Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə

Xəbər lenti

15:08 / 30-09-2023

Baş Prokurorluq: separatçı qurumun daha iki təmsilçisi həbs olunub

14:52 / 30-09-2023

Silah-sursat və döyüş texnikası müsadirə olunub - Video

13:06 / 30-09-2023

Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz

12:38 / 30-09-2023

Prezident İlham Əliyev Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının prezidentini qəbul edib - Yenilənib

12:35 / 30-09-2023

Milli Qəhrəman Fəxri Xiyabanda dəfn edilib - Fotolar

11:43 / 30-09-2023

XİN: "Ermənistanın Azərbaycana qarşı irəli sürdüyü növbəti iddialar tamamilə əsassızdır"

11:35 / 30-09-2023

Müsadirə edilən artilleriya qurğuları... - Video

11:06 / 30-09-2023

Abşeronda dava: 3 nəfər bir-birlərini bıçaqlayıb, biri ölüb

09:58 / 30-09-2023

Elizabet - Akif Abbasovun tərcüməsi

09:15 / 30-09-2023

Qarabağdakı döyüş mövqeləri ləğv edilir - Video

02:04 / 30-09-2023

Nyu-Yorkda fövqəladə vəziyyət elan edilib - Fotolar

22:02 / 29-09-2023

Şuşa-Xankəndi yolunda tərk edilmiş döyüş mövqeləri... - Video

21:59 / 29-09-2023

Belçikada kilsədə rüsvayçılıq - Din xadimləri illərlə uşaqları zorlayıblar

19:48 / 29-09-2023

İlham Əliyev Zəngilanda Forumda: "Bizim səbrimizlə oynamasınlar" - Tam mətn - Fotolar (Yenilənib)

19:24 / 29-09-2023

İşçi qrup üzvlərinin Xankəndiyə səfəri nəzərdə tutulub

19:20 / 29-09-2023

Yevlaxda ermənilərlə növbəti görüş keçirilib - (Yenilənib) - Foto

19:18 / 29-09-2023

Yeddi ölkə Ukrayna üçün sursat sifarişi verib

19:07 / 29-09-2023

Üç ölkə qanunsuz miqrasiyaya qarşı işçi qrup yaradır

18:50 / 29-09-2023

Ukraynalı diversantlar Rusiya ərazisinə daxil olmağa cəhd ediblər

18:13 / 29-09-2023

Qarabağda müsadirə edilmiş döyüş texnikası, silah və sursatın yeni - Siyahısı (Yenilənib)

18:03 / 29-09-2023

Separatçı rejimin keçmiş “müdafiə naziri” Laçında ələ keçib

17:58 / 29-09-2023

Mikayıl Cabbarov Gürcüstana səfər edib

17:48 / 29-09-2023

FHN: "Xankəndi yaxınlığında partlayışda 48 nəfərin cəsədi çıxarılıb" - Video

17:35 / 29-09-2023

Bakıda əməliyyat: daha üç nəfər tutulub

17:17 / 29-09-2023

Xaricdə doktorantura təhsilinə dair sənəd qəbulunun müddəti uzadılıb

16:56 / 29-09-2023

Azərbaycan BMT-nin müvafiq qurumlarını Qarabağ bölgəsinə dəvət edib

16:33 / 29-09-2023

Qarabağda terrorlar törədən general-mayor həbs edilib - (Video) - Yenilənib

16:23 / 29-09-2023

Eldar Əzizov: “Şanlı Qələbənin kökündə İlham Əliyev fenomeni dayanır” - Fotolar

16:11 / 29-09-2023

İlham Əliyev: "Biz Qafqazda sülh və sabitlik istəyirik"

15:48 / 29-09-2023

Prezident: "Biz Qarabağın erməni əhalisinin hüquqlarını təmin edəcəyik"

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

09:31 / 27-09-2023

Şadlıq sarayında yanğın: yüzdən çox insan ölüb, çoxsaylı yaralı var - (Video) - Yenilənib

16:30 / 25-09-2023

Ağdərə tam olaraq Azərbaycan dövlətinin nəzarətinə keçib

20:08 / 25-09-2023

Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasəti müzakirə olunub - Fotolar

14:14 / 27-09-2023

Separatçı Ruben Vardanyan sərhəddə saxlanılıb - (Yenilənib+)

16:17 / 25-09-2023

Əliyev ilə Ərdoğan Naxçıvanda: qaz boru kəmərinin təməlqoyma mərasimi olub (Yenilənib)

11:50 / 26-09-2023

13 550 erməni Qarabağı tərk edib

00:05 / 26-09-2023

“Qənirə Paşayevanın ölməsi ilə bağlı yayılan xəbər yalandır”

00:01 / 26-09-2023

Bakıdan Xankəndinə tibbi yardım göndərilib

00:04 / 27-09-2023

Azərbaycanda Anım Günüdür

19:55 / 27-09-2023

Xocalı soyqırımına görə axtarışda olan terrorçu Laçında ələ keçib

18:00 / 25-09-2023

Ermənilər Əsgəranı boşaldır

13:40 / 28-09-2023

Zülfüqarov: “Ermənilər regionu məqsədli tərk edir, Qarabağ münaqişəsi Zəngəzura keçəcək”

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə - Fotolar
Tarix: 12-05-2021 11:34 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Şirift ölçüsü:

Bəzi şəxslər siyasi mərkəzlərdən uzaq əyalətlərdə doğulurlar. Zaman keçdikcə belə şəxsiyyətlər mənsub olduğu bölgənin sərhədlərini aşaraq bütün regionun həyatında ehtiyac duyulan siyasi liderə çevrilirlər. Belə şəxsiyyətlərdən biri də Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənədir.

Nəcəfqulu xan 1851-ci ildə Çaharmahal və Bəxtiyari əyalətinin Çehraz kəndində anadan olmuşdu. Əslən Bəxtiyari elindəndir. Atası Hüseynqulu xan Elxani, anası Mehrəfruz xanımdır. Ata babası Cəfərqulu xan, ana babası Şəfi xandır.

Nəcəfqulu xan ibtidai təhsilini molla yanında alsa da, sonradan mədrəsədə oxuyub. Böyük qardaşı İsfəndiyar xan 1905-ci ildə vəfat edəndən sonra soylarına məxsus olan elxanlıq vəzifəsi ona çatıb. Atası 1906-cı ildə vəfat etdikdən sonra isə Müzəffərəddin şah Qacardan Səmsamüssəltənə ləqəbini alıb. Ailə irsinə yiyə durduqdan sonra fəal siyasətlə məşğul olmağa başlayıb. Kiçik qardaşı Əliqulu xan Sərdar Əsədlə əl-ələ verib, gündəmin nəbzini tutub, Məşrutə hərəkatına qatılıb.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1908-ci ildən 1909-cu ilədək İsfahan əyalətinin valisi olub. Sonra bu vəzifəni Bəxtiyari elinin elbəyisi Sultan Məhəmməd xan Sərdari-Əşcəyə verərək Tehrana yollanıb.

Həmin dönəm Məhəmmədəli şaha qarşı xalqın hiddəti artmışdı. Təbriz, Rəşt, Məşhəd, Qəzvin, Kirman və Şiraz əncümənləri şahın devrilməsini tələb edirdilər. Məclisin liberal qanadı ilə sazişə gedən Şah, hökuməti istefaya göndərməyə məcbur olub. Rusiya və İngiltərənin köməyinə arxalanan Şah 1908-ci ilin iyununda Tehranda hərbi vəziyyət elan edib. Konstitusiya müdafiəçilərinə divan tutulub. İyunun 23-də Məclis və Məscid bombardman edilib. Əksinqilabi çevriliş baş verib, Əncümənlər və Məclis buraxılıb, demokratik qəzetlərin nəşri dayandırılıb.

Həmin vaxt əksinqilabi çevriliş vəziyyəti daha da kəskinləşdirib, Təbrizdə üsyan baş verib. Gilanda yaradılmış Cəngəl hərəkatının fədailəri və bəxtiyari dəstələri Tehrana daxil olublar. Şah Rusiya səfirliyində sığınacaq tapmaq məcburiyyətində qalıb.

1909-cu il iyulun 16-da fədailərin, ali ruhanilərin, keçmiş nazirlərin və deputatların iştirakı ilə Milli Şuranın fövqəladə iclası keçirilib. İclas Məhəmmədəli şahın devrilməsi və onun 14 yaşlı oğlu Sultan Əhməd mirzənin şah elan olunması barədə qərar çıxarıb, İclas müvəqqəti hökumətin yaradılması, Konstitusiyanın bərpası və İkinci Məclisə seçkilər keçirilməsi barədə də qərarlar verib.

1909-cu il noyabrın 19-da İkinci Məclisin ilk iclası keçirilib. İkinci Məclis daha demokratik olub. Orada əksəriyyət təşkil edən mülkədarlar və ruhanilərlə yanaşı aşağı təbəqələrin nümayəndələri də təmsil olunublar.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 3 may 1909-cu ildən 16 iyul 1909-cu ilədək birinci dönəm Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub.

Məhəmmədəli şah İrana təkrar dönə bilmək üçün noyabr 1910-cu ildə tərəfdarlarıyla Vyanada apardığı görüşlərin ardından hazırladığı və rusların da dəstəklədiyi güclü bir ordu ilə Xəzər dənizi üzərindən Astrabad yaxınlığına gəlib; daha öncə anlaşdığı tərəfdarları da Kürdistanda üsyan başlayıblar. Hökumətin göndərdiyi ordu ilə 5 sentyabr 1911-ci ildə Vəramin yaxınlarında qarşılaşan Məhəmmədəli şahın qüvvələri məğlubiyyətə uğrayıb. Öndə gələn adamları öldürülən keçmiş şah qaçdığı Astrabaddan gəmi ilə Rusiyaya geri dönmək məcburiyyətində qalıb (fevral 1912); bu uğursuz təşəbbüs onun səltənət ümidlərini sona çatdırıb.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Sepəhdari-Əzəmin Baş nazirliyi dönəmində, 12 mart 1911-ci ildən 26 iyul 1911-ci ilədək Qacarlar dövlətinin Hərbi naziri olub.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 23 dekabr 1912-ci ildən 11 yanvar 1913-cü ilədək ikinci dönəm Baş nazir vəzifəsini tutub. Hərbi nazir vəzifəsini də özünə saxlayıb. Həmin dönəmdə dövlət daxilində bir çox böhranlar baş verib. Məhəmmədəli şah yenidən taxta qayıtmaq istəyir və tərəfdarlarını dövlətə qarşı qiyamlara vadar edir. Şahzadə Əbülfət mirzə Salarüddövlə (1881-1961) taxt-taca yiyələnmək istədiyindən xarici havadarlarına arxayın olub, məxşuşluq törədirdi. Türkmənlər sərhədboyu əyalətlərdə qətl-qarətlərlərlə məşğul olurdular.

Morqan Şusterin İranda xəzinədarlığa gətirilməsini xoş qarşılamayan Rusiya dövləti Qacarlara ültimatum verdikdən sonra ordu Məşhəd şəhərində İmam Rza türbəsini topa tutub. Həmin dövrdə “İranın boğulması” kitabında M. Şuster yazırdı: “İran xalqının ona veriləndən daha yaxşı həyata layiq olduğu şəksiz idi, amma ingilislər və ruslar uğur qazanmağımıza qətiyyətlə mane oldular”. (W. Morgan Shuster, The Strangling of Persia, 1st edition, 3rd impression (T. Fisher Unwin, London, 1913).

Siyasətin dərinliklərindən baş çıxarmayan Səmsamüssəltənə rəqiblərinin töhmət-təhnizlərinə cavab verə bilmirdi. Milli Məclisin təsir və təpkisiylə kabinəsi süqut etdi.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1913-cü ildən 1915-ci ilədək İsfahana əyalətinə valilik edib.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1 may 1918-ci ildən 8 avqust 1918-ci ilədək Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. O, Möcəzat komitəsinin başçılarını zindandan azad edib. Yalnız Bahadurüssəltənə komitə üzvlərinin qorxusundan zindanda qalıb.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Çaharmahal və Bəxtiyari əyalətindən İran Milli Məclisinə vəkil seçilib. Lorların qiyamını xüsusi amansızlıqla yatıran Rza xan Sərdari-Sipəhi sərt tənqid edib. Çətin durumda olan bölgə əhalisinə qarşı hərbi əməliyyatların başlama səbəbləri barədə Milli Məclisə məlumat verən Səmsamüssəltənə bildirib ki, İran məmləkətini Məhəmmədəli şahın çəngindən bəxtiyarilər qurtarıb. Demokratik partiyanın üzvü olan Səmsamüssəltənə öz mövqeyini aydın şəkildə ifadə etsə də, hökumət tərəfindən onu dinləyən olmayıb. O, bölgədəki cəng-cidalın qurban tələb etdiyini və qəddarlıq olduğunu göstərməklə yanaşı, məclisin diqqətinə Rza xanın əməliyyatlarının fərqlərini çatdıra bilib.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Pəhləvilər sülaləsi hakimiyyətində heç bir vəzifə tutmayıb.

Səmsamüssəltənə Nəcəfqulu xan Bəxtiyari 1931-ci ildə vəfat edib.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənənin Mürtəzaqulu xan adlı oğlu vardı.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənənin həyat və fəaliyyəti haqqında xatırlatdığımız faktlar tam deyil. Təəssüflər olsun ki, hələlik bu qədərlə keçinməli olduq. Axtarışlarımız davam edir...

Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Bütün yazarlar

Ana səhifəyə dön