22:09 / 06-07-2025
XİN Xankəndi Kommunikesi barədə məlumat yayıb
22:04 / 06-07-2025
Gürcüstanda məşhur iş adamı saxlanılıb
20:15 / 06-07-2025
Portuqaliyalı futbolçu “Şamaxı”da oynayacaq
20:08 / 06-07-2025
BRICS Sammiti başlayıb
18:08 / 06-07-2025
Pakistan Milli Assambleyasının sədri Azərbaycana gəlib
13:32 / 06-07-2025
Ali məktəblərə qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
12:46 / 06-07-2025
Sabah qısamüddətli yağış gözlənilir - Proqnoz
09:47 / 06-07-2025
Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülh sazişinə mane olan səbəblər açıqlanıb - Foto
08:53 / 06-07-2025
Gəncin qətlində şübhəli şəxs saxlanılıb
18:09 / 05-07-2025
Mingəçevirdə iki qayıq toqquşub - Beş nəfər xəsarət alıb
14:30 / 05-07-2025
Sabah yağış yağacaq
14:16 / 05-07-2025
Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi qeyd ediləcək - Sərəncam
12:19 / 05-07-2025
“AzerGold”-un qiymətli metal satışından gəlirləri artıb
12:09 / 05-07-2025
Beş kollecə direktor təyin ediblər - Siyahı
12:04 / 05-07-2025
Sadiq Qurbanov: “Xankəndidə keçirilən ECO Zirvəsi Azərbaycanın qələbəsidir”
10:36 / 05-07-2025
DTX-nin Akademiyasında növbəti məzun buraxılışı olub - Video
10:35 / 05-07-2025
Türkiyəyə güclü qar yağıb
10:31 / 05-07-2025
Kürdə boğulan 19 yaşlı gəncin meyiti tapılıb
10:09 / 05-07-2025
Azərbaycanlı “qanuni oğru”lar barədə qərar verilib
09:26 / 05-07-2025
Aşura günü ilə bağlı qanvermə aksiyası başlayıb
19:49 / 04-07-2025
Şəmkirdə üç uşaq göldə batıb - Yenilənib
19:48 / 04-07-2025
İran prezidenti Qarabağa gəlib - (Yenilənib)
19:46 / 04-07-2025
Qərbi Azərbaycana qayıdışın hüquqi əsasları müzakirə olunub - Fotolar
19:14 / 04-07-2025
Ərdoğanı Füzulidən yola salıblar - (Yenilənib) - Foto
18:42 / 04-07-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında görüş olub - Fotolar (Yenilənib)
18:35 / 04-07-2025
Ukrayna və ABŞ prezidentləri telefonla danışıblar
18:25 / 04-07-2025
Müsavat Rusiya səfirliyi qarşısında aksiya keçirmək istəyir
18:19 / 04-07-2025
DTX-nın saxladığı sabiq diplomatın məhkəməsi başlayıb
18:01 / 04-07-2025
Ali Məhkəmə inzibati mübahisələrə dair işlərlə bağlı qərar qəbul edib
17:42 / 04-07-2025
Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatıb
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
19:48 / 04-07-2025
İran prezidenti Qarabağa gəlib - (Yenilənib)
14:40 / 03-07-2025
İlham Əliyev Qarabağa səfər edib - (Yenilənib+) - Fotolar
12:16 / 02-07-2025
Cəlaloğlu: Güzəştə getsək, Rusiya daha ağır şərtlərlə üstümüzə gələcək
15:33 / 02-07-2025
Rusiya daha da aqressivləşir
10:26 / 02-07-2025
Azərbaycana qarşı mənəvi-siyasi strategiya: Rusiya nəyə nail olmaq istəyir?
17:18 / 02-07-2025
Daha üç şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Fotolar
15:47 / 04-07-2025
Üç şəhidimiz Kəlbəcərdə dəfn edilib - Fotolar
16:55 / 02-07-2025
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
00:12 / 02-07-2025
Azərbaycan diasporunun lideri sərbəst buraxılıb - (Yenilənib)
08:03 / 04-07-2025
Ruslar Kiyevi “Xəncər”lə vurur
Rəşad Mahmudov: “Antiviral müalicələr xəstəxanalara müraciətləri 90 faiz azalda bilər” - Müsahibə
Tarix: 19-12-2020 19:02 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Tibb elmləri doktoru deyir ki, koronavirusa yoluxmanın ilk həftəsində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”ın istifadəsi qəbuledilməzdir
Qlobal problemə çevrilmiş koronavirus gün ərzində dünya üzrə minlərlə insanın həyatına son qoyur. Təbii ki, yoluxmanın artamasında insanların virusla mübarizəyə laqeyd yanaşması da önəmli rol oynayır.
Milli Məclisin üzvü, tibb elmləri doktoru, ürək-damar cərrahı Rəşad Mahmudov Reyting.az-a müsahibəsində deyib ki, bu virusa qarşı mübarizədə doğru addımlar atdıqda, onu məğlub etmək asandır.
