11:05 / 03-07-2025
İlham Əliyev Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa yolunun açılışında iştirak edib
11:04 / 03-07-2025
Yaponiyada böyük fəlakət xəbərdarlığı: 298 min insan həyatını itirə bilər
10:56 / 03-07-2025
İyulun 6-da II və III ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçiriləcək
10:36 / 03-07-2025
Əliyevlə Paşinyanın Dubayda görüşü planlaşdırılır
10:32 / 03-07-2025
“İçərişəhər” Dövlət-Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin tenderi ləğv edilib
10:27 / 03-07-2025
Dövlət büdcəsinin gəlirləri artıb
10:19 / 03-07-2025
Hindistanda təbii fəlakət: 50-dən çox insan ölüb
10:00 / 03-07-2025
Avropa İttifaqı Çinə sərt xəbərdarlıq edib
09:59 / 03-07-2025
"Lazurit" nəqliyyat dəhlizinin inkişafı müzakirə olunub
09:44 / 03-07-2025
Bir qrup şəxsin aylıq müavinəti dayandırılıb
09:22 / 03-07-2025
Qırğızıstan prezidenti Azərbaycana işgüzar səfərə gəlir
09:11 / 03-07-2025
İki qəsəbədə qaz təchizatı dayandırılacaq
09:07 / 03-07-2025
Rusiya üzərində 69 PUA vurulub
08:22 / 03-07-2025
Meladzenin Yurmala konsertində qalmaqal olub
08:12 / 03-07-2025
Marsın səhraya çevrilməsinə səbəb nədir?
08:08 / 03-07-2025
Bali sahillərində bərə batıb
08:03 / 03-07-2025
Odessada partlayışlar baş verib
07:59 / 03-07-2025
ABŞ-la hərbi ittifaqda, Rusiya ilə praqmatik münasibətdə
07:53 / 03-07-2025
Tramp Ukrayna ilə bağlı hansı addımı atacaq?
22:44 / 02-07-2025
Ayxan Cavadov Avropa çempionu olub
21:18 / 02-07-2025
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüblər - (Yenilənib) - Fotolar
21:11 / 02-07-2025
Göygöldə təcili tibbi yardım briqadasına hücum olub
20:57 / 02-07-2025
İlham Əliyev və Özbəkistan prezidenti “Sea Breeze”də - Fotolar
20:51 / 02-07-2025
Yekaterinburqda həbs olunan azərbaycanlıların sayı səkkizə çatıb - Yenilənib
19:09 / 02-07-2025
Çexiya rusiyalı məmura sanksiya tətbiq edib
18:55 / 02-07-2025
Roma Papası Türkiyəyə səfər etmək niyyətindədir
18:41 / 02-07-2025
Türkiyədə yenidən zəlzələ baş verib
18:32 / 02-07-2025
Bakıda “Özbəkistan” parkının təməli qoyulub
18:01 / 02-07-2025
Kibercinayətkarlıqda təqsirləndirilən dəstə üzvlərinin məhkəməsi başlayıb
13:16 / 29-06-2025

