Professor: “Yeni dünya düzəni yaranacaq” - Müsahibə
Tarix: 15-09-2021 09:33 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Professor: “Yeni dünya düzəni yaranacaq”

Əli Abbasov: “Rusiyanın və ABŞ-ın təhlükəsizlik sistemi var. Ancaq Birləşmiş Avropanın belə bir sistemi yoxdur. Avropalılar təhlükəsizlik sisteminin yaradılmasından danışırlar. Belə bir addımın atılması faktiki olaraq NATO-nun parçalanması deməkdir”

Son günlər Rusiyanın liderliyi ilə “Qərb-2021” hərbi təlimlərinə başlanılıb. Yüz minlərlə əsgər, yüzlərlə tank, aviasiya və artilleriya qurğuları prosesə cəlb edilib. Bəzi ekspertlər iddia edirlər ki, bu tədbir hərbi təlimdən daha çox Rusiyanın rəqiblərinə güc nümayişidir. Görəsən, Rusiya prezidenti Putinin şəxsən müşahidə etdiyi bu təlimlə kimə və hansı mesaj verilir?

AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutunun əməkdaşı, professor Əli Abbasov Reyting.az-a müsahibəsində bu və ya digər suallara cavab verir:

- Belə baxdıqda bu, bir tərəfdən planlaşdırılan ənənəvi təlimdir, digər trəfdən də Rusiya bununla göstərir ki, NATO onları sərhədləri boyu əhatə edə bilməz, anında cavab veriləcək.

İkincisi, nəzərə almaq lazımdır ki, Polşada NATO təlimləri olur, Baltikyanı ölkələrdə də belə təlimlər keçirilir. Məncə, Rusiya həm də onlara cavab verir.

Bu təlimlərdə incə bir məqam da var. Adətən dövlətlər təlim keçməzdən öncə digər ölkələrin səfirliklərinə informasiya verir, hərbi attaşeləri bu təlimləri izləməyə dəvət edirdilər. Başqa sözlə, Rusiyanın təlimləri olanda NATO nümayəndələri gəlib iştirak edirdilər. İndi bu prosedurları görmürük. Yəni Rusiyanın bu təlimlərini NATO-nun müşahidə edib-etmədiyi məlum deyil. Ortaya çıxan budur ki, indi tərəflər bir-birinə güc nümayiş etdirir.

- Rusiya və Qərb arasında hərbi qarşıdurmaya işarə edirsiniz?

- Artıq bu gün Rusiya Avropaya Əfqanıstan nümunəsini göstərir və mesaj verir ki, “ABŞ hər yerdə sonda belə addım atacaq. Gedəcək və sizi pis vəziyyətdə qoyacaq. Boş yerə ABŞ-a ümid edirsiniz. ABŞ Əfqanıstanı atdığı kimi, sizi də günün birində ata bilər”.

Ruslar köhnə variantı ortaya ataraq deyirlər ki, Avropa və Rusiyanın birlikdə öz təhlükəsizlik sistemi olmalıdır. Əvvəllər də Avropadan Altaya qədər uzanan belə bir təhlükəsizlik sistemindən həbs edilirdi. İndi ruslar nümayiş etdirirlər ki, onlar haqlıdır.

- Fransa da təklif edir ki, Avropa Birliyinin öz silahlı qüvvələri olsun...

- Əslində bu ideya XX əsrin əvvəllərindən ortaya çıxıb. Diqqət edəndə görürük ki, Rusiyanın təhlükəsizlik sistemi var. Eləcədə ABŞ-ın güclü təhlükəsizlik sistemi mövcuddur. Ancaq Avropanın yoxdur. Söhbət həm də birləşmiş Avropadan gedir. Bu, olduqca maraqlıdır. Avropalılar Avropanın təhlükəsizlik sisteminin yaradılmasından danışsalar da, bu söhbətlərin hara qədər gedəcəyi və nə ilə nəticələnəcəyi hələlik bilinmir. Bilinən odur ki, belə bir addımın atılması faktiki olaraq NATO-nun parçalanması deməkdir. Ən azından bu halda Avropada NATO-dan başqa alternativ bir güc də ortaya çıxır.

Avropalılar anlayırlar ki, bir sıra problemləri NATO formatında həll etmək mümkün olmur. Çünki Amerika alyans daxilində veto hüququndan istifadə edə bilir. Bu səbəbdən də indi bəzi Avropa dövlətləri düşünürlər ki, özlərinin təhlükəsizlik sistemi qurulmalıdır. Çünki dünyada proseslər sürətlə getdiyi üçün bəzən təşkilatların buna reaksiya vermək imkanı olmur.

- Avropanın özünə təhlükəsizlik sistemi qurmaq cəhdi NATO-nun parçalanmasına gətirirsə, burada qalib tərəf kim ola bilər?

- Mübaliğəsiz Rusiya! Aydındır ki, NATO Rusiyanı təzyiq altına salmaq, keçmiş sovet respublikalarını ələ keçirmək istəyirsə, Rusiya da NATO-nun zəifləməsi və parçalanmasına ən çox sevinən tərəf olardı. Buna da təbii yanaşmaq lazımdır.

Ancaq aydındır ki, NATO indi dünyanın ən güclü hərbi ittifaqıdır.

- Bir neçə gün əvvəl Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko Moskvaya səfər etdi, iki ölkə arasında 28 vahid proqram imzalandı. Bu proqramlarla iki dövlətin fəaliyyəti faktiki olaraq uyğunlaşdırılır. Bəzi analitiklər hesab edirlər ki, Putinin ittifaq dövləti ideyası artıq işə düşüb. Növbəti mərhələdə digər MDB respublikalarının da bura daxil olması üçün təzyiqlər ediləcək və sonda SSRİ-nin başqa formatda bərpası məsələsi ortaya çıxacaq. Sizin müşahidələriniz nə deyir?

- Mən hesab edirəm ki, bütün bunlar sözdür. Xüsusilə, Lukaşenkonun addımları...

Aydındır ki, Lukaşenko Belarusda keçirilən son prezident seçkiləri zamanı yaranan vəziyyətdən ciddi narahat oldu və Rusiya ilə yaxınlaşmağa başladı. Ancaq Lukaşenkonun marağı ittifaq dövlətinin baş tutmamasıdır. Belarusda başa düşürlər ki, ittifaq dövlətinin yaranması ilə Belarus Rusiyanın bir vilayəti olacaq.

İmzalanan sazişlərə gəldikdə, ittifaq dövləti ideyası Boris Yeltsinin dövründən gündəmə gəlib. Amma bunun üzərindən az qala 30 il keçir və gördüyünüz kimi nəticə yoxdur.

- Demək istəyirsiniz ki, Putinin ittifaq dövləti ideyası boşa çıxacaq?

- Belarus bunu istəmir. Ruslar da narahatdır ki, belə bir şey baş tutsa iqtisadiyyatları dağılacaq.

- Doğurdanmı Rusiyanın özünə yaxın ölkələrlə ittifaq dövləti qurmaq, sonradan bunu SSRİ şəklində fərqli formatda həyata keçirmək planı var?

- Belə bir planın olması realdır. Onun realizə edilməsi məsələsi var və bunun reallaşıb-reallaşmayacağını demək çətindir. Çünki dünyada proseslər sürətlə getdiyindən nəyin necə olacağını heç kəs dəqiq deyə bilmir.

Amma Avropanın, Çinin, ABŞ-ın da hansısa planları var. Güclü mərkəzlərin çox olması belə planların baş tutmasına əngəl yaradır.

Bir zamanlar dünyada hər şey ABŞ və SSRİ arasında həll olunurdu. İndisə belə güclər daha çoxdur. Çini, Birləşmiş Avropanı, postsovet ölkələrini də nəzərə almaq lazımdır. Əslində isə bu gün dünyada xaos mövcuddur. Böyük ehtimalla bu xaosdan sonra yeni dünya düzəni yaranacaq. Bunun da necə və hansı formada olacağı başqa mövzudur. Problem həm də ondadır ki, bu gün ABŞ-da müşahidə olunan proseslər əslində bu ölkəni böyük mənada dəyişdirir.

- Görünən odur ki, Rusiyanın liderliyi ilə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı Orta Asiyada - Əfqanıstan sərhədlərində böyük təlimlər keçir. Həmin təşkilatın rəhbərliyi açıq elan edir ki, bu təlimlərdə Əfqanıstan ssenarisi oynanılır. Rusiya Əfqanıstana yenidən ordu yeridə bilərmi?

- Rusiya indi Orta Asiyada oturub. Eyni zamanda indi Kabildə ən qiymətli səfirliklər Rusiya və Çin səfirlikləridir. Ən böyük işi də bu iki dövlət görür, faktiki olaraq ABŞ və Avropanı kənarda qoyaraq “Taliban”la danışıqlar aparırlar. Çünki orada olan kommunikasiyalar, trilyonlarla dəyəri olan sərvətlər, neft-qaz, qiymətli daş-qaş məsələsi var. Reallıq budur ki, Əfqanıstan sanki başı bağlı balondur. Onun qapağı açıldıqda Hindistan, Çin, Rusiya, Orta Asiya respublikaları bundan yararlana bilərlər. Amma həmin qapağın necə açılacağı hələlik bəlli deyil.

Buna paralel olaraq ruslar Orta Asiyada hərbi manevrlər edir. İndilikdə müharibə ehtimalı yoxdur, ruslar da Əfqanıstana bir dəfə giriblər və bunun nə ilə başa çatdığını unutmayıblar. Odur ki, yenidən ordu yeritmək ssenarisini təsəvvür etmirəm.

İndi Əfqanıstanda durum həddən çox pisdir, yəni aclıqdır. Mümkündür ki, Rusiya hansısa yollarla ora nələrsə göndərir. Çünki ac “Taliban” hara desən gedə bilər…

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}