşünərək dövlətin aidiyyəti qurumları maksimum şəkildə qıtlığın olmaması üçün əlindən gələni edir. Unutmayaq ki, insan övladı dünyanın hər yerində bu kimi qıtlıq olduğu zaman sui-istifadəyə çalışır. Əlbəttə, onları qanunlarımız və allahları qarşısında buraxırıq. Onlara bir söz deməyin yeri də yoxdur. Bu, can davasıdır, burada insan əzizi və yaxını üçün hər şeyini ortaya qoymağa çalışır.
Mən görürəm ki, apteklərdə dərmanlara əlçatanlıq getdikcə artır. Buna paralel olaraq xəstəlik də çoxalır. Deməli, zamanla bu problem həll ediləcək. Necə ki indi maska problemimiz yoxdur. Yəqin ki, qısa müddətdən sonra dərmanlarla bağlı da sıxıntımız olmayacaq.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
9-10-2022, 14:22
Sülhəddin Əkbər: “İran yalnız Zəngəzur dəhlizinin açılacağından qorxmur” - Müsahibə
29-09-2022, 20:29
Elxan Qarayev: “Rusiyada hərbi səfərbərliyə cəlb olunan azərbaycanlılar kontrakt tələb etməlidir” - Müsahibə
21-09-2022, 14:06
Sərdar Cəlaloğlu: “Hər dəqiqə Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi başlaya bilər” - Müsahibə
3-07-2022, 13:50
Deputat: “Məmur sahibkarlığından qaynaqlanan inhisarçılıq əhaliyə böyük ziyan vurur” - Müsahibə
6-06-2022, 13:50
Politoloq: “Rusiyada etirazlar artacaq” - Müsahibə
27-05-2022, 13:03
Keçmiş səfir: “Zaman Ukraynanın dostu, Kremlin düşmənidir” - Müsahibə
26-05-2022, 20:43
Hərbi ekspert: “Rusiya texnokratları müharibəni uduzduqlarını başa düşürlər” - Müsahibə
25-05-2022, 16:16
Deputat: “Qərb Ukraynanı güzəştə məcbur edəcək” - Müsahibə
Bu gün, 11:08
İnsan orqanizminə ən faydalı balıq növləri açıqlanıb - Onların yeyilməsi erkən ölüm riskini azaldır
Bu gün, 11:03
Vəzifəli şəxslərə cinayət işi açılıb
Bu gün, 08:33
Günəşdəki partlayış Yerdə maqnit qasırğası yaradıb
Dünən, 20:06
Ayda 4G şəbəkəsi yaradacaqlar
Dünən, 16:15
Parlament seçkiləri vaxtından əvvəl keçirilə bilər
1-05-2024, 17:58
Yeni yaradılan "Həyat ağacı" ekoloji problemləri həll edəcək, insan ömrünü uzadacaq
1-05-2024, 10:55
Ruslar Ukraynanın daha iki yaşayış məntəqəsini ələ keçirib - Fotolar
1-05-2024, 08:19
Birinci siniflərə sənəd qəbulu başlayır
1-05-2024, 07:28
ÜST xəbərdarlıq edir: humanitar fəlakət yaxınlaşır!
30-04-2024, 22:42
Magistraturalara qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
30-04-2024, 12:02
Çin İranın ətəyini buraxmayacaq - Pekin niyə Tehranın tərəfini tutur?
29-04-2024, 18:12
Azərbaycanla Ermənistan arasında 35 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
29-04-2024, 16:12
Türkiyənin NATO ilə bağlı qərarı 32 dövlətə çatdırılıb
29-04-2024, 15:55
İsa Qəmbər Müsavat başqanı postuna namizəd olub
29-04-2024, 12:54
Prezident iki nazir müavini təyin edib
29-04-2024, 11:46
Qərb Tiflisi Rusiyaya görə cəzalandırır
29-04-2024, 09:22
Ermənistanın Azərbaycana hərbi təcavüzü nəticəsində itkin düşənlərin yeni sayı açıqlanıb - Foto
29-04-2024, 07:57
Tbilisiyə xüsusi təyinatlı qüvvə yeridilib
28-04-2024, 23:14
Antoni Blinken İlham Əliyevə zəng edib
28-04-2024, 18:14
"Boinq" kosmosa uçacaq - Fotolar
28-04-2024, 17:52
Türkiyə səmasında insanabənzər cismlər peyda olub
28-04-2024, 17:21
Sədərəkdə sursat partlayıb: iki nəfər həlak olub
27-04-2024, 10:09
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
26-04-2024, 20:58
İlham Əliyevlə Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiriblər
26-04-2024, 18:36
Blinken Pekində Çini hədələyib
26-04-2024, 18:15
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
26-04-2024, 13:21
Tehran-Tel-Əviv qarşıdurmasının növbəti dayanacağı haradadır?
26-04-2024, 13:07
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
26-04-2024, 12:29
Kosmik Stansiyada tapılan təhlükəli bakteriyalar insanlar üçün əhəmiyyətli ola bilər
26-04-2024, 11:46
Ukraynaya qarşı savaş Kremldəki kabinetlərə keçir - Politoloq
26-04-2024, 11:21
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi fəaliyyətini dayandırıb - Fotolar
25-04-2024, 20:26
İran-İsrail qarşıdurması: ilk raund daha təhlükəli mərhələyə keçə bilər
25-04-2024, 19:45
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
25-04-2024, 19:17
Rusiya Polşada yaradılacaq nüvə obyektlərinə hücum edəcək
25-04-2024, 18:09
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
25-04-2024, 17:46
Dünyada iqlim böhranı başlayır