17:57 / 30-06-2025

15:08 / 30-06-2025

21:03 / 30-06-2025

13:20 / 29-06-2025

13:01 / 01-07-2025

00:40 / 29-06-2025

13:16 / 02-07-2025

21:41 / 28-06-2025

14:15 / 30-06-2025

13:41 / 28-06-2025

11:31 / 28-06-2025

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə - Fotolar
Tarix: 12-05-2021 11:34 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Bəzi şəxslər siyasi mərkəzlərdən uzaq əyalətlərdə doğulurlar. Zaman keçdikcə belə şəxsiyyətlər mənsub olduğu bölgənin sərhədlərini aşaraq bütün regionun həyatında ehtiyac duyulan siyasi liderə çevrilirlər. Belə şəxsiyyətlərdən biri də Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənədir.
Nəcəfqulu xan 1851-ci ildə Çaharmahal və Bəxtiyari əyalətinin Çehraz kəndində anadan olmuşdu. Əslən Bəxtiyari elindəndir. Atası Hüseynqulu xan Elxani, anası Mehrəfruz xanımdır. Ata babası Cəfərqulu xan, ana babası Şəfi xandır.
Nəcəfqulu xan ibtidai təhsilini molla yanında alsa da, sonradan mədrəsədə oxuyub. Böyük qardaşı İsfəndiyar xan 1905-ci ildə vəfat edəndən sonra soylarına məxsus olan elxanlıq vəzifəsi ona çatıb. Atası 1906-cı ildə vəfat etdikdən sonra isə Müzəffərəddin şah Qacardan Səmsamüssəltənə ləqəbini alıb. Ailə irsinə yiyə durduqdan sonra fəal siyasətlə məşğul olmağa başlayıb. Kiçik qardaşı Əliqulu xan Sərdar Əsədlə əl-ələ verib, gündəmin nəbzini tutub, Məşrutə hərəkatına qatılıb.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1908-ci ildən 1909-cu ilədək İsfahan əyalətinin valisi olub. Sonra bu vəzifəni Bəxtiyari elinin elbəyisi Sultan Məhəmməd xan Sərdari-Əşcəyə verərək Tehrana yollanıb.

Həmin dönəm Məhəmmədəli şaha qarşı xalqın hiddəti artmışdı. Təbriz, Rəşt, Məşhəd, Qəzvin, Kirman və Şiraz əncümənləri şahın devrilməsini tələb edirdilər. Məclisin liberal qanadı ilə sazişə gedən Şah, hökuməti istefaya göndərməyə məcbur olub. Rusiya və İngiltərənin köməyinə arxalanan Şah 1908-ci ilin iyununda Tehranda hərbi vəziyyət elan edib. Konstitusiya müdafiəçilərinə divan tutulub. İyunun 23-də Məclis və Məscid bombardman edilib. Əksinqilabi çevriliş baş verib, Əncümənlər və Məclis buraxılıb, demokratik qəzetlərin nəşri dayandırılıb.
Həmin vaxt əksinqilabi çevriliş vəziyyəti daha da kəskinləşdirib, Təbrizdə üsyan baş verib. Gilanda yaradılmış Cəngəl hərəkatının fədailəri və bəxtiyari dəstələri Tehrana daxil olublar. Şah Rusiya səfirliyində sığınacaq tapmaq məcburiyyətində qalıb.
1909-cu il iyulun 16-da fədailərin, ali ruhanilərin, keçmiş nazirlərin və deputatların iştirakı ilə Milli Şuranın fövqəladə iclası keçirilib. İclas Məhəmmədəli şahın devrilməsi və onun 14 yaşlı oğlu Sultan Əhməd mirzənin şah elan olunması barədə qərar çıxarıb, İclas müvəqqəti hökumətin yaradılması, Konstitusiyanın bərpası və İkinci Məclisə seçkilər keçirilməsi barədə də qərarlar verib.
1909-cu il noyabrın 19-da İkinci Məclisin ilk iclası keçirilib. İkinci Məclis daha demokratik olub. Orada əksəriyyət təşkil edən mülkədarlar və ruhanilərlə yanaşı aşağı təbəqələrin nümayəndələri də təmsil olunublar.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 3 may 1909-cu ildən 16 iyul 1909-cu ilədək birinci dönəm Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub.

