00:15 / 24-04-2024
Mafiya başçısı bir ölkədən digərinə qaçıb
00:13 / 24-04-2024
Toyun qızğın vaxtında gəlini qaçırmaq istəyiblər
00:11 / 24-04-2024
İrana qarşı sanksiya siyahısı genişləndirilib
00:08 / 24-04-2024
Britaniya döyüş təyyarələrini Polşaya göndərəcək
00:06 / 24-04-2024
Ukraynada partlayışlar baş verib
23:09 / 23-04-2024
Rusiya müdafiə nazirinin müavini saxlanılıb
21:43 / 23-04-2024
Xankəndidə avtomat silah gizlədən şəxs tutulub - Foto
19:22 / 23-04-2024
Rusiyanın reaktiv raket daşıyıcısı Qərb raketlərini üstələyir
18:35 / 23-04-2024
Rusiyada sosial iğtişaşlar başlaya bilər
18:14 / 23-04-2024
Polad daşıyan gəmi körpüyə çırpıldıqdan sonra batıb
18:05 / 23-04-2024
Makron Zelenskiyə yalan vədlər verib
18:05 / 23-04-2024
Pul, reytinq, əxlaq... - Bu verilişlər bağlanacaq?
17:51 / 23-04-2024
Avropa İttifaqı Çini hədələyir
17:33 / 23-04-2024
Ukraynaya göndəriləcək hərbi yardımın böyük hissəsi Avropadadır
17:27 / 23-04-2024
“Səyyar vergi yoxlamasının keçirilməsi Qaydaları”na dəyişiklik edilib
17:14 / 23-04-2024
Paşinyan Ermənistan-Azərbaycan arasında ilk sərhəd dirəyinin fotosunu paylaşıb - Foto
17:07 / 23-04-2024
“Space”ə qalib gələn aparıcı geri dönüb: "Vado Korovinin kanala rəhbərlik edəcəyi bəlli deyil"
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
16:50 / 23-04-2024
Nazirlər Kabineti polis və ya prokurorluğa çağırış qaydasına dəyişikliyi təsdiqləyib
16:23 / 23-04-2024
Dövlət başçısı: "Fransa, Hindistan və Yunanıstan Ermənistanı bizə qarşı silahlandırır"
16:14 / 23-04-2024
İlham Əliyev geri qaytarılan 4 kənddən danışıb
16:10 / 23-04-2024
Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin koordinatları dəqiqləşdirilir - Yenilənib
15:53 / 23-04-2024
Prezident: "Ermənistan Naxçıvanla yol əlaqəsini qurmaq imkanını bloklayır"
15:18 / 23-04-2024
60 milyard dollar yardım Ukraynanı tam qələbəyə aparmayacaq
15:10 / 23-04-2024
Azadlıq Partiyası ləğv olunub? - Açıqlama
15:00 / 23-04-2024
Vüqar Səfərli ilə sabiq icra baçısı əfv üçün müraciət edib
14:57 / 23-04-2024
Ceyhun Bayramov Çexiya baş naziri ilə görüşüb
14:46 / 23-04-2024
Prezidentdən Avrasiya İqtisadi Birliyi barədə açıqlama: "Ermənistan istisna olmaqla..."
14:37 / 23-04-2024
Astara sakini 51 kq narkotiklə tutulub
14:12 / 23-04-2024
İnzibati və yardımçı vəzifələrin təsnifatı dəyişir
19:13 / 20-04-2024
Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)
22:20 / 20-04-2024
ABŞ Ukraynaya 61 milyard dollar ayırıb
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
21:22 / 19-04-2024
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
23:26 / 19-04-2024
Aİ-dən 4 kəndin qaytarılmasına reaksiya: "Davamlı nizamlanmanı tam dəstəkləyirik"
00:37 / 20-04-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
20:45 / 19-04-2024
19-cu əsrin solğun dagerreotiplərini bərpa ediblər
Mirzə Əli ağa Heyət: ədalətdə axsama olmur
Tarix: 13-04-2022 21:46 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Mirzə Əli ağa Mirzə Tağı xan oğlu 1879-cu ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini atasından almışdı. Sonra Loğmaniyyə mədrəsəsində mükəmməl təhsilə yiyələnmişdi. Daha sonra Nəcəf, İstanbul, Beyrut və Qahirə kimi şəhərlərin ali təhsil ocaqlarında savadını artırmışdı. Fiqhdən – dini hüquqdan tutmuş üsul, hikmət, kəlam, riyaziyyat, yüksək astronomiya, köhnə və yeni fəlsəfəyədək bir çox elm sahələrinə dərindən bələd olmuşdu. Türk, fars, ərəb və fransız dillərini bilirdi.