- Rəşad müəllim, çıxışlarınızda əhalini virusla fəal mübarizəyə, sosial izolyasiyaya, qoruyucu vasitələrdən və sosial məsafədən istifadəyə dəvət edən həkim kimi özünüz COVID-19-a yoluxduqda hansı hissləri keçirdiniz? Bu, sizin üçün nə dərəcədə təhlükəli idi və insanlara məsləhətiniz nədir?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının dediyi kimi, bu xəstəlik vaxtında nəzarətə götürülmədikdə çox təhlükəli olur. Hətta insan həyatının itirilməsi ilə nəticələnir. Biz bunu tibbi bilgilərimiz əsasında da bilirdik.
Biz də bu xəstəliyə yoluxduq. Amma virusa qarşı mübarizədə dünyada istifadə edilən məntiqli və doğru addımlar atdıqda, hər kəs onu məğlub edə bilər.
Mən nəyi nəzərdə tuturam? Yoluxduğun ilk andan, diaqnoz bəlli olduqda və hətta şikayətlərin az olsa belə, lazımsız dərmanlardan uzaq duraraq antiviral müalicənin müzakirəsiz istifadəsi lazımdır. Eləcədə insanların koronavirus diaqnozundan dərhal sonra iki həftə ərzində yataq istirahətinə keçməsi və qripə uyğun həyat tərzi seçmələri vacibdir. Burada ev istirahəti ilə yataq istirahəti arasında fərq var.
Mənə görə, “Bu halda nə etməməliyik”, - sualına cavab vermək daha vacibdir.
İlk bir həftə ərzində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”onun başlanması qəbuledilməzdir. Bu, hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Xəstəxanalarda ağırlaşan xəstələrin yüz faizə yaxını ya zamanında lazımsız dediyimiz dərmanları ilk gündən istifadə ediblər, ya yoluxmanın ilk həftələrində virusa laqeyd yanaşıb “şikayətlərim azdır”,- deyərək soyuq havada gəzib-dolaşıblar, ya da zamanında antiviral müalicəni etməyiblər. Təəssüf ki, sonradan bir çox hallarda həmin xəstələrə səhiyyənin kömək etmək imkanı olmur. Bu, tək bizim ölkə üçün yox, bütün dünya üçün keçərlidir.
Bu xəstəliyə bəsit şəkildə yoluxma ehtimalının olduğunu qəbul etmək, buna baxmayaraq yoluxmanın qarşısını alan qızıl standartlara riayət etmək vacibdir. Eləcədə yoluxduğumuz zaman - yüksək hərarət, qoxu itkisi varsa və əlimiz analizə çatmırsa, habelə yüklənmə səbəbindən təcili tibbi tibbi yardım lazım olan zaman bizə çatmırsa, test aparılmasa belə, antiviral müalicələri zamanında qəbul etmək vacibdir. İnanın, bu halda xəstəxanalara müraciətlər 90 faiz azalar.
- Antiviral dedikdə konkret nələr nəzərdə tutulur?
- Əslində normalda bir həkimin dərman peraparatlarının adını kütləvi şəkildə çəkməsi doğru deyil. Amma bu gün pandemiya kimi bəlanın dünyada həkimləri və səhiyyələri çökdürdüyü zaman, bu bilgiləri vermək vətəndaş kimi uyğun addım sayıla bilər.
Onu deyə bilərəm ki, bu gün Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB tərəfindən xəstəxanalara göndərilən tövsiyələr içərisində Çində ilk dəfə istehsal edilən və Yaponiya tərəfindən tövsiyə olunan “Lavipiravil” dərmanını evdə müalicədə, hər bir insanın əli çatdığı dərəcədə istifadə etmək olar. Əlbəttə, bu dərmanla bağlı qıtlıq var və bu, dünyada müşahidə edilir. Hökumət və adiyyətli qurumlar bu qıtlığın aradan qaldırılması üçün son həftələr çox işlər görürlər. Mən əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün dünyada aparılan bütün tədqiqatlarda çox erkən dövrdə istifadə olunan antiviral müalicədə “Lavipiravil”in 8+8 dozasının mütləq istifadəsi götərilir.
Eləcədə “Arbidol”, “Arbivir”, “Arpeflu” kimi tabletkalar ölkəmizdə var. Zamanla xəstə olan insanlara, əlimizdə varsa, qonşumuza dəstək verməliyik.
Bir daha qeyd edirəm ki, ilk addım antiviral müalicənin istifadəsidir. Bu, ən erkən fazada istifadə edilməlidir. Çünki gec fazada antiviral müalicələr effekt vermir. Ona görə də, ilk günlərdə bunu istifadə etdikdə hər bir insan evdə ağciyər yüklənməsi olmadan, saturasiyası normal şəkildə qripə uyğun ağrı və digər şikayətlərlə birlikdə xəstəliyi ata bilər. Beləcə, xəstəxanalara mənasız müraciətlərin və yatışların qarşısı alınar. Eyni zamanda xəstəxanalara düşdüyünüz zaman özünüz üçün təhlükə yaradan xəstəxanadaxili infeksiyalardan özümüzü qorumuş olarıq. Həmçinin ölkədə səhiyyə qurumunun çökməsinə və COVID-lə mübarizədə gücümüzün tükənməsinə səbəb olmarıq.