Məhəmmədəli şah İrana təkrar dönə bilmək üçün noyabr 1910-cu ildə tərəfdarlarıyla Vyanada apardığı görüşlərin ardından hazırladığı və rusların da dəstəklədiyi güclü bir ordu ilə Xəzər dənizi üzərindən Astrabad yaxınlığına gəlib; daha öncə anlaşdığı tərəfdarları da Kürdistanda üsyan başlayıblar. Hökumətin göndərdiyi ordu ilə 5 sentyabr 1911-ci ildə Vəramin yaxınlarında qarşılaşan Məhəmmədəli şahın qüvvələri məğlubiyyətə uğrayıb. Öndə gələn adamları öldürülən keçmiş şah qaçdığı Astrabaddan gəmi ilə Rusiyaya geri dönmək məcburiyyətində qalıb (fevral 1912); bu uğursuz təşəbbüs onun səltənət ümidlərini sona çatdırıb.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Sepəhdari-Əzəmin Baş nazirliyi dönəmində, 12 mart 1911-ci ildən 26 iyul 1911-ci ilədək Qacarlar dövlətinin Hərbi naziri olub.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 23 dekabr 1912-ci ildən 11 yanvar 1913-cü ilədək ikinci dönəm Baş nazir vəzifəsini tutub. Hərbi nazir vəzifəsini də özünə saxlayıb. Həmin dönəmdə dövlət daxilində bir çox böhranlar baş verib. Məhəmmədəli şah yenidən taxta qayıtmaq istəyir və tərəfdarlarını dövlətə qarşı qiyamlara vadar edir. Şahzadə Əbülfət mirzə Salarüddövlə (1881-1961) taxt-taca yiyələnmək istədiyindən xarici havadarlarına arxayın olub, məxşuşluq törədirdi. Türkmənlər sərhədboyu əyalətlərdə qətl-qarətlərlərlə məşğul olurdular.
Morqan Şusterin İranda xəzinədarlığa gətirilməsini xoş qarşılamayan Rusiya dövləti Qacarlara ültimatum verdikdən sonra ordu Məşhəd şəhərində İmam Rza türbəsini topa tutub. Həmin dövrdə “İranın boğulması” kitabında M. Şuster yazırdı: “İran xalqının ona veriləndən daha yaxşı həyata layiq olduğu şəksiz idi, amma ingilislər və ruslar uğur qazanmağımıza qətiyyətlə mane oldular”. (W. Morgan Shuster, The Strangling of Persia, 1st edition, 3rd impression (T. Fisher Unwin, London, 1913).
Siyasətin dərinliklərindən baş çıxarmayan Səmsamüssəltənə rəqiblərinin töhmət-təhnizlərinə cavab verə bilmirdi. Milli Məclisin təsir və təpkisiylə kabinəsi süqut etdi.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1913-cü ildən 1915-ci ilədək İsfahana əyalətinə valilik edib.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1 may 1918-ci ildən 8 avqust 1918-ci ilədək Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. O, Möcəzat komitəsinin başçılarını zindandan azad edib. Yalnız Bahadurüssəltənə komitə üzvlərinin qorxusundan zindanda qalıb.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Çaharmahal və Bəxtiyari əyalətindən İran Milli Məclisinə vəkil seçilib. Lorların qiyamını xüsusi amansızlıqla yatıran Rza xan Sərdari-Sipəhi sərt tənqid edib. Çətin durumda olan bölgə əhalisinə qarşı hərbi əməliyyatların başlama səbəbləri barədə Milli Məclisə məlumat verən Səmsamüssəltənə bildirib ki, İran məmləkətini Məhəmmədəli şahın çəngindən bəxtiyarilər qurtarıb. Demokratik partiyanın üzvü olan Səmsamüssəltənə öz mövqeyini aydın şəkildə ifadə etsə də, hökumət tərəfindən onu dinləyən olmayıb. O, bölgədəki cəng-cidalın qurban tələb etdiyini və qəddarlıq olduğunu göstərməklə yanaşı, məclisin diqqətinə Rza xanın əməliyyatlarının fərqlərini çatdıra bilib.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Pəhləvilər sülaləsi hakimiyyətində heç bir vəzifə tutmayıb.
Səmsamüssəltənə Nəcəfqulu xan Bəxtiyari 1931-ci ildə vəfat edib.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənənin Mürtəzaqulu xan adlı oğlu vardı.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənənin həyat və fəaliyyəti haqqında xatırlatdığımız faktlar tam deyil. Təəssüflər olsun ki, hələlik bu qədərlə keçinməli olduq. Axtarışlarımız davam edir...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-05-2021 11:34 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Bəzi şəxslər siyasi mərkəzlərdən uzaq əyalətlərdə doğulurlar. Zaman keçdikcə belə şəxsiyyətlər mənsub olduğu bölgənin sərhədlərini aşaraq bütün regionun həyatında ehtiyac duyulan siyasi liderə çevrilirlər. Belə şəxsiyyətlərdən biri də Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənədir.
Nəcəfqulu xan 1851-ci ildə Çaharmahal və Bəxtiyari əyalətinin Çehraz kəndində anadan olmuşdu. Əslən Bəxtiyari elindəndir. Atası Hüseynqulu xan Elxani, anası Mehrəfruz xanımdır. Ata babası Cəfərqulu xan, ana babası Şəfi xandır.
Nəcəfqulu xan ibtidai təhsilini molla yanında alsa da, sonradan mədrəsədə oxuyub. Böyük qardaşı İsfəndiyar xan 1905-ci ildə vəfat edəndən sonra soylarına məxsus olan elxanlıq vəzifəsi ona çatıb. Atası 1906-cı ildə vəfat etdikdən sonra isə Müzəffərəddin şah Qacardan Səmsamüssəltənə ləqəbini alıb. Ailə irsinə yiyə durduqdan sonra fəal siyasətlə məşğul olmağa başlayıb. Kiçik qardaşı Əliqulu xan Sərdar Əsədlə əl-ələ verib, gündəmin nəbzini tutub, Məşrutə hərəkatına qatılıb.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1908-ci ildən 1909-cu ilədək İsfahan əyalətinin valisi olub. Sonra bu vəzifəni Bəxtiyari elinin elbəyisi Sultan Məhəmməd xan Sərdari-Əşcəyə verərək Tehrana yollanıb.

