09:15 / 03-04-2025
Okan Buruk: "Bu zəfəri çox böyütməyəcəyik"
00:01 / 03-04-2025
İran hava məkanını bağlayıb - Ordu döyüş vəziyyətinə gətirilib
22:45 / 02-04-2025
Gömrükçülər rəhbərlikdən narazıdır
22:12 / 02-04-2025
Frank-Valter Ştaynmayerin Azərbaycana səfəri başa çatıb
21:41 / 02-04-2025
Almaniya prezidenti "Ağ Şəhər”də olub - Fotolar
21:34 / 02-04-2025
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri konsertdə iştirak ediblər
20:34 / 02-04-2025
Sumqayıtda küçədə 75 yaşlı kişinin meyiti tapılıb
19:01 / 02-04-2025
Azərbaycan Kuboku: "Araz-Naxçıvan" ilk oyunda "Qarabağ"a qalib gəlib
18:30 / 02-04-2025
Azərbaycan prezidenti Çinə səfər edəcək
18:17 / 02-04-2025
Almaniya prezidenti İçərişəhərlə tanış olub - Fotolar
18:04 / 02-04-2025
Xarici dövlət rəsmisinə Bakıya səfərində sui-qəsd planlaşdıran əcnəbilərə hökm oxunub
17:47 / 02-04-2025
Ermənistanı yenidən təhlükəli oyuna sürükləyirlər - Deputat
17:33 / 02-04-2025
Mövqelərimiz yenə atəşə tutulub
17:24 / 02-04-2025
Şərurlu İsfəndiyarı məhkəməyə veriblər
16:55 / 02-04-2025
3000 il yaşaya bilən ağac növləri tapılıb - Fotolar
16:48 / 02-04-2025
Təhlükəsizlik orqanı əməkdaşlarının peşə bayramı qeyd olunub - Fotolar
16:38 / 02-04-2025
Azərbaycan və Somali arasında əməkdaşlıq sazişi təsdiqlənib
16:02 / 02-04-2025
Zülfüqarov: Ermənistanla bağlı bəzi stereotiplərimiz dəyişməlidir
15:59 / 02-04-2025
İlham Əliyev Çindən gələn nümayəndəni qəbul edib
15:58 / 02-04-2025
Moldovalı deputat və gürcü hakimlərə qarşı sanksiyalar tətbiq olunub
15:44 / 02-04-2025
Dövlət xadimlərinin adından saxta müraciətlər hazırlayanların məhkəmələri başlayıb
15:44 / 02-04-2025
Bakı və İrəvan vaxtında sülhə nail olmasa... - Kreml fürsət gözləyir
15:42 / 02-04-2025
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb: "...top Ermənistan tərəfdədir" - (Yenilənib) - Fotolar
14:59 / 02-04-2025
Hesablama Palatasının ötənilki fəaliyyətinə dair hesabat MM-ə təqdim edilib
14:30 / 02-04-2025
Tarif Şurası dərmanlarla bağlı qərar verib - Siyahı
14:19 / 02-04-2025
Yeni tariflər qlobal iqtisadiyyata ağır zərbə vuracaq
14:18 / 02-04-2025
İlham Əliyevin adından Almaniya prezidentinin şərəfinə rəsmi nahar verilib
14:14 / 02-04-2025
Mərkəzi Bankda yeni təyinat olub
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
20:19 / 29-03-2025
İlham Əliyev Ramazan paylaşımı edib
13:54 / 29-03-2025
Şirkət rəhbəri barəsində həbs qərarı verilib
00:03 / 30-03-2025
Bu gün Ramazan bayramıdır
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
16:25 / 29-03-2025
Bakıda "Kolonializm: Dini-Milli Kimliyin Silinməsi" adlı beynəlxalq konfrans keçirilib - Yenilənib
09:43 / 29-03-2025
Premyer Liqa: bu gün daha iki qarşılaşma olacaq
11:26 / 29-03-2025
Azərbaycan prezidenti Xalq artistini təbrik edib
20:02 / 30-03-2025
May ayında iki gün iş olmayacaq
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
17:13 / 29-03-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə məktub göndərib
16:31 / 29-03-2025
USAID-in taleyi məlum olub
Siyasi şərhçi: “Seçkilərdə iştirak və ya boykot kimi çağırışların elə bir əhəmiyyəti qalmayıb” - Müsahibə
Tarix: 07-12-2017 11:42 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Nəsimi Məmmədli deyir ki, ölkəmizdə ictimai-siyasi durum zahirən sabit görünsə də, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir
Son illər ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında önəmli dəyişikliklərin olduğunu iddia etmək mümkün deyil. İstər hakim siyasi düşərgənin, istərsə də müxalif qüvvələrin siyasi fəallığı nəzərə çarpmır. Hətta son illər keçirilən seçkilərdə də, əvvəlki siyasi aktivlik müşahidə olunmayıb.
Qaşıdan isə prezident seçkiləri gəlir. Bu mənada 2018-ci ilin siyasi fəallıq baxımından necə olacağı cəmiyyət üçün maraqlıdır.
Bu və ya digər məsələlərlə bağlı fikirlərini Reyting.az-la bölüşən siyasi şərhçi Nəsimi Məmmədli ölkədəki ictimai-siyasi prosesləri analiz edib:
- Ölkənin ictimai-siyasi durumu zahirən sabit görünsə də, təəssüf ki, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir.
Beynəlxalq münasibətlərdə də daha öncə rastlaşmadığımız gərginlik və qeyri-müəyyənlik var.
Ölkənin ən nəhəng üç probleminin heç biri - Qarabağın işğalı və həlli məsələsi, ölkənin demokratikləşməsi, sosial problemlər - nəinki öz həllini tapıb, əksinə, həlli bir qədər də çətinləşib. Elə bir sahə yoxdur ki, orada hökumətin neqativ fəaliyyətinin “izi”nə rast gəlməyəsən.
Cəmiyyətdə sosial çətinliklərin yaratdığı çarəsizlik, ümidsizlik və qorxu hakim olsa da, narazılıq da yüksəkdir.
Ölkə müxalifəti əsasən ağır basqı altındadır və çoxsaylı nümayəndələri həbs edilib, işdən çıxarılıb, hər addımları təqib edilir. Əhalinin etirazlarını qismən təşkil etmək mümkün olsa da, ən vacib olan demokratik siyasi prosesi yaratmaq hələlik mümkün deyil.
Doğrudur, son illər hakimiyyətin gerçək mahiyyəti yerli və beynəlxalq ictimaiyyətə çılpaqlığı ilə açılıb və cəmiyyətdə siyasi dayaqlarını itirib. Yalnız əlindəki zor aparatından, inzibati resurslardan hələlik çox yaxşı istifadə edir və cəmiyyəti bu vasitə ilə ram edə bilib.
- Müxalifətin hazırkı vəziyyətə uyğun olaraq hansı planları var?
- Müxalifət vahid orqanizm deyil və ona bütöv baxmaq həmişə yanlış nəticələrə gətirib çıxarır. Artıq hər birinin iqtidara, cəmiyyətə və bir-birinə münasibəti çox aydınlaşıb. Onların arasında çağdaş siyasi fəaliyyətin taktikasına və seçkiyə münasibətdə nəzərəçarpacaq fərqlər var. Diqqət etsəniz görəcəksiniz ki, bəzi müxalifət qüvvələri nəyin bahasına olursa-olsun seçkidə iştirak etmək istəyir. Hakimiyyətin təklif etdiyi “seçki” müstəvisindən qətiyyən imtina etmək haqqında düşünmürlər. Öz qərarlarını heç bir inandırıcı arqumentlərlə izah edə bilməsələr də, nədənsə, iştirakda çox israrlıdırlar. Sanki kimsə onların üzərinə öhdəlik qoyub ki, seçkiarası dövrdə nə edirsən et, iqtidarı necə istəyirsən tənqid elə, ancaq seçkilərdə mütləq iştirak et. Kənardan çox açıq görünən bu yanaşmanı, təəssüf ki özləri qəbul etmək istəmir.
Seçkini boykot etmək istəyənlərin arqumentində isə əsas xətt budur ki, seçki üçün normal şərait yaradılmalı, qanunvericilik təkmilləşdirilməli və demokratik seçki üçün hakimiyyətin siyasi iradəsi ortaya qoyulmalıdır. Əks halda bu aşağılayıcı müstəvini hələlik dəyişməyə gücümüz yetmirsə, heç onun iştirakçısı da olmuruq. Cəmiyyətin reaksiyasına uyğun seçkidən kənarda dinc, kütləvi demokratik prosesin yaranmasını daha məqbul hesab edirlər. Odur ki, müxalifətin hansısa ortaq planlarından danışmaq mümkün deyil. Ayrı-ayrı qüvvələrin özünəməxsus planları olsa da, onların cəmiyyətdən ciddi dəstək almasını müşahidə etmirik.
- Sizcə, müxalifətin seçkidə iştirakı, yoxsa boykot qərarı faydalı ola bilər?
- Ölkəmizdə azad seçki sistemi sıradan çıxarılıb. Seçkinin yalnız adı və onun ətrafında bayağı imitasiya qalıb. İstənilən peşəkar müşahidəçi seçkilərin bir siyasi vasitə kimi artıq mövcud olmadığını təsdiq edər. Odur ki, seçkilərdə iştirak və ya boykot kimi çağırışların elə bir əhəmiyyəti qalmayıb. Olmayan bir şeyi necə boykot etmək və ya onun iştirakçısı olmaq olar? Bunlar hələlik dəyişməyə gücümüz çatmayan reallıqlardır və mübarizə müstəvisi olmayan yerdə nəyin uğrunda mübarizə aparılacağını anlaya bilmirəm.
İştirak və boykotun hər birinin özünəməxsus üstünlük və zərərləri var. İndidən seçkidə iştirakın, yoxsa boykotun faydalı olacağını isə birmənalı demək çətindir. Məncə, iddialı qüvvələr cəmiyyətdəki siyasi mövqeyinə uyğun qərar verməli və bir-birinin qərarlarını təftiş etmədən öz strategiyalarını həyata keçirməlidirlər. Mənim qənaətim belədir ki, indiki situasiyada nə iştirak, nə də boykot hansısa ciddi siyasi nəticə doğuracaq. Nə müxalifətin, nə də cəmiyyətin seçkidən qazancı olmayacaq. Namizədlərin isə nə qazanacaqları özləri daha yaxşı bilir.
- Müxalifət qüvvələrinin 2018-də bir araya gəlməsi nə qədər vacibdir, birlik hansı formatda ola bilər?
- Müxalifət adına iddialı qurumların sayı bilərəkdən hökumət tərəfindən süni şəkildə şişirdilib. Məqsəd cəmiyyətin məlumatsız kəsiminin fikirlərini qarışdırmaq, müxalif düşərgənin guya çox dağınıq olması görüntüsünü yaratmaqdır. Hətta bu imitasiyaya aludə olan bəzi qüvvələr də, deyəsən, özlərinin müxalifət olduqlarına inanmağa başlayıblar.
İstənilən şəxs öz imkanları ilə hakimiyyətə müxalifətdə olan qurumların monitorinqini aparsa, görəcək ki, bu düşərgədə hər kəsin bəlli yeri və elektoratı var. Hakimiyyət müxalifəti nə qədər çoxbaşlı və rəngarəng göstərməyə cəhd etsə də, bu istəyi beynəlxalq müstəvidə və fəal yerli ictimaiyyətdə ciddi qəbul edilmir. Yerli və xarici peşəkar müşahidəçilər müxalifət kimi fəaliyyəti görünən çox az qurumla əməkdaşlıq edir. Belə bir dar çərçivədə seçim etmək elə də çətin deyil.
Yeri gəlmişkən, hazırda ölkəboyu sadə insanlar arasında bu istiqamətdə rəy sorğusu aparırıq. İlkin nəticələrdən biri belədir ki, seçkidə iştirak etməyənlərin böyük əksəriyyəti məhz seçkiyə inanmadıqlarına görə səsverməyə getmirlər. Müxalifətin istənilən birlik modeli seçicini seçkiyə inandıra bilməz. Müxalifətin də qəbul etdiyi köklü qanunvericilik islahatları olarsa, bu zaman seçicidə inam yaranar. İndiki halda müxlifətin heç bir birliyi dəstək qazanmayacaq. Hətta belə birliyin yaranacağına da inanmıram. Bu şəraitin müsbətə doğru dəyişmə yolu müxalifətin birliyindən keçmir.
- Müxalifətin seçkiyə vahid namizədlə qatılması nə verə bilər?
- Məncə, müxalifət üçün vahid namizəd anlayışı və onun ətrafında müzakirələr artıq dəfələrlə yaşanmış təcrübədir. Cəmiyyətin narazı kəsimini bu “düstur”la səfərbər etmək mümkün deyil və indiki situasiyada həm də zərərlidir. Hazırkı siyasi şəraitdə vahid namizəd ideyası ətrafında müzakirələr müxalifətdən çox iqtidara lazımdır. Diqqət etsəniz, görərsiniz ki, kiçik istisnalarla bu barədə ən çox tezislər məhz iqtidara yaxın şəxslər və qurumlar tərəfindən mütəmadi olaraq gündəmə çıxarılır. Real gücü olan müxalifət qurumları belə diskussiyalarda demək olar ki, həvəsli görünmürlər. Seçki öncəsi hay-küylə birləşərək cəmiyyəti ümidləndirmək, seçki bitdikdən sonra isə bir bəhanə ilə ayrılıb cəmiyyətdə məyusluq yaratmaq ideyasının müəllifi iqtidardır.
Hər seçki öncəsi bir sual yaranır: Vahid namizəd müxalifətə nə üçün lazımdır? Əgər bu amil seçkidə iqtidara qalib gəlməyə yardım edən əsas faktor kimi qəbul edilirsə, indiki situasiyada bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Çünki həm seçki bir prosedur kimi sıradan çıxarılıb və yox sayıla bilər, həm də əksər seçkidə müxalifət namizədinin seçicidən səs almaq problemi olmayıb. Vahid namizəd oldu ya olmadı, müxalifət namizədi seçicidən dəstək ala bilir. Bunu müxalif namizədlər özləri də dəfələrlə iddia ediblər.
Ancaq müxalifət heç vaxt seçicidən aldığı səslərin sonradan saxtalaşdırılmasının qarşısını ala bilməyib. Problem də məhz bundadır. Cəmiyyət məhz bu səbəbə görə seçkini faktiki olaraq boykot edib, çünki hər dəfə müxalifətin çağırışlarına inanıb onlara səs versə də, sonda nəticəsini görə bilməyib. Öz səsini necə qoruya biləcəyini təsəvvür etməyən seçicidən belə bir şəraitdə hər dəfə səs istəmək və onu seçkiyə çağırmaq yumşaq desək, istehza doğurur. Seçicini bu qədər avam hesab eləmək olmaz. Hər dəfə seçicini seçkiyə çağırıb, kimin boyunun bir az hündür olduğunu bir-birinə sübut etməyə nə gərək var? Namizədlər öncə nəticələri necə qoruyacağını müəyyən etməli, seçicini buna inandırmalı və yalnız bundan sonra iştirakın formasını müzakirəyə çıxarmalıdır.
- Hər seçkidə müxalifət demokratik dünyadan dəstək gözləyir. Bu dəfə də dəstək gözləyirsinizmi?
- Hazırda nüfuzlu beynəlxalq qurumların ölkəmizin hökumətinə münasibəti aydınlaşmaqdadır. İnsan hüquq və azadlıqlarının boğulması, söz və ifadə azadlığının məhdudlaşdırılması, siyasi məhbus məsələləri ilə bağlı sərt açıqlamalar, qətnamələr və sanksiyalar gündəmə gətirilir. Ancaq hələ hansısa real addımlar nəzərə çarpmır. Ölkə daxilində cəmiyyətin təşkilatlanması və fəallaşması baş verməsə, beynəlxalq qurumlardan ciddi dəstək gəlməyəcək. Hazırkı beynəlxalq konyukturanın seçkidə müxalifətə total dəstək verəcəyini söyləmək real deyil.
- Ümumiyyətlə, gələn il ölkədə ciddi dəyişikliklərin olacağına inanmaq üçün hansı arqumentlər gətirmək olar. Sizcə, ölkədə köklü dəyişikliklər üçün zəmin varmı?
- Bu istiqamətdə proqnoz vermək çox çətindir. Dünyanın tanınmış sosioloq və politoloqları bu məsələdə ortaq fikirə gəlib ki, hər bir azad və qismən azad ölkələrdə siyasi münasibətlər sistemini müəyyən xətalarla proqnozlaşdırmaq mümkündür. Ancaq öz indeksinə görə azad olmayan ölkələr sırasında olan heç bir dövlətin siyasi münasibətlər sistemini və idarəetmə rejiminin aqibətini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Hətta sonda onların çox oxşar gələcəyi olsa belə.
Hazırkı şərtlər daxilində baxsaq, ölkəmizdə hər hansı ciddi və müsbət dəyişikliyin olacağını gözləmirəm. Dəyişiklik üçün tələb olunan əsas şərtlər hələ yetişməyib. Ancaq o istiqamətə çox sürətlə inkişaf edir. Təfərrüatlarına toxunmadan deyə bilərəm ki, yaxın illərdə ölkəmizi çox böyük “sürpriz”lər də gözləyir.
Zaur ƏHMƏD
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-12-2017 11:42 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
Nəsimi Məmmədli deyir ki, ölkəmizdə ictimai-siyasi durum zahirən sabit görünsə də, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir
Son illər ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında önəmli dəyişikliklərin olduğunu iddia etmək mümkün deyil. İstər hakim siyasi düşərgənin, istərsə də müxalif qüvvələrin siyasi fəallığı nəzərə çarpmır. Hətta son illər keçirilən seçkilərdə də, əvvəlki siyasi aktivlik müşahidə olunmayıb.
Qaşıdan isə prezident seçkiləri gəlir. Bu mənada 2018-ci ilin siyasi fəallıq baxımından necə olacağı cəmiyyət üçün maraqlıdır.
Bu və ya digər məsələlərlə bağlı fikirlərini Reyting.az-la bölüşən siyasi şərhçi Nəsimi Məmmədli ölkədəki ictimai-siyasi prosesləri analiz edib:
- Ölkənin ictimai-siyasi durumu zahirən sabit görünsə də, təəssüf ki, çox mürəkkəb və ziddiyyətli şəkildə inkişaf edir.
Beynəlxalq münasibətlərdə də daha öncə rastlaşmadığımız gərginlik və qeyri-müəyyənlik var.
Ölkənin ən nəhəng üç probleminin heç biri - Qarabağın işğalı və həlli məsələsi, ölkənin demokratikləşməsi, sosial problemlər - nəinki öz həllini tapıb, əksinə, həlli bir qədər də çətinləşib. Elə bir sahə yoxdur ki, orada hökumətin neqativ fəaliyyətinin “izi”nə rast gəlməyəsən.
Cəmiyyətdə sosial çətinliklərin yaratdığı çarəsizlik, ümidsizlik və qorxu hakim olsa da, narazılıq da yüksəkdir.
Ölkə müxalifəti əsasən ağır basqı altındadır və çoxsaylı nümayəndələri həbs edilib, işdən çıxarılıb, hər addımları təqib edilir. Əhalinin etirazlarını qismən təşkil etmək mümkün olsa da, ən vacib olan demokratik siyasi prosesi yaratmaq hələlik mümkün deyil.
Doğrudur, son illər hakimiyyətin gerçək mahiyyəti yerli və beynəlxalq ictimaiyyətə çılpaqlığı ilə açılıb və cəmiyyətdə siyasi dayaqlarını itirib. Yalnız əlindəki zor aparatından, inzibati resurslardan hələlik çox yaxşı istifadə edir və cəmiyyəti bu vasitə ilə ram edə bilib.
- Müxalifətin hazırkı vəziyyətə uyğun olaraq hansı planları var?
- Müxalifət vahid orqanizm deyil və ona bütöv baxmaq həmişə yanlış nəticələrə gətirib çıxarır. Artıq hər birinin iqtidara, cəmiyyətə və bir-birinə münasibəti çox aydınlaşıb. Onların arasında çağdaş siyasi fəaliyyətin taktikasına və seçkiyə münasibətdə nəzərəçarpacaq fərqlər var. Diqqət etsəniz görəcəksiniz ki, bəzi müxalifət qüvvələri nəyin bahasına olursa-olsun seçkidə iştirak etmək istəyir. Hakimiyyətin təklif etdiyi “seçki” müstəvisindən qətiyyən imtina etmək haqqında düşünmürlər. Öz qərarlarını heç bir inandırıcı arqumentlərlə izah edə bilməsələr də, nədənsə, iştirakda çox israrlıdırlar. Sanki kimsə onların üzərinə öhdəlik qoyub ki, seçkiarası dövrdə nə edirsən et, iqtidarı necə istəyirsən tənqid elə, ancaq seçkilərdə mütləq iştirak et. Kənardan çox açıq görünən bu yanaşmanı, təəssüf ki özləri qəbul etmək istəmir.
Seçkini boykot etmək istəyənlərin arqumentində isə əsas xətt budur ki, seçki üçün normal şərait yaradılmalı, qanunvericilik təkmilləşdirilməli və demokratik seçki üçün hakimiyyətin siyasi iradəsi ortaya qoyulmalıdır. Əks halda bu aşağılayıcı müstəvini hələlik dəyişməyə gücümüz yetmirsə, heç onun iştirakçısı da olmuruq. Cəmiyyətin reaksiyasına uyğun seçkidən kənarda dinc, kütləvi demokratik prosesin yaranmasını daha məqbul hesab edirlər. Odur ki, müxalifətin hansısa ortaq planlarından danışmaq mümkün deyil. Ayrı-ayrı qüvvələrin özünəməxsus planları olsa da, onların cəmiyyətdən ciddi dəstək almasını müşahidə etmirik.
- Sizcə, müxalifətin seçkidə iştirakı, yoxsa boykot qərarı faydalı ola bilər?
- Ölkəmizdə azad seçki sistemi sıradan çıxarılıb. Seçkinin yalnız adı və onun ətrafında bayağı imitasiya qalıb. İstənilən peşəkar müşahidəçi seçkilərin bir siyasi vasitə kimi artıq mövcud olmadığını təsdiq edər. Odur ki, seçkilərdə iştirak və ya boykot kimi çağırışların elə bir əhəmiyyəti qalmayıb. Olmayan bir şeyi necə boykot etmək və ya onun iştirakçısı olmaq olar? Bunlar hələlik dəyişməyə gücümüz çatmayan reallıqlardır və mübarizə müstəvisi olmayan yerdə nəyin uğrunda mübarizə aparılacağını anlaya bilmirəm.
İştirak və boykotun hər birinin özünəməxsus üstünlük və zərərləri var. İndidən seçkidə iştirakın, yoxsa boykotun faydalı olacağını isə birmənalı demək çətindir. Məncə, iddialı qüvvələr cəmiyyətdəki siyasi mövqeyinə uyğun qərar verməli və bir-birinin qərarlarını təftiş etmədən öz strategiyalarını həyata keçirməlidirlər. Mənim qənaətim belədir ki, indiki situasiyada nə iştirak, nə də boykot hansısa ciddi siyasi nəticə doğuracaq. Nə müxalifətin, nə də cəmiyyətin seçkidən qazancı olmayacaq. Namizədlərin isə nə qazanacaqları özləri daha yaxşı bilir.
- Müxalifət qüvvələrinin 2018-də bir araya gəlməsi nə qədər vacibdir, birlik hansı formatda ola bilər?
- Müxalifət adına iddialı qurumların sayı bilərəkdən hökumət tərəfindən süni şəkildə şişirdilib. Məqsəd cəmiyyətin məlumatsız kəsiminin fikirlərini qarışdırmaq, müxalif düşərgənin guya çox dağınıq olması görüntüsünü yaratmaqdır. Hətta bu imitasiyaya aludə olan bəzi qüvvələr də, deyəsən, özlərinin müxalifət olduqlarına inanmağa başlayıblar.
İstənilən şəxs öz imkanları ilə hakimiyyətə müxalifətdə olan qurumların monitorinqini aparsa, görəcək ki, bu düşərgədə hər kəsin bəlli yeri və elektoratı var. Hakimiyyət müxalifəti nə qədər çoxbaşlı və rəngarəng göstərməyə cəhd etsə də, bu istəyi beynəlxalq müstəvidə və fəal yerli ictimaiyyətdə ciddi qəbul edilmir. Yerli və xarici peşəkar müşahidəçilər müxalifət kimi fəaliyyəti görünən çox az qurumla əməkdaşlıq edir. Belə bir dar çərçivədə seçim etmək elə də çətin deyil.
Yeri gəlmişkən, hazırda ölkəboyu sadə insanlar arasında bu istiqamətdə rəy sorğusu aparırıq. İlkin nəticələrdən biri belədir ki, seçkidə iştirak etməyənlərin böyük əksəriyyəti məhz seçkiyə inanmadıqlarına görə səsverməyə getmirlər. Müxalifətin istənilən birlik modeli seçicini seçkiyə inandıra bilməz. Müxalifətin də qəbul etdiyi köklü qanunvericilik islahatları olarsa, bu zaman seçicidə inam yaranar. İndiki halda müxlifətin heç bir birliyi dəstək qazanmayacaq. Hətta belə birliyin yaranacağına da inanmıram. Bu şəraitin müsbətə doğru dəyişmə yolu müxalifətin birliyindən keçmir.
- Müxalifətin seçkiyə vahid namizədlə qatılması nə verə bilər?
- Məncə, müxalifət üçün vahid namizəd anlayışı və onun ətrafında müzakirələr artıq dəfələrlə yaşanmış təcrübədir. Cəmiyyətin narazı kəsimini bu “düstur”la səfərbər etmək mümkün deyil və indiki situasiyada həm də zərərlidir. Hazırkı siyasi şəraitdə vahid namizəd ideyası ətrafında müzakirələr müxalifətdən çox iqtidara lazımdır. Diqqət etsəniz, görərsiniz ki, kiçik istisnalarla bu barədə ən çox tezislər məhz iqtidara yaxın şəxslər və qurumlar tərəfindən mütəmadi olaraq gündəmə çıxarılır. Real gücü olan müxalifət qurumları belə diskussiyalarda demək olar ki, həvəsli görünmürlər. Seçki öncəsi hay-küylə birləşərək cəmiyyəti ümidləndirmək, seçki bitdikdən sonra isə bir bəhanə ilə ayrılıb cəmiyyətdə məyusluq yaratmaq ideyasının müəllifi iqtidardır.
Hər seçki öncəsi bir sual yaranır: Vahid namizəd müxalifətə nə üçün lazımdır? Əgər bu amil seçkidə iqtidara qalib gəlməyə yardım edən əsas faktor kimi qəbul edilirsə, indiki situasiyada bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Çünki həm seçki bir prosedur kimi sıradan çıxarılıb və yox sayıla bilər, həm də əksər seçkidə müxalifət namizədinin seçicidən səs almaq problemi olmayıb. Vahid namizəd oldu ya olmadı, müxalifət namizədi seçicidən dəstək ala bilir. Bunu müxalif namizədlər özləri də dəfələrlə iddia ediblər.
Ancaq müxalifət heç vaxt seçicidən aldığı səslərin sonradan saxtalaşdırılmasının qarşısını ala bilməyib. Problem də məhz bundadır. Cəmiyyət məhz bu səbəbə görə seçkini faktiki olaraq boykot edib, çünki hər dəfə müxalifətin çağırışlarına inanıb onlara səs versə də, sonda nəticəsini görə bilməyib. Öz səsini necə qoruya biləcəyini təsəvvür etməyən seçicidən belə bir şəraitdə hər dəfə səs istəmək və onu seçkiyə çağırmaq yumşaq desək, istehza doğurur. Seçicini bu qədər avam hesab eləmək olmaz. Hər dəfə seçicini seçkiyə çağırıb, kimin boyunun bir az hündür olduğunu bir-birinə sübut etməyə nə gərək var? Namizədlər öncə nəticələri necə qoruyacağını müəyyən etməli, seçicini buna inandırmalı və yalnız bundan sonra iştirakın formasını müzakirəyə çıxarmalıdır.
- Hər seçkidə müxalifət demokratik dünyadan dəstək gözləyir. Bu dəfə də dəstək gözləyirsinizmi?
- Hazırda nüfuzlu beynəlxalq qurumların ölkəmizin hökumətinə münasibəti aydınlaşmaqdadır. İnsan hüquq və azadlıqlarının boğulması, söz və ifadə azadlığının məhdudlaşdırılması, siyasi məhbus məsələləri ilə bağlı sərt açıqlamalar, qətnamələr və sanksiyalar gündəmə gətirilir. Ancaq hələ hansısa real addımlar nəzərə çarpmır. Ölkə daxilində cəmiyyətin təşkilatlanması və fəallaşması baş verməsə, beynəlxalq qurumlardan ciddi dəstək gəlməyəcək. Hazırkı beynəlxalq konyukturanın seçkidə müxalifətə total dəstək verəcəyini söyləmək real deyil.
- Ümumiyyətlə, gələn il ölkədə ciddi dəyişikliklərin olacağına inanmaq üçün hansı arqumentlər gətirmək olar. Sizcə, ölkədə köklü dəyişikliklər üçün zəmin varmı?
- Bu istiqamətdə proqnoz vermək çox çətindir. Dünyanın tanınmış sosioloq və politoloqları bu məsələdə ortaq fikirə gəlib ki, hər bir azad və qismən azad ölkələrdə siyasi münasibətlər sistemini müəyyən xətalarla proqnozlaşdırmaq mümkündür. Ancaq öz indeksinə görə azad olmayan ölkələr sırasında olan heç bir dövlətin siyasi münasibətlər sistemini və idarəetmə rejiminin aqibətini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Hətta sonda onların çox oxşar gələcəyi olsa belə.
Hazırkı şərtlər daxilində baxsaq, ölkəmizdə hər hansı ciddi və müsbət dəyişikliyin olacağını gözləmirəm. Dəyişiklik üçün tələb olunan əsas şərtlər hələ yetişməyib. Ancaq o istiqamətə çox sürətlə inkişaf edir. Təfərrüatlarına toxunmadan deyə bilərəm ki, yaxın illərdə ölkəmizi çox böyük “sürpriz”lər də gözləyir.
Zaur ƏHMƏD
Bölməyə aid digər xəbərlər
1-03-2025, 15:45
Deputat: Ukraynanı yalnız ABŞ xalqının Trampa qarşı qalxması xilas edə bilər - Müsahibə
23-01-2025, 19:03
İmran Bədirxanlı: “Özünü tapandan sonra yaşamaq asanlaşır” - Müsahibə
8-01-2025, 10:49
“Kino adamı kimi bir çox şeylər məni qane etmir” - Müsahibə
18-11-2024, 12:28
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
17-08-2024, 15:25
“Böyük güclər sülhdə maraqlı görünmürlər” - Müsahibə
12-08-2024, 11:00
Emin Əfəndiyev: “Yeni ssenarilər, layihələr barədə düşünürəm” - Müsahibə
22-07-2024, 09:58
Gənc xanəndə: “Məcnun kimi səhnəyə çıxmaq ən böyük arzularımdan biri olub” - Müsahibə
8-07-2024, 10:43
Aktrisa: “Mən ürək adamıyam...” - Müsahibə
14-06-2024, 15:06
Nazir: “Sertifikatlaşdırmada iştirak edən hər beş müəllimdən biri kəsilir” - Müsahibə
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
Dünən, 18:30
Azərbaycan prezidenti Çinə səfər edəcək
Dünən, 17:33
Mövqelərimiz yenə atəşə tutulub
Dünən, 15:42
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb: "...top Ermənistan tərəfdədir" - (Yenilənib) - Fotolar
Dünən, 14:30
Tarif Şurası dərmanlarla bağlı qərar verib - Siyahı
Dünən, 14:12
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Dünən, 11:57
Ağdamda mina partlayıb, xəsarət alan var
Dünən, 00:03
İran böyük təhlükə ilə üz-üzədir - Ekspert
1-04-2025, 17:26
Professor: Trampı qərb dəyərləri xəttinə gətirirlər
1-04-2025, 08:39
Almaniya Azərbaycan tərəfinə üzrxahlıq edib - Foto
1-04-2025, 08:34
İranla bağlı təhlükəli planı reallaşdırmaq istəyirlər
1-04-2025, 08:25
Ordumuzun mövqeləri 7 istiqamətdən atəşə tutulub
31-03-2025, 19:41
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
31-03-2025, 18:45
Almaniya səfiri Azərbaycan XİN-ə çağırılıb
31-03-2025, 13:26
Gərginlik yenidən artır: İran raketlərini həyəcan vəziyyətinə gətirib
31-03-2025, 11:51
Dövlət sərhədində müşahidə edilən uçuş aparatı zərərsizləşdirilib
31-03-2025, 09:58
Ombudsman 31 mart soyqırımı ilə əlaqədar bəyanat yayıb
31-03-2025, 00:03
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
30-03-2025, 15:24
Ermənilər kəşfiyyat uçuşlarına cəhd edib, növbəti təxribata əl atıblar
29-03-2025, 18:00
Əliyevlə Ərdoğan arasında telefon danışığı olub
29-03-2025, 13:54
Şirkət rəhbəri barəsində həbs qərarı verilib
28-03-2025, 18:02
İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik edib
28-03-2025, 11:05
Sakinin evini başına uçuran tikinti şirkətinin rəhbəri saxlanılıb
27-03-2025, 16:12
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşada bir sıra açılışlarda iştirak ediblər - Fotolar
27-03-2025, 14:54
İsrail israr edir: Türkiyədənsə, Suriyada Rusiya bazaları qalsın
27-03-2025, 14:31
İlham Əliyev: Ağdam ölkəmizin ən gözəl şəhərlərindən birinə çevriləcək
27-03-2025, 14:22
İrəvan yenidən Rusiyaya meyllənir
26-03-2025, 13:07
Rusiya və Ukrayna arasında razılıq əldə olunub
25-03-2025, 14:18
Ərdoğanın müxalifətlə qarşıdurmasına səbəb nədir?
25-03-2025, 13:54
ABŞ İrana 4 trilyon dollarlıq paket təklif edə bilər
24-03-2025, 11:19
Professor: Həmin media qurumları bizim fikirlərimizə yer vermirdilər
23-03-2025, 12:13
Ərdoğan ən güclü rəqibini oyundan çıxarır?
23-03-2025, 11:49
Ermənistandakı mülki missiya həqiqəti açıqlamaq istəmir
21-03-2025, 12:20
Paşinyan tələsir, Bakıda niyə belə astagəldirlər?
21-03-2025, 11:33
Ordumuzun mövqeləri üç istiqamətdən atəşə tutulub
20-03-2025, 20:37
Tramp Tehrana 2 aylıq möhlət verib: ya yeni saziş, ya da...
20-03-2025, 20:00
Mövqelərimiz yenə atəşə tutulub - (Yenilənib)
20-03-2025, 11:37
Zülfüqarov: İstanbulda baş verənlər Ərdoğana təzyiq cəhdidir
19-03-2025, 14:30
Hərbi ekspert: Sülhə yaxınlaşma olan kimi şərti sərhəddə vəziyyəti gərginləşdirirlər
19-03-2025, 12:39
Professor: Azərbaycan təzyiq altına salınacaq dövlət deyil
19-03-2025, 10:25
Bakı İrəvandan əməli addımlar gözləyir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
