15:08 / 30-09-2023
Baş Prokurorluq: separatçı qurumun daha iki təmsilçisi həbs olunub
14:52 / 30-09-2023
Silah-sursat və döyüş texnikası müsadirə olunub - Video
13:06 / 30-09-2023
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:38 / 30-09-2023
Prezident İlham Əliyev Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının prezidentini qəbul edib - Yenilənib
12:35 / 30-09-2023
Milli Qəhrəman Fəxri Xiyabanda dəfn edilib - Fotolar
11:43 / 30-09-2023
XİN: "Ermənistanın Azərbaycana qarşı irəli sürdüyü növbəti iddialar tamamilə əsassızdır"
11:35 / 30-09-2023
Müsadirə edilən artilleriya qurğuları... - Video
11:06 / 30-09-2023
Abşeronda dava: 3 nəfər bir-birlərini bıçaqlayıb, biri ölüb
09:58 / 30-09-2023
Elizabet - Akif Abbasovun tərcüməsi
09:15 / 30-09-2023
Qarabağdakı döyüş mövqeləri ləğv edilir - Video
02:04 / 30-09-2023
Nyu-Yorkda fövqəladə vəziyyət elan edilib - Fotolar
22:02 / 29-09-2023
Şuşa-Xankəndi yolunda tərk edilmiş döyüş mövqeləri... - Video
21:59 / 29-09-2023
Belçikada kilsədə rüsvayçılıq - Din xadimləri illərlə uşaqları zorlayıblar
19:48 / 29-09-2023
İlham Əliyev Zəngilanda Forumda: "Bizim səbrimizlə oynamasınlar" - Tam mətn - Fotolar (Yenilənib)
19:24 / 29-09-2023
İşçi qrup üzvlərinin Xankəndiyə səfəri nəzərdə tutulub
19:20 / 29-09-2023
Yevlaxda ermənilərlə növbəti görüş keçirilib - (Yenilənib) - Foto
19:18 / 29-09-2023
Yeddi ölkə Ukrayna üçün sursat sifarişi verib
19:07 / 29-09-2023
Üç ölkə qanunsuz miqrasiyaya qarşı işçi qrup yaradır
18:50 / 29-09-2023
Ukraynalı diversantlar Rusiya ərazisinə daxil olmağa cəhd ediblər
18:13 / 29-09-2023
Qarabağda müsadirə edilmiş döyüş texnikası, silah və sursatın yeni - Siyahısı (Yenilənib)
18:03 / 29-09-2023
Separatçı rejimin keçmiş “müdafiə naziri” Laçında ələ keçib
17:58 / 29-09-2023
Mikayıl Cabbarov Gürcüstana səfər edib
17:48 / 29-09-2023
FHN: "Xankəndi yaxınlığında partlayışda 48 nəfərin cəsədi çıxarılıb" - Video
17:35 / 29-09-2023
Bakıda əməliyyat: daha üç nəfər tutulub
17:17 / 29-09-2023
Xaricdə doktorantura təhsilinə dair sənəd qəbulunun müddəti uzadılıb
16:56 / 29-09-2023
Azərbaycan BMT-nin müvafiq qurumlarını Qarabağ bölgəsinə dəvət edib
16:33 / 29-09-2023
Qarabağda terrorlar törədən general-mayor həbs edilib - (Video) - Yenilənib
16:11 / 29-09-2023
İlham Əliyev: "Biz Qafqazda sülh və sabitlik istəyirik"
15:48 / 29-09-2023
Prezident: "Biz Qarabağın erməni əhalisinin hüquqlarını təmin edəcəyik"
09:31 / 27-09-2023
Şadlıq sarayında yanğın: yüzdən çox insan ölüb, çoxsaylı yaralı var - (Video) - Yenilənib
16:30 / 25-09-2023
Ağdərə tam olaraq Azərbaycan dövlətinin nəzarətinə keçib
20:08 / 25-09-2023
Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasəti müzakirə olunub - Fotolar
14:14 / 27-09-2023
Separatçı Ruben Vardanyan sərhəddə saxlanılıb - (Yenilənib+)
16:17 / 25-09-2023
Əliyev ilə Ərdoğan Naxçıvanda: qaz boru kəmərinin təməlqoyma mərasimi olub (Yenilənib)
11:50 / 26-09-2023
13 550 erməni Qarabağı tərk edib
00:05 / 26-09-2023
“Qənirə Paşayevanın ölməsi ilə bağlı yayılan xəbər yalandır”
00:01 / 26-09-2023
Bakıdan Xankəndinə tibbi yardım göndərilib
00:04 / 27-09-2023
Azərbaycanda Anım Günüdür
19:55 / 27-09-2023
Xocalı soyqırımına görə axtarışda olan terrorçu Laçında ələ keçib
18:00 / 25-09-2023
Ermənilər Əsgəranı boşaldır
Pərviz Natil Xanlari: mənsəbi deyil, mədəniyyəti üstün tutdu
Tarix: 05-05-2022 10:28 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran elminin, ədəbiyyatının və təhsilinin inkişafında misilsiz xidmətləri olan alimlərdən biri də Pərviz Natil Xanlaridir. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, tərtibi, elmi-tənqidi nəşri sahəsində müstəsna xidmətləri olan bu alimin yaşam yolu Azərbaycan oxucularına naməlumdur.
Pərviz Natil Xanlari 20 mart 1914-cü ildə Qacarlar dövlətinin paytaxtı Tehran şəhərində dünyaya göz açıb. Əslən Mazandaranlı olan ailəsindən bir çox şəxs Qacarlar dönəminin divan təşkilatında xidmət edib. Xanlari nisbəsi babasından gəlir. Babası Mirzə Əhməd Mazandarani Etisamülmülk ləqəbi və “Xanlar xanı” ünvanı daşıyırdı. “Səfərnamə” adlı kitabı da vardı. Atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamülmülk Qacar sülaləsinə xidmət edib.
Pərviz Natil Xanlari ibtidai təhsilini atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamüddövlədən alıb, daha sonra darülfünu və Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsini bitirib (1932). İlk məqaləsi hələ tələbəykən “İqdam” qəzetində dərc olunub. Bədiüzzaman Füruzanfər, Məhəmmədtağı Bahar, Səid Nəfisi və Abbas İqbal Aştiyani kimi ustadlardan dərs alıb. Füruzanfərin kursunda Fars əruzu üzərində hazırladığı doktorluq dissertasiyası çalışmasını 1943-cü ildə tamamlayıb. Həmin il, 1979-cu ilə qədər davam edən ədəbiyyat istiqamətli aylıq “Söxən” adlı dərgi çıxarmağa başlayıb. 1948-1950-ci illər arasında Sorbonna Universitetində ali dilçilik təhsili alıb və incəsənət fakültəsinin dərslərinə qatılıb. Dönüşündə Daxili işlər nazirinin müavini təyin edilib. 1957-ci ildə ABŞ-dan aldığı bir dəvətlə vəzifəsindən ayrılaraq oraya gedib və müxtəlif universitetlərdə elmi yaradıcılıqla məşğul olub.
İrana dönəndə Cənubi Azərbaycan valiliyinə təyin edilən Pərviz Natil daha sonra Mazandarandan millət vəkili seçilib və 1962-ci ildə İranın Mədəniyyət naziri olub. Bu vəzifədə ikən dərs kitablarında etdiyi düzəlişlər təhsil və maarif sahəsində böyük bir islahat sayılıb. Onun nazirliyi sırasındakı xidmətlərindən biri də qurduğu kurslarla əhalinin oxuma-yazma, savad faizini yüksəltməyə çalışmasıdır. Mart, 1964-cü ildə nazirlikdən vəzifəsindən istefa verərək özünü elmə və ədəbi fəaliyyətə həsr edib. Əvvəlcə “Bünyad-i Fərhəng-i İran” adıyla bir təşkilat yaradıb və bu qurum araçılığıyla İranla və İslamiyyətlə ilgili bir çox əsərin nəşrini gerçəkləşdirib. Bir ara “Şahnamə cəmiyyəti”nin sədri olub; çox sayda konqres və elmi toplantıya qatılıb. Son dönəmdə şah tərəfindən gətirildiyi senatorluq vəzifəsi, 1979-cu il İran İslam İnqilabının ardından Pəhləvi rejiminin suçlularından biri olaraq ittham edilməsinə və dörd ay həbs yatmasına yol açıb.
Pərviz Natil Xanlari 23 avqust 1990-cı ildə Tehran şəhərində vəfat edib və Behişt-e Zəhra gorgahında torpağa tapşırılıb.
Pərviz Natil Xanlari şeirdə yenilik tərəfdarı olsa da, bu xüsusda həddən ziyadəliyə, həddən aşırılığa qarşı çıxıb. İlk yazdığı “Mah dər mürdab” (1937) və “Yağma-yı şəb ü zuhr” (1942) adlı şeirləri ilə məşhur olub. Onun haqqında yazarlar arasında bir məsəl yaranıb: “Gənckən şair, orta yaşlarda ədib, ahıl yaşlarda klassik ədəbiyyatın ustadı”. Kitabları ilə bərabər başda öz dərgisi “Söxən” olmaq üzrə bir çox dərgidə məqalələri dərc olunub.
Pərviz Natil Xanlarinin əsərlərində ədəbiyyat və sənət nümunələrinin sistemli, elmi təhlili boy göstərir. Onun qələmindən çıxan nümunələri ortalığa gətirək. Təhqiq-i intiqadi dər ʿəruż-i farsi” (Tehran, 1327 hş./1948, doktorluq dissertasiyasıdır), “Vəzn-i şeir-i farsi” (Tehran, 1337 hş./1958), “Dər barə-i zəban-i farsi” (Tehran 1340 hş./1961), “Zəbanşinasi və zəban-i farsi” (Tehran, 1343 hş./1964), “Tarix-i zəban-ı farsi” (Tehran, 1348 hş./1969, “Dəstur-i zəban-i farsi” (Tehran, 1351 hş./1972). Bu əsərlər əruz vəzninin, şeir vəzninin, dil tarixinin, dilin quruluşunun, dil nəzəriyyəsinin, ümumi dilçiliyin aktual problemlərinə həsr olunub. Fars dilinin tarixi açısından önəmli olan bu əsərlər N. H. Ənsari tərəfindən ingilis dilinə çevrilib və bir cild halında nəşr edilib: A History of the Persian Language, Delhi, 1977);
Alim geniş diapazonlu fəaliyyəti, zəngin yaradıcılıq irsi ilə fars dilçiliyinə, bütövlükdə, İranşünaslıq aləminə fundamental əsərlər bəxş edib. Onun İran mədəniyyətinə dair əsərləri oxucular arasında maraq qazanıb. Bunlardan “Fərhəng və ictima” (Tehran, 1345 hş./1966); “Şeir və hünər” (Tehran, 1345 hş./1966), “Təranəha” (Tehran, 1353 hş./1974), “Hünər və ədəbiyyat-i imruz” (nəşr yeri yoxdur, 1366 hş./1987, Simin Danişvər ilə birlikdə), “Həftad söxən” (Təhran 1367 hş./1988) adlı əsərləri göstərmək olar.
Pərviz Natil Xanlarinin elmi yaradıcılığının aparıcı qollarından birini mətnşünaslıq təşkil edir. Görkəmli alim İbn Sinanın “Məxaricül-ḥuruf ya əsbabü ḥudus̱il-ḥuruf” (Tehran 1333 hş.), Hafiz Şirazinin “Çənd nüktə dər təṣḥiḥ-i divan-i Ḥafıẓ” (Tehran, 1338 hş./1959), Fəramərz Ərrəcaninin “Səmək-i əyyar” (I-V, Tehran, 1343 hş./1964), Əbülqasim Firdovsinin “Rüstəm və Söhrab: əz Şahnamə-i Firdovsi” (Tehran, 2536 şş./1977) adlı əsərlərini ilkin mənbələr və əlyazmalar əsasında nəşrə hazırlayıb. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, klassik irsin nəşri və orta əsrlər ədəbi əlaqələrinin öyrənilməsi sahəsində onun böyük xidmətləri vardır.
Pərviz Natil Xanlari səriştəli tərcüməçi kimi də özünü təsdiq edib. Onun fransız dilindən iki böyük tərcüməsi var. Bunlardan biri rus şairi Puşkindən fars dilinə çevirdiyi “Duxtər-i Sərvan” (Kapitan qızı, Tehran, 1310 hş.), digəri isə fransız filoloqu Jozef Bedyedən (1864-1938) “Tristan u İzut” (“Tristan və İzolda romanı”, Tehran 1357 hş.) əsəridir.
Pərviz Natil Xanlari bir çox orta çağ müəlliflərinin həyat və yaradıcılığı, tədqiq və təbliği işində mühüm işlər görüb, öz fəaliyyəti ilə İran ədəbiyyatşünaslığının təşəkkül və inkişafında əhəmiyyyətli rol oynayıb.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-05-2022 10:28 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran elminin, ədəbiyyatının və təhsilinin inkişafında misilsiz xidmətləri olan alimlərdən biri də Pərviz Natil Xanlaridir. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, tərtibi, elmi-tənqidi nəşri sahəsində müstəsna xidmətləri olan bu alimin yaşam yolu Azərbaycan oxucularına naməlumdur.
Pərviz Natil Xanlari 20 mart 1914-cü ildə Qacarlar dövlətinin paytaxtı Tehran şəhərində dünyaya göz açıb. Əslən Mazandaranlı olan ailəsindən bir çox şəxs Qacarlar dönəminin divan təşkilatında xidmət edib. Xanlari nisbəsi babasından gəlir. Babası Mirzə Əhməd Mazandarani Etisamülmülk ləqəbi və “Xanlar xanı” ünvanı daşıyırdı. “Səfərnamə” adlı kitabı da vardı. Atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamülmülk Qacar sülaləsinə xidmət edib.
Pərviz Natil Xanlari ibtidai təhsilini atası Mirzə Əbülhəsən xan Etisamüddövlədən alıb, daha sonra darülfünu və Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsini bitirib (1932). İlk məqaləsi hələ tələbəykən “İqdam” qəzetində dərc olunub. Bədiüzzaman Füruzanfər, Məhəmmədtağı Bahar, Səid Nəfisi və Abbas İqbal Aştiyani kimi ustadlardan dərs alıb. Füruzanfərin kursunda Fars əruzu üzərində hazırladığı doktorluq dissertasiyası çalışmasını 1943-cü ildə tamamlayıb. Həmin il, 1979-cu ilə qədər davam edən ədəbiyyat istiqamətli aylıq “Söxən” adlı dərgi çıxarmağa başlayıb. 1948-1950-ci illər arasında Sorbonna Universitetində ali dilçilik təhsili alıb və incəsənət fakültəsinin dərslərinə qatılıb. Dönüşündə Daxili işlər nazirinin müavini təyin edilib. 1957-ci ildə ABŞ-dan aldığı bir dəvətlə vəzifəsindən ayrılaraq oraya gedib və müxtəlif universitetlərdə elmi yaradıcılıqla məşğul olub.
İrana dönəndə Cənubi Azərbaycan valiliyinə təyin edilən Pərviz Natil daha sonra Mazandarandan millət vəkili seçilib və 1962-ci ildə İranın Mədəniyyət naziri olub. Bu vəzifədə ikən dərs kitablarında etdiyi düzəlişlər təhsil və maarif sahəsində böyük bir islahat sayılıb. Onun nazirliyi sırasındakı xidmətlərindən biri də qurduğu kurslarla əhalinin oxuma-yazma, savad faizini yüksəltməyə çalışmasıdır. Mart, 1964-cü ildə nazirlikdən vəzifəsindən istefa verərək özünü elmə və ədəbi fəaliyyətə həsr edib. Əvvəlcə “Bünyad-i Fərhəng-i İran” adıyla bir təşkilat yaradıb və bu qurum araçılığıyla İranla və İslamiyyətlə ilgili bir çox əsərin nəşrini gerçəkləşdirib. Bir ara “Şahnamə cəmiyyəti”nin sədri olub; çox sayda konqres və elmi toplantıya qatılıb. Son dönəmdə şah tərəfindən gətirildiyi senatorluq vəzifəsi, 1979-cu il İran İslam İnqilabının ardından Pəhləvi rejiminin suçlularından biri olaraq ittham edilməsinə və dörd ay həbs yatmasına yol açıb.
Pərviz Natil Xanlari 23 avqust 1990-cı ildə Tehran şəhərində vəfat edib və Behişt-e Zəhra gorgahında torpağa tapşırılıb.
Pərviz Natil Xanlari şeirdə yenilik tərəfdarı olsa da, bu xüsusda həddən ziyadəliyə, həddən aşırılığa qarşı çıxıb. İlk yazdığı “Mah dər mürdab” (1937) və “Yağma-yı şəb ü zuhr” (1942) adlı şeirləri ilə məşhur olub. Onun haqqında yazarlar arasında bir məsəl yaranıb: “Gənckən şair, orta yaşlarda ədib, ahıl yaşlarda klassik ədəbiyyatın ustadı”. Kitabları ilə bərabər başda öz dərgisi “Söxən” olmaq üzrə bir çox dərgidə məqalələri dərc olunub.
Pərviz Natil Xanlarinin əsərlərində ədəbiyyat və sənət nümunələrinin sistemli, elmi təhlili boy göstərir. Onun qələmindən çıxan nümunələri ortalığa gətirək. Təhqiq-i intiqadi dər ʿəruż-i farsi” (Tehran, 1327 hş./1948, doktorluq dissertasiyasıdır), “Vəzn-i şeir-i farsi” (Tehran, 1337 hş./1958), “Dər barə-i zəban-i farsi” (Tehran 1340 hş./1961), “Zəbanşinasi və zəban-i farsi” (Tehran, 1343 hş./1964), “Tarix-i zəban-ı farsi” (Tehran, 1348 hş./1969, “Dəstur-i zəban-i farsi” (Tehran, 1351 hş./1972). Bu əsərlər əruz vəzninin, şeir vəzninin, dil tarixinin, dilin quruluşunun, dil nəzəriyyəsinin, ümumi dilçiliyin aktual problemlərinə həsr olunub. Fars dilinin tarixi açısından önəmli olan bu əsərlər N. H. Ənsari tərəfindən ingilis dilinə çevrilib və bir cild halında nəşr edilib: A History of the Persian Language, Delhi, 1977);
Alim geniş diapazonlu fəaliyyəti, zəngin yaradıcılıq irsi ilə fars dilçiliyinə, bütövlükdə, İranşünaslıq aləminə fundamental əsərlər bəxş edib. Onun İran mədəniyyətinə dair əsərləri oxucular arasında maraq qazanıb. Bunlardan “Fərhəng və ictima” (Tehran, 1345 hş./1966); “Şeir və hünər” (Tehran, 1345 hş./1966), “Təranəha” (Tehran, 1353 hş./1974), “Hünər və ədəbiyyat-i imruz” (nəşr yeri yoxdur, 1366 hş./1987, Simin Danişvər ilə birlikdə), “Həftad söxən” (Təhran 1367 hş./1988) adlı əsərləri göstərmək olar.
Pərviz Natil Xanlarinin elmi yaradıcılığının aparıcı qollarından birini mətnşünaslıq təşkil edir. Görkəmli alim İbn Sinanın “Məxaricül-ḥuruf ya əsbabü ḥudus̱il-ḥuruf” (Tehran 1333 hş.), Hafiz Şirazinin “Çənd nüktə dər təṣḥiḥ-i divan-i Ḥafıẓ” (Tehran, 1338 hş./1959), Fəramərz Ərrəcaninin “Səmək-i əyyar” (I-V, Tehran, 1343 hş./1964), Əbülqasim Firdovsinin “Rüstəm və Söhrab: əz Şahnamə-i Firdovsi” (Tehran, 2536 şş./1977) adlı əsərlərini ilkin mənbələr və əlyazmalar əsasında nəşrə hazırlayıb. Qədim və orta əsrlər İran ədəbiyyatının tədqiqi, klassik irsin nəşri və orta əsrlər ədəbi əlaqələrinin öyrənilməsi sahəsində onun böyük xidmətləri vardır.
Pərviz Natil Xanlari səriştəli tərcüməçi kimi də özünü təsdiq edib. Onun fransız dilindən iki böyük tərcüməsi var. Bunlardan biri rus şairi Puşkindən fars dilinə çevirdiyi “Duxtər-i Sərvan” (Kapitan qızı, Tehran, 1310 hş.), digəri isə fransız filoloqu Jozef Bedyedən (1864-1938) “Tristan u İzut” (“Tristan və İzolda romanı”, Tehran 1357 hş.) əsəridir.
Pərviz Natil Xanlari bir çox orta çağ müəlliflərinin həyat və yaradıcılığı, tədqiq və təbliği işində mühüm işlər görüb, öz fəaliyyəti ilə İran ədəbiyyatşünaslığının təşəkkül və inkişafında əhəmiyyyətli rol oynayıb.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Pavlo Narojnı deyir ki, Rusiyada hərbi obyektlər çoxdur və ruslar bunları hücumlardan qoruya bilməyəcəklər
Valeri Kondratyuk deyir ki, ya Rusiya elitasının, ya da silahlı qüvvələrin sui-qəsdi Putini hakimiyyətdən uzaqlaşdıra bilər
Taras Jovtenko deyir ki, Rusiyanın hərbi-siyasi rəhbərliyi uzunmüddətli qarşıdurmanı özünün geosiyasi planlarına daxil edib
Avropa Kino Akademiyasının üzvü deyir ki, Azərbaycan kinosunun problemləri çoxdur: “Azərbaycanfilm” kimi unikal sənət ocağına 6-7 aydır ki, dövlətdən maliyyə ayrılmırsa milli kinodakı vəziyyətdən necə rahat olmaq olar?”
Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ehtiyatda olan zabiti: “Hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri rusların 18 gəmi və katerini zədələmiş və məhv etmişik”