Həmin dönəm Məhəmmədəli şaha qarşı xalqın hiddəti artmışdı. Təbriz, Rəşt, Məşhəd, Qəzvin, Kirman və Şiraz əncümənləri şahın devrilməsini tələb edirdilər. Məclisin liberal qanadı ilə sazişə gedən Şah, hökuməti istefaya göndərməyə məcbur olub. Rusiya və İngiltərənin köməyinə arxalanan Şah 1908-ci ilin iyununda Tehranda hərbi vəziyyət elan edib. Konstitusiya müdafiəçilərinə divan tutulub. İyunun 23-də Məclis və Məscid bombardman edilib. Əksinqilabi çevriliş baş verib, Əncümənlər və Məclis buraxılıb, demokratik qəzetlərin nəşri dayandırılıb.
Həmin vaxt əksinqilabi çevriliş vəziyyəti daha da kəskinləşdirib, Təbrizdə üsyan baş verib. Gilanda yaradılmış Cəngəl hərəkatının fədailəri və bəxtiyari dəstələri Tehrana daxil olublar. Şah Rusiya səfirliyində sığınacaq tapmaq məcburiyyətində qalıb.
1909-cu il iyulun 16-da fədailərin, ali ruhanilərin, keçmiş nazirlərin və deputatların iştirakı ilə Milli Şuranın fövqəladə iclası keçirilib. İclas Məhəmmədəli şahın devrilməsi və onun 14 yaşlı oğlu Sultan Əhməd mirzənin şah elan olunması barədə qərar çıxarıb, İclas müvəqqəti hökumətin yaradılması, Konstitusiyanın bərpası və İkinci Məclisə seçkilər keçirilməsi barədə də qərarlar verib.
1909-cu il noyabrın 19-da İkinci Məclisin ilk iclası keçirilib. İkinci Məclis daha demokratik olub. Orada əksəriyyət təşkil edən mülkədarlar və ruhanilərlə yanaşı aşağı təbəqələrin nümayəndələri də təmsil olunublar.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 3 may 1909-cu ildən 16 iyul 1909-cu ilədək birinci dönəm Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub.

