00:04 / 21-05-2025
Aİ “Azadlıq Radiosu”na 5,5 milyon avro ayırıb
22:36 / 20-05-2025
Sabirabaddakı qətl hadisəsi araşdırılır
19:07 / 20-05-2025
Milli Məclis daha 13 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq
18:45 / 20-05-2025
Yanacaqsız işləyən mühərrik kəşf ediblər
18:23 / 20-05-2025
Tramp Avropa liderlərini çıxılmaz vəziyyətlə üzləşdirir
18:14 / 20-05-2025
Tofiq Yaqublunun şikayəti rədd olunub
18:12 / 20-05-2025
Ukrayna nümayəndələri İstanbul görüşündə rus dilində danışıblar
18:02 / 20-05-2025
İlham Əliyevlə Viktor Orban görüşüb - Birgə bəyanat - (Yenilənib) - Fotolar+Video
17:54 / 20-05-2025
Bələdiyyələrin vahid informasiya sistemi yaradılacaq
17:48 / 20-05-2025
Polis 75 kq narkotik maddəni dövriyyədən çıxarıb - 10 nəfər saxlanılıb
17:24 / 20-05-2025
10 kiloqram qızılı talayan dəstə tutulub - Video
17:12 / 20-05-2025
Prokuror "Abzas işi" ilə bağlı cəza istəyib
16:34 / 20-05-2025
Tanınmış musiqiçi xeyriyyəçilik edib - Fotolar
16:01 / 20-05-2025
Ər arvadını öldürərək Kür çayına atıb
15:55 / 20-05-2025
Tramp sülh danışıqlarından çıxa bilər: “Bu, mənim müharibəm deyil”
15:43 / 20-05-2025
Xamnəi ABŞ-la danışıqlardan müsbət nəticə gözləmir
14:50 / 20-05-2025
III Çarlz Azərbaycan prezidentinə məktub göndərib - Mətn
14:47 / 20-05-2025
Kral Salman İlham Əliyevə məktub ünvanlayıb
14:30 / 20-05-2025
Sabah güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
14:29 / 20-05-2025
Rusiyaya qarşı 17-ci sanksiya paketi təsdiqlənib
14:20 / 20-05-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
14:04 / 20-05-2025
İlham Əliyev Macarıstanda işgüzar səfərdədir - Fotolar
14:00 / 20-05-2025
İcra başçısı onları vəzifədən azad edib
13:33 / 20-05-2025
Hindistan Ermənistanın silah bazarında Rusiyanı əvəz edir
13:08 / 20-05-2025
Sumqayıtdakı zavodda partlayış olub - (Yenilənib)
13:02 / 20-05-2025
Limana və gəmilərə hücum ola bilər
12:59 / 20-05-2025
İki direktora şiddətli töhmət veriblər
12:51 / 20-05-2025
“Son zəng” iyunun 14-də çalınacaq
12:34 / 20-05-2025
Pakistan və Hindistan razılaşıb
12:22 / 20-05-2025
Ərdoğan vasitəçilikdən nə qazanır?
15:02 / 16-05-2025
15 gün sovetlərsiz yaşayan Lənkəran...
08:45 / 16-05-2025
Çindən Qazaxıstana turist axını var
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
09:51 / 16-05-2025
Professor: Əsas şüar “Vahid vətən, vahid dövlət, vahid bayraq!” ola bilər
01:38 / 16-05-2025
“Avroviziya-2025”-in finalçıları bəlli olub - Siyahı
14:21 / 16-05-2025
İlham Əliyev Avropa İttifaqı rəhbərləri ilə görüşüb - Fotolar
10:38 / 17-05-2025
Venera planetində yaşayış mümkündür
16:30 / 19-05-2025
Zülfüqarov: Şərtlər Avropadan Azərbaycanla sağlam münasibətlər qurmağı tələb edir
12:20 / 16-05-2025
“Əmək pensiyaları haqqında” qanun dəyişib
11:12 / 16-05-2025
Kirayə mənzillər layihəsində dələduzluq: kreditlər necə "fırladılır"? - Açıqlamalar
08:33 / 16-05-2025
Məşhur müğənni hücuma görə həbs edilib
09:20 / 16-05-2025
Tədris Cərrahiyyə Klinikası deputatın şirkətindən 1.2 milyonluq dərman alır
Əziz Rzazadə: “Hazırda İranda atalar və oğullar mübarizəsi gedir” - Müsahibə
Tarix: 12-10-2022 14:26 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
İranşünas deyir ki, qonşu ölkədəki aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır
İranşünas Əziz Rzazadə “Yeni Sabah”a müsahibə verib.
Reyting.az müsahibəni təqdim edir.
- İranda baş verən hadisələri necə qiymətləndirirsiniz?
- İstənilən cəmiyyətdə vətəndaşların etiraz hüququ və xalqın, yaxud xalqların üsyan haqqı var. İranda baş verənlər 2009-dan bəri başlayan kütləvi etirazların növbəti nümunəsidir. O zaman prezident seçkilərinin nəticələri ilə bağlı yaranan və “Yaşıl inqilab” adlanan güclü narazılıq dalğası ilə müqayisədə indi “Zən, Zendegi, Azadi” (“Qadın, Həyat, Azadlıq”) şüarı ilə təxminən bir aydır davam edən aksiyalar miqyasına görə ötən illərin nümunələrindən kiçikdir.
Lakin israilli analitik Raz Zimmtlə ikiəlli razıyam: 2022-nin narazılıq dalğası ən qəddarı və şiddətlisidir.
Məhsa Əmini adlı 22 yaşlı qızın şübhəli ölümü “Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı üçün bir qığılcım oldu. Guya “əxlaq polisi”nin işgəncəsi ilə ölən gəncin sonradan doğuşdan xəstə olması, uşaq ikən beyin əməliyyatı keçirməsi və qatıldığı tədbirdə qəfildən yıxılaraq ölməsi sənədlər və kamera görüntüsü ilə isbatlansa da, qəzəbi püskürən kütləni sakitləşdirmək mümkün olmadı.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı dedikdə, əslində, heç bir təşkilatlanmış etiraz aksiyası və parlaq lider yoxdur. Onunla müqayisədə 2009-un “Yaşıl hərəkat”ı siyasi təşkilatlanmaya, siyasi proqrama və liderə sahib idi.
Xüsusi vurğulayım ki, sonrakı illərin bütün etiraz dalğaları özüylə əks səciyyəni daşıyıb. 2017-ci il dekabr-2018-ci il yanvar etiraz aksiyalarının iqtisadi tələbləri vardı və iştirakçıları əsasən aztəminatlı insanlar idi. 2019-cu il noyabrın 15-də başlayan narazılıqlarda da benzinin bahalaşması, sonrakı bahalaşma, qiymət artımları əsas motiv, iştirakçılar əsasən işsizlər və böyük şəhərlər ətraflarında məskunlaşan aztəminatlı sosial təbəqəydi. 2021-ci ilin mayında elektrik kəsintiləri bir çox, o cümlədən Fars, Mazandaran, Əlborz, Xuzistan, Gilan, Gülüstan, Sistan və Bəlucistan əyalətlərinin əhalisini ayağa qaldırmışdı.
2022-nin sentyabr-oktyabr aksiyaları daha çox “Z nəsli”tək tanınan internet və “ağıllı telefonlar” mühitində böyümüş yeniyetmə/gənc təbəqənin etiraz dalğasıdır. Onlar İslam İnqilabını həyata keçirən, 8 illik müharibədən keçmiş köhnə nəslə, yəni İslam Respublikasının bani atalarına əsla oxşamayan, amma genetik kodlarla onlara bağlı, nəvə-nəticələri sayılacaq sosial təbəqədir.
Bir növ, hazırda İranda atalar və oğullar mübarizəsi gedir. Aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır. Yəni 2000-ci ildən sonra dünyaya gələn, internet kommunikasiyası çağında böyüyən, asudə vaxtını sosial şəbəkələrdə keçirən sayca böyük, siyasi sözünü deməyə hazır bir təbəqə.
Beləliklə, bütün dünyada olduğu kimi, İranda da “Z nəsli” mühafizəkar-islamçı bir siyasi rejimdə fərqli həyat tərzinə meyllidir. Bu təkcə yeniyetmə/gənc oğlanlara deyil, onlarla yaşıd qız/qadınlara da şamildir.
- Aksiyalarda hicabını yandırmaqla yanaşı, qadınların bir hissəsi saçlarını kəsiblər...
- Mən iranşünasam, ayətullah deyiləm. Hicab İslam qanunları baxımından dinə bağlı, şəri vacibatı yerinə yetirən zərif cins nümayəndəsi üçün əsas şərtdir.
Yeri gəlmişkən, İslam coğrafiyasında yalnız İran və Səudiyyə Ərəbistanında (əcnəbilər xaric) hicab icbaridir, digər ölkələrdə fərqli tətbiq üsulları var - tam geyim sərbəstliyindən (ixtiyari) tutmuş müəyyən ictimai məkanlarda müstəsnalığa (zərurətə) qədər.
Qadın geyimi, gənclərin istirahət formaları, musiqi zövqü ümumiyyətlə, zaman-zaman İran siyasi-ictimai gündəliyinin ana mövzusu olub. 2017-18-ci ilin etirazlarında qadın geyimi, yaxud hicab mövzusu xüsusilə qabarıq idi.
“Vilayəte-fəqih” nəzəriyyəsinə uyğun idarə olunan İslam Respublikasında icbari hicab həm də rejimin siyasi təməllərindən biridir. Üstəlik, Cinayət Məcəlləsinin 638-ci maddəsinə əsasən, ictimai məkanlarda örpəksiz görünmə 10 gündən 2 aya qədər həbs və ya 50 min rialdan 500 min riala qədər cəriməni nəzərdə tutur.
1979-cu il İslam İnqilabından başlayaraq hicabın icbari və ya ixtiyari olması barədə fikir ayrılıqları var. Həsən Ruhani administrasiyası dövründə Mədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi ölkədə bu mövzuya dair xüsusi anket sorğusu keçirmişdi. Respondentlərin böyük əksəriyyəti icbari hicabın əleyhinə rəy verməklə, İslam Respublikasının “qırmızı xətt”ini adlamışdı. Amma eks-prezident Həsən Ruhaninin icbari sığortaya dair referendum keçirmək istəyinə sədd çəkilmişdi. Müxalif mühafizəkar siyasi qanad öz dəlilində Konstitusiyanın 59-cu maddəsində nəzərdə tutulan referendum keçirilməsi hüququnun yalnız Ali Dini Rəhbərə, yəni Ayətullah Xamnəiyə məxsusluğuna istinad etmişdi.
- Ayətullah Əli Xamnəi öz çıxışında bu iğtişaşların təşkil olunmasında təqsirkar kimi ABŞ və İsrailin adını çəkdi. Xarici aktorların aksiyalara müdaxiləsi nə dərəcədə realdır?
- Sadalanan ölkələrin İslam Respublikasına münasibətində gizlin yoxdur və İranda baş verən istənilən kütləvi aksiya, yaxud terror aktında “əcnəbi barmağ”ın mövcudluğu dəfələrlə isbatlanıb. Son etiraz dalğasından əvvəl və onun gedişatında Tehranda akkreditə olunmuş avropalı diplomatların bəzisi XİN-ə çağırılıb. Bir neçə gün öncə isə 2 Fransa casusunun İranda rejim əleyhdarı qruplarla gizli təmaslarına dair sənədli film nümayiş olunub.
Aksiyalar zamanı saxlanılan və ya həbs olunanlara dair bəyanatlardan da görünür ki, etirazları öz siyasi istəyinin icrasına yönəltməyə cəhd göstərmiş, xarici maliyyə mənbəli yetərincə çox monarxist, separatçı və digər qruplar var. Hətta Məhsa Əminin ölümünü etnik müqavimət hərəkatına çevirmə cəhdi də aydın görünür. Məsələn, Türkiyədə HDP-nin həbsdə olan keçmiş rəhbəri Selahattin Demirtaş İrandakı narazılıq dalğasına açıq dəstək verdi. Üstəlik, hazırda İranda etiraz aksiyalarından iğtişaşa çevrilmiş gərginliyin əsas ocağı kürd mənşəli Kermanşah və İran Kürdüstanı əyalətləridir.
- Aksiyaların yekun nəticəsində İranda hakimiyyətin dəyişikliyi mümkündürmü?
- Bu, falçıya veriləcək sualdır. Mənim təhlilim bu fikrə cəmləşib ki, “Z nəsli”nin küçə və meydanlara çıxmasına əsas motivasiyası icbari hicab və “əxlaq polisi”nin ləğvidir. İranda təxminən 15 milyon ibtidai məktəb/lisey şagirdinin 8 milyonu qızdır. Bu, kiçik rəqəm deyil.
Ölkənin əsas seçici kütləsi də məhz yeniyetmə/gənclərdir. Həm də qanunvericilik 15 yaşına çatmış hər bir vətəndaşa təkcə seçmək yox, seçilmək hüququ da verir.
2021-ci ildə keçirilən son prezident seçkilərində siyasi səhnəyə ilk dəfə səs verən 1 milyon 300 min gənc çıxıb. Küll halında onlar səslərinin, tələblərinin eşidilməsini istəyir və bu qənaətdədirlər ki, çağırışları qulaq ardına vurulur, düşüncələri ciddiyə alınmır.
Əlbəttə, “Z nəsli”nin bu qənaətlərinə müəyyən həqiqət var. Mövcudluğunun 43 ili ərzində İranın siyasi elitasına “kənardan” daxil olma demək olar ki, sıfır səviyyəsindədir. Hakimiyyətin müxtəlif qollarında təmsilçilik sadəcə bəlli, “inqilabçı sayıqlığı” korşalmış qruplar arasında əl dəyişir.
Sadə bir nümunə: 2021-ci ilin prezident seçkilərində İranın keçmiş rabitə naziri Azəri Cəhrominin namizədliyi qeydə alınmadı. Rəqəmsal texnologiyalar sahəsində mütəxəssis, gənclər arasında böyük populyarlığı olan və ABŞ-ın “Foreign Policy” jurnalının “İranın Emmanuel Makronu” adlandırılan, buna görə siyasi qısqanclıq hədəfinə çevrilən 41 yaşlı Məhəmməd Cavad Azəri Cəhromi Kəşfiyyat Nazirliyindəki 7 illik xidmətinə baxmayaraq, seçkilərə buraxılmadı.
İndi siyasi elitanın, köhnə İslam inqilabçılarının nəvə-nəticələri söz sahibi olmaq istəyir, lakin “atalar”ın “oğullar”a müqaviməti hələlik güclüdür və “qocalar” ciddi qan itkisi verməyiblər. Odur ki, “Z nəsli”nin İran tarixində öz səhifəsini açmaq istəyi hələlik təxirə salınacaq. Lakin onun tələbləri məntiqlə müzakirələr, düşüncələr doğuracaq, bəlkə də hansısa güzəştlərə zəmin yaradacaq.
- Aksiyaların yekun nəticəsinin regiona, xüsusilə Azərbaycana təsiri nə ola bilər?
- Dünyanın əsas hissəsi kimi, Azərbaycanda da İranla bağlı informasiya axının böyük hissəsi möhtəkir məlumatlar, ictimai rəylə manipulyasiya və açıq qərəzin qarışığıdır. 2022-ci ilin sentyabr-oktyabr etiraz dalğası barədə əsas xəbərlər sosial şəbəkələrdə paylaşılan videolara əsaslanır. Ölkəni içəridən tanıyan, prosesləri və ən azı aparıcı KİV-ləri mütəmadi izləyən həqiqi iranşünasların sayı heç bir əldəki barmaqların sayı qədər deyil. Mən şəxsən Azərbaycan mediasında İranla bağlı müsahibə və təhlilləri oxuyarkən bəzən uğunub gedirəm.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatından alınacaq dərslərə gəlincə, Şərq səciyyəmizdən irəli gələn oxşar problemlər var. Əlbəttə, Azərbaycanın da öz “Z nəsli” mövcuddur. “Keçmişin qalıqları”ndan qurtulma istəyi yeniyetmə və gənclərin sosial şəbəkə postlarından açıq oxunur. Amma nələrdən və necə qurtulmalı? Cəmiyyətdə ciddi müzakirəyə maraq azsaylı çevrədə aparılır, şüurlara təsir imkanı məhduddur. Şişirtmə görünə bilər, amma ümumən “Z nəsli”nin siyasi savadı “ataların nadanlığı”ndan betərdir. Halbuki Uinston Çörçill nə deyirdi? “Gəncliyində radikal, yetinlik çağında mühafizəkar olmayan axmaq adamdır”.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-10-2022 14:26 | Bölmə: Müsahibə / Slayd
İranşünas deyir ki, qonşu ölkədəki aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır
İranşünas Əziz Rzazadə “Yeni Sabah”a müsahibə verib.
Reyting.az müsahibəni təqdim edir.
- İranda baş verən hadisələri necə qiymətləndirirsiniz?
- İstənilən cəmiyyətdə vətəndaşların etiraz hüququ və xalqın, yaxud xalqların üsyan haqqı var. İranda baş verənlər 2009-dan bəri başlayan kütləvi etirazların növbəti nümunəsidir. O zaman prezident seçkilərinin nəticələri ilə bağlı yaranan və “Yaşıl inqilab” adlanan güclü narazılıq dalğası ilə müqayisədə indi “Zən, Zendegi, Azadi” (“Qadın, Həyat, Azadlıq”) şüarı ilə təxminən bir aydır davam edən aksiyalar miqyasına görə ötən illərin nümunələrindən kiçikdir.
Lakin israilli analitik Raz Zimmtlə ikiəlli razıyam: 2022-nin narazılıq dalğası ən qəddarı və şiddətlisidir.
Məhsa Əmini adlı 22 yaşlı qızın şübhəli ölümü “Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı üçün bir qığılcım oldu. Guya “əxlaq polisi”nin işgəncəsi ilə ölən gəncin sonradan doğuşdan xəstə olması, uşaq ikən beyin əməliyyatı keçirməsi və qatıldığı tədbirdə qəfildən yıxılaraq ölməsi sənədlər və kamera görüntüsü ilə isbatlansa da, qəzəbi püskürən kütləni sakitləşdirmək mümkün olmadı.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatı dedikdə, əslində, heç bir təşkilatlanmış etiraz aksiyası və parlaq lider yoxdur. Onunla müqayisədə 2009-un “Yaşıl hərəkat”ı siyasi təşkilatlanmaya, siyasi proqrama və liderə sahib idi.
Xüsusi vurğulayım ki, sonrakı illərin bütün etiraz dalğaları özüylə əks səciyyəni daşıyıb. 2017-ci il dekabr-2018-ci il yanvar etiraz aksiyalarının iqtisadi tələbləri vardı və iştirakçıları əsasən aztəminatlı insanlar idi. 2019-cu il noyabrın 15-də başlayan narazılıqlarda da benzinin bahalaşması, sonrakı bahalaşma, qiymət artımları əsas motiv, iştirakçılar əsasən işsizlər və böyük şəhərlər ətraflarında məskunlaşan aztəminatlı sosial təbəqəydi. 2021-ci ilin mayında elektrik kəsintiləri bir çox, o cümlədən Fars, Mazandaran, Əlborz, Xuzistan, Gilan, Gülüstan, Sistan və Bəlucistan əyalətlərinin əhalisini ayağa qaldırmışdı.
2022-nin sentyabr-oktyabr aksiyaları daha çox “Z nəsli”tək tanınan internet və “ağıllı telefonlar” mühitində böyümüş yeniyetmə/gənc təbəqənin etiraz dalğasıdır. Onlar İslam İnqilabını həyata keçirən, 8 illik müharibədən keçmiş köhnə nəslə, yəni İslam Respublikasının bani atalarına əsla oxşamayan, amma genetik kodlarla onlara bağlı, nəvə-nəticələri sayılacaq sosial təbəqədir.
Bir növ, hazırda İranda atalar və oğullar mübarizəsi gedir. Aksiyalarda saxlanılan və son məlumata görə, ilkin istintaqdan sonra sərbəst buraxılanların orta yaş həddi 14-18 arasındadır. Yəni 2000-ci ildən sonra dünyaya gələn, internet kommunikasiyası çağında böyüyən, asudə vaxtını sosial şəbəkələrdə keçirən sayca böyük, siyasi sözünü deməyə hazır bir təbəqə.
Beləliklə, bütün dünyada olduğu kimi, İranda da “Z nəsli” mühafizəkar-islamçı bir siyasi rejimdə fərqli həyat tərzinə meyllidir. Bu təkcə yeniyetmə/gənc oğlanlara deyil, onlarla yaşıd qız/qadınlara da şamildir.
- Aksiyalarda hicabını yandırmaqla yanaşı, qadınların bir hissəsi saçlarını kəsiblər...
- Mən iranşünasam, ayətullah deyiləm. Hicab İslam qanunları baxımından dinə bağlı, şəri vacibatı yerinə yetirən zərif cins nümayəndəsi üçün əsas şərtdir.
Yeri gəlmişkən, İslam coğrafiyasında yalnız İran və Səudiyyə Ərəbistanında (əcnəbilər xaric) hicab icbaridir, digər ölkələrdə fərqli tətbiq üsulları var - tam geyim sərbəstliyindən (ixtiyari) tutmuş müəyyən ictimai məkanlarda müstəsnalığa (zərurətə) qədər.
Qadın geyimi, gənclərin istirahət formaları, musiqi zövqü ümumiyyətlə, zaman-zaman İran siyasi-ictimai gündəliyinin ana mövzusu olub. 2017-18-ci ilin etirazlarında qadın geyimi, yaxud hicab mövzusu xüsusilə qabarıq idi.
“Vilayəte-fəqih” nəzəriyyəsinə uyğun idarə olunan İslam Respublikasında icbari hicab həm də rejimin siyasi təməllərindən biridir. Üstəlik, Cinayət Məcəlləsinin 638-ci maddəsinə əsasən, ictimai məkanlarda örpəksiz görünmə 10 gündən 2 aya qədər həbs və ya 50 min rialdan 500 min riala qədər cəriməni nəzərdə tutur.
1979-cu il İslam İnqilabından başlayaraq hicabın icbari və ya ixtiyari olması barədə fikir ayrılıqları var. Həsən Ruhani administrasiyası dövründə Mədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi ölkədə bu mövzuya dair xüsusi anket sorğusu keçirmişdi. Respondentlərin böyük əksəriyyəti icbari hicabın əleyhinə rəy verməklə, İslam Respublikasının “qırmızı xətt”ini adlamışdı. Amma eks-prezident Həsən Ruhaninin icbari sığortaya dair referendum keçirmək istəyinə sədd çəkilmişdi. Müxalif mühafizəkar siyasi qanad öz dəlilində Konstitusiyanın 59-cu maddəsində nəzərdə tutulan referendum keçirilməsi hüququnun yalnız Ali Dini Rəhbərə, yəni Ayətullah Xamnəiyə məxsusluğuna istinad etmişdi.
- Ayətullah Əli Xamnəi öz çıxışında bu iğtişaşların təşkil olunmasında təqsirkar kimi ABŞ və İsrailin adını çəkdi. Xarici aktorların aksiyalara müdaxiləsi nə dərəcədə realdır?
- Sadalanan ölkələrin İslam Respublikasına münasibətində gizlin yoxdur və İranda baş verən istənilən kütləvi aksiya, yaxud terror aktında “əcnəbi barmağ”ın mövcudluğu dəfələrlə isbatlanıb. Son etiraz dalğasından əvvəl və onun gedişatında Tehranda akkreditə olunmuş avropalı diplomatların bəzisi XİN-ə çağırılıb. Bir neçə gün öncə isə 2 Fransa casusunun İranda rejim əleyhdarı qruplarla gizli təmaslarına dair sənədli film nümayiş olunub.
Aksiyalar zamanı saxlanılan və ya həbs olunanlara dair bəyanatlardan da görünür ki, etirazları öz siyasi istəyinin icrasına yönəltməyə cəhd göstərmiş, xarici maliyyə mənbəli yetərincə çox monarxist, separatçı və digər qruplar var. Hətta Məhsa Əminin ölümünü etnik müqavimət hərəkatına çevirmə cəhdi də aydın görünür. Məsələn, Türkiyədə HDP-nin həbsdə olan keçmiş rəhbəri Selahattin Demirtaş İrandakı narazılıq dalğasına açıq dəstək verdi. Üstəlik, hazırda İranda etiraz aksiyalarından iğtişaşa çevrilmiş gərginliyin əsas ocağı kürd mənşəli Kermanşah və İran Kürdüstanı əyalətləridir.
- Aksiyaların yekun nəticəsində İranda hakimiyyətin dəyişikliyi mümkündürmü?
- Bu, falçıya veriləcək sualdır. Mənim təhlilim bu fikrə cəmləşib ki, “Z nəsli”nin küçə və meydanlara çıxmasına əsas motivasiyası icbari hicab və “əxlaq polisi”nin ləğvidir. İranda təxminən 15 milyon ibtidai məktəb/lisey şagirdinin 8 milyonu qızdır. Bu, kiçik rəqəm deyil.
Ölkənin əsas seçici kütləsi də məhz yeniyetmə/gənclərdir. Həm də qanunvericilik 15 yaşına çatmış hər bir vətəndaşa təkcə seçmək yox, seçilmək hüququ da verir.
2021-ci ildə keçirilən son prezident seçkilərində siyasi səhnəyə ilk dəfə səs verən 1 milyon 300 min gənc çıxıb. Küll halında onlar səslərinin, tələblərinin eşidilməsini istəyir və bu qənaətdədirlər ki, çağırışları qulaq ardına vurulur, düşüncələri ciddiyə alınmır.
Əlbəttə, “Z nəsli”nin bu qənaətlərinə müəyyən həqiqət var. Mövcudluğunun 43 ili ərzində İranın siyasi elitasına “kənardan” daxil olma demək olar ki, sıfır səviyyəsindədir. Hakimiyyətin müxtəlif qollarında təmsilçilik sadəcə bəlli, “inqilabçı sayıqlığı” korşalmış qruplar arasında əl dəyişir.
Sadə bir nümunə: 2021-ci ilin prezident seçkilərində İranın keçmiş rabitə naziri Azəri Cəhrominin namizədliyi qeydə alınmadı. Rəqəmsal texnologiyalar sahəsində mütəxəssis, gənclər arasında böyük populyarlığı olan və ABŞ-ın “Foreign Policy” jurnalının “İranın Emmanuel Makronu” adlandırılan, buna görə siyasi qısqanclıq hədəfinə çevrilən 41 yaşlı Məhəmməd Cavad Azəri Cəhromi Kəşfiyyat Nazirliyindəki 7 illik xidmətinə baxmayaraq, seçkilərə buraxılmadı.
İndi siyasi elitanın, köhnə İslam inqilabçılarının nəvə-nəticələri söz sahibi olmaq istəyir, lakin “atalar”ın “oğullar”a müqaviməti hələlik güclüdür və “qocalar” ciddi qan itkisi verməyiblər. Odur ki, “Z nəsli”nin İran tarixində öz səhifəsini açmaq istəyi hələlik təxirə salınacaq. Lakin onun tələbləri məntiqlə müzakirələr, düşüncələr doğuracaq, bəlkə də hansısa güzəştlərə zəmin yaradacaq.
- Aksiyaların yekun nəticəsinin regiona, xüsusilə Azərbaycana təsiri nə ola bilər?
- Dünyanın əsas hissəsi kimi, Azərbaycanda da İranla bağlı informasiya axının böyük hissəsi möhtəkir məlumatlar, ictimai rəylə manipulyasiya və açıq qərəzin qarışığıdır. 2022-ci ilin sentyabr-oktyabr etiraz dalğası barədə əsas xəbərlər sosial şəbəkələrdə paylaşılan videolara əsaslanır. Ölkəni içəridən tanıyan, prosesləri və ən azı aparıcı KİV-ləri mütəmadi izləyən həqiqi iranşünasların sayı heç bir əldəki barmaqların sayı qədər deyil. Mən şəxsən Azərbaycan mediasında İranla bağlı müsahibə və təhlilləri oxuyarkən bəzən uğunub gedirəm.
“Qadın, Həyat, Azadlıq” hərəkatından alınacaq dərslərə gəlincə, Şərq səciyyəmizdən irəli gələn oxşar problemlər var. Əlbəttə, Azərbaycanın da öz “Z nəsli” mövcuddur. “Keçmişin qalıqları”ndan qurtulma istəyi yeniyetmə və gənclərin sosial şəbəkə postlarından açıq oxunur. Amma nələrdən və necə qurtulmalı? Cəmiyyətdə ciddi müzakirəyə maraq azsaylı çevrədə aparılır, şüurlara təsir imkanı məhduddur. Şişirtmə görünə bilər, amma ümumən “Z nəsli”nin siyasi savadı “ataların nadanlığı”ndan betərdir. Halbuki Uinston Çörçill nə deyirdi? “Gəncliyində radikal, yetinlik çağında mühafizəkar olmayan axmaq adamdır”.
Bölməyə aid digər xəbərlər
1-03-2025, 15:45
Deputat: Ukraynanı yalnız ABŞ xalqının Trampa qarşı qalxması xilas edə bilər - Müsahibə
23-01-2025, 19:03
İmran Bədirxanlı: “Özünü tapandan sonra yaşamaq asanlaşır” - Müsahibə
8-01-2025, 10:49
“Kino adamı kimi bir çox şeylər məni qane etmir” - Müsahibə
18-11-2024, 12:28
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
17-08-2024, 15:25
“Böyük güclər sülhdə maraqlı görünmürlər” - Müsahibə
12-08-2024, 11:00
Emin Əfəndiyev: “Yeni ssenarilər, layihələr barədə düşünürəm” - Müsahibə
22-07-2024, 09:58
Gənc xanəndə: “Məcnun kimi səhnəyə çıxmaq ən böyük arzularımdan biri olub” - Müsahibə
8-07-2024, 10:43
Aktrisa: “Mən ürək adamıyam...” - Müsahibə
14-06-2024, 15:06
Nazir: “Sertifikatlaşdırmada iştirak edən hər beş müəllimdən biri kəsilir” - Müsahibə
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
Dünən, 17:24
10 kiloqram qızılı talayan dəstə tutulub - Video
Dünən, 14:20
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Dünən, 13:08
Sumqayıtdakı zavodda partlayış olub - (Yenilənib)
Dünən, 12:51
“Son zəng” iyunun 14-də çalınacaq
Dünən, 12:22
Ərdoğan vasitəçilikdən nə qazanır?
Dünən, 10:33
Qabiliyyət imtahanlarına qeydiyyat başlayır
Dünən, 09:33
Tramp Rusiyaya yeni sanksiyalar tətbiq etməyəcək
19-05-2025, 14:48
Avropanın rəhbər şəxsləri Azərbaycana yanaşmalarını dəyişirlər
19-05-2025, 14:28
Hərbi xidmətə çağırış başlayır - Sərəncam
19-05-2025, 12:05
Putin-Tramp görüşü reallaşa bilər
19-05-2025, 11:26
DİM imtahan iştirakçılarına müraciət edib
19-05-2025, 10:53
Tehran Tacikistan üçün Hind okeanına yol açır
19-05-2025, 10:30
Kreml müharibəni bitirməyi planlaşdırmır
19-05-2025, 08:18
“Qara dəliklər”in sirri açılıb
18-05-2025, 17:40
Hikmət Hacıyev: Sülh üçün ideal şərait yaranıb
17-05-2025, 13:00
İlham Əliyev Tokayevə zəng edib
17-05-2025, 10:38
Venera planetində yaşayış mümkündür
16-05-2025, 17:37
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
16-05-2025, 12:53
Putinə qarşı ən sərt tədbirlər görməyə başlayırlar
16-05-2025, 12:08
Rusiya donanması ciddi problemlə üzləşib
15-05-2025, 15:22
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
15-05-2025, 11:59
Cəlaloğlu: Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin başlamasına nə şərait var, nə də səbəb
15-05-2025, 10:14
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
15-05-2025, 09:31
Əlibəyli: PKK-nın sivil fəaliyyət göstərəcəyi inandırıcı görünmür
15-05-2025, 08:06
Tramp İstanbul danışıqlarına qatılmayacaq
15-05-2025, 07:53
Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətinin tərkibi məlum olub
14-05-2025, 20:02
Tramp elçilərini İstanbula göndərir
14-05-2025, 17:31
Deputat: “Rusiya müharibədə qalib gələ bilmir, Ukraynanın isə…”
14-05-2025, 13:03
Kobaxidze Trampın könlünü almağa çalışır
14-05-2025, 12:22
Qarabağa fərdi avtomobillərlə səfərlərin istiqamətləri genişləndirilir
14-05-2025, 08:48
Ordumuzun mövqeləri iki istiqamətdən atəşə tutulub
14-05-2025, 08:17
Rusiya genişmiqyaslı hücuma hazırlaşır?
13-05-2025, 16:13
Professor: Türkiyənin təklifinin alternativi müharibədir
13-05-2025, 14:17
Sərdar Cəlaloğlu: PKK dəstəyini itirib, bazası sıradan çıxıb
13-05-2025, 12:49
Rəsmi Bakı Kremlin bostanına daş atır
13-05-2025, 11:28
İstanbul danışıqları: Zelenski gəlir, Tramp iştirakına eyham vurur, Putin hələ də manevr edir
13-05-2025, 07:33
Tramp Türkiyəyə gəlmək istəyir
12-05-2025, 16:13
Mollazadə: PKK kürd məsələsi deyil, Sovet İttifaqının Türkiyəyə yaratdığı problemdir
12-05-2025, 14:04
Putini yenə atəşkəsə çağırırlar
12-05-2025, 11:15
Paşinyan peşman olub: İrəvan yenidən Rusiyaya meyllənir
12-05-2025, 09:06
Dünyanın ən xoşbəxt şəhərləri... - Siyahı tərtib ediblər
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
