08:23 / 21-10-2021
Azad Zəngilan - Fotolar
08:01 / 21-10-2021
21 yaşayış məntəqəmizin işğaldan azad edilməsindən 1 il ötür
00:01 / 21-10-2021
Türkiyədə daha 214 nəfər koronavirusdan vəfat edib
23:06 / 20-10-2021
Mehriban Əliyeva Zəngilandan muğam sədaları paylaşıb - Video
22:52 / 20-10-2021
Futbol üçün yenidən püşk atacaqlar
22:39 / 20-10-2021
Azərbaycan, Rusiya və Ermənistanın nümayəndə heyəti Moskvada görüşüb
20:48 / 20-10-2021
Dövlət başçısı: "Zəngilanda müasir logistika-nəqliyyat mərkəzi, bütün infrastruktur qurulacaq"
20:46 / 20-10-2021
İlham Əliyev Zəngilanda: "Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı son hadisələr göstərir ki..." - Yenilənib
20:07 / 20-10-2021
Teatrda 131-ci mövsüm başlayıb - Fotolar
19:56 / 20-10-2021
Sayt rəhbəri və tabeliyindəki şəxs həbs edilib
19:48 / 20-10-2021
Politoloq: “İran rəsmiləri ritorikanı da dəyişərsə, ortaq layihələrə qayıtmaq mümkündür”
18:07 / 20-10-2021
Prezident Zəngilan şəhərinin Baş planının hazırlanması ilə əlaqədar sərəncam imzalayıb
17:54 / 20-10-2021
ABŞ rəsmisi: "Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılmasına dəstək verməyə hazırıq"
17:47 / 20-10-2021
Politoloq: “Azərbaycan Ermənistanla sülh müqaviləsi imzalasa...”
17:37 / 20-10-2021
Hansı universitetlərdə koronavirus yayılıb? - Açıqlamalar
17:24 / 20-10-2021
Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatlarının həcmi 2 milyard dollar artıb
17:18 / 20-10-2021
Prezident və birinci xanım Zəngilan rayonunda səfərdə olublar - Foto
17:05 / 20-10-2021
Dolların sabaha olan rəsmi məzənnəsi açıqlanıb
17:04 / 20-10-2021
ABŞ-ın hərbi təyyarələri Rusiyanın hava sahəsini yarmağa cəhd edib
16:57 / 20-10-2021
Sayt redaktorunun cinayət işi məhkəməyə göndərilib
16:54 / 20-10-2021
Xüsusi təyinatlı qüvvələrinin təlimləri davam edir - Video
16:51 / 20-10-2021
Bakı-Sumqayıt qatarlarının sayı artırılır
16:40 / 20-10-2021
Ölkəmizdə koronavirusdan daha 16 nəfər vəfat edib
16:23 / 20-10-2021
Qafqazda Türkiyə-İran rəqabəti: ABŞ nəşri bu barədə nə yazıb?
15:48 / 20-10-2021
Mütəxəssis şagirdlərin validenylərinə müraciət edib
14:58 / 20-10-2021
Vəzifəli şəxs rüşvət alarkən yaxalanıb
14:49 / 20-10-2021
Paşinyanın ofisi qarşısında aksiya keçirilib - Video
14:17 / 20-10-2021
Qadınları Türkiyəyə satan Bərdə sakininə cəza verilib
22:59 / 16-10-2021
Ağıllı ermənilər Artsaxın deyil, Ermənistanın hayındadılar...
14:10 / 16-10-2021
Prezident fəxri adlar verib - Siyahı
16:34 / 18-10-2021
Ermənilər Qarabağa yenidən silah-sursat daşıyır - Deputat
11:15 / 18-10-2021
Bir milyonadək işçinin maaşı və 130 minədək tələbənin təqaüdü artırılacaq
13:45 / 20-10-2021
Bakıda qadın professor həbs edilib - Hökm
14:17 / 16-10-2021
İlham Əliyev mədəniyyət xadimlərini təltif edib
14:17 / 20-10-2021
Qadınları Türkiyəyə satan Bərdə sakininə cəza verilib
09:41 / 16-10-2021
Bakıdakı yanğınla əlaqədar araşdırmalar başlayıb - Video - Yenilənib
11:52 / 18-10-2021
Prezident İlham Əliyev Füzulidə sakinlərlə görüşüb - Çıxışın tam mətni (Yenilənib)
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
Tarix: 16-08-2021 15:51 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Klassik İran ədəbiyyatının, tarixinin, eləcə də fars dilinin tədqiqi, tədrisi və təbliği sahəsində yorulmadan çalışan alimlərdən biri də Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqidir.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi 24 fevral 1920-ci ildə Qəzvində alim və arif sülaləsinə aid bir ailənin övladı olaraq dünyaya gəlib. Ulu babaları Səfəvilər dönəmində Livandan Qəzvinə köç etmiş bir sadat soyuna bağlıdır. Atası Seyid Bağır ibn Seyid Siyaq dönəminin ünlü xəttatlarından idi. Onlar Qəzvinin Gülbin məhəlləsində yaşayırdılar. Anası Mirzə Ağa xan Mustovfinin qızı olub, Mirzə Əbülqasim Mollabaşının nəvəsi idi.
Seyid Məhəmməd ibtidai və orta təhsilini məmləkəti Qəzvində tamamladıqdan sonra ali təhsil üçün daxil olduğu Tehran Universitetindən 1939-cu ildə məzun olub. Dəbirsiyaqi bu universitetdə Məliküşşuara Məhəmmədtağı Bahar (1886-1951), Bədiüzzaman Füruzanfər (1897-1970), Əliəsgər Hikmət (1893-1980), Cəlal Hümayi, Səid Nəfisi (1895-1966), İbrahim Purdavud (1885-1968), Həsən Xətibi (1917–1989) və Məhəmmədtağı Məclisi kimi birinci dərəcəli fars dili və ədəbiyatı müəllimlərindən dərs alma fürsəti tapmış və Füruzanfərin rəhbərliyi ilə hazırladığı “Mənuçəhri divanının təshihi” mövzusunda dissertasiyanı müdafiə edərək, 1945-ci ildə eyni universitetdən doktorluq dərəcəsi alıb. Dəbirsiyaqi bundan bir il sonra Beynəlxalq İranoloji Dərnəyinə (Əncümən-i Beynəlmiləl-i İran) üzv olub və 1978-ci ildə Mədəni Miras Dərnəyi (Əncümən-i Asar və Məfaxir-i Fərhəngi) elmi təşkilatın üzvü seçilib.
Mağistr pilləsini oxuduğu 1941-ci ildə Maliyə nazirliyində təhsil personalı olaraq vəzifəyə başlayan Dəbir Siyaqi 1974-cü ildə təqaüdə çıxana qədər bu vəzifədə çalışıb.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi doktorluq təhsilini tamamladıqdan iki il sonra lüğət çalışmalarına başlamış və “Dehxuda lüğəti” hazırlanarkən çağdaş İran lüğətçiliyinin qurucusu Mirzə Əliəkbər Dehxudanın (1879-1955) 9 və Məhəmməd Muinin (1918-1971) 12 il asissenti olub. Muinin vəfatından lüğətin tamamlandığı 1980-ci ilədək bu layihədə çalışaraq bir çox maddə yazıb.
“Dehxuda lüğəti” hazırlanarkən əldə etdiyi təcrübə və bu çalışmada müşahidə etdiyi əksikliklər Dəbirsiyaqini; Seyid Cəfər Şəhidi, Rəsul Şayəstə və Həsən Əhməd-i Givi kimi önəmli alimlərlə birlikdə “Böyük Farsca Lüğət” (Lügətnamə-i Bozorg-i Farsi) adlı yeni bir əsər hazırlamağa sövq edib. Həmin lüğətin bu ana qədər “Əlif” hərfi 6 cild və “Bə” hərfinin bir qismi 2 kitab halında nəşr edilib.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi lüğət çalışmaları ilə bərabər təhsil fəaliyətlərini də sürdürmüş, Tehran və Qəzvin universitetlərində və Milli (Behişti) Universitetində başda “Şahnamə” gəlmək üzərə farsca mətn və qrammatika dərsləri vermiş və fars dili müəllimi olaraq bir dəfə Çinin Pekin Universitetində, iki dəfə də Misirin Eyn-i Şəms Universitetində dərs deyib.
1994-cü ildə doğma yurdu Qəzvinə dönərək buraya yerləşən Dəbirsiyaqi bu müddətdə elmi çalışmalarına davam edib. Sadə bir yaşam sürdüyü və mövqe-məqam sahibi olmağa meyl etmədiyi görülən Dəbirsiyaqinin evi ədəbi çalışmaların aparıldığı bir məclis halına gəlib. Evdə başlanğıcda “Şahnamə” oxumaları aparılarkən irəliləyən illərdə “Beyhaki tarixi”, “Bustan” və “Çahar məqalə” kimi klassik əsərlər də ələ alınıb. Dəbirsiyaqi Qəzvinə döndükdən 13 il sonra lüğətşünas olmayan Tehran universiteti müəllimlərindən birinin Dehxuda institutuna müdir olaraq təyin edilməsiylə həmin qurumla əlaqəsini kəsmiş, amma akademik çalışmalarına davam etmiş və 2012-ci ildə Qəzvində öz adıyla bir xalq kitabxanası qurub. 2013-cü ildə nəşr edilən “Sugnamə” (Mənzum ağılar) Dəbirsiyaqinin çap olunan son əsəridir.
Dəbirsiyaqi elmi, mədəni və ədəbi çalışmaları səbəbiylə bir çox çevrənin sayğı və təqdirini qazanmış və 13-cü Əlyazma Əsər Mühafizəçiləri Konqresində “Seçkin Əlyazma Mütəxəssisi” mükafatına layıq görülüb. “Buxara” dərgisi də farscanın bu önəmli simasını anmaq üçün bir sayını onun haqqındakı yazılara həsr edib. Eyni amacla 1996-cı ildə Kamal Hacı Seyid tərəfindən “Dəbir-i Ədib” 2013-cü ildə isə Fərşid Sadat Şərifi tərəfindən “Ərcnamə” adlı iki kitab nəşr edildiyi kimi, Dəbirsiyaqinin həyatı bir sənədli filmə də növzu olub.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi yaradıcılığının bir yönü də tarixi tədqiqatdır. Görkəmli mətnşünas bir çox tarixi əsərləri işləyib, giriş və indekslə nəşr edib.
Bu tipli əsərlərdən biri də Mirzə Səmianın 1725-ci ildə yazdığı “Təzkirət əl-müluk” kitabıdır. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin idarə quruluşunu öyrənmək üçün bu əsərin xüsusi əhəmiyyəti vardır. Əsərdə verilən məlumatlardan aydın olur ki, qaynağın müəllifi dövlət təşkilatı məsələlərinə mükəmməl bələd olub. Əsərdə Azərbaycan Səfəvi dövlətinin quruluşu, orqanların statusları, məmurların səlahiyyətləri, onların ləqəb və titulları haqqında ətraflı məlumat verilib. “Təzkirət əl-müluk” əsərinin əlyazmalarından birinin fotoşəkli 1943-cü ildə məşhur şərqşünas V. Minorski tərəfindən Kembric şəhərində nəşr edilib. Həmin nəşrdə “Təzkirət əl-müluk” əsərinin əlyazmasının fotoşəklindən başqa, onun İngilis dilinə tərcüməsi və geniş izahı verilib. V. F. Minorski “Təzkirət əl-müluk” əsərinə şərh və əlavələrində dövlət və idarə quruluşu ilə yanaşı bəylərbəyiliklərdən də qısa bəhs edib.
1956-cı ildə Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi həmin əsəri yenidən nəşr etdirib. Daha sonra İran alimlərindən Məsud Rəcəbniya V. Minorskinin həmin əsəri haqqında izahlarını "Səfəvi hökumətinin idarə təşkilatı" adı altında 1958-ci ildə Tehranda nəşrə hazırlayıb.
Təəssüflə qeyd etməliyik ki, bu alim Azərbaycanda o qədər də tanınmır. Belə ki, ölkəmizdə ədəbiyyat və tarix sahəsində fəaliyyət göstərmiş tədqiqatçı alimlərin fəaliyyəti yalnız filologiya və tarix sahəsinə böyük töhvələr vermək baxımından deyil, eyni zamanda oxucuların dünyagörüşünün genişlənməsi, nəzəri biliklərin artması, digər humanitar fənlərlə qarşılıqlı əlaqələr cəhətindən də böyük maraq doğurur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 16-08-2021 15:51 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Klassik İran ədəbiyyatının, tarixinin, eləcə də fars dilinin tədqiqi, tədrisi və təbliği sahəsində yorulmadan çalışan alimlərdən biri də Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqidir.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi 24 fevral 1920-ci ildə Qəzvində alim və arif sülaləsinə aid bir ailənin övladı olaraq dünyaya gəlib. Ulu babaları Səfəvilər dönəmində Livandan Qəzvinə köç etmiş bir sadat soyuna bağlıdır. Atası Seyid Bağır ibn Seyid Siyaq dönəminin ünlü xəttatlarından idi. Onlar Qəzvinin Gülbin məhəlləsində yaşayırdılar. Anası Mirzə Ağa xan Mustovfinin qızı olub, Mirzə Əbülqasim Mollabaşının nəvəsi idi.
Seyid Məhəmməd ibtidai və orta təhsilini məmləkəti Qəzvində tamamladıqdan sonra ali təhsil üçün daxil olduğu Tehran Universitetindən 1939-cu ildə məzun olub. Dəbirsiyaqi bu universitetdə Məliküşşuara Məhəmmədtağı Bahar (1886-1951), Bədiüzzaman Füruzanfər (1897-1970), Əliəsgər Hikmət (1893-1980), Cəlal Hümayi, Səid Nəfisi (1895-1966), İbrahim Purdavud (1885-1968), Həsən Xətibi (1917–1989) və Məhəmmədtağı Məclisi kimi birinci dərəcəli fars dili və ədəbiyatı müəllimlərindən dərs alma fürsəti tapmış və Füruzanfərin rəhbərliyi ilə hazırladığı “Mənuçəhri divanının təshihi” mövzusunda dissertasiyanı müdafiə edərək, 1945-ci ildə eyni universitetdən doktorluq dərəcəsi alıb. Dəbirsiyaqi bundan bir il sonra Beynəlxalq İranoloji Dərnəyinə (Əncümən-i Beynəlmiləl-i İran) üzv olub və 1978-ci ildə Mədəni Miras Dərnəyi (Əncümən-i Asar və Məfaxir-i Fərhəngi) elmi təşkilatın üzvü seçilib.
Mağistr pilləsini oxuduğu 1941-ci ildə Maliyə nazirliyində təhsil personalı olaraq vəzifəyə başlayan Dəbir Siyaqi 1974-cü ildə təqaüdə çıxana qədər bu vəzifədə çalışıb.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi doktorluq təhsilini tamamladıqdan iki il sonra lüğət çalışmalarına başlamış və “Dehxuda lüğəti” hazırlanarkən çağdaş İran lüğətçiliyinin qurucusu Mirzə Əliəkbər Dehxudanın (1879-1955) 9 və Məhəmməd Muinin (1918-1971) 12 il asissenti olub. Muinin vəfatından lüğətin tamamlandığı 1980-ci ilədək bu layihədə çalışaraq bir çox maddə yazıb.
“Dehxuda lüğəti” hazırlanarkən əldə etdiyi təcrübə və bu çalışmada müşahidə etdiyi əksikliklər Dəbirsiyaqini; Seyid Cəfər Şəhidi, Rəsul Şayəstə və Həsən Əhməd-i Givi kimi önəmli alimlərlə birlikdə “Böyük Farsca Lüğət” (Lügətnamə-i Bozorg-i Farsi) adlı yeni bir əsər hazırlamağa sövq edib. Həmin lüğətin bu ana qədər “Əlif” hərfi 6 cild və “Bə” hərfinin bir qismi 2 kitab halında nəşr edilib.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi lüğət çalışmaları ilə bərabər təhsil fəaliyətlərini də sürdürmüş, Tehran və Qəzvin universitetlərində və Milli (Behişti) Universitetində başda “Şahnamə” gəlmək üzərə farsca mətn və qrammatika dərsləri vermiş və fars dili müəllimi olaraq bir dəfə Çinin Pekin Universitetində, iki dəfə də Misirin Eyn-i Şəms Universitetində dərs deyib.
1994-cü ildə doğma yurdu Qəzvinə dönərək buraya yerləşən Dəbirsiyaqi bu müddətdə elmi çalışmalarına davam edib. Sadə bir yaşam sürdüyü və mövqe-məqam sahibi olmağa meyl etmədiyi görülən Dəbirsiyaqinin evi ədəbi çalışmaların aparıldığı bir məclis halına gəlib. Evdə başlanğıcda “Şahnamə” oxumaları aparılarkən irəliləyən illərdə “Beyhaki tarixi”, “Bustan” və “Çahar məqalə” kimi klassik əsərlər də ələ alınıb. Dəbirsiyaqi Qəzvinə döndükdən 13 il sonra lüğətşünas olmayan Tehran universiteti müəllimlərindən birinin Dehxuda institutuna müdir olaraq təyin edilməsiylə həmin qurumla əlaqəsini kəsmiş, amma akademik çalışmalarına davam etmiş və 2012-ci ildə Qəzvində öz adıyla bir xalq kitabxanası qurub. 2013-cü ildə nəşr edilən “Sugnamə” (Mənzum ağılar) Dəbirsiyaqinin çap olunan son əsəridir.
Dəbirsiyaqi elmi, mədəni və ədəbi çalışmaları səbəbiylə bir çox çevrənin sayğı və təqdirini qazanmış və 13-cü Əlyazma Əsər Mühafizəçiləri Konqresində “Seçkin Əlyazma Mütəxəssisi” mükafatına layıq görülüb. “Buxara” dərgisi də farscanın bu önəmli simasını anmaq üçün bir sayını onun haqqındakı yazılara həsr edib. Eyni amacla 1996-cı ildə Kamal Hacı Seyid tərəfindən “Dəbir-i Ədib” 2013-cü ildə isə Fərşid Sadat Şərifi tərəfindən “Ərcnamə” adlı iki kitab nəşr edildiyi kimi, Dəbirsiyaqinin həyatı bir sənədli filmə də növzu olub.
Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi yaradıcılığının bir yönü də tarixi tədqiqatdır. Görkəmli mətnşünas bir çox tarixi əsərləri işləyib, giriş və indekslə nəşr edib.
Bu tipli əsərlərdən biri də Mirzə Səmianın 1725-ci ildə yazdığı “Təzkirət əl-müluk” kitabıdır. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin idarə quruluşunu öyrənmək üçün bu əsərin xüsusi əhəmiyyəti vardır. Əsərdə verilən məlumatlardan aydın olur ki, qaynağın müəllifi dövlət təşkilatı məsələlərinə mükəmməl bələd olub. Əsərdə Azərbaycan Səfəvi dövlətinin quruluşu, orqanların statusları, məmurların səlahiyyətləri, onların ləqəb və titulları haqqında ətraflı məlumat verilib. “Təzkirət əl-müluk” əsərinin əlyazmalarından birinin fotoşəkli 1943-cü ildə məşhur şərqşünas V. Minorski tərəfindən Kembric şəhərində nəşr edilib. Həmin nəşrdə “Təzkirət əl-müluk” əsərinin əlyazmasının fotoşəklindən başqa, onun İngilis dilinə tərcüməsi və geniş izahı verilib. V. F. Minorski “Təzkirət əl-müluk” əsərinə şərh və əlavələrində dövlət və idarə quruluşu ilə yanaşı bəylərbəyiliklərdən də qısa bəhs edib.
1956-cı ildə Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi həmin əsəri yenidən nəşr etdirib. Daha sonra İran alimlərindən Məsud Rəcəbniya V. Minorskinin həmin əsəri haqqında izahlarını "Səfəvi hökumətinin idarə təşkilatı" adı altında 1958-ci ildə Tehranda nəşrə hazırlayıb.
Təəssüflə qeyd etməliyik ki, bu alim Azərbaycanda o qədər də tanınmır. Belə ki, ölkəmizdə ədəbiyyat və tarix sahəsində fəaliyyət göstərmiş tədqiqatçı alimlərin fəaliyyəti yalnız filologiya və tarix sahəsinə böyük töhvələr vermək baxımından deyil, eyni zamanda oxucuların dünyagörüşünün genişlənməsi, nəzəri biliklərin artması, digər humanitar fənlərlə qarşılıqlı əlaqələr cəhətindən də böyük maraq doğurur.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
22-04-2021, 10:29
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacı Mirzə İbrahim xan Kəlantər: vəzirliyi Asəfdən öyrənmiş şəxs
17-04-2021, 19:00
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Mehdiqulu xan Hidayət: haqq yolunu azmış adam - Ənvər Çingizoğlu yazır
Cahit Bağçı: "Əks təqdirdə, iki ölkə arasında problemlər intensiv şəkildə gündəmə gələcək"
Əli Abbasov: “Rusiyanın və ABŞ-ın təhlükəsizlik sistemi var. Ancaq Birləşmiş Avropanın belə bir sistemi yoxdur. Avropalılar təhlükəsizlik sisteminin yaradılmasından danışırlar. Belə bir addımın atılması faktiki olaraq NATO-nun parçalanması deməkdir”
Baba Bayramlı: "Dedi, ay ata, vallah nə deyim, gördüm həqiqətən ətrafda narazılıqlar çoxdur"
Deputat: “Hesab edirəm ki, dünyanı cənginə alan bu bəla təbii proses deyil. Dünyanın ən varlı adamlarından biri olan Bill Qeyts elan edir ki, pandemiya 2022-cü ildə başa çatacaq. Özlərinin qurduğu işlərdir”
Tibb Universitetinin dosenti deyir ki, Azərbaycan hökumətinin koronavirusla mübarizə tədbirləri baş-ayaqdır
