00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
15:32 / 21-11-2024
Məşhur musiqi qrupu dünya turuna çıxır
15:29 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov misirli nazirlə telefonda danışıb
14:46 / 21-11-2024
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
14:43 / 21-11-2024
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
14:36 / 21-11-2024
Rusiya Qərb silahlarına qarşı tədbirlər görməyə başlayıb
14:33 / 21-11-2024
SOCAR ilə “Tree Energy Solutions” arasında Birgə Tədqiqat Sazişi imzalanıb
14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Mirzə Əli ağa Heyət: ədalətdə axsama olmur
Tarix: 13-04-2022 21:46 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Mirzə Əli ağa Mirzə Tağı xan oğlu 1879-cu ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini atasından almışdı. Sonra Loğmaniyyə mədrəsəsində mükəmməl təhsilə yiyələnmişdi. Daha sonra Nəcəf, İstanbul, Beyrut və Qahirə kimi şəhərlərin ali təhsil ocaqlarında savadını artırmışdı. Fiqhdən – dini hüquqdan tutmuş üsul, hikmət, kəlam, riyaziyyat, yüksək astronomiya, köhnə və yeni fəlsəfəyədək bir çox elm sahələrinə dərindən bələd olmuşdu. Türk, fars, ərəb və fransız dillərini bilirdi.
Onun dünyagörüşünün formalaşmasında, intibah meyilli görkəmli hüquqşünas kimi yetişməsində həmin zəngin ədəbi, mədəni və ictimai mühitin böyük rolu olub.
Mirzə Əli ağa Heyət zəmanəsinin tanınmış aydınlarından olub. O, məşrutiyyət inqilabının fərmanını Nəcəfdən Təbrizə və Tehrana aparan heyətin rəhbəri olduğu üçun "Heyət" adı ilə tanınmışdır. Rəfael Hüseynov yazır: “Mirzə Əli artıq cavanlığından el-oba arasında da, ali dövlət dairələrində də savadına, dünyagörüşünə, ədalətliliyinə, doğruculluğuna görə sözükeçən, sayğı bəslənən ziyalı idi. O qədər mötəbər ki, İranda – ölkədaxili və xarici vacib səfərlər üçün təşkil olunan mühüm nümayəndə heyətlərinə mütəmadi başçı təyin edilərmiş. Bunlardan birincisi vaqe olubmuş 1906-cı ildə. Məhəmmədəli şahın dövlət çevrilişindən sonra Nəcəfdə ilahiyyat tələbələrindən ibarət bir heyət qurulur. Əvvəlcə Bəsrəyə, sonra İrana Məşrutiyyət fərmanını aparan üç böyük din böyüyü – Ayətullah Tehrani, Ayətullah Mazandarani və Axund Molla Kazım Xorasani, eləcə də digər nüfuzlu, bişkin şəxsiyyətlərin daxil edildiyi heyətə onlardan xeyli gənc Mirzə Əli rəhbər seçilmişdi. Gedir, danışıqlar aparır və Məşrutiyyətin bərpasına nail olur”. My Webpage
Mirzə Əli ağa Heyət ictihad dərəcəsinə yüksəlmişdi.
Mirzə Əli ağa Heyət İranda təmiz məhkəmə hakimi və İran ədliyyəsinin qurucularından biri kimi məşrutiyyət inqilabında fəal rol oynamışdır.
Cəmiyyətdə şəxsiyyətin yeri onun biliyi, elmi, humanizmi, prinsipiallığı, gördüyü işləri, vətənə, millətə, xalqa sədaqətlə xidməti ilə müəyyən edilir. Bu mənada onun şəxsiyyəti misilsiz örnək, bariz nümunədir.
O, İranın dövlətçilik, düşüncə və mənəviyyat həyatındakı seçkin simalardan olmuş, Təbriz məhkəməsinin ilk sədri, İranın Baş prokuroru və daha sonra ədliyyə naziri işləmişdi. O, məhkəmə sistemində aparılmış köklü islahatlar və struktur dəyişiklikləri ilə tanınmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyətin çoxcəhətli fəaliyyəti, humanizmi və qayğıkeşliyi sayəsində neçə-neçə ailələr başsız qalmaqdan qurtarmışdı. Birinci Dünya savaşı illərində (1918) Osmanlılarla birlikdə "İttihadi-islam” cəmiyyətini quran Mirzə Əli ağa Heyət İran tərəfindən cəmiyyətin rəhbəri olaraq fəaliyyətə başlayıb. 1919-cu ildə bu cəmiyyət naxçıvanlıları ermənilərin şiddətli basqınlarından xilas etmişdi.