- Pandemiyanı keçirən şəxslərə xüsusi pasportların verilməsi və karantin qaydalarının bu xəstəliyi keçirən insanlara şamil edilməməsi kimi təkliflərə münasibətiniz necədir?
- Çox gözəl ideyadır. Əslində bu məsələni parlamentdə qaldırmağı düşünürdüm, sadəcə, ölkədəki vəziyyəti nəzərə alaraq bunu plenar iclasda dilə gətirmək imkanımız olmadı. Peyvənddən sonra hətta beynəlxalq əlaqələrdə bu pasportların çıxması gözləniləndir.
Qeyd edim ki, peyvənd olunanlarla virusa yoluxub xəstəliyi keçirənlər eyni statusdadır. Çünki biri təbii peyvəndlidir, digəri süni şəkildə peyvəndlənəcək. Bunları nəzərə alaraq artıq pasportlar gündəmdədir. Bu, həm insanların psixoloji olaraq rahatlanmasına kömək edir, həm də yoluxmuş insanların iqtisadi tənəzzülün artmaması üçün fəaliyyətinin bərpasına səbəb olur. Odur ki, mən bu fikri dəstəkləyirəm. Düşünürəm ki, Operativ Qərargah başda olmaqla hökumətimiz də bu ideya ilə maraqlanacaq.
Əlbəttə, burada sual oluna bilər ki, bəzən insan virusa təkrar yoluxur.
Aydındır ki, bu bilinən təcrübədir. Əvvəllər də bilirdik ki, bir şəxsin eyni ildə iki dəfə qripə yoluxma təcrübəsi var. Amma hamımız da bilirdik ki, bir dəfə qripə tutulan şəxsin ikinci dəfə tutulma ehtimalı çox aşağıdır. Yəni biz bilməliyik ki, koronavirusa yoluxan insanların 3-4 aydan sonra yenidən yoluxması mümkündür. Amma bu baş verdiyi zaman uyğun tədbirlərlə qarşısını almaq mümkündür.
- Belə iddialar var ki, hətta kütləvi peyvəndlənmə baş verdikdən sonra da normal həyata qayıtmaq mümkün olmayacaq. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra insanlar sosial məsafə və qoruyucu maskalardan istifadəyə davam etməlidirmi?
- İstər peyvəndlənmə, istərsə də təbii xəstələnmə ilə bizdə antikorlar əmələ gəlir və biz xəstələnməkdən özümüzü qoruyuruq. Amma hava-damçı yolu ilə keçən bu xəstəliyə yoluxa bilərik. Lakin yoluxmaqla xəstələnmək ikinci mərhələdə fərqli şeylərdir. Biz yoluxduğumuz zaman başqalarını da yoluxdura bilərik. Çünki bizdə antikorlar olduğu zaman özümüzü qoruyuruq, amma başqalarını yoluxdururuq. Bunları nəzərə alaraq aparıcı mütəxəssislər ÜST-ə və milli səhiyyələrə tövsiyə edirlər ki, pandemiya bitmədən qoruyucu mexanizmlərdən imtina etmək olmaz. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra da qoruyucu tədbirlər davam etdirilməlidir. Biz bu istiqamətdə münasibətlərimizi uzun müddət qorumalıyıq.
Lakin sözsüz ki, havalar isindikdə və peyvənd ortaya çıxdıqca yoluxma sayları aşağı düşəcək. Beləcə, yumşalmalarla paralel iqtisadi və sosial-mədəni həyatımız normaya düşəcək. Amma bunun üçün zamana ehtiyac var.
Ən böyük arzulardan biri də xəstəliyin bitməsi ilə yas və toyları ən azından minimallaşdırmaqla xüsusi tədbirlər çərçivəsində həyata keçirilməsidir. İndiki yaz-qız mövsümündə buna qətiyyən icazə vermək lazım deyil. Düşünürəm ki, yaz aylarına doğru havanın isinməsi ilə bizim daha rahat hərəkət etməyimiz üçün imkanlar yaranacaq.
- Hazırda ölkədə bu xəstəliklə bağlı ümumi vəziyyəti necə qiymətləndirmək olar?
- Azərbaycanda ümumi vəziyyət dünyadakı ümumi vəziyyətə ekvivalentdir. Ümumi immunitetləşmənin fomalaşması haqqında da nəsə demək doğru olmazdı. 10 milyonluq əhaliyə görə, yoluxma sayı əldə olan statistikadan maksimum 3-4 qat çox ola bilər. Çünki səhiyyə olaraq hər kəsi tuta bilmirik. Odur ki, geriyə baxdıqda 9 milyondan çox yoluxmamış insanımız var. Bu mənada ümumi və kütləvi yoluxmadan danışmaq çətindir.
Yay aylarında yoluxanların da bu gün yenidən yoluxma ehtimalı var. Çünki ÜST ekspertlərinin rəyinə əsasən, asimptomatik keçirən xəstələrin ikinci dəfə yoluxma ehtimalı mövcuddur. Bunu nəzərə alaraq hər kəs özünü qorumaq məcburiyyətindədir.
- Azərbaycanda pandemiyanın ikinci dalğasının kulminasiya nöqtəsində olduğunu demək mümkündürmü?
- Bunu heç kəs deyə bilməz. Bu rəqəm xəyal olunmayacaq qədər üst səviyyəyə də çıxa bilər. Son günlərdə insanların bu xəstəliyə qarşı təcrübəsinin artması, evdə lazım olan tədbirləri vaxtında görməsi, antiviral müalicələrin lazımsız dərmanlar yerinə vaxtında istifadəsi halları xəstəxanalara olan müraciətlərin sayını zamanla azaldacaq. Əlbəttə, bunu zaman göstərəcək. Sadəcə, mənim şəxsi təcrübəm və ətrafımda olanlardan çıxardığım nəticə bunu deməyimə əsas verir.
- Yaz-yay mövsümündə üçüncü dalğa ehtimalı haqda proqnozunuz necədir?
- Dalğanın hansının, neçənci olmasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Sayları bir kənara qoyaq. Hər bir səhiyyə sisteminin çəkə biləcəyi yükün üzərinə çıxacaq yoluxmanın miqdarı dalğanın hündürlüyü ilə bərabər uzunluğundan doğa bilər. Bizə lazım olan həm də dalğanın uzunluğudur. Elə dalğalar var ki, üç gün çox hündür olar - hətta normadan beş qat artıq. Ona dözə bilərik. Amma elə dalğa olar ki, bir qat hündür olar və bir-iki ay davam etdiyi müddətdə səhiyyə sistemləri çökər. Burada dalğanın hündürlüyü ilə birlikdə müddəti problemlər yaradır. Hər bir ölkə üçün ən böyük dalğa onun səhiyyə resurslarının tükənməsinə səbəb ola bilən təhlükəli rəqəmlərdir. Bu gün belə rəqəmlər bizim ölkəmiz üçün var, bunu nəzərə alaraq hər bir insan addım atmalıdır.
Ən vacib məsələ odur ki, insanların çoxunun saturasiyası normal olduğu halda xəstəxanada yer tapa bildiyi və ya onun üçün əlçatan olduğu səbəbindən yatmaq istəyir. Bu onların həm özlərinə, həm cəmiyyətə, həm səhiyyə sisteminə, həm də həqiqətən saturasiyası aşağı olan və oksigen terapiyasına ehtiyacı olan insanlara qarşı ədalətsizlik və xəyanətdir. Əgər bunun içərisində həmin adamın özünə ziyan olmasaydı, deyərdim ki, can dünyasıdır, öz canını xilas etməyə çalışır. Amma əmin olun ki, lazımsız yerə xəstəxanalarda yatışların ən böyük təhlükəsini xəstəxanalar deyil, xəstələrin özləri çəkir.
- COVID-19-un müalicəsində istifadə edilən dərmanların apteklərdə tapılmaması, bir çox hallarda işbazlar tərəfindən baha qiymətə satılması indi ən narahatedici vəziyyətdir. Bunu necə qiymətləndirmək olar?
- Əfsuslar olsun ki, tələb-təklif pozulduğu zaman dünyanın hər yerində belə problemlər olur. Hansı ki, biz bunu pandemiyanın ilk aylarında ABŞ-da əlcək və maska nümunəsində gördük. ABŞ-da tibb bacıları ağlayırdılar ki, maska olmadan xəstə yanına girmək məcburiyyətindəyik.
Dediyim odur ki, iqtisadi baxımından dünyanın ən güclü ölkəsində belə hal varsa, deməli, dünyanın istənilən ölkəsində belə hallarla qarşılaşmaq ehtimalı ola bilər.
İkincisi, ölkəmizdə ilk dəfə karantin rejimi olan zaman çörək qıtlığı yarandı. Halbuki ölkə üzrə çörək qıtlığı yox idi, onu yaradan bizim psixoloji yanaşmamız idi.
Üçüncüsü, ölkəmizdə ilk dövrdə maska və əlcəklə bağlı yaranan problem indi heç kimin yadına düşmür.
Son 2-3 həftə ərzində antiviral müalicə dünyada aktivləşdiyi üçün belə dərmanlarla bağlı qıtlıq ola bilər. O cümlədən bizim ölkəmizdə. Amma əmin olun ki, bunu əvvəlcədən düşünərək dövlətin aidiyyəti qurumları maksimum şəkildə qıtlığın olmaması üçün əlindən gələni edir. Unutmayaq ki, insan övladı dünyanın hər yerində bu kimi qıtlıq olduğu zaman sui-istifadəyə çalışır. Əlbəttə, onları qanunlarımız və allahları qarşısında buraxırıq. Onlara bir söz deməyin yeri də yoxdur. Bu, can davasıdır, burada insan əzizi və yaxını üçün hər şeyini ortaya qoymağa çalışır.
Mən görürəm ki, apteklərdə dərmanlara əlçatanlıq getdikcə artır. Buna paralel olaraq xəstəlik də çoxalır. Deməli, zamanla bu problem həll ediləcək. Necə ki indi maska problemimiz yoxdur. Yəqin ki, qısa müddətdən sonra dərmanlarla bağlı da sıxıntımız olmayacaq.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 19-12-2020 19:02 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Tibb elmləri doktoru deyir ki, koronavirusa yoluxmanın ilk həftəsində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”ın istifadəsi qəbuledilməzdir
Qlobal problemə çevrilmiş koronavirus gün ərzində dünya üzrə minlərlə insanın həyatına son qoyur. Təbii ki, yoluxmanın artamasında insanların virusla mübarizəyə laqeyd yanaşması da önəmli rol oynayır.
Milli Məclisin üzvü, tibb elmləri doktoru, ürək-damar cərrahı Rəşad Mahmudov Reyting.az-a müsahibəsində deyib ki, bu virusa qarşı mübarizədə doğru addımlar atdıqda, onu məğlub etmək asandır.
- Rəşad müəllim, çıxışlarınızda əhalini virusla fəal mübarizəyə, sosial izolyasiyaya, qoruyucu vasitələrdən və sosial məsafədən istifadəyə dəvət edən həkim kimi özünüz COVID-19-a yoluxduqda hansı hissləri keçirdiniz? Bu, sizin üçün nə dərəcədə təhlükəli idi və insanlara məsləhətiniz nədir?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının dediyi kimi, bu xəstəlik vaxtında nəzarətə götürülmədikdə çox təhlükəli olur. Hətta insan həyatının itirilməsi ilə nəticələnir. Biz bunu tibbi bilgilərimiz əsasında da bilirdik.
Biz də bu xəstəliyə yoluxduq. Amma virusa qarşı mübarizədə dünyada istifadə edilən məntiqli və doğru addımlar atdıqda, hər kəs onu məğlub edə bilər.
Mən nəyi nəzərdə tuturam? Yoluxduğun ilk andan, diaqnoz bəlli olduqda və hətta şikayətlərin az olsa belə, lazımsız dərmanlardan uzaq duraraq antiviral müalicənin müzakirəsiz istifadəsi lazımdır. Eləcədə insanların koronavirus diaqnozundan dərhal sonra iki həftə ərzində yataq istirahətinə keçməsi və qripə uyğun həyat tərzi seçmələri vacibdir. Burada ev istirahəti ilə yataq istirahəti arasında fərq var.
Mənə görə, “Bu halda nə etməməliyik”, - sualına cavab vermək daha vacibdir.
İlk bir həftə ərzində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”onun başlanması qəbuledilməzdir. Bu, hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Xəstəxanalarda ağırlaşan xəstələrin yüz faizə yaxını ya zamanında lazımsız dediyimiz dərmanları ilk gündən istifadə ediblər, ya yoluxmanın ilk həftələrində virusa laqeyd yanaşıb “şikayətlərim azdır”,- deyərək soyuq havada gəzib-dolaşıblar, ya da zamanında antiviral müalicəni etməyiblər. Təəssüf ki, sonradan bir çox hallarda həmin xəstələrə səhiyyənin kömək etmək imkanı olmur. Bu, tək bizim ölkə üçün yox, bütün dünya üçün keçərlidir.
Bu xəstəliyə bəsit şəkildə yoluxma ehtimalının olduğunu qəbul etmək, buna baxmayaraq yoluxmanın qarşısını alan qızıl standartlara riayət etmək vacibdir. Eləcədə yoluxduğumuz zaman - yüksək hərarət, qoxu itkisi varsa və əlimiz analizə çatmırsa, habelə yüklənmə səbəbindən təcili tibbi tibbi yardım lazım olan zaman bizə çatmırsa, test aparılmasa belə, antiviral müalicələri zamanında qəbul etmək vacibdir. İnanın, bu halda xəstəxanalara müraciətlər 90 faiz azalar.
- Antiviral dedikdə konkret nələr nəzərdə tutulur?
- Əslində normalda bir həkimin dərman peraparatlarının adını kütləvi şəkildə çəkməsi doğru deyil. Amma bu gün pandemiya kimi bəlanın dünyada həkimləri və səhiyyələri çökdürdüyü zaman, bu bilgiləri vermək vətəndaş kimi uyğun addım sayıla bilər.
Onu deyə bilərəm ki, bu gün Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB tərəfindən xəstəxanalara göndərilən tövsiyələr içərisində Çində ilk dəfə istehsal edilən və Yaponiya tərəfindən tövsiyə olunan “Lavipiravil” dərmanını evdə müalicədə, hər bir insanın əli çatdığı dərəcədə istifadə etmək olar. Əlbəttə, bu dərmanla bağlı qıtlıq var və bu, dünyada müşahidə edilir. Hökumət və adiyyətli qurumlar bu qıtlığın aradan qaldırılması üçün son həftələr çox işlər görürlər. Mən əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün dünyada aparılan bütün tədqiqatlarda çox erkən dövrdə istifadə olunan antiviral müalicədə “Lavipiravil”in 8+8 dozasının mütləq istifadəsi götərilir.
Eləcədə “Arbidol”, “Arbivir”, “Arpeflu” kimi tabletkalar ölkəmizdə var. Zamanla xəstə olan insanlara, əlimizdə varsa, qonşumuza dəstək verməliyik.
Bir daha qeyd edirəm ki, ilk addım antiviral müalicənin istifadəsidir. Bu, ən erkən fazada istifadə edilməlidir. Çünki gec fazada antiviral müalicələr effekt vermir. Ona görə də, ilk günlərdə bunu istifadə etdikdə hər bir insan evdə ağciyər yüklənməsi olmadan, saturasiyası normal şəkildə qripə uyğun ağrı və digər şikayətlərlə birlikdə xəstəliyi ata bilər. Beləcə, xəstəxanalara mənasız müraciətlərin və yatışların qarşısı alınar. Eyni zamanda xəstəxanalara düşdüyünüz zaman özünüz üçün təhlükə yaradan xəstəxanadaxili infeksiyalardan özümüzü qorumuş olarıq. Həmçinin ölkədə səhiyyə qurumunun çökməsinə və COVID-lə mübarizədə gücümüzün tükənməsinə səbəb olmarıq.
- Pandemiyanı keçirən şəxslərə xüsusi pasportların verilməsi və karantin qaydalarının bu xəstəliyi keçirən insanlara şamil edilməməsi kimi təkliflərə münasibətiniz necədir?
- Çox gözəl ideyadır. Əslində bu məsələni parlamentdə qaldırmağı düşünürdüm, sadəcə, ölkədəki vəziyyəti nəzərə alaraq bunu plenar iclasda dilə gətirmək imkanımız olmadı. Peyvənddən sonra hətta beynəlxalq əlaqələrdə bu pasportların çıxması gözləniləndir.
Qeyd edim ki, peyvənd olunanlarla virusa yoluxub xəstəliyi keçirənlər eyni statusdadır. Çünki biri təbii peyvəndlidir, digəri süni şəkildə peyvəndlənəcək. Bunları nəzərə alaraq artıq pasportlar gündəmdədir. Bu, həm insanların psixoloji olaraq rahatlanmasına kömək edir, həm də yoluxmuş insanların iqtisadi tənəzzülün artmaması üçün fəaliyyətinin bərpasına səbəb olur. Odur ki, mən bu fikri dəstəkləyirəm. Düşünürəm ki, Operativ Qərargah başda olmaqla hökumətimiz də bu ideya ilə maraqlanacaq.
Əlbəttə, burada sual oluna bilər ki, bəzən insan virusa təkrar yoluxur.
Aydındır ki, bu bilinən təcrübədir. Əvvəllər də bilirdik ki, bir şəxsin eyni ildə iki dəfə qripə yoluxma təcrübəsi var. Amma hamımız da bilirdik ki, bir dəfə qripə tutulan şəxsin ikinci dəfə tutulma ehtimalı çox aşağıdır. Yəni biz bilməliyik ki, koronavirusa yoluxan insanların 3-4 aydan sonra yenidən yoluxması mümkündür. Amma bu baş verdiyi zaman uyğun tədbirlərlə qarşısını almaq mümkündür.
- Belə iddialar var ki, hətta kütləvi peyvəndlənmə baş verdikdən sonra da normal həyata qayıtmaq mümkün olmayacaq. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra insanlar sosial məsafə və qoruyucu maskalardan istifadəyə davam etməlidirmi?
- İstər peyvəndlənmə, istərsə də təbii xəstələnmə ilə bizdə antikorlar əmələ gəlir və biz xəstələnməkdən özümüzü qoruyuruq. Amma hava-damçı yolu ilə keçən bu xəstəliyə yoluxa bilərik. Lakin yoluxmaqla xəstələnmək ikinci mərhələdə fərqli şeylərdir. Biz yoluxduğumuz zaman başqalarını da yoluxdura bilərik. Çünki bizdə antikorlar olduğu zaman özümüzü qoruyuruq, amma başqalarını yoluxdururuq. Bunları nəzərə alaraq aparıcı mütəxəssislər ÜST-ə və milli səhiyyələrə tövsiyə edirlər ki, pandemiya bitmədən qoruyucu mexanizmlərdən imtina etmək olmaz. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra da qoruyucu tədbirlər davam etdirilməlidir. Biz bu istiqamətdə münasibətlərimizi uzun müddət qorumalıyıq.
Lakin sözsüz ki, havalar isindikdə və peyvənd ortaya çıxdıqca yoluxma sayları aşağı düşəcək. Beləcə, yumşalmalarla paralel iqtisadi və sosial-mədəni həyatımız normaya düşəcək. Amma bunun üçün zamana ehtiyac var.
Ən böyük arzulardan biri də xəstəliyin bitməsi ilə yas və toyları ən azından minimallaşdırmaqla xüsusi tədbirlər çərçivəsində həyata keçirilməsidir. İndiki yaz-qız mövsümündə buna qətiyyən icazə vermək lazım deyil. Düşünürəm ki, yaz aylarına doğru havanın isinməsi ilə bizim daha rahat hərəkət etməyimiz üçün imkanlar yaranacaq.
- Hazırda ölkədə bu xəstəliklə bağlı ümumi vəziyyəti necə qiymətləndirmək olar?
- Azərbaycanda ümumi vəziyyət dünyadakı ümumi vəziyyətə ekvivalentdir. Ümumi immunitetləşmənin fomalaşması haqqında da nəsə demək doğru olmazdı. 10 milyonluq əhaliyə görə, yoluxma sayı əldə olan statistikadan maksimum 3-4 qat çox ola bilər. Çünki səhiyyə olaraq hər kəsi tuta bilmirik. Odur ki, geriyə baxdıqda 9 milyondan çox yoluxmamış insanımız var. Bu mənada ümumi və kütləvi yoluxmadan danışmaq çətindir.
Yay aylarında yoluxanların da bu gün yenidən yoluxma ehtimalı var. Çünki ÜST ekspertlərinin rəyinə əsasən, asimptomatik keçirən xəstələrin ikinci dəfə yoluxma ehtimalı mövcuddur. Bunu nəzərə alaraq hər kəs özünü qorumaq məcburiyyətindədir.
- Azərbaycanda pandemiyanın ikinci dalğasının kulminasiya nöqtəsində olduğunu demək mümkündürmü?
- Bunu heç kəs deyə bilməz. Bu rəqəm xəyal olunmayacaq qədər üst səviyyəyə də çıxa bilər. Son günlərdə insanların bu xəstəliyə qarşı təcrübəsinin artması, evdə lazım olan tədbirləri vaxtında görməsi, antiviral müalicələrin lazımsız dərmanlar yerinə vaxtında istifadəsi halları xəstəxanalara olan müraciətlərin sayını zamanla azaldacaq. Əlbəttə, bunu zaman göstərəcək. Sadəcə, mənim şəxsi təcrübəm və ətrafımda olanlardan çıxardığım nəticə bunu deməyimə əsas verir.
- Yaz-yay mövsümündə üçüncü dalğa ehtimalı haqda proqnozunuz necədir?
- Dalğanın hansının, neçənci olmasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Sayları bir kənara qoyaq. Hər bir səhiyyə sisteminin çəkə biləcəyi yükün üzərinə çıxacaq yoluxmanın miqdarı dalğanın hündürlüyü ilə bərabər uzunluğundan doğa bilər. Bizə lazım olan həm də dalğanın uzunluğudur. Elə dalğalar var ki, üç gün çox hündür olar - hətta normadan beş qat artıq. Ona dözə bilərik. Amma elə dalğa olar ki, bir qat hündür olar və bir-iki ay davam etdiyi müddətdə səhiyyə sistemləri çökər. Burada dalğanın hündürlüyü ilə birlikdə müddəti problemlər yaradır. Hər bir ölkə üçün ən böyük dalğa onun səhiyyə resurslarının tükənməsinə səbəb ola bilən təhlükəli rəqəmlərdir. Bu gün belə rəqəmlər bizim ölkəmiz üçün var, bunu nəzərə alaraq hər bir insan addım atmalıdır.
Ən vacib məsələ odur ki, insanların çoxunun saturasiyası normal olduğu halda xəstəxanada yer tapa bildiyi və ya onun üçün əlçatan olduğu səbəbindən yatmaq istəyir. Bu onların həm özlərinə, həm cəmiyyətə, həm səhiyyə sisteminə, həm də həqiqətən saturasiyası aşağı olan və oksigen terapiyasına ehtiyacı olan insanlara qarşı ədalətsizlik və xəyanətdir. Əgər bunun içərisində həmin adamın özünə ziyan olmasaydı, deyərdim ki, can dünyasıdır, öz canını xilas etməyə çalışır. Amma əmin olun ki, lazımsız yerə xəstəxanalarda yatışların ən böyük təhlükəsini xəstəxanalar deyil, xəstələrin özləri çəkir.
- COVID-19-un müalicəsində istifadə edilən dərmanların apteklərdə tapılmaması, bir çox hallarda işbazlar tərəfindən baha qiymətə satılması indi ən narahatedici vəziyyətdir. Bunu necə qiymətləndirmək olar?
- Əfsuslar olsun ki, tələb-təklif pozulduğu zaman dünyanın hər yerində belə problemlər olur. Hansı ki, biz bunu pandemiyanın ilk aylarında ABŞ-da əlcək və maska nümunəsində gördük. ABŞ-da tibb bacıları ağlayırdılar ki, maska olmadan xəstə yanına girmək məcburiyyətindəyik.
Dediyim odur ki, iqtisadi baxımından dünyanın ən güclü ölkəsində belə hal varsa, deməli, dünyanın istənilən ölkəsində belə hallarla qarşılaşmaq ehtimalı ola bilər.
İkincisi, ölkəmizdə ilk dəfə karantin rejimi olan zaman çörək qıtlığı yarandı. Halbuki ölkə üzrə çörək qıtlığı yox idi, onu yaradan bizim psixoloji yanaşmamız idi.
Üçüncüsü, ölkəmizdə ilk dövrdə maska və əlcəklə bağlı yaranan problem indi heç kimin yadına düşmür.
Son 2-3 həftə ərzində antiviral müalicə dünyada aktivləşdiyi üçün belə dərmanlarla bağlı qıtlıq ola bilər. O cümlədən bizim ölkəmizdə. Amma əmin olun ki, bunu əvvəlcədən düşünərək dövlətin aidiyyəti qurumları maksimum şəkildə qıtlığın olmaması üçün əlindən gələni edir. Unutmayaq ki, insan övladı dünyanın hər yerində bu kimi qıtlıq olduğu zaman sui-istifadəyə çalışır. Əlbəttə, onları qanunlarımız və allahları qarşısında buraxırıq. Onlara bir söz deməyin yeri də yoxdur. Bu, can davasıdır, burada insan əzizi və yaxını üçün hər şeyini ortaya qoymağa çalışır.
Mən görürəm ki, apteklərdə dərmanlara əlçatanlıq getdikcə artır. Buna paralel olaraq xəstəlik də çoxalır. Deməli, zamanla bu problem həll ediləcək. Necə ki indi maska problemimiz yoxdur. Yəqin ki, qısa müddətdən sonra dərmanlarla bağlı da sıxıntımız olmayacaq.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
1-03-2025, 15:45
Deputat: Ukraynanı yalnız ABŞ xalqının Trampa qarşı qalxması xilas edə bilər - Müsahibə
23-01-2025, 19:03
İmran Bədirxanlı: “Özünü tapandan sonra yaşamaq asanlaşır” - Müsahibə
8-01-2025, 10:49
“Kino adamı kimi bir çox şeylər məni qane etmir” - Müsahibə
18-11-2024, 12:28
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
17-08-2024, 15:25
“Böyük güclər sülhdə maraqlı görünmürlər” - Müsahibə
12-08-2024, 11:00
Emin Əfəndiyev: “Yeni ssenarilər, layihələr barədə düşünürəm” - Müsahibə
22-07-2024, 09:58
Gənc xanəndə: “Məcnun kimi səhnəyə çıxmaq ən böyük arzularımdan biri olub” - Müsahibə
8-07-2024, 10:43
Aktrisa: “Mən ürək adamıyam...” - Müsahibə
14-06-2024, 15:06
Nazir: “Sertifikatlaşdırmada iştirak edən hər beş müəllimdən biri kəsilir” - Müsahibə
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
Bu gün, 13:32
Ali məktəblərə qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
4-07-2025, 15:47
Üç şəhidimiz Kəlbəcərdə dəfn edilib - Fotolar
3-07-2025, 13:08
Ermənistan Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmağa çalışır
2-07-2025, 16:55
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
2-07-2025, 15:56
Azərbaycan Rusiyadan tam uzaqlaşır?
2-07-2025, 15:33
Rusiya daha da aqressivləşir
2-07-2025, 14:37
Avropa müharibəyə hazırlaşır - Foto
2-07-2025, 11:25
İran ABŞ və İsraildən kiberqisas alır?
1-07-2025, 16:50
Məhkəmələrə hakim təyinatları olub - Siyahı
1-07-2025, 13:01
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
1-07-2025, 10:45
Rusiya yeni ərazilərin işğalına hazırlaşır
1-07-2025, 09:03
Süni intellekt dünyanı ələ keçirir - Foto
30-06-2025, 16:27
Şahın atom bombası istəyi: ABŞ bunun qarşısını necə alıb?
30-06-2025, 15:08
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
30-06-2025, 12:21
Paşinyan onu “Dəccal” adlandıran kilsəyə müharibə elan edib
30-06-2025, 11:03
Rusiya ilə bağlı dəhşətli statistika açıqlanıb
30-06-2025, 10:57
Ağdamda polis minaya düşüb - (Yenilənib)
30-06-2025, 08:19
Sedna planetinin sirri açılacaq
29-06-2025, 13:16
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
29-06-2025, 11:16
Yekaterinburqda saxlanılan azərbaycanlılar hakim qarşısına çıxarılıb - (Yenilənib) - Fotolar
29-06-2025, 10:35
Deputat: Rusiyanın təzyiqləri həm də Azərbaycanın xarici siyasəti ilə əlaqədar ola bilər
28-06-2025, 11:12
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
28-06-2025, 08:55
İsrail-İran müharibəsi Orta Asiyanın yolunu bağlayıb?
28-06-2025, 00:01
Jurnalist Seyfəddin Hüseynlinin qardaşları öldürülüb - (Yenilənib)
26-06-2025, 08:51
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
25-06-2025, 13:50
Nüvə müharibəsi... - Böyük fəlakətdən iki ölkə qurtulacaq
25-06-2025, 13:03
İsrail-İran müharibəsi Zəngəzur yolunu aça bilər
25-06-2025, 11:20
Beş hərbçiyə general-mayor rütbəsi verilib
25-06-2025, 10:56
Ermənistanda dövlət çevrilişi etmək istəyiblər
24-06-2025, 14:42
Beş ölkə Rusiyanın işğalından qorunmaq üçün milyonlarla mina basdıracaq
24-06-2025, 12:51
“Qiyamət planı” üzə çıxıb - Fotolar
23-06-2025, 19:12
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
23-06-2025, 18:53
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
23-06-2025, 15:14
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
23-06-2025, 14:49
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
23-06-2025, 14:23
İlham Əliyev Goranboyda müəssisənin açılışını edib - (Yenilənib)
23-06-2025, 13:56
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
23-06-2025, 11:57
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
