20:48 / 13-09-2025
Deputat 120 şagirdə məktəb ləvazimatları verib - Fotolar
18:41 / 13-09-2025
Xocalının Daşbulaq kəndinə ilk köç olub - (Yenilənib)
16:41 / 13-09-2025
İqtisadi Şuranın iclası keçirilib - Fotolar
15:55 / 13-09-2025
“Space TV”nin yayımı 6 saatlıq dayandırılacaq
15:48 / 13-09-2025
Sabah Bakıda intensiv yağış yağacaq - Xəbərdarlıq
15:44 / 13-09-2025
Sosial şəbəkələrdə dələduzluq edən şəxs saxlanılıb
13:27 / 13-09-2025
İlk köç karvanı Xocalının Seyidbəyli kəndinə çatıb - (Yenilənib)
12:30 / 13-09-2025
Bakıda tikinti şirkətinin rəhbəri axtarışa verilib
12:25 / 13-09-2025
"Vüsal 300" kimi tanınan iş adamına cinayət işi açılıb
12:21 / 13-09-2025
"Sonsuz qardaşlıq - IV" çoxmillətli birgə təlimi davam edir
11:12 / 13-09-2025
Sosial şəbəkələrdə dələduzluq edən şəxs saxlanılıb
09:29 / 13-09-2025
Kamçatkada 7,1 maqnitudalı zəlzələ olub
23:44 / 12-09-2025
Aİ Rusiyaya qarşı sanksiyaların müddətini uzadıb
22:10 / 12-09-2025
Salyanda 62 yaşlı kişi güllələnib
18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
18:00 / 12-09-2025
“Slavyanka” sularından kəskin qoxu gəlir - AQTA məsələni araşdırır
17:50 / 12-09-2025
Sədr müavini: "Metroda gələcəkdə diferensial qiymət artımı ola bilər"
17:40 / 12-09-2025
Xocalının daha iki kəndinə köç olacaq
17:23 / 12-09-2025
Xırdalan–Sumqayıt–Xırdalan xətti üzrə sərnişin qatarlarının fəaliyyəti dayandırılır
17:12 / 12-09-2025
Premyer Liqada V və VI turun oyun proqramı açıqlanıb
17:01 / 12-09-2025
Donald Tramp: "Biz çox sərt hərəkət etməli olacağıq"
16:55 / 12-09-2025
Milli Süni İntellekt Mərkəzinə direktor təyin olunub
16:15 / 12-09-2025
BDU-da bəzi ixtisaslar üzrə dərslər 4 gün keçiriləcək
15:54 / 12-09-2025
Azərbaycanlı girovların öldürülməsi üzrə sənədlər elan olunub
15:43 / 12-09-2025
Kürşad Zorlu Naxçıvana gəlib - Yenilənib
15:33 / 12-09-2025
Qobustanda şəhidlə vida mərasimi olub
15:14 / 12-09-2025
Qarabağa daha iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
14:58 / 12-09-2025
İcra Hakimiyyətinin tenderi baş tutmayıb
14:55 / 12-09-2025
Azərbaycan III Türk Dövlətləri Universiadasının qalibi olub
14:49 / 12-09-2025
Qəbələdə şəhidlə vida mərasimi keçirilib
09:10 / 09-09-2025
Etibar Məmmədov aktiv siyasətə qayıda bilər
06:10 / 11-09-2025
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
23:31 / 08-09-2025
“Tesla” ABŞ-da bazar payını itirir
23:10 / 08-09-2025
Fransanın baş naziri kabineti ilə istefaya göndərilir
23:20 / 08-09-2025
ABŞ düşüncələrə nəzarət etməyə çalışır
10:19 / 10-09-2025
Putin müharibəni genişləndirir, növbəti hədəf Polşadır
13:31 / 11-09-2025
Professor: Hər iki ölkədə sülhə qarşı çıxanlar var
22:00 / 09-09-2025
DÇ-2026: Azərbaycan millisi bir xal qazanıb
21:32 / 10-09-2025
"Neftçi" Ramil Şeydayevlə yollarını ayırıb
13:08 / 09-09-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan və Ermənistan arasında əməkdaşlıq formasına keçid baş verib
14:28 / 10-09-2025
Zülfüqarov: Rusiya ilə münasibətlərimiz əvvəlki səviyyəyə qayıtmayacaq
18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
Pərviz Natil Xanlari: mənsəbi deyil, mədəniyyəti üstün tutdu
Tarix: 05-05-2022 10:28 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran elminin, ədəbiyyatının və təhsilinin inkişafında misilsiz xidmətləri olan alimlərdən biri də Pərviz Natil Xanlaridir. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, tərtibi, elmi-tənqidi nəşri sahəsində müstəsna xidmətləri olan bu alimin yaşam yolu Azərbaycan oxucularına naməlumdur.
Pərviz Natil Xanlari 20 mart 1914-cü ildə Qacarlar dövlətinin paytaxtı Tehran şəhərində dünyaya göz açıb. Əslən Mazandaranlı olan ailəsindən bir çox şəxs Qacarlar dönəminin divan təşkilatında xidmət edib. Xanlari nisbəsi babasından gəlir. Babası Mirzə Əhməd Mazandarani Etisamülmülk ləqəbi və “Xanlar xanı” ünvanı daşıyırdı. “Səfərnamə” adlı kitabı da vardı. Atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamülmülk Qacar sülaləsinə xidmət edib.
Pərviz Natil Xanlari ibtidai təhsilini atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamüddövlədən alıb, daha sonra darülfünu və Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsini bitirib (1932). İlk məqaləsi hələ tələbəykən “İqdam” qəzetində dərc olunub. Bədiüzzaman Füruzanfər, Məhəmmədtağı Bahar, Səid Nəfisi və Abbas İqbal Aştiyani kimi ustadlardan dərs alıb. Füruzanfərin kursunda Fars əruzu üzərində hazırladığı doktorluq dissertasiyası çalışmasını 1943-cü ildə tamamlayıb. Həmin il, 1979-cu ilə qədər davam edən ədəbiyyat istiqamətli aylıq “Söxən” adlı dərgi çıxarmağa başlayıb. 1948-1950-ci illər arasında Sorbonna Universitetində ali dilçilik təhsili alıb və incəsənət fakültəsinin dərslərinə qatılıb. Dönüşündə Daxili işlər nazirinin müavini təyin edilib. 1957-ci ildə ABŞ-dan aldığı bir dəvətlə vəzifəsindən ayrılaraq oraya gedib və müxtəlif universitetlərdə elmi yaradıcılıqla məşğul olub.
İrana dönəndə Cənubi Azərbaycan valiliyinə təyin edilən Pərviz Natil daha sonra Mazandarandan millət vəkili seçilib və 1962-ci ildə İranın Mədəniyyət naziri olub. Bu vəzifədə ikən dərs kitablarında etdiyi düzəlişlər təhsil və maarif sahəsində böyük bir islahat sayılıb. Onun nazirliyi sırasındakı xidmətlərindən biri də qurduğu kurslarla əhalinin oxuma-yazma, savad faizini yüksəltməyə çalışmasıdır. Mart, 1964-cü ildə nazirlikdən vəzifəsindən istefa verərək özünü elmə və ədəbi fəaliyyətə həsr edib. Əvvəlcə “Bünyad-i Fərhəng-i İran” adıyla bir təşkilat yaradıb və bu qurum araçılığıyla İranla və İslamiyyətlə ilgili bir çox əsərin nəşrini gerçəkləşdirib. Bir ara “Şahnamə cəmiyyəti”nin sədri olub; çox sayda konqres və elmi toplantıya qatılıb. Son dönəmdə şah tərəfindən gətirildiyi senatorluq vəzifəsi, 1979-cu il İran İslam İnqilabının ardından Pəhləvi rejiminin suçlularından biri olaraq ittham edilməsinə və dörd ay həbs yatmasına yol açıb.
Pərviz Natil Xanlari 23 avqust 1990-cı ildə Tehran şəhərində vəfat edib və Behişt-e Zəhra gorgahında torpağa tapşırılıb.
Pərviz Natil Xanlari şeirdə yenilik tərəfdarı olsa da, bu xüsusda həddən ziyadəliyə, həddən aşırılığa qarşı çıxıb. İlk yazdığı “Mah dər mürdab” (1937) və “Yağma-yı şəb ü zuhr” (1942) adlı şeirləri ilə məşhur olub. Onun haqqında yazarlar arasında bir məsəl yaranıb: “Gənckən şair, orta yaşlarda ədib, ahıl yaşlarda klassik ədəbiyyatın ustadı”. Kitabları ilə bərabər başda öz dərgisi “Söxən” olmaq üzrə bir çox dərgidə məqalələri dərc olunub.
Pərviz Natil Xanlarinin əsərlərində ədəbiyyat və sənət nümunələrinin sistemli, elmi təhlili boy göstərir. Onun qələmindən çıxan nümunələri ortalığa gətirək. Təhqiq-i intiqadi dər ʿəruż-i farsi” (Tehran, 1327 hş./1948, doktorluq dissertasiyasıdır), “Vəzn-i şeir-i farsi” (Tehran, 1337 hş./1958), “Dər barə-i zəban-i farsi” (Tehran 1340 hş./1961), “Zəbanşinasi və zəban-i farsi” (Tehran, 1343 hş./1964), “Tarix-i zəban-ı farsi” (Tehran, 1348 hş./1969, “Dəstur-i zəban-i farsi” (Tehran, 1351 hş./1972). Bu əsərlər əruz vəzninin, şeir vəzninin, dil tarixinin, dilin quruluşunun, dil nəzəriyyəsinin, ümumi dilçiliyin aktual problemlərinə həsr olunub. Fars dilinin tarixi açısından önəmli olan bu əsərlər N. H. Ənsari tərəfindən ingilis dilinə çevrilib və bir cild halında nəşr edilib: A History of the Persian Language, Delhi, 1977);
Alim geniş diapazonlu fəaliyyəti, zəngin yaradıcılıq irsi ilə fars dilçiliyinə, bütövlükdə, İranşünaslıq aləminə fundamental əsərlər bəxş edib. Onun İran mədəniyyətinə dair əsərləri oxucular arasında maraq qazanıb. Bunlardan “Fərhəng və ictima” (Tehran, 1345 hş./1966); “Şeir və hünər” (Tehran, 1345 hş./1966), “Təranəha” (Tehran, 1353 hş./1974), “Hünər və ədəbiyyat-i imruz” (nəşr yeri yoxdur, 1366 hş./1987, Simin Danişvər ilə birlikdə), “Həftad söxən” (Təhran 1367 hş./1988) adlı əsərləri göstərmək olar.
Pərviz Natil Xanlarinin elmi yaradıcılığının aparıcı qollarından birini mətnşünaslıq təşkil edir. Görkəmli alim İbn Sinanın “Məxaricül-ḥuruf ya əsbabü ḥudus̱il-ḥuruf” (Tehran 1333 hş.), Hafiz Şirazinin “Çənd nüktə dər təṣḥiḥ-i divan-i Ḥafıẓ” (Tehran, 1338 hş./1959), Fəramərz Ərrəcaninin “Səmək-i əyyar” (I-V, Tehran, 1343 hş./1964), Əbülqasim Firdovsinin “Rüstəm və Söhrab: əz Şahnamə-i Firdovsi” (Tehran, 2536 şş./1977) adlı əsərlərini ilkin mənbələr və əlyazmalar əsasında nəşrə hazırlayıb. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, klassik irsin nəşri və orta əsrlər ədəbi əlaqələrinin öyrənilməsi sahəsində onun böyük xidmətləri vardır.
Pərviz Natil Xanlari səriştəli tərcüməçi kimi də özünü təsdiq edib. Onun fransız dilindən iki böyük tərcüməsi var. Bunlardan biri rus şairi Puşkindən fars dilinə çevirdiyi “Duxtər-i Sərvan” (Kapitan qızı, Tehran, 1310 hş.), digəri isə fransız filoloqu Jozef Bedyedən (1864-1938) “Tristan u İzut” (“Tristan və İzolda romanı”, Tehran 1357 hş.) əsəridir.