Onun dünyagörüşünün formalaşmasında, intibah meyilli görkəmli hüquqşünas kimi yetişməsində həmin zəngin ədəbi, mədəni və ictimai mühitin böyük rolu olub.
Mirzə Əli ağa Heyət zəmanəsinin tanınmış aydınlarından olub. O, məşrutiyyət inqilabının fərmanını Nəcəfdən Təbrizə və Tehrana aparan heyətin rəhbəri olduğu üçun "Heyət" adı ilə tanınmışdır. Rəfael Hüseynov yazır: “Mirzə Əli artıq cavanlığından el-oba arasında da, ali dövlət dairələrində də savadına, dünyagörüşünə, ədalətliliyinə, doğruculluğuna görə sözükeçən, sayğı bəslənən ziyalı idi. O qədər mötəbər ki, İranda – ölkədaxili və xarici vacib səfərlər üçün təşkil olunan mühüm nümayəndə heyətlərinə mütəmadi başçı təyin edilərmiş. Bunlardan birincisi vaqe olubmuş 1906-cı ildə. Məhəmmədəli şahın dövlət çevrilişindən sonra Nəcəfdə ilahiyyat tələbələrindən ibarət bir heyət qurulur. Əvvəlcə Bəsrəyə, sonra İrana Məşrutiyyət fərmanını aparan üç böyük din böyüyü – Ayətullah Tehrani, Ayətullah Mazandarani və Axund Molla Kazım Xorasani, eləcə də digər nüfuzlu, bişkin şəxsiyyətlərin daxil edildiyi heyətə onlardan xeyli gənc Mirzə Əli rəhbər seçilmişdi. Gedir, danışıqlar aparır və Məşrutiyyətin bərpasına nail olur”. My Webpage
Mirzə Əli ağa Heyət ictihad dərəcəsinə yüksəlmişdi.
Mirzə Əli ağa Heyət İranda təmiz məhkəmə hakimi və İran ədliyyəsinin qurucularından biri kimi məşrutiyyət inqilabında fəal rol oynamışdır.
Cəmiyyətdə şəxsiyyətin yeri onun biliyi, elmi, humanizmi, prinsipiallığı, gördüyü işləri, vətənə, millətə, xalqa sədaqətlə xidməti ilə müəyyən edilir. Bu mənada onun şəxsiyyəti misilsiz örnək, bariz nümunədir.
O, İranın dövlətçilik, düşüncə və mənəviyyat həyatındakı seçkin simalardan olmuş, Təbriz məhkəməsinin ilk sədri, İranın Baş prokuroru və daha sonra ədliyyə naziri işləmişdi. O, məhkəmə sistemində aparılmış köklü islahatlar və struktur dəyişiklikləri ilə tanınmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyətin çoxcəhətli fəaliyyəti, humanizmi və qayğıkeşliyi sayəsində neçə-neçə ailələr başsız qalmaqdan qurtarmışdı. Birinci Dünya savaşı illərində (1918) Osmanlılarla birlikdə "İttihadi-islam” cəmiyyətini quran Mirzə Əli ağa Heyət İran tərəfindən cəmiyyətin rəhbəri olaraq fəaliyyətə başlayıb. 1919-cu ildə bu cəmiyyət naxçıvanlıları ermənilərin şiddətli basqınlarından xilas etmişdi.
1919-cu ildə ermənilər Naxçıvanda zavallı insanları olmazın zülmlərə məruz qoyanda, şiddətli təzyiqləri ilə bu bölgəni Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən qopararaq Ermənistana qatmaqçün canfəşanlıqlar edəndə naçar qalan əhali Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzədən kömək diləmişdi və o da Tehranın “hə”sini alaraq Mirzə Əli ağanı bir yardım heyəti və rəsmi məktubla Naxçıvana yola salmışdı...
Cavad Heyət atası haqqında yazır: "Mənim atam mərhum muctəhid Mirzə Əli Heyət ki, xalq tərəfindən sayği ilə qarşilanır və Azərbaycanda hökumətin təmsilçisi olan Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzə ilə də çox yaxşı munasibətləri var imiş. Osmanlılarla da yaxşica ilişkidə olmuş və onlarla birlikdə İttihad-i islam cəmiyyətini təşkil etmiş və özü də İran iizrə bu cəmiyyətin başqanlığını (Osmanli İslam ittihadının başqanı mərhum Yusif Ziya bəy idi) yapmışdır, Osmanlıların sonrakı davranış və təpkiləri barədə belə rəvayət edirdi: Rus - ingilis ordusunun, Fransiz və Amerika missionerlərinin himayəsini arxasina alan aysorilər, erməni daşnaklan və Andranik ordusu Urmiyada, Səlmasda, Xoyda və ətraf kəndlərdə miisəlmanlan ümumi qətlə uğratdiqdan sonra Osmanlı ordusu yetişdi və onların hucumu nəticəsində xristian gücləri məğlub olub əksəriyyəti fərar etdilər. Osmanlı qoşunu yerdə qalan aysoriləri və erməniləri mühasirəyə aldi. Osmanlı ordusunun başçısı Əli Ehsan Paşa mənimlə görüşüb dedi: Biz hər zaman sizə əngəl və düşmən olan bu miixərrib ünsürlərdən şəhərlərinizi təmizləmək istəyirik. Ancaq bu iş üçün ittihad-i islamm rəisi olaraq sizin razılığınız və vəliəhdin də izni lazimdir. Dedim ki, bu işi etməyiniz, çünki bu, islam və insanhq üsullanna qarşıdır və tarix boyu bu, iranlilara və sizə qarşı rüsvaylıq olaraq qeyd olunar. Dedi ki, siz gedin, vəliəhdlə məsləhətləşin, bəlkə vəliəhd razı oldu. Mən vəliəhdin yanma gedib Əli Ehsan Paşanm təklifini və öz mövqeyimi də söylədim. Vəliəhd də qətiyyətlə etiraz edib soylədi: Sakın, bu işi yapmasınlar, yoxsa tarixdə biabır olarıq. Mən Ehsan Paşaya varıb vəliəhdin fikrini çatdirdim. Əli Ehsan Paşa narahatlıqla söylədi ki, mən bu işin vəbalini öz boynuma götürüb və Azərbaycan əhalisini birdəfəlik bu xəbis ünsürlərin şərindən qurtarmaq istəyirdim, ancaq təəssüf ki, özünüz istəmədiniz".
Mirzə Əli ağa Heyət çalışdığı bütün sahələrdə, xüsusilə baş prokuror vəzifəsində işləyərkən yüksək peşəkarlıq, böyük təşkilatçılıq qabiliyyəti və obyektiv prinsipiallıq nümayiş etdirmişdir. O, mənəvi cəhətcə büllur kimi saf və olduqca təmiz adam idi. Vətəninə, millətinə və xalqına məhəbbət, bir də Qanunun aliliyinə hörmət onun amalı, həyat qayəsi idi.
Mirzə Əli ağa Heyət Təbrizdən İran senatına üzv seçilmişdi. Senator idi. Bu mötəbər kürsüdə Güney Azərbaycanın xeyrinə çox səs qazandırmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyət 1967-ci ildə Tehran şəhərində vəfat edib.
Mirzə Əli ağa Heyətin xanımı Məsumə Sultan Firuq uruğunun başçısı, müctəhid Hacı Mirzə Məhəmmədin qızı idi. O, Türk “ağız ədəbiyatı”nın ən yaxşı örnəklərini on övladına öyrətməklə onlarda Türk dilinə, Türk ulusal dəyərlərinə sevgi oyadıb, ulusal düşüncə oluşdurmağa çalışıb.
Mirzə Əli ağa Heyət çoxşaxəli, səmərəli fəaliyyəti və dövlət adamına xas olan möhkəm xarakter cizgiləri ilə İranın dövlətçilik tarixində böyük xidmətləri olan ictimai-siyasi xadim və tanınmış hüquqşünas idi.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 13-04-2022 21:46 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Mirzə Əli ağa Mirzə Tağı xan oğlu 1879-cu ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini atasından almışdı. Sonra Loğmaniyyə mədrəsəsində mükəmməl təhsilə yiyələnmişdi. Daha sonra Nəcəf, İstanbul, Beyrut və Qahirə kimi şəhərlərin ali təhsil ocaqlarında savadını artırmışdı. Fiqhdən – dini hüquqdan tutmuş üsul, hikmət, kəlam, riyaziyyat, yüksək astronomiya, köhnə və yeni fəlsəfəyədək bir çox elm sahələrinə dərindən bələd olmuşdu. Türk, fars, ərəb və fransız dillərini bilirdi.
Onun dünyagörüşünün formalaşmasında, intibah meyilli görkəmli hüquqşünas kimi yetişməsində həmin zəngin ədəbi, mədəni və ictimai mühitin böyük rolu olub.
Mirzə Əli ağa Heyət zəmanəsinin tanınmış aydınlarından olub. O, məşrutiyyət inqilabının fərmanını Nəcəfdən Təbrizə və Tehrana aparan heyətin rəhbəri olduğu üçun "Heyət" adı ilə tanınmışdır. Rəfael Hüseynov yazır: “Mirzə Əli artıq cavanlığından el-oba arasında da, ali dövlət dairələrində də savadına, dünyagörüşünə, ədalətliliyinə, doğruculluğuna görə sözükeçən, sayğı bəslənən ziyalı idi. O qədər mötəbər ki, İranda – ölkədaxili və xarici vacib səfərlər üçün təşkil olunan mühüm nümayəndə heyətlərinə mütəmadi başçı təyin edilərmiş. Bunlardan birincisi vaqe olubmuş 1906-cı ildə. Məhəmmədəli şahın dövlət çevrilişindən sonra Nəcəfdə ilahiyyat tələbələrindən ibarət bir heyət qurulur. Əvvəlcə Bəsrəyə, sonra İrana Məşrutiyyət fərmanını aparan üç böyük din böyüyü – Ayətullah Tehrani, Ayətullah Mazandarani və Axund Molla Kazım Xorasani, eləcə də digər nüfuzlu, bişkin şəxsiyyətlərin daxil edildiyi heyətə onlardan xeyli gənc Mirzə Əli rəhbər seçilmişdi. Gedir, danışıqlar aparır və Məşrutiyyətin bərpasına nail olur”. My Webpage
Mirzə Əli ağa Heyət ictihad dərəcəsinə yüksəlmişdi.
Mirzə Əli ağa Heyət İranda təmiz məhkəmə hakimi və İran ədliyyəsinin qurucularından biri kimi məşrutiyyət inqilabında fəal rol oynamışdır.
Cəmiyyətdə şəxsiyyətin yeri onun biliyi, elmi, humanizmi, prinsipiallığı, gördüyü işləri, vətənə, millətə, xalqa sədaqətlə xidməti ilə müəyyən edilir. Bu mənada onun şəxsiyyəti misilsiz örnək, bariz nümunədir.
O, İranın dövlətçilik, düşüncə və mənəviyyat həyatındakı seçkin simalardan olmuş, Təbriz məhkəməsinin ilk sədri, İranın Baş prokuroru və daha sonra ədliyyə naziri işləmişdi. O, məhkəmə sistemində aparılmış köklü islahatlar və struktur dəyişiklikləri ilə tanınmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyətin çoxcəhətli fəaliyyəti, humanizmi və qayğıkeşliyi sayəsində neçə-neçə ailələr başsız qalmaqdan qurtarmışdı. Birinci Dünya savaşı illərində (1918) Osmanlılarla birlikdə "İttihadi-islam” cəmiyyətini quran Mirzə Əli ağa Heyət İran tərəfindən cəmiyyətin rəhbəri olaraq fəaliyyətə başlayıb. 1919-cu ildə bu cəmiyyət naxçıvanlıları ermənilərin şiddətli basqınlarından xilas etmişdi.
1919-cu ildə ermənilər Naxçıvanda zavallı insanları olmazın zülmlərə məruz qoyanda, şiddətli təzyiqləri ilə bu bölgəni Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən qopararaq Ermənistana qatmaqçün canfəşanlıqlar edəndə naçar qalan əhali Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzədən kömək diləmişdi və o da Tehranın “hə”sini alaraq Mirzə Əli ağanı bir yardım heyəti və rəsmi məktubla Naxçıvana yola salmışdı...
Cavad Heyət atası haqqında yazır: "Mənim atam mərhum muctəhid Mirzə Əli Heyət ki, xalq tərəfindən sayği ilə qarşilanır və Azərbaycanda hökumətin təmsilçisi olan Qacar vəliəhdi Məhəmmədhəsən mirzə ilə də çox yaxşı munasibətləri var imiş. Osmanlılarla da yaxşica ilişkidə olmuş və onlarla birlikdə İttihad-i islam cəmiyyətini təşkil etmiş və özü də İran iizrə bu cəmiyyətin başqanlığını (Osmanli İslam ittihadının başqanı mərhum Yusif Ziya bəy idi) yapmışdır, Osmanlıların sonrakı davranış və təpkiləri barədə belə rəvayət edirdi: Rus - ingilis ordusunun, Fransiz və Amerika missionerlərinin himayəsini arxasina alan aysorilər, erməni daşnaklan və Andranik ordusu Urmiyada, Səlmasda, Xoyda və ətraf kəndlərdə miisəlmanlan ümumi qətlə uğratdiqdan sonra Osmanlı ordusu yetişdi və onların hucumu nəticəsində xristian gücləri məğlub olub əksəriyyəti fərar etdilər. Osmanlı qoşunu yerdə qalan aysoriləri və erməniləri mühasirəyə aldi. Osmanlı ordusunun başçısı Əli Ehsan Paşa mənimlə görüşüb dedi: Biz hər zaman sizə əngəl və düşmən olan bu miixərrib ünsürlərdən şəhərlərinizi təmizləmək istəyirik. Ancaq bu iş üçün ittihad-i islamm rəisi olaraq sizin razılığınız və vəliəhdin də izni lazimdir. Dedim ki, bu işi etməyiniz, çünki bu, islam və insanhq üsullanna qarşıdır və tarix boyu bu, iranlilara və sizə qarşı rüsvaylıq olaraq qeyd olunar. Dedi ki, siz gedin, vəliəhdlə məsləhətləşin, bəlkə vəliəhd razı oldu. Mən vəliəhdin yanma gedib Əli Ehsan Paşanm təklifini və öz mövqeyimi də söylədim. Vəliəhd də qətiyyətlə etiraz edib soylədi: Sakın, bu işi yapmasınlar, yoxsa tarixdə biabır olarıq. Mən Ehsan Paşaya varıb vəliəhdin fikrini çatdirdim. Əli Ehsan Paşa narahatlıqla söylədi ki, mən bu işin vəbalini öz boynuma götürüb və Azərbaycan əhalisini birdəfəlik bu xəbis ünsürlərin şərindən qurtarmaq istəyirdim, ancaq təəssüf ki, özünüz istəmədiniz".
Mirzə Əli ağa Heyət çalışdığı bütün sahələrdə, xüsusilə baş prokuror vəzifəsində işləyərkən yüksək peşəkarlıq, böyük təşkilatçılıq qabiliyyəti və obyektiv prinsipiallıq nümayiş etdirmişdir. O, mənəvi cəhətcə büllur kimi saf və olduqca təmiz adam idi. Vətəninə, millətinə və xalqına məhəbbət, bir də Qanunun aliliyinə hörmət onun amalı, həyat qayəsi idi.
Mirzə Əli ağa Heyət Təbrizdən İran senatına üzv seçilmişdi. Senator idi. Bu mötəbər kürsüdə Güney Azərbaycanın xeyrinə çox səs qazandırmışdı.
Mirzə Əli ağa Heyət 1967-ci ildə Tehran şəhərində vəfat edib.
Mirzə Əli ağa Heyətin xanımı Məsumə Sultan Firuq uruğunun başçısı, müctəhid Hacı Mirzə Məhəmmədin qızı idi. O, Türk “ağız ədəbiyatı”nın ən yaxşı örnəklərini on övladına öyrətməklə onlarda Türk dilinə, Türk ulusal dəyərlərinə sevgi oyadıb, ulusal düşüncə oluşdurmağa çalışıb.
Mirzə Əli ağa Heyət çoxşaxəli, səmərəli fəaliyyəti və dövlət adamına xas olan möhkəm xarakter cizgiləri ilə İranın dövlətçilik tarixində böyük xidmətləri olan ictimai-siyasi xadim və tanınmış hüquqşünas idi.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır