00:31 / 15-05-2021
BMT baş katibi İsrail və Fələstini hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırıb
20:57 / 14-05-2021
Türkiyədə daha 242 nəfər koronavirusdan vəfat edib
18:51 / 14-05-2021
ABŞ-da daha 38087 nəfər koronavirusa yoluxub
18:42 / 14-05-2021
ÜST-dən COVİD-19-la bağlı təhlükəli - Xəbərdarlıq
18:05 / 14-05-2021
Bakıdan Rusiyanın Samara şəhərinə müntəzəm uçuşlar başlayır
17:52 / 14-05-2021
Türkiyədəki "Formula 1" yarışı ləğv edilib
17:37 / 14-05-2021
Bakıda restoranda partlayış: 4 nəfər xəsarət alıb
17:29 / 14-05-2021
Səfir Elxan Poluxov yeni vəzifəyə təyin olunub
17:16 / 14-05-2021
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
17:04 / 14-05-2021
XİN: Nazir Baş katiblə Ermənistanla sərhəddəki gərginliyi müzakirə edib
16:48 / 14-05-2021
Azərbaycanda daha 326 nəfər koronavirusa yoluxub, ölənlər var
16:26 / 14-05-2021
Azərbaycan-Rusiya sərhədində yük maşınlarının növbəsi yaranıb
16:13 / 14-05-2021
Bakıda Avro-2020-nin oyunlarına bilet satışı başlayır
16:02 / 14-05-2021
Ceyhun Bayramov ABŞ-ın Dövlət Katibinin rəsmisi ilə telefonla danışıb
15:49 / 14-05-2021
Ermənistan ordusunda dərəbəylik: polkovnik əsgərləri ilə... - Video
15:36 / 14-05-2021
Əfqanıstan prezidenti İlham Əliyevə zəng edib
15:24 / 14-05-2021
Paşinyan Azərbaycan sərhədindəki problemdən sui-istifadə edir - Politoloq
15:16 / 14-05-2021
İranda daha 10145 nəfər koronavirusa yoluxub
14:42 / 14-05-2021
Deputat: “Ermənilər hay-küy salsa da, ortada xəritə var”
14:03 / 14-05-2021
Prezident generalların qarşısından çəkilib: 98 ibadət yeri nəzarətə götürülüb, müsəlmanlar həbs edilib
13:43 / 14-05-2021
Şenol Güneş: "Avropa çempionatında qrupda birinci olmaq istəyirik"
13:00 / 14-05-2021
Azad olunan ərazilərdə indiyədək 20 hərbi hissə istifadəyə verilib
12:49 / 14-05-2021
Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə Volqoqradda Regionlararası forum keçirilib
12:43 / 14-05-2021
Rusiyada daha 393 nəfər koronavirusdan ölüb
12:30 / 14-05-2021
AVRO-2020: Şenol Günəş 30 nəfərlik Türkiyə millisinin heyətini açıqlayıb
12:18 / 14-05-2021
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:01 / 14-05-2021
Braziliyada son sutkada 2340 nəfər COVİD-19-dan vəfat edib
11:54 / 14-05-2021
Qəzza bölgəsindən İsrailə 1750 raket atılıb
11:46 / 14-05-2021
Paşinyan Putinlə Qarabağı müzakirə edib
01:09 / 10-05-2021
"Space" TV-nin yeni rəhbəri istefa verib
14:55 / 10-05-2021
Məktəblərin açılması əlavə problemlər yaradacaq - Ekspertlər
13:59 / 10-05-2021
ABŞ xüsusi əməliyyat keçirib: minlərlə Rusiya raketi və Çin silahı müsadirə olunub - Video
11:12 / 12-05-2021
Trampın gəlini ilə cangüdənin intim əlaqələri üzə çıxıb - İfşaedici kitab - Fotolar
10:06 / 10-05-2021
Bir ovuc torpaq da beləcə artdı... - Cəbrayıloğlu yazır
19:42 / 13-05-2021
Ermənilər Qara göl ətrafında gərginlik yaradır
18:54 / 13-05-2021
Oğru dünyasında yeni müharibə başlayıb
19:57 / 12-05-2021
Generallar Baydenə müraciət edib: “Xalq böyük təhlükə ilə üzləşib”
20:49 / 12-05-2021
Prezident Şuşada: yeni məktəb və məscidin təməli atılıb, otel və yarımstansiyasının açılış olub - Video/Fotolar
20:30 / 12-05-2021
Prezident Şuşada “Xarıbülbül“ festivalının açılışını edib - Video/Fotolar
Rəşad Mahmudov: “Antiviral müalicələr xəstəxanalara müraciətləri 90 faiz azalda bilər” - Müsahibə
Tarix: 19-12-2020 19:02 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Tibb elmləri doktoru deyir ki, koronavirusa yoluxmanın ilk həftəsində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”ın istifadəsi qəbuledilməzdir
Qlobal problemə çevrilmiş koronavirus gün ərzində dünya üzrə minlərlə insanın həyatına son qoyur. Təbii ki, yoluxmanın artamasında insanların virusla mübarizəyə laqeyd yanaşması da önəmli rol oynayır.
Milli Məclisin üzvü, tibb elmləri doktoru, ürək-damar cərrahı Rəşad Mahmudov Reyting.az-a müsahibəsində deyib ki, bu virusa qarşı mübarizədə doğru addımlar atdıqda, onu məğlub etmək asandır.
- Rəşad müəllim, çıxışlarınızda əhalini virusla fəal mübarizəyə, sosial izolyasiyaya, qoruyucu vasitələrdən və sosial məsafədən istifadəyə dəvət edən həkim kimi özünüz COVID-19-a yoluxduqda hansı hissləri keçirdiniz? Bu, sizin üçün nə dərəcədə təhlükəli idi və insanlara məsləhətiniz nədir?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının dediyi kimi, bu xəstəlik vaxtında nəzarətə götürülmədikdə çox təhlükəli olur. Hətta insan həyatının itirilməsi ilə nəticələnir. Biz bunu tibbi bilgilərimiz əsasında da bilirdik.
Biz də bu xəstəliyə yoluxduq. Amma virusa qarşı mübarizədə dünyada istifadə edilən məntiqli və doğru addımlar atdıqda, hər kəs onu məğlub edə bilər.
Mən nəyi nəzərdə tuturam? Yoluxduğun ilk andan, diaqnoz bəlli olduqda və hətta şikayətlərin az olsa belə, lazımsız dərmanlardan uzaq duraraq antiviral müalicənin müzakirəsiz istifadəsi lazımdır. Eləcədə insanların koronavirus diaqnozundan dərhal sonra iki həftə ərzində yataq istirahətinə keçməsi və qripə uyğun həyat tərzi seçmələri vacibdir. Burada ev istirahəti ilə yataq istirahəti arasında fərq var.
Mənə görə, “Bu halda nə etməməliyik”, - sualına cavab vermək daha vacibdir.
İlk bir həftə ərzində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”onun başlanması qəbuledilməzdir. Bu, hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Xəstəxanalarda ağırlaşan xəstələrin yüz faizə yaxını ya zamanında lazımsız dediyimiz dərmanları ilk gündən istifadə ediblər, ya yoluxmanın ilk həftələrində virusa laqeyd yanaşıb “şikayətlərim azdır”,- deyərək soyuq havada gəzib-dolaşıblar, ya da zamanında antiviral müalicəni etməyiblər. Təəssüf ki, sonradan bir çox hallarda həmin xəstələrə səhiyyənin kömək etmək imkanı olmur. Bu, tək bizim ölkə üçün yox, bütün dünya üçün keçərlidir.
Bu xəstəliyə bəsit şəkildə yoluxma ehtimalının olduğunu qəbul etmək, buna baxmayaraq yoluxmanın qarşısını alan qızıl standartlara riayət etmək vacibdir. Eləcədə yoluxduğumuz zaman - yüksək hərarət, qoxu itkisi varsa və əlimiz analizə çatmırsa, habelə yüklənmə səbəbindən təcili tibbi tibbi yardım lazım olan zaman bizə çatmırsa, test aparılmasa belə, antiviral müalicələri zamanında qəbul etmək vacibdir. İnanın, bu halda xəstəxanalara müraciətlər 90 faiz azalar.
- Antiviral dedikdə konkret nələr nəzərdə tutulur?
- Əslində normalda bir həkimin dərman peraparatlarının adını kütləvi şəkildə çəkməsi doğru deyil. Amma bu gün pandemiya kimi bəlanın dünyada həkimləri və səhiyyələri çökdürdüyü zaman, bu bilgiləri vermək vətəndaş kimi uyğun addım sayıla bilər.
Onu deyə bilərəm ki, bu gün Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB tərəfindən xəstəxanalara göndərilən tövsiyələr içərisində Çində ilk dəfə istehsal edilən və Yaponiya tərəfindən tövsiyə olunan “Lavipiravil” dərmanını evdə müalicədə, hər bir insanın əli çatdığı dərəcədə istifadə etmək olar. Əlbəttə, bu dərmanla bağlı qıtlıq var və bu, dünyada müşahidə edilir. Hökumət və adiyyətli qurumlar bu qıtlığın aradan qaldırılması üçün son həftələr çox işlər görürlər. Mən əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün dünyada aparılan bütün tədqiqatlarda çox erkən dövrdə istifadə olunan antiviral müalicədə “Lavipiravil”in 8+8 dozasının mütləq istifadəsi götərilir.
Eləcədə “Arbidol”, “Arbivir”, “Arpeflu” kimi tabletkalar ölkəmizdə var. Zamanla xəstə olan insanlara, əlimizdə varsa, qonşumuza dəstək verməliyik.
Bir daha qeyd edirəm ki, ilk addım antiviral müalicənin istifadəsidir. Bu, ən erkən fazada istifadə edilməlidir. Çünki gec fazada antiviral müalicələr effekt vermir. Ona görə də, ilk günlərdə bunu istifadə etdikdə hər bir insan evdə ağciyər yüklənməsi olmadan, saturasiyası normal şəkildə qripə uyğun ağrı və digər şikayətlərlə birlikdə xəstəliyi ata bilər. Beləcə, xəstəxanalara mənasız müraciətlərin və yatışların qarşısı alınar. Eyni zamanda xəstəxanalara düşdüyünüz zaman özünüz üçün təhlükə yaradan xəstəxanadaxili infeksiyalardan özümüzü qorumuş olarıq. Həmçinin ölkədə səhiyyə qurumunun çökməsinə və COVID-lə mübarizədə gücümüzün tükənməsinə səbəb olmarıq.
- Pandemiyanı keçirən şəxslərə xüsusi pasportların verilməsi və karantin qaydalarının bu xəstəliyi keçirən insanlara şamil edilməməsi kimi təkliflərə münasibətiniz necədir?
- Çox gözəl ideyadır. Əslində bu məsələni parlamentdə qaldırmağı düşünürdüm, sadəcə, ölkədəki vəziyyəti nəzərə alaraq bunu plenar iclasda dilə gətirmək imkanımız olmadı. Peyvənddən sonra hətta beynəlxalq əlaqələrdə bu pasportların çıxması gözləniləndir.
Qeyd edim ki, peyvənd olunanlarla virusa yoluxub xəstəliyi keçirənlər eyni statusdadır. Çünki biri təbii peyvəndlidir, digəri süni şəkildə peyvəndlənəcək. Bunları nəzərə alaraq artıq pasportlar gündəmdədir. Bu, həm insanların psixoloji olaraq rahatlanmasına kömək edir, həm də yoluxmuş insanların iqtisadi tənəzzülün artmaması üçün fəaliyyətinin bərpasına səbəb olur. Odur ki, mən bu fikri dəstəkləyirəm. Düşünürəm ki, Operativ Qərargah başda olmaqla hökumətimiz də bu ideya ilə maraqlanacaq.
Əlbəttə, burada sual oluna bilər ki, bəzən insan virusa təkrar yoluxur.
Aydındır ki, bu bilinən təcrübədir. Əvvəllər də bilirdik ki, bir şəxsin eyni ildə iki dəfə qripə yoluxma təcrübəsi var. Amma hamımız da bilirdik ki, bir dəfə qripə tutulan şəxsin ikinci dəfə tutulma ehtimalı çox aşağıdır. Yəni biz bilməliyik ki, koronavirusa yoluxan insanların 3-4 aydan sonra yenidən yoluxması mümkündür. Amma bu baş verdiyi zaman uyğun tədbirlərlə qarşısını almaq mümkündür.
- Belə iddialar var ki, hətta kütləvi peyvəndlənmə baş verdikdən sonra da normal həyata qayıtmaq mümkün olmayacaq. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra insanlar sosial məsafə və qoruyucu maskalardan istifadəyə davam etməlidirmi?
- İstər peyvəndlənmə, istərsə də təbii xəstələnmə ilə bizdə antikorlar əmələ gəlir və biz xəstələnməkdən özümüzü qoruyuruq. Amma hava-damçı yolu ilə keçən bu xəstəliyə yoluxa bilərik. Lakin yoluxmaqla xəstələnmək ikinci mərhələdə fərqli şeylərdir. Biz yoluxduğumuz zaman başqalarını da yoluxdura bilərik. Çünki bizdə antikorlar olduğu zaman özümüzü qoruyuruq, amma başqalarını yoluxdururuq. Bunları nəzərə alaraq aparıcı mütəxəssislər ÜST-ə və milli səhiyyələrə tövsiyə edirlər ki, pandemiya bitmədən qoruyucu mexanizmlərdən imtina etmək olmaz. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra da qoruyucu tədbirlər davam etdirilməlidir. Biz bu istiqamətdə münasibətlərimizi uzun müddət qorumalıyıq.
Lakin sözsüz ki, havalar isindikdə və peyvənd ortaya çıxdıqca yoluxma sayları aşağı düşəcək. Beləcə, yumşalmalarla paralel iqtisadi və sosial-mədəni həyatımız normaya düşəcək. Amma bunun üçün zamana ehtiyac var.
Ən böyük arzulardan biri də xəstəliyin bitməsi ilə yas və toyları ən azından minimallaşdırmaqla xüsusi tədbirlər çərçivəsində həyata keçirilməsidir. İndiki yaz-qız mövsümündə buna qətiyyən icazə vermək lazım deyil. Düşünürəm ki, yaz aylarına doğru havanın isinməsi ilə bizim daha rahat hərəkət etməyimiz üçün imkanlar yaranacaq.
- Hazırda ölkədə bu xəstəliklə bağlı ümumi vəziyyəti necə qiymətləndirmək olar?
- Azərbaycanda ümumi vəziyyət dünyadakı ümumi vəziyyətə ekvivalentdir. Ümumi immunitetləşmənin fomalaşması haqqında da nəsə demək doğru olmazdı. 10 milyonluq əhaliyə görə, yoluxma sayı əldə olan statistikadan maksimum 3-4 qat çox ola bilər. Çünki səhiyyə olaraq hər kəsi tuta bilmirik. Odur ki, geriyə baxdıqda 9 milyondan çox yoluxmamış insanımız var. Bu mənada ümumi və kütləvi yoluxmadan danışmaq çətindir.
Yay aylarında yoluxanların da bu gün yenidən yoluxma ehtimalı var. Çünki ÜST ekspertlərinin rəyinə əsasən, asimptomatik keçirən xəstələrin ikinci dəfə yoluxma ehtimalı mövcuddur. Bunu nəzərə alaraq hər kəs özünü qorumaq məcburiyyətindədir.
- Azərbaycanda pandemiyanın ikinci dalğasının kulminasiya nöqtəsində olduğunu demək mümkündürmü?
- Bunu heç kəs deyə bilməz. Bu rəqəm xəyal olunmayacaq qədər üst səviyyəyə də çıxa bilər. Son günlərdə insanların bu xəstəliyə qarşı təcrübəsinin artması, evdə lazım olan tədbirləri vaxtında görməsi, antiviral müalicələrin lazımsız dərmanlar yerinə vaxtında istifadəsi halları xəstəxanalara olan müraciətlərin sayını zamanla azaldacaq. Əlbəttə, bunu zaman göstərəcək. Sadəcə, mənim şəxsi təcrübəm və ətrafımda olanlardan çıxardığım nəticə bunu deməyimə əsas verir.
- Yaz-yay mövsümündə üçüncü dalğa ehtimalı haqda proqnozunuz necədir?
- Dalğanın hansının, neçənci olmasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Sayları bir kənara qoyaq. Hər bir səhiyyə sisteminin çəkə biləcəyi yükün üzərinə çıxacaq yoluxmanın miqdarı dalğanın hündürlüyü ilə bərabər uzunluğundan doğa bilər. Bizə lazım olan həm də dalğanın uzunluğudur. Elə dalğalar var ki, üç gün çox hündür olar - hətta normadan beş qat artıq. Ona dözə bilərik. Amma elə dalğa olar ki, bir qat hündür olar və bir-iki ay davam etdiyi müddətdə səhiyyə sistemləri çökər. Burada dalğanın hündürlüyü ilə birlikdə müddəti problemlər yaradır. Hər bir ölkə üçün ən böyük dalğa onun səhiyyə resurslarının tükənməsinə səbəb ola bilən təhlükəli rəqəmlərdir. Bu gün belə rəqəmlər bizim ölkəmiz üçün var, bunu nəzərə alaraq hər bir insan addım atmalıdır.
Ən vacib məsələ odur ki, insanların çoxunun saturasiyası normal olduğu halda xəstəxanada yer tapa bildiyi və ya onun üçün əlçatan olduğu səbəbindən yatmaq istəyir. Bu onların həm özlərinə, həm cəmiyyətə, həm səhiyyə sisteminə, həm də həqiqətən saturasiyası aşağı olan və oksigen terapiyasına ehtiyacı olan insanlara qarşı ədalətsizlik və xəyanətdir. Əgər bunun içərisində həmin adamın özünə ziyan olmasaydı, deyərdim ki, can dünyasıdır, öz canını xilas etməyə çalışır. Amma əmin olun ki, lazımsız yerə xəstəxanalarda yatışların ən böyük təhlükəsini xəstəxanalar deyil, xəstələrin özləri çəkir.
- COVID-19-un müalicəsində istifadə edilən dərmanların apteklərdə tapılmaması, bir çox hallarda işbazlar tərəfindən baha qiymətə satılması indi ən narahatedici vəziyyətdir. Bunu necə qiymətləndirmək olar?
- Əfsuslar olsun ki, tələb-təklif pozulduğu zaman dünyanın hər yerində belə problemlər olur. Hansı ki, biz bunu pandemiyanın ilk aylarında ABŞ-da əlcək və maska nümunəsində gördük. ABŞ-da tibb bacıları ağlayırdılar ki, maska olmadan xəstə yanına girmək məcburiyyətindəyik.
Dediyim odur ki, iqtisadi baxımından dünyanın ən güclü ölkəsində belə hal varsa, deməli, dünyanın istənilən ölkəsində belə hallarla qarşılaşmaq ehtimalı ola bilər.
İkincisi, ölkəmizdə ilk dəfə karantin rejimi olan zaman çörək qıtlığı yarandı. Halbuki ölkə üzrə çörək qıtlığı yox idi, onu yaradan bizim psixoloji yanaşmamız idi.
Üçüncüsü, ölkəmizdə ilk dövrdə maska və əlcəklə bağlı yaranan problem indi heç kimin yadına düşmür.
Son 2-3 həftə ərzində antiviral müalicə dünyada aktivləşdiyi üçün belə dərmanlarla bağlı qıtlıq ola bilər. O cümlədən bizim ölkəmizdə. Amma əmin olun ki, bunu əvvəlcədən düşünərək dövlətin aidiyyəti qurumları maksimum şəkildə qıtlığın olmaması üçün əlindən gələni edir. Unutmayaq ki, insan övladı dünyanın hər yerində bu kimi qıtlıq olduğu zaman sui-istifadəyə çalışır. Əlbəttə, onları qanunlarımız və allahları qarşısında buraxırıq. Onlara bir söz deməyin yeri də yoxdur. Bu, can davasıdır, burada insan əzizi və yaxını üçün hər şeyini ortaya qoymağa çalışır.
Mən görürəm ki, apteklərdə dərmanlara əlçatanlıq getdikcə artır. Buna paralel olaraq xəstəlik də çoxalır. Deməli, zamanla bu problem həll ediləcək. Necə ki indi maska problemimiz yoxdur. Yəqin ki, qısa müddətdən sonra dərmanlarla bağlı da sıxıntımız olmayacaq.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 19-12-2020 19:02 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Tibb elmləri doktoru deyir ki, koronavirusa yoluxmanın ilk həftəsində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”ın istifadəsi qəbuledilməzdir
Qlobal problemə çevrilmiş koronavirus gün ərzində dünya üzrə minlərlə insanın həyatına son qoyur. Təbii ki, yoluxmanın artamasında insanların virusla mübarizəyə laqeyd yanaşması da önəmli rol oynayır.
Milli Məclisin üzvü, tibb elmləri doktoru, ürək-damar cərrahı Rəşad Mahmudov Reyting.az-a müsahibəsində deyib ki, bu virusa qarşı mübarizədə doğru addımlar atdıqda, onu məğlub etmək asandır.
- Rəşad müəllim, çıxışlarınızda əhalini virusla fəal mübarizəyə, sosial izolyasiyaya, qoruyucu vasitələrdən və sosial məsafədən istifadəyə dəvət edən həkim kimi özünüz COVID-19-a yoluxduqda hansı hissləri keçirdiniz? Bu, sizin üçün nə dərəcədə təhlükəli idi və insanlara məsləhətiniz nədir?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının dediyi kimi, bu xəstəlik vaxtında nəzarətə götürülmədikdə çox təhlükəli olur. Hətta insan həyatının itirilməsi ilə nəticələnir. Biz bunu tibbi bilgilərimiz əsasında da bilirdik.
Biz də bu xəstəliyə yoluxduq. Amma virusa qarşı mübarizədə dünyada istifadə edilən məntiqli və doğru addımlar atdıqda, hər kəs onu məğlub edə bilər.
Mən nəyi nəzərdə tuturam? Yoluxduğun ilk andan, diaqnoz bəlli olduqda və hətta şikayətlərin az olsa belə, lazımsız dərmanlardan uzaq duraraq antiviral müalicənin müzakirəsiz istifadəsi lazımdır. Eləcədə insanların koronavirus diaqnozundan dərhal sonra iki həftə ərzində yataq istirahətinə keçməsi və qripə uyğun həyat tərzi seçmələri vacibdir. Burada ev istirahəti ilə yataq istirahəti arasında fərq var.
Mənə görə, “Bu halda nə etməməliyik”, - sualına cavab vermək daha vacibdir.
İlk bir həftə ərzində qripin və virusun yaratdığı təlaş içərisində lazımsız sistemlər və dərmanların, habelə “Deksametazon”un, “Fraksiparin”in, “Prednizal”onun başlanması qəbuledilməzdir. Bu, hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Xəstəxanalarda ağırlaşan xəstələrin yüz faizə yaxını ya zamanında lazımsız dediyimiz dərmanları ilk gündən istifadə ediblər, ya yoluxmanın ilk həftələrində virusa laqeyd yanaşıb “şikayətlərim azdır”,- deyərək soyuq havada gəzib-dolaşıblar, ya da zamanında antiviral müalicəni etməyiblər. Təəssüf ki, sonradan bir çox hallarda həmin xəstələrə səhiyyənin kömək etmək imkanı olmur. Bu, tək bizim ölkə üçün yox, bütün dünya üçün keçərlidir.
Bu xəstəliyə bəsit şəkildə yoluxma ehtimalının olduğunu qəbul etmək, buna baxmayaraq yoluxmanın qarşısını alan qızıl standartlara riayət etmək vacibdir. Eləcədə yoluxduğumuz zaman - yüksək hərarət, qoxu itkisi varsa və əlimiz analizə çatmırsa, habelə yüklənmə səbəbindən təcili tibbi tibbi yardım lazım olan zaman bizə çatmırsa, test aparılmasa belə, antiviral müalicələri zamanında qəbul etmək vacibdir. İnanın, bu halda xəstəxanalara müraciətlər 90 faiz azalar.
- Antiviral dedikdə konkret nələr nəzərdə tutulur?
- Əslində normalda bir həkimin dərman peraparatlarının adını kütləvi şəkildə çəkməsi doğru deyil. Amma bu gün pandemiya kimi bəlanın dünyada həkimləri və səhiyyələri çökdürdüyü zaman, bu bilgiləri vermək vətəndaş kimi uyğun addım sayıla bilər.
Onu deyə bilərəm ki, bu gün Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB tərəfindən xəstəxanalara göndərilən tövsiyələr içərisində Çində ilk dəfə istehsal edilən və Yaponiya tərəfindən tövsiyə olunan “Lavipiravil” dərmanını evdə müalicədə, hər bir insanın əli çatdığı dərəcədə istifadə etmək olar. Əlbəttə, bu dərmanla bağlı qıtlıq var və bu, dünyada müşahidə edilir. Hökumət və adiyyətli qurumlar bu qıtlığın aradan qaldırılması üçün son həftələr çox işlər görürlər. Mən əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün dünyada aparılan bütün tədqiqatlarda çox erkən dövrdə istifadə olunan antiviral müalicədə “Lavipiravil”in 8+8 dozasının mütləq istifadəsi götərilir.
Eləcədə “Arbidol”, “Arbivir”, “Arpeflu” kimi tabletkalar ölkəmizdə var. Zamanla xəstə olan insanlara, əlimizdə varsa, qonşumuza dəstək verməliyik.
Bir daha qeyd edirəm ki, ilk addım antiviral müalicənin istifadəsidir. Bu, ən erkən fazada istifadə edilməlidir. Çünki gec fazada antiviral müalicələr effekt vermir. Ona görə də, ilk günlərdə bunu istifadə etdikdə hər bir insan evdə ağciyər yüklənməsi olmadan, saturasiyası normal şəkildə qripə uyğun ağrı və digər şikayətlərlə birlikdə xəstəliyi ata bilər. Beləcə, xəstəxanalara mənasız müraciətlərin və yatışların qarşısı alınar. Eyni zamanda xəstəxanalara düşdüyünüz zaman özünüz üçün təhlükə yaradan xəstəxanadaxili infeksiyalardan özümüzü qorumuş olarıq. Həmçinin ölkədə səhiyyə qurumunun çökməsinə və COVID-lə mübarizədə gücümüzün tükənməsinə səbəb olmarıq.
- Pandemiyanı keçirən şəxslərə xüsusi pasportların verilməsi və karantin qaydalarının bu xəstəliyi keçirən insanlara şamil edilməməsi kimi təkliflərə münasibətiniz necədir?
- Çox gözəl ideyadır. Əslində bu məsələni parlamentdə qaldırmağı düşünürdüm, sadəcə, ölkədəki vəziyyəti nəzərə alaraq bunu plenar iclasda dilə gətirmək imkanımız olmadı. Peyvənddən sonra hətta beynəlxalq əlaqələrdə bu pasportların çıxması gözləniləndir.
Qeyd edim ki, peyvənd olunanlarla virusa yoluxub xəstəliyi keçirənlər eyni statusdadır. Çünki biri təbii peyvəndlidir, digəri süni şəkildə peyvəndlənəcək. Bunları nəzərə alaraq artıq pasportlar gündəmdədir. Bu, həm insanların psixoloji olaraq rahatlanmasına kömək edir, həm də yoluxmuş insanların iqtisadi tənəzzülün artmaması üçün fəaliyyətinin bərpasına səbəb olur. Odur ki, mən bu fikri dəstəkləyirəm. Düşünürəm ki, Operativ Qərargah başda olmaqla hökumətimiz də bu ideya ilə maraqlanacaq.
Əlbəttə, burada sual oluna bilər ki, bəzən insan virusa təkrar yoluxur.
Aydındır ki, bu bilinən təcrübədir. Əvvəllər də bilirdik ki, bir şəxsin eyni ildə iki dəfə qripə yoluxma təcrübəsi var. Amma hamımız da bilirdik ki, bir dəfə qripə tutulan şəxsin ikinci dəfə tutulma ehtimalı çox aşağıdır. Yəni biz bilməliyik ki, koronavirusa yoluxan insanların 3-4 aydan sonra yenidən yoluxması mümkündür. Amma bu baş verdiyi zaman uyğun tədbirlərlə qarşısını almaq mümkündür.
- Belə iddialar var ki, hətta kütləvi peyvəndlənmə baş verdikdən sonra da normal həyata qayıtmaq mümkün olmayacaq. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra insanlar sosial məsafə və qoruyucu maskalardan istifadəyə davam etməlidirmi?
- İstər peyvəndlənmə, istərsə də təbii xəstələnmə ilə bizdə antikorlar əmələ gəlir və biz xəstələnməkdən özümüzü qoruyuruq. Amma hava-damçı yolu ilə keçən bu xəstəliyə yoluxa bilərik. Lakin yoluxmaqla xəstələnmək ikinci mərhələdə fərqli şeylərdir. Biz yoluxduğumuz zaman başqalarını da yoluxdura bilərik. Çünki bizdə antikorlar olduğu zaman özümüzü qoruyuruq, amma başqalarını yoluxdururuq. Bunları nəzərə alaraq aparıcı mütəxəssislər ÜST-ə və milli səhiyyələrə tövsiyə edirlər ki, pandemiya bitmədən qoruyucu mexanizmlərdən imtina etmək olmaz. Başqa sözlə, peyvəndlənmədən sonra da qoruyucu tədbirlər davam etdirilməlidir. Biz bu istiqamətdə münasibətlərimizi uzun müddət qorumalıyıq.
Lakin sözsüz ki, havalar isindikdə və peyvənd ortaya çıxdıqca yoluxma sayları aşağı düşəcək. Beləcə, yumşalmalarla paralel iqtisadi və sosial-mədəni həyatımız normaya düşəcək. Amma bunun üçün zamana ehtiyac var.
Ən böyük arzulardan biri də xəstəliyin bitməsi ilə yas və toyları ən azından minimallaşdırmaqla xüsusi tədbirlər çərçivəsində həyata keçirilməsidir. İndiki yaz-qız mövsümündə buna qətiyyən icazə vermək lazım deyil. Düşünürəm ki, yaz aylarına doğru havanın isinməsi ilə bizim daha rahat hərəkət etməyimiz üçün imkanlar yaranacaq.
- Hazırda ölkədə bu xəstəliklə bağlı ümumi vəziyyəti necə qiymətləndirmək olar?
- Azərbaycanda ümumi vəziyyət dünyadakı ümumi vəziyyətə ekvivalentdir. Ümumi immunitetləşmənin fomalaşması haqqında da nəsə demək doğru olmazdı. 10 milyonluq əhaliyə görə, yoluxma sayı əldə olan statistikadan maksimum 3-4 qat çox ola bilər. Çünki səhiyyə olaraq hər kəsi tuta bilmirik. Odur ki, geriyə baxdıqda 9 milyondan çox yoluxmamış insanımız var. Bu mənada ümumi və kütləvi yoluxmadan danışmaq çətindir.
Yay aylarında yoluxanların da bu gün yenidən yoluxma ehtimalı var. Çünki ÜST ekspertlərinin rəyinə əsasən, asimptomatik keçirən xəstələrin ikinci dəfə yoluxma ehtimalı mövcuddur. Bunu nəzərə alaraq hər kəs özünü qorumaq məcburiyyətindədir.
- Azərbaycanda pandemiyanın ikinci dalğasının kulminasiya nöqtəsində olduğunu demək mümkündürmü?
- Bunu heç kəs deyə bilməz. Bu rəqəm xəyal olunmayacaq qədər üst səviyyəyə də çıxa bilər. Son günlərdə insanların bu xəstəliyə qarşı təcrübəsinin artması, evdə lazım olan tədbirləri vaxtında görməsi, antiviral müalicələrin lazımsız dərmanlar yerinə vaxtında istifadəsi halları xəstəxanalara olan müraciətlərin sayını zamanla azaldacaq. Əlbəttə, bunu zaman göstərəcək. Sadəcə, mənim şəxsi təcrübəm və ətrafımda olanlardan çıxardığım nəticə bunu deməyimə əsas verir.
- Yaz-yay mövsümündə üçüncü dalğa ehtimalı haqda proqnozunuz necədir?
- Dalğanın hansının, neçənci olmasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Sayları bir kənara qoyaq. Hər bir səhiyyə sisteminin çəkə biləcəyi yükün üzərinə çıxacaq yoluxmanın miqdarı dalğanın hündürlüyü ilə bərabər uzunluğundan doğa bilər. Bizə lazım olan həm də dalğanın uzunluğudur. Elə dalğalar var ki, üç gün çox hündür olar - hətta normadan beş qat artıq. Ona dözə bilərik. Amma elə dalğa olar ki, bir qat hündür olar və bir-iki ay davam etdiyi müddətdə səhiyyə sistemləri çökər. Burada dalğanın hündürlüyü ilə birlikdə müddəti problemlər yaradır. Hər bir ölkə üçün ən böyük dalğa onun səhiyyə resurslarının tükənməsinə səbəb ola bilən təhlükəli rəqəmlərdir. Bu gün belə rəqəmlər bizim ölkəmiz üçün var, bunu nəzərə alaraq hər bir insan addım atmalıdır.
Ən vacib məsələ odur ki, insanların çoxunun saturasiyası normal olduğu halda xəstəxanada yer tapa bildiyi və ya onun üçün əlçatan olduğu səbəbindən yatmaq istəyir. Bu onların həm özlərinə, həm cəmiyyətə, həm səhiyyə sisteminə, həm də həqiqətən saturasiyası aşağı olan və oksigen terapiyasına ehtiyacı olan insanlara qarşı ədalətsizlik və xəyanətdir. Əgər bunun içərisində həmin adamın özünə ziyan olmasaydı, deyərdim ki, can dünyasıdır, öz canını xilas etməyə çalışır. Amma əmin olun ki, lazımsız yerə xəstəxanalarda yatışların ən böyük təhlükəsini xəstəxanalar deyil, xəstələrin özləri çəkir.
- COVID-19-un müalicəsində istifadə edilən dərmanların apteklərdə tapılmaması, bir çox hallarda işbazlar tərəfindən baha qiymətə satılması indi ən narahatedici vəziyyətdir. Bunu necə qiymətləndirmək olar?
- Əfsuslar olsun ki, tələb-təklif pozulduğu zaman dünyanın hər yerində belə problemlər olur. Hansı ki, biz bunu pandemiyanın ilk aylarında ABŞ-da əlcək və maska nümunəsində gördük. ABŞ-da tibb bacıları ağlayırdılar ki, maska olmadan xəstə yanına girmək məcburiyyətindəyik.
Dediyim odur ki, iqtisadi baxımından dünyanın ən güclü ölkəsində belə hal varsa, deməli, dünyanın istənilən ölkəsində belə hallarla qarşılaşmaq ehtimalı ola bilər.
İkincisi, ölkəmizdə ilk dəfə karantin rejimi olan zaman çörək qıtlığı yarandı. Halbuki ölkə üzrə çörək qıtlığı yox idi, onu yaradan bizim psixoloji yanaşmamız idi.
Üçüncüsü, ölkəmizdə ilk dövrdə maska və əlcəklə bağlı yaranan problem indi heç kimin yadına düşmür.
Son 2-3 həftə ərzində antiviral müalicə dünyada aktivləşdiyi üçün belə dərmanlarla bağlı qıtlıq ola bilər. O cümlədən bizim ölkəmizdə. Amma əmin olun ki, bunu əvvəlcədən düşünərək dövlətin aidiyyəti qurumları maksimum şəkildə qıtlığın olmaması üçün əlindən gələni edir. Unutmayaq ki, insan övladı dünyanın hər yerində bu kimi qıtlıq olduğu zaman sui-istifadəyə çalışır. Əlbəttə, onları qanunlarımız və allahları qarşısında buraxırıq. Onlara bir söz deməyin yeri də yoxdur. Bu, can davasıdır, burada insan əzizi və yaxını üçün hər şeyini ortaya qoymağa çalışır.
Mən görürəm ki, apteklərdə dərmanlara əlçatanlıq getdikcə artır. Buna paralel olaraq xəstəlik də çoxalır. Deməli, zamanla bu problem həll ediləcək. Necə ki indi maska problemimiz yoxdur. Yəqin ki, qısa müddətdən sonra dərmanlarla bağlı da sıxıntımız olmayacaq.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
4-05-2021, 11:16
Tofiq Zülfüqarov: “İki super güc arasında siyasi gərginliklər bir qədər də artacaq” - Müsahibə
9-03-2021, 08:58
Mehman Əliyev: “Zəngilan-Kəlbəcər tərəfə baxdıqda görürük ki, burada sərhədlər...” - Müsahibə
7-03-2021, 11:38
Professor: “Mümkündür ki, Bayden Türkiyə ilə daha yaxından əməkdaşlıq etsin” - Müsahibə
5-03-2021, 11:38
Məhərrəm Əliyev: “Cənab Ali Baş Komandanımız iki cəbhədə öz Dəmir Yumruğunu göstərdi” - Müsahibə
1-03-2021, 08:57
Deputat: “Ordu ciddi mülki nəzarət altında olmalıdır” - Müsahibə
6-02-2021, 17:40
Rusiyada inqilabi dəyişiklik ssenarisi işə salına bilər - Politoloq
9-01-2021, 17:58
Politoloq: “Zəngəzur dəhlizində Rusiyanın da marağı var” - Müsahibə
28-12-2020, 18:37
Hikmət Hacıyev: "UNESCO Ermənistanın qanunsuz əməllərinə adekvat reaksiya verməlidir" - Müsahibə
26-12-2020, 21:55
Deputat: “Qarabağda dünyanın nüfuzlu banklarının filiallarının açılmasına nail olmalıyıq” - Müsahibə
19-12-2020, 19:02
Rəşad Mahmudov: “Antiviral müalicələr xəstəxanalara müraciətləri 90 faiz azalda bilər” - Müsahibə
15-12-2020, 10:19
Sülhəddin Əkbər: “Bizi müharibə potensialı olan üç böyük problemli məsələ gözləyir” - Müsahibə
12-12-2020, 12:17
Aqil Abbas: “Ortada Zəngəzur söhbəti var...” - Müsahibə
2-12-2020, 13:51
Deputat: “Ermənistanın siyasi elitası barış barədə yox, revanş haqqında danışır” - Müsahibə
1-12-2020, 17:10
Sabiq komandir: “Türkiyə ordusu Laçın dəhlizindəki postlararası patrul xidmətinə cəlb edilməlidir” - Müsahibə
25-11-2020, 13:14
Tofiq Zülfüqarov: “Qarabağda hansısa mərhələdə ruslar, hansısa mərhələdə türklər aktiv görünəcək” - Müsahibə
20-11-2020, 11:25
Deputat: “Rusiya və digərlərində qıcıq doğuran odur ki, Türkiyə niyə böyük heyətlə gəlir” - Müsahibə
18-11-2020, 14:19
Ayaz Mütəllibov: “Türk ordusunun ölkəmizə gəlişini müsbət qiymətləndirirəm” - Müsahibə
11-11-2020, 20:14
Məhərrəm Əliyev: “Türkiyə Rusiya ilə birlikdə Qarabağda nəzarət funksiyasını həyata keçirəcəkdir” - Müsahibə
11-11-2020, 10:58
Deputat: “Prezidentin “Qarabağ bizimdir!” şüarına heç kim şübhə etməsin” - Müsahibə
7-11-2020, 17:53
Xocalının sabiq icra başçısı: “Xocalının azad olunan kəndləri Xocalıdan daha çox Şuşaya yaxındır” - Müsahibə
25-10-2020, 09:52
Yaqub Məmmədov: “Azərbaycan bayrağı Şuşada da, Xankəndində də dalğalanacaq” - Müsahibə
15-10-2020, 17:09
Hikmət Hacızadə: “Rusiyanın Qarabağa sülhməramlı qüvvə yerləşdirməsinə imkan verməməliyik” - Müsahibə
13-10-2020, 09:45
Politoloq: “Müharibə davam edəcək” - Müsahibə
12-10-2020, 12:38
Rusiyalı ekspert: “Gəncədə baş verənlər terror aktıdır”
11-10-2020, 12:21
Politoloq: “Türkiyə atəşkəsi uzatmağa razı olmayacaq” - Müsahibə
2-10-2020, 13:27
Metyu Brayza: “Makronun bəyanatı şokedici idi” - Müsahibə
25-09-2020, 14:34
Hərbi ekspert: “Ermənistan başa düşür ki, təkbaşına müharibəyə başlasa uduzacaq” - Müsahibə
22-09-2020, 19:00
Vahid Əhmədov: “İşğaldakı ərazilərimizi azad etmək üçün tarixi şans yaranıb” - Müsahibə
19-09-2020, 20:07
Keçmiş diplomat: “Azərbaycanda sabitliyi pozmaq istəyirlər” - Müsahibə
16-09-2020, 17:51
Qabil Hüseynli: “Türkiyə Cənubi Qafqaz uğrunda Rusiya ilə toqquşmalı olacaq” - Müsahibə
10-09-2020, 14:38
Mehman Əliyev: “Əli Həsənovun böyük siyasi iddiaları var idi” - Müsahibə
2-09-2020, 16:47
Rüstəm Behrudi: “Əgər deyilənlər həqiqətdirsə, onda Ramiz Mehdiyev bu xalqın düşmənlərindən biridir” - Müsahibə
2-09-2020, 13:32
Adil Əliyev: “Ramiz Mehdiyev Azərbaycanı ən azı 30 il geriyə sürükləmək istəyir” - Müsahibə
26-08-2020, 17:44
“Ramiz Mehdiyev dövlət və dövlətçilik üçün təhlükəlidir” - Müsahibə
23-08-2020, 18:04
Partiya sədri: “Azərbaycan Türkiyə ilə hərbi ittifaq sazişi bağlamalıdır” - Müsahibə
21-08-2020, 14:59
Siyasi analitik: “Türkiyə Fransanın təhdid və şantajlarına boyun əyməyəcək” - Müsahibə
19-08-2020, 15:30
Deputat: “Xalq Lukaşenkonun kobud, kolxozsayağı davranışını qəbul etmək istəmir” - Müsahibə
18-08-2020, 12:56
Sərdar Cəlaloğlu: “Azərbaycan və Türkiyənin vahid orduya keçməsinin tərəfdarıyam” - Müsahibə
Dünən, 14:03
Prezident generalların qarşısından çəkilib: 98 ibadət yeri nəzarətə götürülüb, müsəlmanlar həbs edilib
13-05-2021, 19:42
Ermənilər Qara göl ətrafında gərginlik yaradır
13-05-2021, 18:54
Oğru dünyasında yeni müharibə başlayıb
13-05-2021, 12:03
Qarabağdakı sülhməramlılara yeni komandan təyin olunacaq
12-05-2021, 19:57
Generallar Baydenə müraciət edib: “Xalq böyük təhlükə ilə üzləşib”
12-05-2021, 16:06
Sülhəddin Əkbər: “ABŞ-İran danışıqları regionda şərtləri dəyişir”
12-05-2021, 15:50
Zəngəzurda gərginlik artır: əhali Azərbaycan Ordusunun irəlilədiyini deyir, erməni hərbçilər isə... - Foto
12-05-2021, 11:12
Trampın gəlini ilə cangüdənin intim əlaqələri üzə çıxıb - İfşaedici kitab - Fotolar
12-05-2021, 10:34
“Əsas məsələ Qarabağdakı rus əsgərlərinin statusudur” - Professor
12-05-2021, 10:23
Fazil Mustafa: “Rusiyaya təzyiq göstərən qüvvələr qardaş Türkiyəyə də təzyiq edirlər”
11-05-2021, 22:35
Dünyada silahlar üzərində nəzarətə təhlükə yaranır
11-05-2021, 22:17
Bir milyon insan Ermənistanı tərk edəcək - Sabiq səfir
10-05-2021, 15:25
Bioloji və genetik silahlar üzərində yeni araşdırmalar aparılır
10-05-2021, 14:55
Məktəblərin açılması əlavə problemlər yaradacaq - Ekspertlər
10-05-2021, 13:59
ABŞ xüsusi əməliyyat keçirib: minlərlə Rusiya raketi və Çin silahı müsadirə olunub - Video
10-05-2021, 13:37
Fransada təhlükə artır - Ordu ölkəni nəzarətə götürə bilər
10-05-2021, 01:09
"Space" TV-nin yeni rəhbəri istefa verib
10-05-2021, 00:01
Heydər Əliyevin anadan olmasından 98 il ötür
8-05-2021, 16:45
Kabus geri dönür - Nüvə stansiyasında yenidən qəza baş verə bilər
8-05-2021, 15:45
MN şəhid hərbi qulluqçuların yeni siyahısını açıqlayıb
8-05-2021, 09:39
Pandemiya ailədaxili münaqişələri artırıb
7-05-2021, 17:16
Birlik sədri: “Əhaliyə təhlükəli və keyfiyyətsiz məhsullar satılır”
6-05-2021, 19:17
Jurnalist-etnoqraf ədəbi oğurluqla üzləşib - İttiham
6-05-2021, 16:50
Peyvənddən sonra ölənlər - Şok statistika
6-05-2021, 14:30
ABŞ Yunanıstan sərhədlərinə ordu yığır: 28 min əsgər və minlərlə texnika Balkanlara daxil olur
6-05-2021, 13:29
Rusiya ən güclü silahının sınağına hazırlaşır - Foto
6-05-2021, 13:09
Prezident iki dövlət xidmətinə yeni rəislər təyin edib - Sərəncam
6-05-2021, 11:35
Mərkəz rəhbəri, bir neçə məktəb direktoru vəzifədən çıxarılıb, şöbə müdiri və direktorlara töhmət verilib - Siyahı
6-05-2021, 09:58
Köç başlayıb: son 4 ayda Ermənistanı 250 minə yaxın insan tərk edib
5-05-2021, 15:16
“Rusiya davranışı ilə Azərbaycanı özündən uzaqlaşdırır” - Professor
5-05-2021, 14:10
Pentaqon UNO-larla bağlı yeni araşdırmalara başlayır - Foto
5-05-2021, 13:15
Pandemiya səbəbindən 21 500-dən çox tələbənin təhsil haqqı dövlət hesabına ödənir - Foto
5-05-2021, 12:51
İki güc mərkəzi arasında gərginlik artır
5-05-2021, 12:27
Erməni Milli Konqresi Baydeni düşmən elan edib
5-05-2021, 10:28
Pensiyaları aşağı hesablanmış şəxslərə əlavə vəsait ödəyəcəklər
4-05-2021, 14:36
İnternet problemi: hökumət və provayderlər nə etməlidir?
4-05-2021, 13:24
Ərdoğanla Putin Qara dəniz uğrunda mübarizə aparır
3-05-2021, 19:50
Eldar Həsənovun həbs müddəti uzadılıb - Keçmiş səfir qərardan şikayət verib - Yenilənib
3-05-2021, 15:50
Rusiya və Çin məcburi hərbi ittifaqa sürüklənir
Keçmiş nazir: “Türkiyə prezidenti Ərdoğan iki slavyan ölkəsi arasında vasitəçilik edib. Hesab edirəm ki, gələcəkdə Ərdoğanın bu fəaliyyətindən çox danışacaqlar”
Yaqub Məmmədov: “Paşinyan və Ermənistan yenidən Rusiyanın təsirinə düşüb və rəsmi Moskva bu ölkə ilə bağlı məsələni istədiyi şəkildə həll edəcək”
Politoloq deyir ki, Ukrayna Donbasda hərbi əməliyyatlara başlasa və Rusiya açıq hərbi müdaxilə etsə, ittihamlar daha kəskin xarakter alacaq, Rusiyanı təcavüzkar elan edəcəklər və şiddətli cəzalar tətbiq olunacaq
Siyasi şərhçi: “Azərbaycana aid ərazilər qaytarılmalıdır. Diplomatik əlaqələr qurulduqdan sonra demorkasiya işləri aparılacaq, dəqiqləşdiriləcək və saziş imzalanacaq. İndisə məsələni sovet xəritələri əsasında həll etmək istəyirlər”
Fərhad Mehdiyev: “Bayden düşünür ki, əməkdaşlığı gücləndirmək lazımdır. Çünki yeni reallıqlar fərqlidir. Rusiya ilə ittifaq da Türkiyəyə regionda çox şeylər vəd etmir. Görürük ki, Moskva və Ankara hər yerdə baş-başa gəlir. Liviyada, Suriyada, Qafqazlarda, hazırda da Ukraynada…”