1919-cu ildə ermənilər Naxçıvanda zavallı insanları olmazın zülmlərə məruz qoyanda, şiddətli təzyiqləri ilə bu bölgəni Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən qopararaq Ermənistana qatmaqçün canfəşanlıqlar edəndə naçar qalan əhali Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzədən kömək diləmişdi və o da Tehranın “hə”sini alaraq Mirzə Əli ağanı bir yardım heyəti və rəsmi məktubla Naxçıvana yola salmışdı...
Cavad Heyət atası haqqında yazır: "Mənim atam mərhum muctəhid Mirzə Əli Heyət ki, xalq tərəfindən sayği ilə qarşilanır və Azərbaycanda hökumətin təmsilçisi olan Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzə ilə də çox yaxşı munasibətləri var imiş. Osmanlılarla da yaxşica ilişkidə olmuş və onlarla birlikdə İttihad-i islam cəmiyyətini təşkil etmiş və özü də İran iizrə bu cəmiyyətin başqanlığını (Osmanli İslam ittihadının başqanı mərhum Yusif Ziya bəy idi) yapmışdır, Osmanlıların sonrakı davranış və təpkiləri barədə belə rəvayət edirdi: Rus - ingilis ordusunun, Fransiz və Amerika missionerlərinin himayəsini arxasina alan aysorilər, erməni daşnaklan və Andranik ordusu Urmiyada, Səlmasda, Xoyda və ətraf kəndlərdə miisəlmanlan ümumi qətlə uğratdiqdan sonra Osmanlı ordusu yetişdi və onların hucumu nəticəsində xristian gücləri məğlub olub əksəriyyəti fərar etdilər. Osmanlı qoşunu yerdə qalan aysoriləri və erməniləri mühasirəyə aldi. Osmanlı ordusunun başçısı Əli Ehsan Paşa mənimlə görüşüb dedi: Biz hər zaman sizə əngəl və düşmən olan bu miixərrib ünsürlərdən şəhərlərinizi təmizləmək istəyirik. Ancaq bu iş üçün ittihad-i islamm rəisi olaraq sizin razılığınız və vəliəhdin də izni lazimdir. Dedim ki, bu işi etməyiniz, çünki bu, islam və insanhq üsullanna qarşıdır və tarix boyu bu, iranlilara və sizə qarşı rüsvaylıq olaraq qeyd olunar. Dedi ki, siz gedin, vəliəhdlə məsləhətləşin, bəlkə vəliəhd razı oldu. Mən vəliəhdin yanma gedib Əli Ehsan Paşanm təklifini və öz mövqeyimi də söylədim. Vəliəhd də qətiyyətlə etiraz edib soylədi: Sakın, bu işi yapmasınlar, yoxsa tarixdə biabır olarıq. Mən Ehsan Paşaya varıb vəliəhdin fikrini çatdirdim. Əli Ehsan Paşa narahatlıqla söylədi ki, mən bu işin vəbalini öz boynuma götürüb və Azərbaycan əhalisini birdəfəlik bu xəbis ünsürlərin şərindən qurtarmaq istəyirdim, ancaq təəssüf ki, özünüz istəmədiniz".
Mirzə Əli ağa Heyət çalışdığı bütün sahələrdə, xüsusilə baş prokuror vəzifəsində işləyərkən yüksək peşəkarlıq, böyük təşkilatçılıq qabiliyyəti və obyektiv prinsipiallıq nümayiş etdirmişdir. O, mənəvi cəhətcə büllur kimi saf və olduqca təmiz adam idi. Vətəninə, millətinə və xalqına məhəbbət, bir də Qanunun aliliyinə hörmət onun amalı, həyat qayəsi idi.
Mirzə Əli ağa Heyət Təbrizdən İran senatına üzv seçilmişdi. Senator idi. Bu mötəbər kürsüdə Güney Azərbaycanın xeyrinə çox səs qazandırmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyət 1967-ci ildə Tehran şəhərində vəfat edib.
Mirzə Əli ağa Heyətin xanımı Məsumə Sultan Firuq uruğunun başçısı, müctəhid Hacı Mirzə Məhəmmədin qızı idi. O, Türk “ağız ədəbiyatı”nın ən yaxşı örnəklərini on övladına öyrətməklə onlarda Türk dilinə, Türk ulusal dəyərlərinə sevgi oyadıb, ulusal düşüncə oluşdurmağa çalışıb.
