Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə

Xəbər lenti

15:30 / 22-11-2024

Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır

15:25 / 22-11-2024

Qazaxın azad olunmuş kəndlərində yeni zastavalar tikiləcək

15:13 / 22-11-2024

AFFA-nın sabiq vitse-prezidenti: "Artıq olanımızı da itirməyə başlamışıq"

14:59 / 22-11-2024

Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib

14:50 / 22-11-2024

Həlak olan azərbaycanlı hərbçinin nəşi 2 ay sonra tapılıb

14:47 / 22-11-2024

Pentaqon: ABŞ Rusiya ilə müharibə istəmir, amma...

14:43 / 22-11-2024

Nizami Rayon Məhkəməsində yoxlama başlayıb

14:40 / 22-11-2024

Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Qlobal Cənub QHT Platforması yaradılır

14:13 / 22-11-2024

İran ABŞ-la danışıqlara gedəcək, yoxsa...

14:06 / 22-11-2024

Pərviz Şahbazov türkiyəli nazirlə müzakirə aparıb

13:54 / 22-11-2024

Ana və qızı xuliqanlığa görə həbs edilib

13:47 / 22-11-2024

Ruslar şəhərin 25 faizini ələ keçirib, döyüşlər davam edir - Foto

13:36 / 22-11-2024

ABŞ Polşadakı hərbi bazasını yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirib

13:27 / 22-11-2024

Türk ordusu daha beş terrorçunu zərərsizləşdirib

13:23 / 22-11-2024

Dövlət Xidməti daha 12 maşını satışa çıxarıb - Siyahı

13:21 / 22-11-2024

Putin Rusiyasını ifşa edən "Pis ruslar" kitabı nəşr olunub

13:09 / 22-11-2024

Putin nüvə silahından istifadə edə bilər - Xəbərdarlıq

13:02 / 22-11-2024

Keçmiş mərkəz direktoru vəzifəyə təyin olunub

12:53 / 22-11-2024

ABŞ rus ordusunu məğlub edə biləcək silah hazırlayıb

12:47 / 22-11-2024

Sabahın hava proqnozu açıqlanıb

12:35 / 22-11-2024

Ruslar bir məntəqəni işğal edib, daha səkkizinə doğru irəliləyir - Foto

12:23 / 22-11-2024

Dövlətə məxsus 35 su nəqliyyatı vasitəsi hərraca çıxarılıb - Siyahı

12:06 / 22-11-2024

İlham Əliyev İsrailin nəqliyyat və yol təhlükəsizliyi nazirini qəbul edib

12:00 / 22-11-2024

FIFA referisi Kamal Umudlu beynəlxalq oyuna təyinat alıb

11:54 / 22-11-2024

“Əmək miqrasiyası kvotasının müəyyən edilməsi Qaydası” dəyişib

11:45 / 22-11-2024

Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb

11:09 / 22-11-2024

Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva sərgiləri ziyarət ediblər - Fotolar

11:05 / 22-11-2024

20 təyyarə və 6 döyüş gəmisi Tayvan sahillərinə yaxınlaşıb

11:01 / 22-11-2024

Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto

10:38 / 22-11-2024

PSJ futbolçu ilə müqavilənin müddətini uzadacaq

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

12:28 / 18-11-2024

Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə

12:05 / 19-11-2024

MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar

13:32 / 21-11-2024

Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?

19:50 / 19-11-2024

Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib

16:45 / 20-11-2024

Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"

16:22 / 20-11-2024

“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto

15:29 / 18-11-2024

Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı

16:45 / 21-11-2024

Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam

10:03 / 20-11-2024

Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar

17:09 / 18-11-2024

Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub

09:37 / 21-11-2024

Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb

00:07 / 22-11-2024

Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə - Fotolar
Tarix: 14-07-2020 11:15 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Şirift ölçüsü:

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlənin çoxşaxəli ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi, mədəni və digər sahələrdəki yorulmaz fəaliyyəti, İran xalqı və dövləti qarşısında misilsiz xidmətləri haqqında İranda onlarla məqalələr, kitablar yazılıb. Bu məqalədə isə onu azərbaycanlı oxuculara tanıtmağa çalışacağıq.

Mirzə Sadıq xan Mirzə Cavad xan oğlu 1870-ci ildə Təbriz şəhərinin Xiyaban məhəlləsində anadan olub. Atasından sonra Müstəşarəddövlə ləqəbini daşıyırdı. Şeyx Möhsün xan Müşirəddövlənin bacısıoğlu, Mirzə Yusif xan Müstəşarüddövlənin qardaşıoğludur.

Mirzə Sadıq xan ibtidai təhsilini atasından alıb. Sonra İstanbul Səltənət mədrəsəsini bitirib. Daha sonra ali hüquq təhsili alıb. İranın Xarici İşlər vəzarətində karumənd kimi işə başlayıb. Osmanlı dövlətindəki səfirliyə göndərilib. Dayısı Şeyx Möhsün xan Müşirəddövlə həmin vaxt İranın Osmanlı dövlətində vəziri-muxtarı idi və bacısıoğluna himayədarlıq edirdi.

Mirzə Sadıq xan İrana qayıtdıqdan sonra Xarici İşlər vəzarətində qulluğa başladı və eyni zamanda da Təbrizin kargüzarı olan atasının yanında praktika keçirdi. Həmin dövrdə Sədiqi-Həzrət ləqəbini aldı.

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə framason təşkilatının üzvü idi.

Mirzə Sadıq xan 1906-cı ildə I Məclisin üzvü idi. Təbrizdən vəkil seçilmişdi. Bacarığına, siyasi fəaliyyətinə görə fərqlənirdi. İran Milli Məclisinin rəisi seçilmişdi.

Mirzə Sadıq xan 1908-ci ildə Məhəmmədəli şah Qacar tərəfindən həbs etdirilib, bir neçə ay Baği-şahda zindan çəkib.

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə 15 noyabr 1909-cu ildən 25 dekabr 1911-ci ilədək fəaliyyətdə olan Milli Məclisin fəal üzvlərindən idi.

II çağırış Məclisdə siyasi partiyalar rəsmiyyət qazanmışdılar və iki partiya ortaya çıxmışdı. Bunlardan biri inqilabçı və demokrat təmayüllü “Demokrat-amiyun” (Demokrat Partiyası), digəri isə “İctimaliyun-Etiqaliyun” (Sosial-Liberal) partiyası idi. Məclisdə Demokrat Partiyasını 28, Sosial-Liberalları isə 36 deputat təmsil edirdi. Liberallar ictimai və siyasi dəyişiklər üçün təkamül yolunu təklif edir, silahlı mübarizəni rədd edirdilər. Bu partiya əsasən din xadimlərindən və sahibkarlardan təşkil olunmuşdu. Tehranın din xadimlərindən fars kökənli Seyid Abdullah Behbehani partiyanın lideri idi. Demokrat Partiyasına isə təbrizlilər; Seyid Həsən Tağızadə və Süleyman mirzə İskəndəri rəhbərlik edirdilər.

II çağırış Məclisdən çox şeylər gözlənilirdi. Anacaq Məclis iki partiya arasındakı sərt çəkişmələrin səhnəsinə çevrilmişdi.

Mirzə Sadıq xan Sipəhdari-Əzəmin Baş nazirliyi dönəmində Daxili İşlər vəziri olub.

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə Samsaməddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Poçt və Teleqraf naziri təyin olunub.

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə Mirzə Həsən xan Müşirəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Daxili İşlər naziri idi.

Möcəzat komitəsi 8 iyul 1917-ci ildə hökumət xəzinədarı vəzifəsini daşıyan Müntəxabüddövlənin öldürülməsinə qərar verdi. Komitənin zəruri xərclərini ödəyə bilmədiyindən ondan yardım istəmişdi. O, da ödəmədən boyun qaçırmışdı. Müntəxabüddövlə komitənin fədailəri tərəfindən terror edildi. Onun öldürülməsindən sonra hökumət başçıları arasında vahimə artdı. Bütün məmurları vəhşət bürüdü. Müntəxabüddövlə Vüsuqüddövlənin kürəkəni idi. Bu kimi terrorçuluq əməllərindən ruhlanan “Cəza komitəsi” dövlətə bir siyahı təqdim etdi. Siyahıda işdən çıxarılası və işə qəbul ediləsi adamların adları vardı. (Ə.Ə. Şərif, Xunbəhayi İran, s. 287) Siyahıya əlavə edilən məktubda qeyd olunurdu ki, əgər komitənin tələbləri tezliklə həyata keçirilməsə, vəzifədən uzaqlaşdırılmaları göstərilən dövlət qulluqçular haqqında qərar qəbul ediləcəkdir.

Əbülhəsən Ehtişaminin yazdığına görə, komitənin hökumət kabinəsinə verdiyi tələblər nazirlərin əhval-ruhiyyəsinə dərin təsir bağışladı. Nazirlərdən bəziləri, o cümlədən Ədliyyə naziri Mümtazüddövlə (Mirzə İsmayıl xan Mirzə Ələkbər xan oğlu Mümtaz 1880-1933-Ə.Ç.) komitənin tələbləri ilə razılaşmaq istədi, lakin Daxili işlər naziri Müstaşarüddövlə komitənin tələblərini rədd etməyi təklif etdi. Uzun müzakirədən sonra hökumət kabinəsi komitənin təqib edilməsi və onun təşkilatçılarının tutulması işini Daxili işlər naziri Müstəşarəddövləyə tapşırdı. (Ehtişami Ə. Bazikərani siyasət.. Tehran, s.43)

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə 6 dekabr 1925-ci ildən 13 dekabr 1925-ci ilədək İran Milli Məclisinin sədri vəzifəsini icra etmişdi.

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə 1931-ci ildən 1936-cı ilədək İranin Türkiyədə səlahiyyətli səfiri olub. Dəfələrlə Mustafa Kamal Atatürklə görüşüb.

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə 22 yanvar 1950-ci ildən 7 dekabr 1952-ci ilədək İran Milli Məclis senatının üzvü olub.

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə 7 dekabr 1952-ci ildə Tehran şəhərində vəfat edib.

Tarixin istənilən mərhələsini, ictimai-siyasi hadisələri tədqiq edərkən ictimai prosesin iştirakçısı və yaradıcısı olan siyasi liderlərdən, dövrün böyük şəxsiyyətlərindən yan keçmək mümkün olmur. Lakin tarixin özünün də sərt tələbləri, şərtləri mövcuddur. Axı zaman keçdikcə hər bir liderə, şəxsiyyətə illərin yaddaşında yaşamaq nəsib olmur. Bu mənada tarixi şəxsiyyətə, siyasi xadimə, onun xidmətlərinə yaşadığı və fəaliyyət göstərdiyi zamandan uzaqlaşdıqca daha dərindən və tam aydınlığı ilə qiymət vermək mümkün olur. Bu da bizim dəyərləndirməmiz...

Mirzə Sadıq xan Müstəşarəddövlə