14:33 / 20-04-2024
Moskvada azərbaycanlı iş adamı öldürülüb
13:13 / 20-04-2024
Müğənni Cavanşir Məmmədov vəfat edib
13:06 / 20-04-2024
Medianın İnkişafı Agentliyi jurnalistlərə çağırış edib
13:02 / 20-04-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:59 / 20-04-2024
Beynəlxalq axtarışda olan daha bir şəxs Azərbaycana ekstradisiya edilib
10:37 / 20-04-2024
Rusiyalı ekspert: Cənubi Qafqazın Rusiya üçün əhəmiyyəti böyükdür
10:21 / 20-04-2024
Qazaxlı Alikin oğlunun məhkəməsi başlayır
09:50 / 20-04-2024
ABŞ Çini ittiham edir: Ukraynada müharibəni qızışdırır
09:46 / 20-04-2024
Sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsi separatçı ermənilərin narahatlığına səbəb olub
09:12 / 20-04-2024
BMT Baş katibi Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib
09:06 / 20-04-2024
Blinken 4 kəndin qaytarılması ilə bağlı razılaşmanı alqışlayır
00:37 / 20-04-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
23:26 / 19-04-2024
Aİ-dən 4 kəndin qaytarılmasına reaksiya: "Davamlı nizamlanmanı tam dəstəkləyirik"
21:22 / 19-04-2024
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
20:45 / 19-04-2024
19-cu əsrin solğun dagerreotiplərini bərpa ediblər
20:29 / 19-04-2024
Qəzza müharibəsi qloballaşır
18:35 / 19-04-2024
MKİ: “Moskva yaxınlığındakı terror aktını İŞİD təşkil edib”
18:14 / 19-04-2024
Qəzzada daha 42 nəfər dinc sakin həlak olub
18:08 / 19-04-2024
Eminemin qızı bikinidə görüntülənib
18:06 / 19-04-2024
Yaponiya süni intellektin inkişafına 475 milyon dollar ayırıb
17:57 / 19-04-2024
9 milyon manatlıq mənimsəmə... - Şirkət rəhbərinə 11 il həbs cəzası verilib
17:33 / 19-04-2024
Ağ ev Afrikada müttəfiqini itirə bilər
17:30 / 19-04-2024
İranda silsilə partlayışlar baş verib
17:27 / 19-04-2024
İranın İsrailə hücumunun əsl səbəbi bəlli olub
17:18 / 19-04-2024
Mustafayevlə Qriqoryan sərhəddə görüşüb - 4 kənd Azərbaycana qaytarılır
17:09 / 19-04-2024
Daxili İşlər Nazirliyində kollegiya iclası keçirilib - Fotolar
17:00 / 19-04-2024
Prezident Cinayət-Prosessual Məcəlləsində dəyişikliyi təsdiqləyib
16:46 / 19-04-2024
İlham Əliyev Rusiyaya gedir
16:34 / 19-04-2024
Universitetin sözçüsü vəzifədən ayrılıb
16:19 / 19-04-2024
Abel Məhərrəmov və xanımı məhkəməyə verilib
20:08 / 15-04-2024
Rusiya Ukrayna ilə savaşa özgələri göndərir
18:51 / 15-04-2024
“Şəhid Əhməd – Oğluma məktub” filminin təqdimatı keçirilib - Fotolar
13:58 / 16-04-2024
Agentlik sədri vəzifədən azad edilib - Yeni təyinat
15:07 / 17-04-2024
Hikmət Hacıyev: “Sülhməramlıların Azərbaycandan çıxarılması barədə qərar qəbul edilib”
10:57 / 18-04-2024
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
15:08 / 15-04-2024
Ali məktəblərə qəbul başlayıb
09:26 / 16-04-2024
Ulduz aktrisanın psixoloji problemi yaranıb - Fotolar
23:48 / 16-04-2024
Tbilisidə polis qanuna etiraz edən 11 nəfəri saxlayıb
23:14 / 16-04-2024
Ceyhun Bayramov Aİ-nin xüsusi nümayəndəsini qəbul edib
22:18 / 15-04-2024
"Beşiktaş" Fernando Santos və köməkçilərinə təzminat ödəyəcək
12:15 / 17-04-2024
İsrail-İran müharibəsi kölgədən çıxır - 2-ci raund olacaq?
21:44 / 16-04-2024
Leyla Əliyevanın iştirakı ilə ağacəkmə aksiyası keçirilib - Fotolar
Əziz Rzazadə: “Hazırda İranda atalar və oğullar mübarizəsi gedir” - Müsahibə
Tarix: 12-10-2022 14:26 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
İranşünas deyir ki, qonşu ölkədəki aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır
İranşünas Əziz Rzazadə “Yeni Sabah”a müsahibə verib.
Reyting.az müsahibəni təqdim edir.
- İranda baş verən hadisələri necə qiymətləndirirsiniz?
- İstənilən cəmiyyətdə vətəndaşların etiraz hüququ və xalqın, yaxud xalqların üsyan haqqı var. İranda baş verənlər 2009-dan bəri başlayan kütləvi etirazların növbəti nümunəsidir. O zaman prezident seçkilərinin nəticələri ilə bağlı yaranan və “Yaşıl inqilab” adlanan güclü narazılıq dalğası ilə müqayisədə indi “Zən, Zendegi, Azadi” (“Qadın, Həyat, Azadlıq”) şüarı ilə təxminən bir aydır davam edən aksiyalar miqyasına görə ötən illərin nümunələrindən kiçikdir.
Lakin israilli analitik Raz Zimmtlə ikiəlli razıyam: 2022-nin narazılıq dalğası ən qəddarı və şiddətlisidir.
Məhsa Əmini adlı 22 yaşlı qızın şübhəli ölümü “Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı üçün bir qığılcım oldu. Guya “əxlaq polisi”nin işgəncəsi ilə ölən gəncin sonradan doğuşdan xəstə olması, uşaq ikən beyin əməliyyatı keçirməsi və qatıldığı tədbirdə qəfildən yıxılaraq ölməsi sənədlər və kamera görüntüsü ilə isbatlansa da, qəzəbi püskürən kütləni sakitləşdirmək mümkün olmadı.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı dedikdə, əslində, heç bir təşkilatlanmış etiraz aksiyası və parlaq lider yoxdur. Onunla müqayisədə 2009-un “Yaşıl hərəkat”ı siyasi təşkilatlanmaya, siyasi proqrama və liderə sahib idi.
Xüsusi vurğulayım ki, sonrakı illərin bütün etiraz dalğaları özüylə əks səciyyəni daşıyıb. 2017-ci il dekabr-2018-ci il yanvar etiraz aksiyalarının iqtisadi tələbləri vardı və iştirakçıları əsasən aztəminatlı insanlar idi. 2019-cu il noyabrın 15-də başlayan narazılıqlarda da benzinin bahalaşması, sonrakı bahalaşma, qiymət artımları əsas motiv, iştirakçılar əsasən işsizlər və böyük şəhərlər ətraflarında məskunlaşan aztəminatlı sosial təbəqəydi. 2021-ci ilin mayında elektrik kəsintiləri bir çox, o cümlədən Fars, Mazandaran, Əlborz, Xuzistan, Gilan, Gülüstan, Sistan və Bəlucistan əyalətlərinin əhalisini ayağa qaldırmışdı.
2022-nin sentyabr-oktyabr aksiyaları daha çox “Z nəsli”tək tanınan internet və “ağıllı telefonlar” mühitində böyümüş yeniyetmə/gənc təbəqənin etiraz dalğasıdır. Onlar İslam İnqilabını həyata keçirən, 8 illik müharibədən keçmiş köhnə nəslə, yəni İslam Respublikasının bani atalarına əsla oxşamayan, amma genetik kodlarla onlara bağlı, nəvə-nəticələri sayılacaq sosial təbəqədir.
Bir növ, hazırda İranda atalar və oğullar mübarizəsi gedir. Aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır. Yəni 2000-ci ildən sonra dünyaya gələn, internet kommunikasiyası çağında böyüyən, asudə vaxtını sosial şəbəkələrdə keçirən sayca böyük, siyasi sözünü deməyə hazır bir təbəqə.
Beləliklə, bütün dünyada olduğu kimi, İranda da “Z nəsli” mühafizəkar-islamçı bir siyasi rejimdə fərqli həyat tərzinə meyllidir. Bu təkcə yeniyetmə/gənc oğlanlara deyil, onlarla yaşıd qız/qadınlara da şamildir.
- Aksiyalarda hicabını yandırmaqla yanaşı, qadınların bir hissəsi saçlarını kəsiblər...
- Mən iranşünasam, ayətullah deyiləm. Hicab İslam qanunları baxımından dinə bağlı, şəri vacibatı yerinə yetirən zərif cins nümayəndəsi üçün əsas şərtdir.
Yeri gəlmişkən, İslam coğrafiyasında yalnız İran və Səudiyyə Ərəbistanında (əcnəbilər xaric) hicab icbaridir, digər ölkələrdə fərqli tətbiq üsulları var - tam geyim sərbəstliyindən (ixtiyari) tutmuş müəyyən ictimai məkanlarda müstəsnalığa (zərurətə) qədər.
Qadın geyimi, gənclərin istirahət formaları, musiqi zövqü ümumiyyətlə, zaman-zaman İran siyasi-ictimai gündəliyinin ana mövzusu olub. 2017-18-ci ilin etirazlarında qadın geyimi, yaxud hicab mövzusu xüsusilə qabarıq idi.
“Vilayəte-fəqih” nəzəriyyəsinə uyğun idarə olunan İslam Respublikasında icbari hicab həm də rejimin siyasi təməllərindən biridir. Üstəlik, Cinayət Məcəlləsinin 638-ci maddəsinə əsasən, ictimai məkanlarda örpəksiz görünmə 10 gündən 2 aya qədər həbs və ya 50 min rialdan 500 min riala qədər cəriməni nəzərdə tutur.
1979-cu il İslam İnqilabından başlayaraq hicabın icbari və ya ixtiyari olması barədə fikir ayrılıqları var. Həsən Ruhani administrasiyası dövründə Mədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi ölkədə bu mövzuya dair xüsusi anket sorğusu keçirmişdi. Respondentlərin böyük əksəriyyəti icbari hicabın əleyhinə rəy verməklə, İslam Respublikasının “qırmızı xətt”ini adlamışdı. Amma eks-prezident Həsən Ruhaninin icbari sığortaya dair referendum keçirmək istəyinə sədd çəkilmişdi. Müxalif mühafizəkar siyasi qanad öz dəlilində Konstitusiyanın 59-cu maddəsində nəzərdə tutulan referendum keçirilməsi hüququnun yalnız Ali Dini Rəhbərə, yəni Ayətullah Xamnəiyə məxsusluğuna istinad etmişdi.
- Ayətullah Əli Xamnəi öz çıxışında bu iğtişaşların təşkil olunmasında təqsirkar kimi ABŞ və İsrailin adını çəkdi. Xarici aktorların aksiyalara müdaxiləsi nə dərəcədə realdır?
- Sadalanan ölkələrin İslam Respublikasına münasibətində gizlin yoxdur və İranda baş verən istənilən kütləvi aksiya, yaxud terror aktında “əcnəbi barmağ”ın mövcudluğu dəfələrlə isbatlanıb. Son etiraz dalğasından əvvəl və onun gedişatında Tehranda akkreditə olunmuş avropalı diplomatların bəzisi XİN-ə çağırılıb. Bir neçə gün öncə isə 2 Fransa casusunun İranda rejim əleyhdarı qruplarla gizli təmaslarına dair sənədli film nümayiş olunub.
Aksiyalar zamanı saxlanılan və ya həbs olunanlara dair bəyanatlardan da görünür ki, etirazları öz siyasi istəyinin icrasına yönəltməyə cəhd göstərmiş, xarici maliyyə mənbəli yetərincə çox monarxist, separatçı və digər qruplar var. Hətta Məhsa Əminin ölümünü etnik müqavimət hərəkatına çevirmə cəhdi də aydın görünür. Məsələn, Türkiyədə HDP-nin həbsdə olan keçmiş rəhbəri Selahattin Demirtaş İrandakı narazılıq dalğasına açıq dəstək verdi. Üstəlik, hazırda İranda etiraz aksiyalarından iğtişaşa çevrilmiş gərginliyin əsas ocağı kürd mənşəli Kermanşah və İran Kürdüstanı əyalətləridir.
- Aksiyaların yekun nəticəsində İranda hakimiyyətin dəyişikliyi mümkündürmü?
- Bu, falçıya veriləcək sualdır. Mənim təhlilim bu fikrə cəmləşib ki, “Z nəsli”nin küçə və meydanlara çıxmasına əsas motivasiyası icbari hicab və “əxlaq polisi”nin ləğvidir. İranda təxminən 15 milyon ibtidai məktəb/lisey şagirdinin 8 milyonu qızdır. Bu, kiçik rəqəm deyil.
Ölkənin əsas seçici kütləsi də məhz yeniyetmə/gənclərdir. Həm də qanunvericilik 15 yaşına çatmış hər bir vətəndaşa təkcə seçmək yox, seçilmək hüququ da verir.
2021-ci ildə keçirilən son prezident seçkilərində siyasi səhnəyə ilk dəfə səs verən 1 milyon 300 min gənc çıxıb. Küll halında onlar səslərinin, tələblərinin eşidilməsini istəyir və bu qənaətdədirlər ki, çağırışları qulaq ardına vurulur, düşüncələri ciddiyə alınmır.
Əlbəttə, “Z nəsli”nin bu qənaətlərinə müəyyən həqiqət var. Mövcudluğunun 43 ili ərzində İranın siyasi elitasına “kənardan” daxil olma demək olar ki, sıfır səviyyəsindədir. Hakimiyyətin müxtəlif qollarında təmsilçilik sadəcə bəlli, “inqilabçı sayıqlığı” korşalmış qruplar arasında əl dəyişir.
Sadə bir nümunə: 2021-ci ilin prezident seçkilərində İranın keçmiş rabitə naziri Azəri Cəhrominin namizədliyi qeydə alınmadı. Rəqəmsal texnologiyalar sahəsində mütəxəssis, gənclər arasında böyük populyarlığı olan və ABŞ-ın “Foreign Policy” jurnalının “İranın Emmanuel Makronu” adlandırılan, buna görə siyasi qısqanclıq hədəfinə çevrilən 41 yaşlı Məhəmməd Cavad Azəri Cəhromi Kəşfiyyat Nazirliyindəki 7 illik xidmətinə baxmayaraq, seçkilərə buraxılmadı.
İndi siyasi elitanın, köhnə İslam inqilabçılarının nəvə-nəticələri söz sahibi olmaq istəyir, lakin “atalar”ın “oğullar”a müqaviməti hələlik güclüdür və “qocalar” ciddi qan itkisi verməyiblər. Odur ki, “Z nəsli”nin İran tarixində öz səhifəsini açmaq istəyi hələlik təxirə salınacaq. Lakin onun tələbləri məntiqlə müzakirələr, düşüncələr doğuracaq, bəlkə də hansısa güzəştlərə zəmin yaradacaq.
- Aksiyaların yekun nəticəsinin regiona, xüsusilə Azərbaycana təsiri nə ola bilər?
- Dünyanın əsas hissəsi kimi, Azərbaycanda da İranla bağlı informasiya axının böyük hissəsi möhtəkir məlumatlar, ictimai rəylə manipulyasiya və açıq qərəzin qarışığıdır. 2022-ci ilin sentyabr-oktyabr etiraz dalğası barədə əsas xəbərlər sosial şəbəkələrdə paylaşılan videolara əsaslanır. Ölkəni içəridən tanıyan, prosesləri və ən azı aparıcı KİV-ləri mütəmadi izləyən həqiqi iranşünasların sayı heç bir əldəki barmaqların sayı qədər deyil. Mən şəxsən Azərbaycan mediasında İranla bağlı müsahibə və təhlilləri oxuyarkən bəzən uğunub gedirəm.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatından alınacaq dərslərə gəlincə, Şərq səciyyəmizdən irəli gələn oxşar problemlər var. Əlbəttə, Azərbaycanın da öz “Z nəsli” mövcuddur. “Keçmişin qalıqları”ndan qurtulma istəyi yeniyetmə və gənclərin sosial şəbəkə postlarından açıq oxunur. Amma nələrdən və necə qurtulmalı? Cəmiyyətdə ciddi müzakirəyə maraq azsaylı çevrədə aparılır, şüurlara təsir imkanı məhduddur. Şişirtmə görünə bilər, amma ümumən “Z nəsli”nin siyasi savadı “ataların nadanlığı”ndan betərdir. Halbuki Uinston Çörçill nə deyirdi? “Gəncliyində radikal, yetinlik çağında mühafizəkar olmayan axmaq adamdır”.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-10-2022 14:26 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
İranşünas deyir ki, qonşu ölkədəki aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır
İranşünas Əziz Rzazadə “Yeni Sabah”a müsahibə verib.
Reyting.az müsahibəni təqdim edir.
- İranda baş verən hadisələri necə qiymətləndirirsiniz?
- İstənilən cəmiyyətdə vətəndaşların etiraz hüququ və xalqın, yaxud xalqların üsyan haqqı var. İranda baş verənlər 2009-dan bəri başlayan kütləvi etirazların növbəti nümunəsidir. O zaman prezident seçkilərinin nəticələri ilə bağlı yaranan və “Yaşıl inqilab” adlanan güclü narazılıq dalğası ilə müqayisədə indi “Zən, Zendegi, Azadi” (“Qadın, Həyat, Azadlıq”) şüarı ilə təxminən bir aydır davam edən aksiyalar miqyasına görə ötən illərin nümunələrindən kiçikdir.
Lakin israilli analitik Raz Zimmtlə ikiəlli razıyam: 2022-nin narazılıq dalğası ən qəddarı və şiddətlisidir.
Məhsa Əmini adlı 22 yaşlı qızın şübhəli ölümü “Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı üçün bir qığılcım oldu. Guya “əxlaq polisi”nin işgəncəsi ilə ölən gəncin sonradan doğuşdan xəstə olması, uşaq ikən beyin əməliyyatı keçirməsi və qatıldığı tədbirdə qəfildən yıxılaraq ölməsi sənədlər və kamera görüntüsü ilə isbatlansa da, qəzəbi püskürən kütləni sakitləşdirmək mümkün olmadı.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı dedikdə, əslində, heç bir təşkilatlanmış etiraz aksiyası və parlaq lider yoxdur. Onunla müqayisədə 2009-un “Yaşıl hərəkat”ı siyasi təşkilatlanmaya, siyasi proqrama və liderə sahib idi.
Xüsusi vurğulayım ki, sonrakı illərin bütün etiraz dalğaları özüylə əks səciyyəni daşıyıb. 2017-ci il dekabr-2018-ci il yanvar etiraz aksiyalarının iqtisadi tələbləri vardı və iştirakçıları əsasən aztəminatlı insanlar idi. 2019-cu il noyabrın 15-də başlayan narazılıqlarda da benzinin bahalaşması, sonrakı bahalaşma, qiymət artımları əsas motiv, iştirakçılar əsasən işsizlər və böyük şəhərlər ətraflarında məskunlaşan aztəminatlı sosial təbəqəydi. 2021-ci ilin mayında elektrik kəsintiləri bir çox, o cümlədən Fars, Mazandaran, Əlborz, Xuzistan, Gilan, Gülüstan, Sistan və Bəlucistan əyalətlərinin əhalisini ayağa qaldırmışdı.
2022-nin sentyabr-oktyabr aksiyaları daha çox “Z nəsli”tək tanınan internet və “ağıllı telefonlar” mühitində böyümüş yeniyetmə/gənc təbəqənin etiraz dalğasıdır. Onlar İslam İnqilabını həyata keçirən, 8 illik müharibədən keçmiş köhnə nəslə, yəni İslam Respublikasının bani atalarına əsla oxşamayan, amma genetik kodlarla onlara bağlı, nəvə-nəticələri sayılacaq sosial təbəqədir.
Bir növ, hazırda İranda atalar və oğullar mübarizəsi gedir. Aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır. Yəni 2000-ci ildən sonra dünyaya gələn, internet kommunikasiyası çağında böyüyən, asudə vaxtını sosial şəbəkələrdə keçirən sayca böyük, siyasi sözünü deməyə hazır bir təbəqə.
Beləliklə, bütün dünyada olduğu kimi, İranda da “Z nəsli” mühafizəkar-islamçı bir siyasi rejimdə fərqli həyat tərzinə meyllidir. Bu təkcə yeniyetmə/gənc oğlanlara deyil, onlarla yaşıd qız/qadınlara da şamildir.
- Aksiyalarda hicabını yandırmaqla yanaşı, qadınların bir hissəsi saçlarını kəsiblər...
- Mən iranşünasam, ayətullah deyiləm. Hicab İslam qanunları baxımından dinə bağlı, şəri vacibatı yerinə yetirən zərif cins nümayəndəsi üçün əsas şərtdir.
Yeri gəlmişkən, İslam coğrafiyasında yalnız İran və Səudiyyə Ərəbistanında (əcnəbilər xaric) hicab icbaridir, digər ölkələrdə fərqli tətbiq üsulları var - tam geyim sərbəstliyindən (ixtiyari) tutmuş müəyyən ictimai məkanlarda müstəsnalığa (zərurətə) qədər.
Qadın geyimi, gənclərin istirahət formaları, musiqi zövqü ümumiyyətlə, zaman-zaman İran siyasi-ictimai gündəliyinin ana mövzusu olub. 2017-18-ci ilin etirazlarında qadın geyimi, yaxud hicab mövzusu xüsusilə qabarıq idi.
“Vilayəte-fəqih” nəzəriyyəsinə uyğun idarə olunan İslam Respublikasında icbari hicab həm də rejimin siyasi təməllərindən biridir. Üstəlik, Cinayət Məcəlləsinin 638-ci maddəsinə əsasən, ictimai məkanlarda örpəksiz görünmə 10 gündən 2 aya qədər həbs və ya 50 min rialdan 500 min riala qədər cəriməni nəzərdə tutur.
1979-cu il İslam İnqilabından başlayaraq hicabın icbari və ya ixtiyari olması barədə fikir ayrılıqları var. Həsən Ruhani administrasiyası dövründə Mədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi ölkədə bu mövzuya dair xüsusi anket sorğusu keçirmişdi. Respondentlərin böyük əksəriyyəti icbari hicabın əleyhinə rəy verməklə, İslam Respublikasının “qırmızı xətt”ini adlamışdı. Amma eks-prezident Həsən Ruhaninin icbari sığortaya dair referendum keçirmək istəyinə sədd çəkilmişdi. Müxalif mühafizəkar siyasi qanad öz dəlilində Konstitusiyanın 59-cu maddəsində nəzərdə tutulan referendum keçirilməsi hüququnun yalnız Ali Dini Rəhbərə, yəni Ayətullah Xamnəiyə məxsusluğuna istinad etmişdi.
- Ayətullah Əli Xamnəi öz çıxışında bu iğtişaşların təşkil olunmasında təqsirkar kimi ABŞ və İsrailin adını çəkdi. Xarici aktorların aksiyalara müdaxiləsi nə dərəcədə realdır?
- Sadalanan ölkələrin İslam Respublikasına münasibətində gizlin yoxdur və İranda baş verən istənilən kütləvi aksiya, yaxud terror aktında “əcnəbi barmağ”ın mövcudluğu dəfələrlə isbatlanıb. Son etiraz dalğasından əvvəl və onun gedişatında Tehranda akkreditə olunmuş avropalı diplomatların bəzisi XİN-ə çağırılıb. Bir neçə gün öncə isə 2 Fransa casusunun İranda rejim əleyhdarı qruplarla gizli təmaslarına dair sənədli film nümayiş olunub.
Aksiyalar zamanı saxlanılan və ya həbs olunanlara dair bəyanatlardan da görünür ki, etirazları öz siyasi istəyinin icrasına yönəltməyə cəhd göstərmiş, xarici maliyyə mənbəli yetərincə çox monarxist, separatçı və digər qruplar var. Hətta Məhsa Əminin ölümünü etnik müqavimət hərəkatına çevirmə cəhdi də aydın görünür. Məsələn, Türkiyədə HDP-nin həbsdə olan keçmiş rəhbəri Selahattin Demirtaş İrandakı narazılıq dalğasına açıq dəstək verdi. Üstəlik, hazırda İranda etiraz aksiyalarından iğtişaşa çevrilmiş gərginliyin əsas ocağı kürd mənşəli Kermanşah və İran Kürdüstanı əyalətləridir.
- Aksiyaların yekun nəticəsində İranda hakimiyyətin dəyişikliyi mümkündürmü?
- Bu, falçıya veriləcək sualdır. Mənim təhlilim bu fikrə cəmləşib ki, “Z nəsli”nin küçə və meydanlara çıxmasına əsas motivasiyası icbari hicab və “əxlaq polisi”nin ləğvidir. İranda təxminən 15 milyon ibtidai məktəb/lisey şagirdinin 8 milyonu qızdır. Bu, kiçik rəqəm deyil.
Ölkənin əsas seçici kütləsi də məhz yeniyetmə/gənclərdir. Həm də qanunvericilik 15 yaşına çatmış hər bir vətəndaşa təkcə seçmək yox, seçilmək hüququ da verir.
2021-ci ildə keçirilən son prezident seçkilərində siyasi səhnəyə ilk dəfə səs verən 1 milyon 300 min gənc çıxıb. Küll halında onlar səslərinin, tələblərinin eşidilməsini istəyir və bu qənaətdədirlər ki, çağırışları qulaq ardına vurulur, düşüncələri ciddiyə alınmır.
Əlbəttə, “Z nəsli”nin bu qənaətlərinə müəyyən həqiqət var. Mövcudluğunun 43 ili ərzində İranın siyasi elitasına “kənardan” daxil olma demək olar ki, sıfır səviyyəsindədir. Hakimiyyətin müxtəlif qollarında təmsilçilik sadəcə bəlli, “inqilabçı sayıqlığı” korşalmış qruplar arasında əl dəyişir.
Sadə bir nümunə: 2021-ci ilin prezident seçkilərində İranın keçmiş rabitə naziri Azəri Cəhrominin namizədliyi qeydə alınmadı. Rəqəmsal texnologiyalar sahəsində mütəxəssis, gənclər arasında böyük populyarlığı olan və ABŞ-ın “Foreign Policy” jurnalının “İranın Emmanuel Makronu” adlandırılan, buna görə siyasi qısqanclıq hədəfinə çevrilən 41 yaşlı Məhəmməd Cavad Azəri Cəhromi Kəşfiyyat Nazirliyindəki 7 illik xidmətinə baxmayaraq, seçkilərə buraxılmadı.
İndi siyasi elitanın, köhnə İslam inqilabçılarının nəvə-nəticələri söz sahibi olmaq istəyir, lakin “atalar”ın “oğullar”a müqaviməti hələlik güclüdür və “qocalar” ciddi qan itkisi verməyiblər. Odur ki, “Z nəsli”nin İran tarixində öz səhifəsini açmaq istəyi hələlik təxirə salınacaq. Lakin onun tələbləri məntiqlə müzakirələr, düşüncələr doğuracaq, bəlkə də hansısa güzəştlərə zəmin yaradacaq.
- Aksiyaların yekun nəticəsinin regiona, xüsusilə Azərbaycana təsiri nə ola bilər?
- Dünyanın əsas hissəsi kimi, Azərbaycanda da İranla bağlı informasiya axının böyük hissəsi möhtəkir məlumatlar, ictimai rəylə manipulyasiya və açıq qərəzin qarışığıdır. 2022-ci ilin sentyabr-oktyabr etiraz dalğası barədə əsas xəbərlər sosial şəbəkələrdə paylaşılan videolara əsaslanır. Ölkəni içəridən tanıyan, prosesləri və ən azı aparıcı KİV-ləri mütəmadi izləyən həqiqi iranşünasların sayı heç bir əldəki barmaqların sayı qədər deyil. Mən şəxsən Azərbaycan mediasında İranla bağlı müsahibə və təhlilləri oxuyarkən bəzən uğunub gedirəm.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatından alınacaq dərslərə gəlincə, Şərq səciyyəmizdən irəli gələn oxşar problemlər var. Əlbəttə, Azərbaycanın da öz “Z nəsli” mövcuddur. “Keçmişin qalıqları”ndan qurtulma istəyi yeniyetmə və gənclərin sosial şəbəkə postlarından açıq oxunur. Amma nələrdən və necə qurtulmalı? Cəmiyyətdə ciddi müzakirəyə maraq azsaylı çevrədə aparılır, şüurlara təsir imkanı məhduddur. Şişirtmə görünə bilər, amma ümumən “Z nəsli”nin siyasi savadı “ataların nadanlığı”ndan betərdir. Halbuki Uinston Çörçill nə deyirdi? “Gəncliyində radikal, yetinlik çağında mühafizəkar olmayan axmaq adamdır”.
Bölməyə aid digər xəbərlər
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
9-10-2022, 14:22
Sülhəddin Əkbər: “İran yalnız Zəngəzur dəhlizinin açılacağından qorxmur” - Müsahibə
29-09-2022, 20:29
Elxan Qarayev: “Rusiyada hərbi səfərbərliyə cəlb olunan azərbaycanlılar kontrakt tələb etməlidir” - Müsahibə
21-09-2022, 14:06
Sərdar Cəlaloğlu: “Hər dəqiqə Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi başlaya bilər” - Müsahibə
3-07-2022, 13:50
Deputat: “Məmur sahibkarlığından qaynaqlanan inhisarçılıq əhaliyə böyük ziyan vurur” - Müsahibə
6-06-2022, 13:50
Politoloq: “Rusiyada etirazlar artacaq” - Müsahibə
27-05-2022, 13:03
Keçmiş səfir: “Zaman Ukraynanın dostu, Kremlin düşmənidir” - Müsahibə
26-05-2022, 20:43
Hərbi ekspert: “Rusiya texnokratları müharibəni uduzduqlarını başa düşürlər” - Müsahibə
25-05-2022, 16:16
Deputat: “Qərb Ukraynanı güzəştə məcbur edəcək” - Müsahibə
Bu gün, 09:12
BMT Baş katibi Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib
Dünən, 20:29
Qəzza müharibəsi qloballaşır
Dünən, 16:46
İlham Əliyev Rusiyaya gedir
Dünən, 09:19
Bu gün səhərə yaxın İsrail İrana zərbələr endirib
18-04-2024, 14:20
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
18-04-2024, 12:24
İsrail İrana zərbəni niyə ləngidir?
18-04-2024, 11:51
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
18-04-2024, 11:09
Prezident nazir müavini təyin edib - Sərəncam
18-04-2024, 10:57
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
18-04-2024, 10:00
Dövlət Departamenti Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsinə münasibət bildirib
18-04-2024, 00:40
Ermənistan qanunsuz mühacir alverinə qoşulur
17-04-2024, 19:37
Bir milyard insana və böyük iqtisadiyyata təhlükə yaranıb - Xəbərdarlıq
17-04-2024, 14:06
Rusiya sülhməramlıları Qarabağı tərk edir
17-04-2024, 12:15
İsrail-İran müharibəsi kölgədən çıxır - 2-ci raund olacaq?
17-04-2024, 10:53
Ermənistanın kvadrokopteri zərərsizləşdirilib - Fotolar
17-04-2024, 10:48
İrana yeni sanksiyalar tətbiq olunacaq
17-04-2024, 10:42
Fransa Azərbaycan-Ermənistan əlaqələrinin normallaşmasına imkan vermir
17-04-2024, 10:33
Kəşfiyyat Komitəsi Kiyevə yardımı dəstəkləməyə çağırır
17-04-2024, 09:33
Ərdoğan Putini Türkiyədə gözləyir
16-04-2024, 19:15
Siqaretin insan orqanizminə daha bir zərəri üzə çıxıb
16-04-2024, 16:27
Ukraynanın ikinci böyük şəhərini ələ keçirmək istəyirlər
16-04-2024, 13:34
Yaxın Şərq böyük müharibəyə daha yaxındır
16-04-2024, 13:25
İlham Əliyev Şirvan suvarma kanalının təməlini qoyub, tədbirdə çıxış edib - (Yenilənib)
16-04-2024, 11:57
Qarabağ Universiteti ilə bağlı daha bir qərar verilib
16-04-2024, 11:05
İsrail İrandan qisas almağa hazırlaşır
16-04-2024, 10:42
MAQATE İranın nüvə proqramından məlumatsızdır
15-04-2024, 20:08
Rusiya Ukrayna ilə savaşa özgələri göndərir
15-04-2024, 18:20
Ordunun illik xərci: İran 9, İsrail 24 milyard dollar ayırıb
15-04-2024, 17:41
Britaniya Rusiyanın aktivlərini müsadirə edə bilməyəcək
15-04-2024, 12:27
Tokayev və Paşinyan İrəvanda nəyi müzakirə edəcəklər?
15-04-2024, 12:07
Bayden vəziyyətə nəzarəti itirib
15-04-2024, 11:52
COP29-un keçiriləcəyi tarix bəlli olub
15-04-2024, 11:46
Yadplanetlilərin daha bir sirri açılır - Foto
15-04-2024, 11:24
Nazirlər Kabineti komitənin departamentini ləğv edib
15-04-2024, 11:08
Saxta müfəttişlər sahibkarları cərimə ilə təhdid edərək yoxlama aparıb
15-04-2024, 08:41
Yaxın Şərq dünya müharibəsi ilə üz-üzədir
14-04-2024, 00:07
İran İsrailə PUA-larla hücum edib
13-04-2024, 09:44
Tovuzun kəndi atəşə tutulub
12-04-2024, 20:16
Rusiyanın vaxtı daralır: 2025-ci ildə köhnə tanklar qalmayacaq
12-04-2024, 19:51
Ermənistan Rusiya ilə müzakirələrdən yayınır - Politoloq
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