Pərviz Natil Xanlari bir çox orta çağ müəlliflərinin həyat və yaradıcılığı, tədqiq və təbliği işində mühüm işlər görüb, öz fəaliyyəti ilə İran ədəbiyyatşünaslığının təşəkkül və inkişafında əhəmiyyyətli rol oynayıb.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-05-2022 10:28 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran elminin, ədəbiyyatının və təhsilinin inkişafında misilsiz xidmətləri olan alimlərdən biri də Pərviz Natil Xanlaridir. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, tərtibi, elmi-tənqidi nəşri sahəsində müstəsna xidmətləri olan bu alimin yaşam yolu Azərbaycan oxucularına naməlumdur.
Pərviz Natil Xanlari 20 mart 1914-cü ildə Qacarlar dövlətinin paytaxtı Tehran şəhərində dünyaya göz açıb. Əslən Mazandaranlı olan ailəsindən bir çox şəxs Qacarlar dönəminin divan təşkilatında xidmət edib. Xanlari nisbəsi babasından gəlir. Babası Mirzə Əhməd Mazandarani Etisamülmülk ləqəbi və “Xanlar xanı” ünvanı daşıyırdı. “Səfərnamə” adlı kitabı da vardı. Atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamülmülk Qacar sülaləsinə xidmət edib.
Pərviz Natil Xanlari ibtidai təhsilini atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamüddövlədən alıb, daha sonra darülfünu və Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsini bitirib (1932). İlk məqaləsi hələ tələbəykən “İqdam” qəzetində dərc olunub. Bədiüzzaman Füruzanfər, Məhəmmədtağı Bahar, Səid Nəfisi və Abbas İqbal Aştiyani kimi ustadlardan dərs alıb. Füruzanfərin kursunda Fars əruzu üzərində hazırladığı doktorluq dissertasiyası çalışmasını 1943-cü ildə tamamlayıb. Həmin il, 1979-cu ilə qədər davam edən ədəbiyyat istiqamətli aylıq “Söxən” adlı dərgi çıxarmağa başlayıb. 1948-1950-ci illər arasında Sorbonna Universitetində ali dilçilik təhsili alıb və incəsənət fakültəsinin dərslərinə qatılıb. Dönüşündə Daxili işlər nazirinin müavini təyin edilib. 1957-ci ildə ABŞ-dan aldığı bir dəvətlə vəzifəsindən ayrılaraq oraya gedib və müxtəlif universitetlərdə elmi yaradıcılıqla məşğul olub.
İrana dönəndə Cənubi Azərbaycan valiliyinə təyin edilən Pərviz Natil daha sonra Mazandarandan millət vəkili seçilib və 1962-ci ildə İranın Mədəniyyət naziri olub. Bu vəzifədə ikən dərs kitablarında etdiyi düzəlişlər təhsil və maarif sahəsində böyük bir islahat sayılıb. Onun nazirliyi sırasındakı xidmətlərindən biri də qurduğu kurslarla əhalinin oxuma-yazma, savad faizini yüksəltməyə çalışmasıdır. Mart, 1964-cü ildə nazirlikdən vəzifəsindən istefa verərək özünü elmə və ədəbi fəaliyyətə həsr edib. Əvvəlcə “Bünyad-i Fərhəng-i İran” adıyla bir təşkilat yaradıb və bu qurum araçılığıyla İranla və İslamiyyətlə ilgili bir çox əsərin nəşrini gerçəkləşdirib. Bir ara “Şahnamə cəmiyyəti”nin sədri olub; çox sayda konqres və elmi toplantıya qatılıb. Son dönəmdə şah tərəfindən gətirildiyi senatorluq vəzifəsi, 1979-cu il İran İslam İnqilabının ardından Pəhləvi rejiminin suçlularından biri olaraq ittham edilməsinə və dörd ay həbs yatmasına yol açıb.
Pərviz Natil Xanlari 23 avqust 1990-cı ildə Tehran şəhərində vəfat edib və Behişt-e Zəhra gorgahında torpağa tapşırılıb.
Pərviz Natil Xanlari şeirdə yenilik tərəfdarı olsa da, bu xüsusda həddən ziyadəliyə, həddən aşırılığa qarşı çıxıb. İlk yazdığı “Mah dər mürdab” (1937) və “Yağma-yı şəb ü zuhr” (1942) adlı şeirləri ilə məşhur olub. Onun haqqında yazarlar arasında bir məsəl yaranıb: “Gənckən şair, orta yaşlarda ədib, ahıl yaşlarda klassik ədəbiyyatın ustadı”. Kitabları ilə bərabər başda öz dərgisi “Söxən” olmaq üzrə bir çox dərgidə məqalələri dərc olunub.
Pərviz Natil Xanlarinin əsərlərində ədəbiyyat və sənət nümunələrinin sistemli, elmi təhlili boy göstərir. Onun qələmindən çıxan nümunələri ortalığa gətirək. Təhqiq-i intiqadi dər ʿəruż-i farsi” (Tehran, 1327 hş./1948, doktorluq dissertasiyasıdır), “Vəzn-i şeir-i farsi” (Tehran, 1337 hş./1958), “Dər barə-i zəban-i farsi” (Tehran 1340 hş./1961), “Zəbanşinasi və zəban-i farsi” (Tehran, 1343 hş./1964), “Tarix-i zəban-ı farsi” (Tehran, 1348 hş./1969, “Dəstur-i zəban-i farsi” (Tehran, 1351 hş./1972). Bu əsərlər əruz vəzninin, şeir vəzninin, dil tarixinin, dilin quruluşunun, dil nəzəriyyəsinin, ümumi dilçiliyin aktual problemlərinə həsr olunub. Fars dilinin tarixi açısından önəmli olan bu əsərlər N. H. Ənsari tərəfindən ingilis dilinə çevrilib və bir cild halında nəşr edilib: A History of the Persian Language, Delhi, 1977);
Alim geniş diapazonlu fəaliyyəti, zəngin yaradıcılıq irsi ilə fars dilçiliyinə, bütövlükdə, İranşünaslıq aləminə fundamental əsərlər bəxş edib. Onun İran mədəniyyətinə dair əsərləri oxucular arasında maraq qazanıb. Bunlardan “Fərhəng və ictima” (Tehran, 1345 hş./1966); “Şeir və hünər” (Tehran, 1345 hş./1966), “Təranəha” (Tehran, 1353 hş./1974), “Hünər və ədəbiyyat-i imruz” (nəşr yeri yoxdur, 1366 hş./1987, Simin Danişvər ilə birlikdə), “Həftad söxən” (Təhran 1367 hş./1988) adlı əsərləri göstərmək olar.
Pərviz Natil Xanlarinin elmi yaradıcılığının aparıcı qollarından birini mətnşünaslıq təşkil edir. Görkəmli alim İbn Sinanın “Məxaricül-ḥuruf ya əsbabü ḥudus̱il-ḥuruf” (Tehran 1333 hş.), Hafiz Şirazinin “Çənd nüktə dər təṣḥiḥ-i divan-i Ḥafıẓ” (Tehran, 1338 hş./1959), Fəramərz Ərrəcaninin “Səmək-i əyyar” (I-V, Tehran, 1343 hş./1964), Əbülqasim Firdovsinin “Rüstəm və Söhrab: əz Şahnamə-i Firdovsi” (Tehran, 2536 şş./1977) adlı əsərlərini ilkin mənbələr və əlyazmalar əsasında nəşrə hazırlayıb. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, klassik irsin nəşri və orta əsrlər ədəbi əlaqələrinin öyrənilməsi sahəsində onun böyük xidmətləri vardır.
Pərviz Natil Xanlari səriştəli tərcüməçi kimi də özünü təsdiq edib. Onun fransız dilindən iki böyük tərcüməsi var. Bunlardan biri rus şairi Puşkindən fars dilinə çevirdiyi “Duxtər-i Sərvan” (Kapitan qızı, Tehran, 1310 hş.), digəri isə fransız filoloqu Jozef Bedyedən (1864-1938) “Tristan u İzut” (“Tristan və İzolda romanı”, Tehran 1357 hş.) əsəridir.
Pərviz Natil Xanlari bir çox orta çağ müəlliflərinin həyat və yaradıcılığı, tədqiq və təbliği işində mühüm işlər görüb, öz fəaliyyəti ilə İran ədəbiyyatşünaslığının təşəkkül və inkişafında əhəmiyyyətli rol oynayıb.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