Mirzə Əli ağa Heyət çoxşaxəli, səmərəli fəaliyyəti və dövlət adamına xas olan möhkəm xarakter cizgiləri ilə İranın dövlətçilik tarixində böyük xidmətləri olan ictimai-siyasi xadim və tanınmış hüquqşünas idi.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 13-04-2022 21:46 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Mirzə Əli ağa Mirzə Tağı xan oğlu 1879-cu ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini atasından almışdı. Sonra Loğmaniyyə mədrəsəsində mükəmməl təhsilə yiyələnmişdi. Daha sonra Nəcəf, İstanbul, Beyrut və Qahirə kimi şəhərlərin ali təhsil ocaqlarında savadını artırmışdı. Fiqhdən – dini hüquqdan tutmuş üsul, hikmət, kəlam, riyaziyyat, yüksək astronomiya, köhnə və yeni fəlsəfəyədək bir çox elm sahələrinə dərindən bələd olmuşdu. Türk, fars, ərəb və fransız dillərini bilirdi.
Onun dünyagörüşünün formalaşmasında, intibah meyilli görkəmli hüquqşünas kimi yetişməsində həmin zəngin ədəbi, mədəni və ictimai mühitin böyük rolu olub.
Mirzə Əli ağa Heyət zəmanəsinin tanınmış aydınlarından olub. O, məşrutiyyət inqilabının fərmanını Nəcəfdən Təbrizə və Tehrana aparan heyətin rəhbəri olduğu üçun "Heyət" adı ilə tanınmışdır. Rəfael Hüseynov yazır: “Mirzə Əli artıq cavanlığından el-oba arasında da, ali dövlət dairələrində də savadına, dünyagörüşünə, ədalətliliyinə, doğruculluğuna görə sözükeçən, sayğı bəslənən ziyalı idi. O qədər mötəbər ki, İranda – ölkədaxili və xarici vacib səfərlər üçün təşkil olunan mühüm nümayəndə heyətlərinə mütəmadi başçı təyin edilərmiş. Bunlardan birincisi vaqe olubmuş 1906-cı ildə. Məhəmmədəli şahın dövlət çevrilişindən sonra Nəcəfdə ilahiyyat tələbələrindən ibarət bir heyət qurulur. Əvvəlcə Bəsrəyə, sonra İrana Məşrutiyyət fərmanını aparan üç böyük din böyüyü – Ayətullah Tehrani, Ayətullah Mazandarani və Axund Molla Kazım Xorasani, eləcə də digər nüfuzlu, bişkin şəxsiyyətlərin daxil edildiyi heyətə onlardan xeyli gənc Mirzə Əli rəhbər seçilmişdi. Gedir, danışıqlar aparır və Məşrutiyyətin bərpasına nail olur”. My Webpage
Mirzə Əli ağa Heyət ictihad dərəcəsinə yüksəlmişdi.
Mirzə Əli ağa Heyət İranda təmiz məhkəmə hakimi və İran ədliyyəsinin qurucularından biri kimi məşrutiyyət inqilabında fəal rol oynamışdır.
Cəmiyyətdə şəxsiyyətin yeri onun biliyi, elmi, humanizmi, prinsipiallığı, gördüyü işləri, vətənə, millətə, xalqa sədaqətlə xidməti ilə müəyyən edilir. Bu mənada onun şəxsiyyəti misilsiz örnək, bariz nümunədir.
O, İranın dövlətçilik, düşüncə və mənəviyyat həyatındakı seçkin simalardan olmuş, Təbriz məhkəməsinin ilk sədri, İranın Baş prokuroru və daha sonra ədliyyə naziri işləmişdi. O, məhkəmə sistemində aparılmış köklü islahatlar və struktur dəyişiklikləri ilə tanınmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyətin çoxcəhətli fəaliyyəti, humanizmi və qayğıkeşliyi sayəsində neçə-neçə ailələr başsız qalmaqdan qurtarmışdı. Birinci Dünya savaşı illərində (1918) Osmanlılarla birlikdə "İttihadi-islam” cəmiyyətini quran Mirzə Əli ağa Heyət İran tərəfindən cəmiyyətin rəhbəri olaraq fəaliyyətə başlayıb. 1919-cu ildə bu cəmiyyət naxçıvanlıları ermənilərin şiddətli basqınlarından xilas etmişdi.
1919-cu ildə ermənilər Naxçıvanda zavallı insanları olmazın zülmlərə məruz qoyanda, şiddətli təzyiqləri ilə bu bölgəni Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən qopararaq Ermənistana qatmaqçün canfəşanlıqlar edəndə naçar qalan əhali Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzədən kömək diləmişdi və o da Tehranın “hə”sini alaraq Mirzə Əli ağanı bir yardım heyəti və rəsmi məktubla Naxçıvana yola salmışdı...
Cavad Heyət atası haqqında yazır: "Mənim atam mərhum muctəhid Mirzə Əli Heyət ki, xalq tərəfindən sayği ilə qarşilanır və Azərbaycanda hökumətin təmsilçisi olan Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzə ilə də çox yaxşı munasibətləri var imiş. Osmanlılarla da yaxşica ilişkidə olmuş və onlarla birlikdə İttihad-i islam cəmiyyətini təşkil etmiş və özü də İran iizrə bu cəmiyyətin başqanlığını (Osmanli İslam ittihadının başqanı mərhum Yusif Ziya bəy idi) yapmışdır, Osmanlıların sonrakı davranış və təpkiləri barədə belə rəvayət edirdi: Rus - ingilis ordusunun, Fransiz və Amerika missionerlərinin himayəsini arxasina alan aysorilər, erməni daşnaklan və Andranik ordusu Urmiyada, Səlmasda, Xoyda və ətraf kəndlərdə miisəlmanlan ümumi qətlə uğratdiqdan sonra Osmanlı ordusu yetişdi və onların hucumu nəticəsində xristian gücləri məğlub olub əksəriyyəti fərar etdilər. Osmanlı qoşunu yerdə qalan aysoriləri və erməniləri mühasirəyə aldi. Osmanlı ordusunun başçısı Əli Ehsan Paşa mənimlə görüşüb dedi: Biz hər zaman sizə əngəl və düşmən olan bu miixərrib ünsürlərdən şəhərlərinizi təmizləmək istəyirik. Ancaq bu iş üçün ittihad-i islamm rəisi olaraq sizin razılığınız və vəliəhdin də izni lazimdir. Dedim ki, bu işi etməyiniz, çünki bu, islam və insanhq üsullanna qarşıdır və tarix boyu bu, iranlilara və sizə qarşı rüsvaylıq olaraq qeyd olunar. Dedi ki, siz gedin, vəliəhdlə məsləhətləşin, bəlkə vəliəhd razı oldu. Mən vəliəhdin yanma gedib Əli Ehsan Paşanm təklifini və öz mövqeyimi də söylədim. Vəliəhd də qətiyyətlə etiraz edib soylədi: Sakın, bu işi yapmasınlar, yoxsa tarixdə biabır olarıq. Mən Ehsan Paşaya varıb vəliəhdin fikrini çatdirdim. Əli Ehsan Paşa narahatlıqla söylədi ki, mən bu işin vəbalini öz boynuma götürüb və Azərbaycan əhalisini birdəfəlik bu xəbis ünsürlərin şərindən qurtarmaq istəyirdim, ancaq təəssüf ki, özünüz istəmədiniz".
Mirzə Əli ağa Heyət çalışdığı bütün sahələrdə, xüsusilə baş prokuror vəzifəsində işləyərkən yüksək peşəkarlıq, böyük təşkilatçılıq qabiliyyəti və obyektiv prinsipiallıq nümayiş etdirmişdir. O, mənəvi cəhətcə büllur kimi saf və olduqca təmiz adam idi. Vətəninə, millətinə və xalqına məhəbbət, bir də Qanunun aliliyinə hörmət onun amalı, həyat qayəsi idi.
Mirzə Əli ağa Heyət Təbrizdən İran senatına üzv seçilmişdi. Senator idi. Bu mötəbər kürsüdə Güney Azərbaycanın xeyrinə çox səs qazandırmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyət 1967-ci ildə Tehran şəhərində vəfat edib.
Mirzə Əli ağa Heyətin xanımı Məsumə Sultan Firuq uruğunun başçısı, müctəhid Hacı Mirzə Məhəmmədin qızı idi. O, Türk “ağız ədəbiyatı”nın ən yaxşı örnəklərini on övladına öyrətməklə onlarda Türk dilinə, Türk ulusal dəyərlərinə sevgi oyadıb, ulusal düşüncə oluşdurmağa çalışıb.
Mirzə Əli ağa Heyət çoxşaxəli, səmərəli fəaliyyəti və dövlət adamına xas olan möhkəm xarakter cizgiləri ilə İranın dövlətçilik tarixində böyük xidmətləri olan ictimai-siyasi xadim və tanınmış hüquqşünas idi.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır