13:21 / 26-04-2024
Tehran-Tel-Əviv qarşıdurmasının növbəti dayanacağı haradadır?
13:07 / 26-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
13:01 / 26-04-2024
Prezident: "Enerji təhlükəsizliyi məsələsi əhəmiyyətinə görə milli təhlükəsizliyə bərabər olmalıdır"
12:48 / 26-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:43 / 26-04-2024
Əliyevin tarixi gedişi: Berlinə aparılan “qovluq”da nələr var?
12:34 / 26-04-2024
XİN: "Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı qətnaməsi əsassızdır"
12:29 / 26-04-2024
Kosmik Stansiyada tapılan təhlükəli bakteriyalar insanlar üçün əhəmiyyətli ola bilər
12:14 / 26-04-2024
İlham Əliyev: "Bizim Avropa bazarlarına nəql ediləcək resurslarımız var"
11:46 / 26-04-2024
Ukraynaya qarşı savaş Kremldəki kabinetlərə keçir - Politoloq
11:44 / 26-04-2024
Şirvanda əməliyyat: saxlanılanlar var
11:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
11:21 / 26-04-2024
“Neftçi”nin şikayəti təmin olunmayıb
11:21 / 26-04-2024
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi fəaliyyətini dayandırıb - Fotolar
11:05 / 26-04-2024
Ən yaşlı albatros "aktiv görüş" rejiminə keçib
10:49 / 26-04-2024
İki elm adamı Ali Attestasiya Komissiyasını məhkəməyə verib
10:34 / 26-04-2024
Deputat: "Əlilliyin təyin edilməsi ilə bağlı boşluq var"
10:15 / 26-04-2024
Xocavənddə 74 mina və 110 partladıcı aşkarlanıb - Saxlanılan var
10:02 / 26-04-2024
Avropa Məhkəməsi Azərbaycanı cərimələyib - İki şikayət üzrə
09:51 / 26-04-2024
"Yeni Klinika"nın mühafizə rəisi saxlanııb
09:37 / 26-04-2024
Süni intellektin köməyi ilə Platonun məzarı tapılıb
09:27 / 26-04-2024
Məşhur aktrisa keçmiş həyat yoldaşının yeni sevgi romanına mane olur
09:27 / 26-04-2024
Keçmiş icra başçısı mülk davasına başlayıb
09:18 / 26-04-2024
Dünya bazarı: Azərbaycan nefti ucuzlaşır
09:03 / 26-04-2024
Arktikadakı istiləşmə Asiyaya təsir göstərir
08:56 / 26-04-2024
Moskva Avropa Parlamentinə seçkilərə müdaxilə edir?
08:47 / 26-04-2024
Bayden Trampın məhkəməsini izləməyə vaxt tapmır
08:36 / 26-04-2024
Fransız muzdluları müharibəyə şirnikləndirirlər
08:31 / 26-04-2024
Çin ABŞ-a yenidən xəbərdarlıq edib
08:26 / 26-04-2024
Ruslar ABŞ-a məxsus "Patriot" sistemini oğurlayır
08:00 / 26-04-2024
Rusiyaya daha sərt idaxal-ixrac qadağası təklif olunur
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:45 / 22-04-2024
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
Siyasi şərhçi: “Seçkilərdə iştirak və ya boykot kimi çağırışların elə bir əhəmiyyəti qalmayıb” - Müsahibə
Tarix: 07-12-2017 11:42 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Nəsimi Məmmədli deyir ki, ölkəmizdə ictimai-siyasi durum zahirən sabit görünsə də, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir
Son illər ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında önəmli dəyişikliklərin olduğunu iddia etmək mümkün deyil. İstər hakim siyasi düşərgənin, istərsə də müxalif qüvvələrin siyasi fəallığı nəzərə çarpmır. Hətta son illər keçirilən seçkilərdə də, əvvəlki siyasi aktivlik müşahidə olunmayıb.
Qaşıdan isə prezident seçkiləri gəlir. Bu mənada 2018-ci ilin siyasi fəallıq baxımından necə olacağı cəmiyyət üçün maraqlıdır.
Bu və ya digər məsələlərlə bağlı fikirlərini Reyting.az-la bölüşən siyasi şərhçi Nəsimi Məmmədli ölkədəki ictimai-siyasi prosesləri analiz edib:
- Ölkənin ictimai-siyasi durumu zahirən sabit görünsə də, təəssüf ki, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir.
Beynəlxalq münasibətlərdə də daha öncə rastlaşmadığımız gərginlik və qeyri-müəyyənlik var.
Ölkənin ən nəhəng üç probleminin heç biri - Qarabağın işğalı və həlli məsələsi, ölkənin demokratikləşməsi, sosial problemlər - nəinki öz həllini tapıb, əksinə, həlli bir qədər də çətinləşib. Elə bir sahə yoxdur ki, orada hökumətin neqativ fəaliyyətinin “izi”nə rast gəlməyəsən.
Cəmiyyətdə sosial çətinliklərin yaratdığı çarəsizlik, ümidsizlik və qorxu hakim olsa da, narazılıq da yüksəkdir.
Ölkə müxalifəti əsasən ağır basqı altındadır və çoxsaylı nümayəndələri həbs edilib, işdən çıxarılıb, hər addımları təqib edilir. Əhalinin etirazlarını qismən təşkil etmək mümkün olsa da, ən vacib olan demokratik siyasi prosesi yaratmaq hələlik mümkün deyil.
Doğrudur, son illər hakimiyyətin gerçək mahiyyəti yerli və beynəlxalq ictimaiyyətə çılpaqlığı ilə açılıb və cəmiyyətdə siyasi dayaqlarını itirib. Yalnız əlindəki zor aparatından, inzibati resurslardan hələlik çox yaxşı istifadə edir və cəmiyyəti bu vasitə ilə ram edə bilib.
- Müxalifətin hazırkı vəziyyətə uyğun olaraq hansı planları var?
- Müxalifət vahid orqanizm deyil və ona bütöv baxmaq həmişə yanlış nəticələrə gətirib çıxarır. Artıq hər birinin iqtidara, cəmiyyətə və bir-birinə münasibəti çox aydınlaşıb. Onların arasında çağdaş siyasi fəaliyyətin taktikasına və seçkiyə münasibətdə nəzərəçarpacaq fərqlər var. Diqqət etsəniz görəcəksiniz ki, bəzi müxalifət qüvvələri nəyin bahasına olursa-olsun seçkidə iştirak etmək istəyir. Hakimiyyətin təklif etdiyi “seçki” müstəvisindən qətiyyən imtina etmək haqqında düşünmürlər. Öz qərarlarını heç bir inandırıcı arqumentlərlə izah edə bilməsələr də, nədənsə, iştirakda çox israrlıdırlar. Sanki kimsə onların üzərinə öhdəlik qoyub ki, seçkiarası dövrdə nə edirsən et, iqtidarı necə istəyirsən tənqid elə, ancaq seçkilərdə mütləq iştirak et. Kənardan çox açıq görünən bu yanaşmanı, təəssüf ki özləri qəbul etmək istəmir.
Seçkini boykot etmək istəyənlərin arqumentində isə əsas xətt budur ki, seçki üçün normal şərait yaradılmalı, qanunvericilik təkmilləşdirilməli və demokratik seçki üçün hakimiyyətin siyasi iradəsi ortaya qoyulmalıdır. Əks halda bu aşağılayıcı müstəvini hələlik dəyişməyə gücümüz yetmirsə, heç onun iştirakçısı da olmuruq. Cəmiyyətin reaksiyasına uyğun seçkidən kənarda dinc, kütləvi demokratik prosesin yaranmasını daha məqbul hesab edirlər. Odur ki, müxalifətin hansısa ortaq planlarından danışmaq mümkün deyil. Ayrı-ayrı qüvvələrin özünəməxsus planları olsa da, onların cəmiyyətdən ciddi dəstək almasını müşahidə etmirik.
- Sizcə, müxalifətin seçkidə iştirakı, yoxsa boykot qərarı faydalı ola bilər?
- Ölkəmizdə azad seçki sistemi sıradan çıxarılıb. Seçkinin yalnız adı və onun ətrafında bayağı imitasiya qalıb. İstənilən peşəkar müşahidəçi seçkilərin bir siyasi vasitə kimi artıq mövcud olmadığını təsdiq edər. Odur ki, seçkilərdə iştirak və ya boykot kimi çağırışların elə bir əhəmiyyəti qalmayıb. Olmayan bir şeyi necə boykot etmək və ya onun iştirakçısı olmaq olar? Bunlar hələlik dəyişməyə gücümüz çatmayan reallıqlardır və mübarizə müstəvisi olmayan yerdə nəyin uğrunda mübarizə aparılacağını anlaya bilmirəm.
İştirak və boykotun hər birinin özünəməxsus üstünlük və zərərləri var. İndidən seçkidə iştirakın, yoxsa boykotun faydalı olacağını isə birmənalı demək çətindir. Məncə, iddialı qüvvələr cəmiyyətdəki siyasi mövqeyinə uyğun qərar verməli və bir-birinin qərarlarını təftiş etmədən öz strategiyalarını həyata keçirməlidirlər. Mənim qənaətim belədir ki, indiki situasiyada nə iştirak, nə də boykot hansısa ciddi siyasi nəticə doğuracaq. Nə müxalifətin, nə də cəmiyyətin seçkidən qazancı olmayacaq. Namizədlərin isə nə qazanacaqları özləri daha yaxşı bilir.
- Müxalifət qüvvələrinin 2018-də bir araya gəlməsi nə qədər vacibdir, birlik hansı formatda ola bilər?
- Müxalifət adına iddialı qurumların sayı bilərəkdən hökumət tərəfindən süni şəkildə şişirdilib. Məqsəd cəmiyyətin məlumatsız kəsiminin fikirlərini qarışdırmaq, müxalif düşərgənin guya çox dağınıq olması görüntüsünü yaratmaqdır. Hətta bu imitasiyaya aludə olan bəzi qüvvələr də, deyəsən, özlərinin müxalifət olduqlarına inanmağa başlayıblar.
İstənilən şəxs öz imkanları ilə hakimiyyətə müxalifətdə olan qurumların monitorinqini aparsa, görəcək ki, bu düşərgədə hər kəsin bəlli yeri və elektoratı var. Hakimiyyət müxalifəti nə qədər çoxbaşlı və rəngarəng göstərməyə cəhd etsə də, bu istəyi beynəlxalq müstəvidə və fəal yerli ictimaiyyətdə ciddi qəbul edilmir. Yerli və xarici peşəkar müşahidəçilər müxalifət kimi fəaliyyəti görünən çox az qurumla əməkdaşlıq edir. Belə bir dar çərçivədə seçim etmək elə də çətin deyil.
Yeri gəlmişkən, hazırda ölkəboyu sadə insanlar arasında bu istiqamətdə rəy sorğusu aparırıq. İlkin nəticələrdən biri belədir ki, seçkidə iştirak etməyənlərin böyük əksəriyyəti məhz seçkiyə inanmadıqlarına görə səsverməyə getmirlər. Müxalifətin istənilən birlik modeli seçicini seçkiyə inandıra bilməz. Müxalifətin də qəbul etdiyi köklü qanunvericilik islahatları olarsa, bu zaman seçicidə inam yaranar. İndiki halda müxlifətin heç bir birliyi dəstək qazanmayacaq. Hətta belə birliyin yaranacağına da inanmıram. Bu şəraitin müsbətə doğru dəyişmə yolu müxalifətin birliyindən keçmir.
- Müxalifətin seçkiyə vahid namizədlə qatılması nə verə bilər?
- Məncə, müxalifət üçün vahid namizəd anlayışı və onun ətrafında müzakirələr artıq dəfələrlə yaşanmış təcrübədir. Cəmiyyətin narazı kəsimini bu “düstur”la səfərbər etmək mümkün deyil və indiki situasiyada həm də zərərlidir. Hazırkı siyasi şəraitdə vahid namizəd ideyası ətrafında müzakirələr müxalifətdən çox iqtidara lazımdır. Diqqət etsəniz, görərsiniz ki, kiçik istisnalarla bu barədə ən çox tezislər məhz iqtidara yaxın şəxslər və qurumlar tərəfindən mütəmadi olaraq gündəmə çıxarılır. Real gücü olan müxalifət qurumları belə diskussiyalarda demək olar ki, həvəsli görünmürlər. Seçki öncəsi hay-küylə birləşərək cəmiyyəti ümidləndirmək, seçki bitdikdən sonra isə bir bəhanə ilə ayrılıb cəmiyyətdə məyusluq yaratmaq ideyasının müəllifi iqtidardır.
Hər seçki öncəsi bir sual yaranır: Vahid namizəd müxalifətə nə üçün lazımdır? Əgər bu amil seçkidə iqtidara qalib gəlməyə yardım edən əsas faktor kimi qəbul edilirsə, indiki situasiyada bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Çünki həm seçki bir prosedur kimi sıradan çıxarılıb və yox sayıla bilər, həm də əksər seçkidə müxalifət namizədinin seçicidən səs almaq problemi olmayıb. Vahid namizəd oldu ya olmadı, müxalifət namizədi seçicidən dəstək ala bilir. Bunu müxalif namizədlər özləri də dəfələrlə iddia ediblər.
Ancaq müxalifət heç vaxt seçicidən aldığı səslərin sonradan saxtalaşdırılmasının qarşısını ala bilməyib. Problem də məhz bundadır. Cəmiyyət məhz bu səbəbə görə seçkini faktiki olaraq boykot edib, çünki hər dəfə müxalifətin çağırışlarına inanıb onlara səs versə də, sonda nəticəsini görə bilməyib. Öz səsini necə qoruya biləcəyini təsəvvür etməyən seçicidən belə bir şəraitdə hər dəfə səs istəmək və onu seçkiyə çağırmaq yumşaq desək, istehza doğurur. Seçicini bu qədər avam hesab eləmək olmaz. Hər dəfə seçicini seçkiyə çağırıb, kimin boyunun bir az hündür olduğunu bir-birinə sübut etməyə nə gərək var? Namizədlər öncə nəticələri necə qoruyacağını müəyyən etməli, seçicini buna inandırmalı və yalnız bundan sonra iştirakın formasını müzakirəyə çıxarmalıdır.
- Hər seçkidə müxalifət demokratik dünyadan dəstək gözləyir. Bu dəfə də dəstək gözləyirsinizmi?
- Hazırda nüfuzlu beynəlxalq qurumların ölkəmizin hökumətinə münasibəti aydınlaşmaqdadır. İnsan hüquq və azadlıqlarının boğulması, söz və ifadə azadlığının məhdudlaşdırılması, siyasi məhbus məsələləri ilə bağlı sərt açıqlamalar, qətnamələr və sanksiyalar gündəmə gətirilir. Ancaq hələ hansısa real addımlar nəzərə çarpmır. Ölkə daxilində cəmiyyətin təşkilatlanması və fəallaşması baş verməsə, beynəlxalq qurumlardan ciddi dəstək gəlməyəcək. Hazırkı beynəlxalq konyukturanın seçkidə müxalifətə total dəstək verəcəyini söyləmək real deyil.
- Ümumiyyətlə, gələn il ölkədə ciddi dəyişikliklərin olacağına inanmaq üçün hansı arqumentlər gətirmək olar. Sizcə, ölkədə köklü dəyişikliklər üçün zəmin varmı?
- Bu istiqamətdə proqnoz vermək çox çətindir. Dünyanın tanınmış sosioloq və politoloqları bu məsələdə ortaq fikirə gəlib ki, hər bir azad və qismən azad ölkələrdə siyasi münasibətlər sistemini müəyyən xətalarla proqnozlaşdırmaq mümkündür. Ancaq öz indeksinə görə azad olmayan ölkələr sırasında olan heç bir dövlətin siyasi münasibətlər sistemini və idarəetmə rejiminin aqibətini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Hətta sonda onların çox oxşar gələcəyi olsa belə.
Hazırkı şərtlər daxilində baxsaq, ölkəmizdə hər hansı ciddi və müsbət dəyişikliyin olacağını gözləmirəm. Dəyişiklik üçün tələb olunan əsas şərtlər hələ yetişməyib. Ancaq o istiqamətə çox sürətlə inkişaf edir. Təfərrüatlarına toxunmadan deyə bilərəm ki, yaxın illərdə ölkəmizi çox böyük “sürpriz”lər də gözləyir.
Zaur ƏHMƏD
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-12-2017 11:42 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Nəsimi Məmmədli deyir ki, ölkəmizdə ictimai-siyasi durum zahirən sabit görünsə də, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir
Son illər ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında önəmli dəyişikliklərin olduğunu iddia etmək mümkün deyil. İstər hakim siyasi düşərgənin, istərsə də müxalif qüvvələrin siyasi fəallığı nəzərə çarpmır. Hətta son illər keçirilən seçkilərdə də, əvvəlki siyasi aktivlik müşahidə olunmayıb.
Qaşıdan isə prezident seçkiləri gəlir. Bu mənada 2018-ci ilin siyasi fəallıq baxımından necə olacağı cəmiyyət üçün maraqlıdır.
Bu və ya digər məsələlərlə bağlı fikirlərini Reyting.az-la bölüşən siyasi şərhçi Nəsimi Məmmədli ölkədəki ictimai-siyasi prosesləri analiz edib:
- Ölkənin ictimai-siyasi durumu zahirən sabit görünsə də, təəssüf ki, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir.
Beynəlxalq münasibətlərdə də daha öncə rastlaşmadığımız gərginlik və qeyri-müəyyənlik var.
Ölkənin ən nəhəng üç probleminin heç biri - Qarabağın işğalı və həlli məsələsi, ölkənin demokratikləşməsi, sosial problemlər - nəinki öz həllini tapıb, əksinə, həlli bir qədər də çətinləşib. Elə bir sahə yoxdur ki, orada hökumətin neqativ fəaliyyətinin “izi”nə rast gəlməyəsən.
Cəmiyyətdə sosial çətinliklərin yaratdığı çarəsizlik, ümidsizlik və qorxu hakim olsa da, narazılıq da yüksəkdir.
Ölkə müxalifəti əsasən ağır basqı altındadır və çoxsaylı nümayəndələri həbs edilib, işdən çıxarılıb, hər addımları təqib edilir. Əhalinin etirazlarını qismən təşkil etmək mümkün olsa da, ən vacib olan demokratik siyasi prosesi yaratmaq hələlik mümkün deyil.
Doğrudur, son illər hakimiyyətin gerçək mahiyyəti yerli və beynəlxalq ictimaiyyətə çılpaqlığı ilə açılıb və cəmiyyətdə siyasi dayaqlarını itirib. Yalnız əlindəki zor aparatından, inzibati resurslardan hələlik çox yaxşı istifadə edir və cəmiyyəti bu vasitə ilə ram edə bilib.
- Müxalifətin hazırkı vəziyyətə uyğun olaraq hansı planları var?
- Müxalifət vahid orqanizm deyil və ona bütöv baxmaq həmişə yanlış nəticələrə gətirib çıxarır. Artıq hər birinin iqtidara, cəmiyyətə və bir-birinə münasibəti çox aydınlaşıb. Onların arasında çağdaş siyasi fəaliyyətin taktikasına və seçkiyə münasibətdə nəzərəçarpacaq fərqlər var. Diqqət etsəniz görəcəksiniz ki, bəzi müxalifət qüvvələri nəyin bahasına olursa-olsun seçkidə iştirak etmək istəyir. Hakimiyyətin təklif etdiyi “seçki” müstəvisindən qətiyyən imtina etmək haqqında düşünmürlər. Öz qərarlarını heç bir inandırıcı arqumentlərlə izah edə bilməsələr də, nədənsə, iştirakda çox israrlıdırlar. Sanki kimsə onların üzərinə öhdəlik qoyub ki, seçkiarası dövrdə nə edirsən et, iqtidarı necə istəyirsən tənqid elə, ancaq seçkilərdə mütləq iştirak et. Kənardan çox açıq görünən bu yanaşmanı, təəssüf ki özləri qəbul etmək istəmir.
Seçkini boykot etmək istəyənlərin arqumentində isə əsas xətt budur ki, seçki üçün normal şərait yaradılmalı, qanunvericilik təkmilləşdirilməli və demokratik seçki üçün hakimiyyətin siyasi iradəsi ortaya qoyulmalıdır. Əks halda bu aşağılayıcı müstəvini hələlik dəyişməyə gücümüz yetmirsə, heç onun iştirakçısı da olmuruq. Cəmiyyətin reaksiyasına uyğun seçkidən kənarda dinc, kütləvi demokratik prosesin yaranmasını daha məqbul hesab edirlər. Odur ki, müxalifətin hansısa ortaq planlarından danışmaq mümkün deyil. Ayrı-ayrı qüvvələrin özünəməxsus planları olsa da, onların cəmiyyətdən ciddi dəstək almasını müşahidə etmirik.
- Sizcə, müxalifətin seçkidə iştirakı, yoxsa boykot qərarı faydalı ola bilər?
- Ölkəmizdə azad seçki sistemi sıradan çıxarılıb. Seçkinin yalnız adı və onun ətrafında bayağı imitasiya qalıb. İstənilən peşəkar müşahidəçi seçkilərin bir siyasi vasitə kimi artıq mövcud olmadığını təsdiq edər. Odur ki, seçkilərdə iştirak və ya boykot kimi çağırışların elə bir əhəmiyyəti qalmayıb. Olmayan bir şeyi necə boykot etmək və ya onun iştirakçısı olmaq olar? Bunlar hələlik dəyişməyə gücümüz çatmayan reallıqlardır və mübarizə müstəvisi olmayan yerdə nəyin uğrunda mübarizə aparılacağını anlaya bilmirəm.
İştirak və boykotun hər birinin özünəməxsus üstünlük və zərərləri var. İndidən seçkidə iştirakın, yoxsa boykotun faydalı olacağını isə birmənalı demək çətindir. Məncə, iddialı qüvvələr cəmiyyətdəki siyasi mövqeyinə uyğun qərar verməli və bir-birinin qərarlarını təftiş etmədən öz strategiyalarını həyata keçirməlidirlər. Mənim qənaətim belədir ki, indiki situasiyada nə iştirak, nə də boykot hansısa ciddi siyasi nəticə doğuracaq. Nə müxalifətin, nə də cəmiyyətin seçkidən qazancı olmayacaq. Namizədlərin isə nə qazanacaqları özləri daha yaxşı bilir.
- Müxalifət qüvvələrinin 2018-də bir araya gəlməsi nə qədər vacibdir, birlik hansı formatda ola bilər?
- Müxalifət adına iddialı qurumların sayı bilərəkdən hökumət tərəfindən süni şəkildə şişirdilib. Məqsəd cəmiyyətin məlumatsız kəsiminin fikirlərini qarışdırmaq, müxalif düşərgənin guya çox dağınıq olması görüntüsünü yaratmaqdır. Hətta bu imitasiyaya aludə olan bəzi qüvvələr də, deyəsən, özlərinin müxalifət olduqlarına inanmağa başlayıblar.
İstənilən şəxs öz imkanları ilə hakimiyyətə müxalifətdə olan qurumların monitorinqini aparsa, görəcək ki, bu düşərgədə hər kəsin bəlli yeri və elektoratı var. Hakimiyyət müxalifəti nə qədər çoxbaşlı və rəngarəng göstərməyə cəhd etsə də, bu istəyi beynəlxalq müstəvidə və fəal yerli ictimaiyyətdə ciddi qəbul edilmir. Yerli və xarici peşəkar müşahidəçilər müxalifət kimi fəaliyyəti görünən çox az qurumla əməkdaşlıq edir. Belə bir dar çərçivədə seçim etmək elə də çətin deyil.
Yeri gəlmişkən, hazırda ölkəboyu sadə insanlar arasında bu istiqamətdə rəy sorğusu aparırıq. İlkin nəticələrdən biri belədir ki, seçkidə iştirak etməyənlərin böyük əksəriyyəti məhz seçkiyə inanmadıqlarına görə səsverməyə getmirlər. Müxalifətin istənilən birlik modeli seçicini seçkiyə inandıra bilməz. Müxalifətin də qəbul etdiyi köklü qanunvericilik islahatları olarsa, bu zaman seçicidə inam yaranar. İndiki halda müxlifətin heç bir birliyi dəstək qazanmayacaq. Hətta belə birliyin yaranacağına da inanmıram. Bu şəraitin müsbətə doğru dəyişmə yolu müxalifətin birliyindən keçmir.
- Müxalifətin seçkiyə vahid namizədlə qatılması nə verə bilər?
- Məncə, müxalifət üçün vahid namizəd anlayışı və onun ətrafında müzakirələr artıq dəfələrlə yaşanmış təcrübədir. Cəmiyyətin narazı kəsimini bu “düstur”la səfərbər etmək mümkün deyil və indiki situasiyada həm də zərərlidir. Hazırkı siyasi şəraitdə vahid namizəd ideyası ətrafında müzakirələr müxalifətdən çox iqtidara lazımdır. Diqqət etsəniz, görərsiniz ki, kiçik istisnalarla bu barədə ən çox tezislər məhz iqtidara yaxın şəxslər və qurumlar tərəfindən mütəmadi olaraq gündəmə çıxarılır. Real gücü olan müxalifət qurumları belə diskussiyalarda demək olar ki, həvəsli görünmürlər. Seçki öncəsi hay-küylə birləşərək cəmiyyəti ümidləndirmək, seçki bitdikdən sonra isə bir bəhanə ilə ayrılıb cəmiyyətdə məyusluq yaratmaq ideyasının müəllifi iqtidardır.
Hər seçki öncəsi bir sual yaranır: Vahid namizəd müxalifətə nə üçün lazımdır? Əgər bu amil seçkidə iqtidara qalib gəlməyə yardım edən əsas faktor kimi qəbul edilirsə, indiki situasiyada bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Çünki həm seçki bir prosedur kimi sıradan çıxarılıb və yox sayıla bilər, həm də əksər seçkidə müxalifət namizədinin seçicidən səs almaq problemi olmayıb. Vahid namizəd oldu ya olmadı, müxalifət namizədi seçicidən dəstək ala bilir. Bunu müxalif namizədlər özləri də dəfələrlə iddia ediblər.
Ancaq müxalifət heç vaxt seçicidən aldığı səslərin sonradan saxtalaşdırılmasının qarşısını ala bilməyib. Problem də məhz bundadır. Cəmiyyət məhz bu səbəbə görə seçkini faktiki olaraq boykot edib, çünki hər dəfə müxalifətin çağırışlarına inanıb onlara səs versə də, sonda nəticəsini görə bilməyib. Öz səsini necə qoruya biləcəyini təsəvvür etməyən seçicidən belə bir şəraitdə hər dəfə səs istəmək və onu seçkiyə çağırmaq yumşaq desək, istehza doğurur. Seçicini bu qədər avam hesab eləmək olmaz. Hər dəfə seçicini seçkiyə çağırıb, kimin boyunun bir az hündür olduğunu bir-birinə sübut etməyə nə gərək var? Namizədlər öncə nəticələri necə qoruyacağını müəyyən etməli, seçicini buna inandırmalı və yalnız bundan sonra iştirakın formasını müzakirəyə çıxarmalıdır.
- Hər seçkidə müxalifət demokratik dünyadan dəstək gözləyir. Bu dəfə də dəstək gözləyirsinizmi?
- Hazırda nüfuzlu beynəlxalq qurumların ölkəmizin hökumətinə münasibəti aydınlaşmaqdadır. İnsan hüquq və azadlıqlarının boğulması, söz və ifadə azadlığının məhdudlaşdırılması, siyasi məhbus məsələləri ilə bağlı sərt açıqlamalar, qətnamələr və sanksiyalar gündəmə gətirilir. Ancaq hələ hansısa real addımlar nəzərə çarpmır. Ölkə daxilində cəmiyyətin təşkilatlanması və fəallaşması baş verməsə, beynəlxalq qurumlardan ciddi dəstək gəlməyəcək. Hazırkı beynəlxalq konyukturanın seçkidə müxalifətə total dəstək verəcəyini söyləmək real deyil.
- Ümumiyyətlə, gələn il ölkədə ciddi dəyişikliklərin olacağına inanmaq üçün hansı arqumentlər gətirmək olar. Sizcə, ölkədə köklü dəyişikliklər üçün zəmin varmı?
- Bu istiqamətdə proqnoz vermək çox çətindir. Dünyanın tanınmış sosioloq və politoloqları bu məsələdə ortaq fikirə gəlib ki, hər bir azad və qismən azad ölkələrdə siyasi münasibətlər sistemini müəyyən xətalarla proqnozlaşdırmaq mümkündür. Ancaq öz indeksinə görə azad olmayan ölkələr sırasında olan heç bir dövlətin siyasi münasibətlər sistemini və idarəetmə rejiminin aqibətini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Hətta sonda onların çox oxşar gələcəyi olsa belə.
Hazırkı şərtlər daxilində baxsaq, ölkəmizdə hər hansı ciddi və müsbət dəyişikliyin olacağını gözləmirəm. Dəyişiklik üçün tələb olunan əsas şərtlər hələ yetişməyib. Ancaq o istiqamətə çox sürətlə inkişaf edir. Təfərrüatlarına toxunmadan deyə bilərəm ki, yaxın illərdə ölkəmizi çox böyük “sürpriz”lər də gözləyir.
Zaur ƏHMƏD
Bölməyə aid digər xəbərlər
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
9-10-2022, 14:22
Sülhəddin Əkbər: “İran yalnız Zəngəzur dəhlizinin açılacağından qorxmur” - Müsahibə
29-09-2022, 20:29
Elxan Qarayev: “Rusiyada hərbi səfərbərliyə cəlb olunan azərbaycanlılar kontrakt tələb etməlidir” - Müsahibə
21-09-2022, 14:06
Sərdar Cəlaloğlu: “Hər dəqiqə Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi başlaya bilər” - Müsahibə
3-07-2022, 13:50
Deputat: “Məmur sahibkarlığından qaynaqlanan inhisarçılıq əhaliyə böyük ziyan vurur” - Müsahibə
6-06-2022, 13:50
Politoloq: “Rusiyada etirazlar artacaq” - Müsahibə
27-05-2022, 13:03
Keçmiş səfir: “Zaman Ukraynanın dostu, Kremlin düşmənidir” - Müsahibə
26-05-2022, 20:43
Hərbi ekspert: “Rusiya texnokratları müharibəni uduzduqlarını başa düşürlər” - Müsahibə
25-05-2022, 16:16
Deputat: “Qərb Ukraynanı güzəştə məcbur edəcək” - Müsahibə
Bu gün, 13:07
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Dünən, 19:45
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
Dünən, 17:46
Dünyada iqlim böhranı başlayır
Dünən, 17:08
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar
Dünən, 14:43
Malıbəylidə kütləvi məzarlıq aşkarlanıb - Fotolar
24-04-2024, 19:29
İran qoşunları Suriyanı tərk edir
24-04-2024, 16:56
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
24-04-2024, 16:30
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
24-04-2024, 13:21
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
24-04-2024, 09:07
Ukraynanın şərqinə genişmiqyaslı hücum gözlənilir
23-04-2024, 14:10
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
23-04-2024, 11:59
İran və İsrailin bir-birinə mesajı... - Kölgə müharibəsinin yeni mərhələsi başlayıb
23-04-2024, 00:11
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
22-04-2024, 18:36
Zərərli isti dalğası güclənir
22-04-2024, 17:38
ABŞ-nın yardımı Ukraynanı xilas edəcəkmi?
22-04-2024, 14:04
Xəbərdarlıq: nüvə müharibəsi təhlükəsi sovuşmayıb
22-04-2024, 12:00
Bakı və İrəvan arasında ilk: özləri razılaşıblar
22-04-2024, 11:54
Nazirlikdə 143 milyon manatlıq mənimsəmə: "Pulların vaxtında ödənilməsi üçün “otkat” verirdik"
22-04-2024, 09:25
Rusiya ordusuna daha 300 min nəfər cəlb olunub
20-04-2024, 10:37
Rusiyalı ekspert: Cənubi Qafqazın Rusiya üçün əhəmiyyəti böyükdür
20-04-2024, 09:12
BMT Baş katibi Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib
20-04-2024, 09:06
Blinken 4 kəndin qaytarılması ilə bağlı razılaşmanı alqışlayır
19-04-2024, 20:29
Qəzza müharibəsi qloballaşır
19-04-2024, 17:18
Mustafayevlə Qriqoryan sərhəddə görüşüb - 4 kənd Azərbaycana qaytarılır
19-04-2024, 15:47
Tovuzda 22 yaşlı oğlan 34 yaşlı qadının üzərinə benzin tökərək yandırıb
19-04-2024, 09:19
Bu gün səhərə yaxın İsrail İrana zərbələr endirib
18-04-2024, 14:20
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
18-04-2024, 12:24
İsrail İrana zərbəni niyə ləngidir?
18-04-2024, 11:51
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
18-04-2024, 11:09
Prezident nazir müavini təyin edib - Sərəncam
18-04-2024, 10:57
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
18-04-2024, 10:00
Dövlət Departamenti Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsinə münasibət bildirib
18-04-2024, 00:40
Ermənistan qanunsuz mühacir alverinə qoşulur
17-04-2024, 19:37
Bir milyard insana və böyük iqtisadiyyata təhlükə yaranıb - Xəbərdarlıq
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