Məhəmmədəli şah İrana təkrar dönə bilmək üçün noyabr 1910-cu ildə tərəfdarlarıyla Vyanada apardığı görüşlərin ardından hazırladığı və rusların da dəstəklədiyi güclü bir ordu ilə Xəzər dənizi üzərindən Astrabad yaxınlığına gəlib; daha öncə anlaşdığı tərəfdarları da Kürdistanda üsyan başlayıblar. Hökumətin göndərdiyi ordu ilə 5 sentyabr 1911-ci ildə Vəramin yaxınlarında qarşılaşan Məhəmmədəli şahın qüvvələri məğlubiyyətə uğrayıb. Öndə gələn adamları öldürülən keçmiş şah qaçdığı Astrabaddan gəmi ilə Rusiyaya geri dönmək məcburiyyətində qalıb (fevral 1912); bu uğursuz təşəbbüs onun səltənət ümidlərini sona çatdırıb.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Sepəhdari-Əzəmin Baş nazirliyi dönəmində, 12 mart 1911-ci ildən 26 iyul 1911-ci ilədək Qacarlar dövlətinin Hərbi naziri olub.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 23 dekabr 1912-ci ildən 11 yanvar 1913-cü ilədək ikinci dönəm Baş nazir vəzifəsini tutub. Hərbi nazir vəzifəsini də özünə saxlayıb. Həmin dönəmdə dövlət daxilində bir çox böhranlar baş verib. Məhəmmədəli şah yenidən taxta qayıtmaq istəyir və tərəfdarlarını dövlətə qarşı qiyamlara vadar edir. Şahzadə Əbülfət mirzə Salarüddövlə (1881-1961) taxt-taca yiyələnmək istədiyindən xarici havadarlarına arxayın olub, məxşuşluq törədirdi. Türkmənlər sərhədboyu əyalətlərdə qətl-qarətlərlərlə məşğul olurdular.
Morqan Şusterin İranda xəzinədarlığa gətirilməsini xoş qarşılamayan Rusiya dövləti Qacarlara ültimatum verdikdən sonra ordu Məşhəd şəhərində İmam Rza türbəsini topa tutub. Həmin dövrdə “İranın boğulması” kitabında M. Şuster yazırdı: “İran xalqının ona veriləndən daha yaxşı həyata layiq olduğu şəksiz idi, amma ingilislər və ruslar uğur qazanmağımıza qətiyyətlə mane oldular”. (W. Morgan Shuster, The Strangling of Persia, 1st edition, 3rd impression (T. Fisher Unwin, London, 1913).
Siyasətin dərinliklərindən baş çıxarmayan Səmsamüssəltənə rəqiblərinin töhmət-təhnizlərinə cavab verə bilmirdi. Milli Məclisin təsir və təpkisiylə kabinəsi süqut etdi.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1913-cü ildən 1915-ci ilədək İsfahana əyalətinə valilik edib.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə 1 may 1918-ci ildən 8 avqust 1918-ci ilədək Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. O, Möcəzat komitəsinin başçılarını zindandan azad edib. Yalnız Bahadurüssəltənə komitə üzvlərinin qorxusundan zindanda qalıb.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Çaharmahal və Bəxtiyari əyalətindən İran Milli Məclisinə vəkil seçilib. Lorların qiyamını xüsusi amansızlıqla yatıran Rza xan Sərdari-Sipəhi sərt tənqid edib. Çətin durumda olan bölgə əhalisinə qarşı hərbi əməliyyatların başlama səbəbləri barədə Milli Məclisə məlumat verən Səmsamüssəltənə bildirib ki, İran məmləkətini Məhəmmədəli şahın çəngindən bəxtiyarilər qurtarıb. Demokratik partiyanın üzvü olan Səmsamüssəltənə öz mövqeyini aydın şəkildə ifadə etsə də, hökumət tərəfindən onu dinləyən olmayıb. O, bölgədəki cəng-cidalın qurban tələb etdiyini və qəddarlıq olduğunu göstərməklə yanaşı, məclisin diqqətinə Rza xanın əməliyyatlarının fərqlərini çatdıra bilib.

Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənə Pəhləvilər sülaləsi hakimiyyətində heç bir vəzifə tutmayıb.
Səmsamüssəltənə Nəcəfqulu xan Bəxtiyari 1931-ci ildə vəfat edib.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənənin Mürtəzaqulu xan adlı oğlu vardı.
Nəcəfqulu xan Səmsamüssəltənənin həyat və fəaliyyəti haqqında xatırlatdığımız faktlar tam deyil. Təəssüflər olsun ki, hələlik bu qədərlə keçinməli olduq. Axtarışlarımız davam edir...
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır