Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə: xəzinədarın xəzanı...
Tarix: 07-05-2021 09:27 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə: xəzinədarın xəzanı...

Azərbaycan tarixşünaslığında tarixçilərin Qacarlar dövlətinə münasibətini ifadə edən mülahizələrin təhlili və qiymətləndirilməsi əsasən bu dövlətin beynəlxalq miqyasda, ölkəsinin və xalqının siyasi taleyində tutduğu yeri və daşıdığı funksiyanı obyektiv müəyyən etmək üçün aparılmış müqayisələrdən və qiymətləndirilmələrdən ibarətdir. Ayrı-ayrı siyasətçilərin həyat və fəaliyyəti yetərincə öyrənilməyib. Öyrəndiklərimizdən biri...

Mirzə Əhməd xan Mirzə Məhəmməd oğlu 1844-ci ildə Mazandaranın mərkəzi Amul şəhərində dünyaya gəlib. Mükəmməl mədrəsə təhsili alıb. Təhsilini tamamlayandan sonra atasının yanına yollanıb. Atası Azərbaycanda zabit kimi xidmət edirdi. Böyük qardaşı Mirzə Mahmud xan Müdirüddövlə də vəliəhdin yanında qərar tuturdu. Mirzə Əhməd xan da orada dövlət xidmətinə daxil olub. Əvvəcə münşi, münşibaşı kimi vəzifələrdə çalışıb. Sonra Müzəffərəddin mirzənin tabeliyində olan Azərbaycanın bir neçə şəhərinin hakimi təyin edilib. Daha sonra Azərbaycan hökuməti başçısının vəziri və pişkarı vəzifəsini icra edib. Müşirəssəltənə ləqəbi daşıyıb.



Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə 1880-cı ildə kürd Şeyx Übeydulla Nəqşbəndinin fitnəsinin aradan qaldırmasına ezam edilib. Amma qiyamçılar tərəfindən məğlub olub və şahın ona qəzəbi tutub. Bir müddət idarəçilikdən uzaqlaşdırılıb. Sonra Nasirəddin şah Qacar onu əfv edib. 1884-cü ildə Gilanın hakimi olub.

Müzəffərəddin şah Qacarın hakimiyyəti dövründə xəzinəyə başçılıq edib. Ondan qabaq Məhəmmədvəli xan Nəsrəssəltənə (Məhəmmədvəli xan Sipəhsalar) xəzinə naziri idi ki, Əminüddövlə ilə ixtilafı olduğuna görə vəzifəsindən azad olmuşdu. Əminüddövlə bu barədə öz “Xatirələr” kitabında belə yazır: "...Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə ki, cəhaləti ilə məşhur idi və bir neçə il Təbrizdə Müzəffərəddin mirzənin şəxsi pişkarı idi və kürd Şeyx Übeydulla Nəqşbəndinin fitnəsin ki, təkrar deməyə ehtiyac yoxdur ki, Azərbaycanı necə qarət etdi və fəlakətə saldı və Mirzə Hüseyn xan Sipəhsaların səyi ilə qaldırıldı, onun qabiliyyətsizliyini bilirdilər və ona görə Nasirəddin şah Qacar yanında onu günalandırdılar. Amma sonra Müzəffərəddin şah Qacarın israrı ilə xəzinə naziri oldu".

O, xəzinə nazirliyi vəzifəsində olan zaman sərt olmağına görə bəzi xadimlər ondan inciyib və şahın yanında onu pisləyiblər. Buna görə 1905-ci ildə Xorasana sürgün edilib. Məşrutə İnqilabının qələbəsindən sonra əfv olunub və Tehrana qayıdıb. Məhəmmədəli şahın tac qoymasından sonra Sultanəli xan Vəziri-Əfxəm kabinetində ədliyyə naziri olub. [Mehdi Bamdad, Şərhi hali ricali İran, I cild, s. 100-101]

Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə 1897-ci ildə Qacarlar dövlətinin maliyyə naziri, daha sonra xəzinədarlıq naziri olub.

Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə Qacarlar dövlətinin daxili işlər vəziri icra edib.



Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə Mirzə Nəsrulla xanın baş vəzirliyi dönəmində ədliyyə naziri vəzifəsində çalışıb.

Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə 1907-1908-ci illərdə Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. O, öldürülmüş Atabəyi-Əzəmi əvəz edib. Baş nazirliyi dönəmində qaynı Mirzə Məhəmmədəli xan Qəvamüddövlə maliyə naziri olub. Məhəmmədəli şahın süqutundan sonra mücahidlərə 100 tümən pul ödəyərək həyatını satın alıb.

Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə 1911-ci ildə karetasından çıxarkən sui-qəsdə məruz qalıb.

Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə gözəl xəttat olub, bir neçə kitabın üzünü köçürüb.

Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə 20 aprel 1918-ci ildə vəfat edib.

Mirzə Əhməd xan Müşirəssəltənə Mirzə Abbas xan Təfrişinin qızı Behcətüssəltənə xanımla ailəli olub.


Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU



Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}