16:46 / 19-04-2024
İlham Əliyev Rusiyaya gedir
Professor: “AMEA ləğv olunmalıdır” - Müsahibə
Tarix: 27-10-2019 11:55 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Professor: “AMEA ləğv olunmalıdır”

Adil Qeybulla: “Ramiz Mehdiyevin AMEA prezidenti və Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olması Azərbaycan siyasəti üçün yeni hadisədir. Yəni akademiya prezidenti hara, Təhlükəsizlik Şurası hara?”

Son günlər ölkədə aparılan struktur və kadr islahatları ictimaiyyətin ən çox müzakirə etdiyi mövzulardan biridir.

Azərbaycan Demokratiya və Rifah Hərəkatının (ADR) sədr müavini, tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla Reyting.az-a müsahibəsində son kadr islahatlarından da danışıb:

- Kadr islahatları hər zaman müsbət hadisə sayıla bilər. O mənadakı çevik, idarəçilikdə operativ işləyən aparatın olması hamının maraqlarına cavab verir. Fikrimcə, daha vacibi “Bu dəyişikliklər yeni dövr üçün etibar limiti qazana biləcəkmi”,- sualıdır. Amma, sadəcə kadr dəyişiklikləri ilə buna nail olmaq elə də asan məsələ deyil. Mənim qənaətimcə, hətta mümkünsüzdür. Hər halda bunu qarşıdakı zaman göstərəcək.

- Niyə mümkün deyil?

- Ona görə ki, bu kadrlar eyni hakimiyyətdə fəaliyyət göstəriblər. Siyasi hakimiyyətdə istənilən vəzifəni və siyasi funksiyanı yerinə yetirəndə müəyyən stereotip yaranır. Adətən onlar da həmin stereotiplər əsasında hərəkət edirlər. İnsanın stereotipini dəyişməsi üçün gərək mühit yaransın. Yəni siyasi komandada stereotipin dəyişməsindən danışmaq lazımdır.

Ümumiyyətlə, təcrübə göstərir ki, istənilən bir hakimiyyət iqtidarda uzun müddət qaldıqca özünün etimad limitini tükəndirir. Məhz buna görə də, demokratik ölkələrdə seçki məhdudiyyəti qoyulub. İqtidar uzun müddət hakimiyyətdə qaldıqda verdiyi vədlərin hamısını yerinə yetirmir və bu səbəbdən də etimad mühitini tükəndirir. Adətən Şərq ölkələrində hakimiyyətin etimad mühiti nisbətən uzun sürür. Amma bununla bərabər, nəzərə almaq lazımdır ki, bütövlkdə ölkədə yaranan durum nəzərdən keçirilməlidir.

Diqqət edin, hakimiyyət uzun müddətdir ölkədə sosial enerjinin sıxılmasına çalışır. Media, siyasi müxalifət, vətəndaş cəmiyyəti ilə bağlı gedən proseslər göz önündədir. Təcrübə göstərir ki, sosial enerji sıxıldıqca sanki qazanın qapağını bağlayıb, buxarın çıxmasına imkan vermirsən. Cəmiyyətdə də təxminən anoloji proses müşahidə edilir. Sosial enerji nə qədər sıxılırsa və insanlar özünü reallaşdıra bilmirsə, təbii ki, bu, hansısa formada özünü təzahür etməlidir.

- Siz, cəmiyyətdə tanınan, konkret sahələr üzrə ciddi mütəxəssis sayılan şəxslərin kadr siyasətində istifadə olunmasına necə baxırsınız?

- Mən “Yol xəritəsi”ni belə görürəm: hakimiyyət seçki qanununa dəyişiklik etməlidir. Hətta mövcud seçki qanununu olduğu kimi tətbiq etməklə də normal seçkinin keçirilməsinə nail olmaq mümkündür. Bu halda müxalifətin parlamentə yolu açılar, müəyyən mənada azad parlament yaratmaq, heç olmasa, demokratiyanın müəyyən əlamətlərini təmin emək mümkün olar. Həmçinin vətəndaş cəmiyyətində təmsil olunan, imicini təmiz saxlayan, cəmiyyətdə qəbul edilən, yüksək intellektə malik və fəaliyyəti ilə özünü təsdiq edən insanların hakimiyyətə cəlb edilməsinə çalışmaq lazımdır. Yəni elə etmək lazımdır ki, xalq islahatların nəticəsini hiss etsin. Əgər bu baş verməyəcəksə, fikrimcə, islahatlar effektiv olmayacaq.

- Uzun illər müxalifət mətbuatının “Boz kardinal” kimi təqdim etdiyi akademik Ramiz Mehdiyevin istefasını necə qiymətləndirirsiniz?

- Fikrimcə, Ramiz Mehdiyevi çox şişirdirlər. Ramiz Mehdiyev siyasi hakimiyyətin başçısı deyildi, siyasi qərarlar qəbul etmirdi.

İkincisi, düzdür, Rusiyaya bağlı kadr idi. Rusiyanın isə Azərbaycanın siyasi hakimiyyətinə təsir imkanları çoxdur. Amma Ramiz Mehdiyevin səlahiyyətləri bəzi şəxslər tərəfindən mifik formada şişirdilirdi. Siyasi hakimiyyətdə qərarların qəbulu ona aid deyildi. Ramiz müəllim daha çox qəbul edilən qərarların icrası funksiyasını yerinə yetirirdi. Həm də Ramiz Mehdiyev bəlli bir yaşa çatmışdı və onun vəzifədən getməsinə normal baxmaq lazımdır. Yəni burada qeyri-adi nəsə axtarmaq doğru deyil. Onun vəzifədən getməyinin cəmiyyətdə xüsusi effekt yaradacağı və ya nəyinsə olacağı haqqında düşüncələr tamamilə əsassızdır. Məsələn, Ramiz Mehdiyevin AMEA prezidenti və Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olması Azərbaycan siyasəti üçün yeni hadisədir. Yəni akademiya prezidenti hara, Təhlükəsizlik Şurası hara?

Onu da qeyd edim ki, indiyə kimi Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasına rəhbərlik edənlər bir qayda olaraq dəqiq elmlər sahəsinə aid alimlər olublar. Amma bu dəfə fərqlidir.

Ümumiyyətlə, akademiya sistemi Stalin tərəfindən yaradılıb və bəzi alimlərə xüsusi status vermək məqsədi daşıyıb. Şəxsən mən AMEA-nı ümumiyyətlə qəbul etmirəm. Ona görə ki, akademik - elm adamlarına dövlətin verdiyi hansısa addır. Həmin elm adamlarının loyallığına nail olmaq və onları təsir altında saxlamaq məqsədi güdülür. Sovet dövründə akademiyanın məqsədi bundan ibarət olub. Amma elm ABŞ-dan, Avropadan, Yaponiyadan gəlib. Məgər orada akademiya var? Mənim subyektiv fikrimcə, AMEA ləğv olunmalı, onun tabeliyindəki institutların vacib olanı saxlanılmalıdır. Amma bu institutlar bütün dünyada olduğu kimi, fəaliyyətinə qrantlar hesabına davam etməli, orada işləyənlər yüksək peşəkar mütəxəssislər olmalı və yüksək məbləğdə əməkhaqqı almalıdırlar.

- 78 yaşlı Arif Rəhimzadə və 72 yaşlı Hadı Rəcəbli deyir ki, yenidən deputat olmaq istəyirlər. Halbuki hər iki şəxs az qala 30 ildir ki, Milli Məclisdə əyləşiblər. Belə açıqlamaları necə qiymətləndirirsiniz?

- Mənim fikrim bir qədər fərqlidir. Diqqətlə baxanda görünür ki, müxalifətdə də insanlar yaşlaşıb. Biz yaş faktorunu məhdudiyyət kimi qoysaq ədalətli alınmayacaq. Hesab edirəm ki, siyasətlə məşğul olmaq istəyən şəxslər öz əqli və fiziki fəaliyyətlərini dəyərləndirərək bu işə qoşulmalıdırlar. ABŞ Prezidenti Donald Tramp 70 yaşında hakimiyyətə gəlib, elə Reyqanın özü də. Bu kimi misallar əslində çoxdur. Yəni yaş senzi əsas kimi qoyulmamalıdır.

Parlamentə iddia məsələsinə gəldikdə, ora deputatların necə seçildiyini hamımız bilirik.

Mənə görə, hakimiyyətin ən böyük yanlışı 2010-cu ildən başladı. O zaman cəmiyyətdə barış atmosferinə, sülh mühitinə getmək üçün imkanlar yaranmışdı. Onda imkan vermək lazım idi ki, müxalifət də geniş spektrdə parlamentdə təmsil olunsun, münasibətlər tədricən normallaşsın, cəmiyyətin aktiv təbəqəsinin dövlət idarəsində iştirakına imkan yaradılsın. Əksinə, tam fərqli mövqe tutuldu. Mən bilmirəm ki, bu prosesləri kimlər idarə etdi. Amma hər halda bu istiqamətdə effektiv, radikal və nəticəli addımların atılması indi də mümkündür və bunu etmək lazımdır.

Yaşlı insanların iddialarına gəldikdə, buna onların hüququ kimi də yanaşmaq olar, amma seçkilərin ədalətli formada keçirilməsi şərti ilə.

Daha pisi odur ki, indiyə qədərki mühitdə insanların təşəbbüs hüququ xeyli dərəcədə məhud olub. Ola bilər ki, hansısa YAP üzvü olan deputat imkanlarını tam reallaşdıra bilməyib. Məncə, elə bir mühit yaradılmalıdır ki, insanlar öz təşəbbüslərini reallaşdıra bilsinlər. Təbii ki, bu təşəbbüs dövlətin siyasətinə, millətin mənafeyinə əks olmamalıdır. Hər halda çevik, xalqla işləyə bilən, xalqın yanında olan bir hakimiyyət qurmağı bacarmaq lazımdır. Bunun üçün radikal və nəticəli addımlar atmağa daha çox ehtiyac var.

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}