10:56 / 03-07-2025
İyulun 6-da II və III ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçiriləcək
10:36 / 03-07-2025
Əliyevlə Paşinyanın Dubayda görüşü planlaşdırılır
10:32 / 03-07-2025
“İçərişəhər” Dövlət-Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin tenderi ləğv edilib
10:27 / 03-07-2025
Dövlət büdcəsinin gəlirləri artıb
10:19 / 03-07-2025
Hindistanda təbii fəlakət: 50-dən çox insan ölüb
10:00 / 03-07-2025
Avropa İttifaqı Çinə sərt xəbərdarlıq edib
09:59 / 03-07-2025
"Lazurit" nəqliyyat dəhlizinin inkişafı müzakirə olunub
09:44 / 03-07-2025
Bir qrup şəxsin aylıq müavinəti dayandırılıb
09:22 / 03-07-2025
Qırğızıstan prezidenti Azərbaycana işgüzar səfərə gəlir
09:11 / 03-07-2025
İki qəsəbədə qaz təchizatı dayandırılacaq
09:07 / 03-07-2025
Rusiya üzərində 69 PUA vurulub
08:22 / 03-07-2025
Meladzenin Yurmala konsertində qalmaqal olub
08:12 / 03-07-2025
Marsın səhraya çevrilməsinə səbəb nədir?
08:08 / 03-07-2025
Bali sahillərində bərə batıb
08:03 / 03-07-2025
Odessada partlayışlar baş verib
07:59 / 03-07-2025
ABŞ-la hərbi ittifaqda, Rusiya ilə praqmatik münasibətdə
07:53 / 03-07-2025
Tramp Ukrayna ilə bağlı hansı addımı atacaq?
22:44 / 02-07-2025
Ayxan Cavadov Avropa çempionu olub
21:18 / 02-07-2025
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüblər - (Yenilənib) - Fotolar
21:11 / 02-07-2025
Göygöldə təcili tibbi yardım briqadasına hücum olub
20:57 / 02-07-2025
İlham Əliyev və Özbəkistan prezidenti “Sea Breeze”də - Fotolar
20:51 / 02-07-2025
Yekaterinburqda həbs olunan azərbaycanlıların sayı səkkizə çatıb - Yenilənib
19:09 / 02-07-2025
Çexiya rusiyalı məmura sanksiya tətbiq edib
18:55 / 02-07-2025
Roma Papası Türkiyəyə səfər etmək niyyətindədir
18:41 / 02-07-2025
Türkiyədə yenidən zəlzələ baş verib
18:32 / 02-07-2025
Bakıda “Özbəkistan” parkının təməli qoyulub
18:01 / 02-07-2025
Kibercinayətkarlıqda təqsirləndirilən dəstə üzvlərinin məhkəməsi başlayıb
17:54 / 02-07-2025
Əli Əsədov Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini ilə görüşüb
17:25 / 02-07-2025
Rusiyanın Bakıdakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb
13:16 / 29-06-2025
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
17:57 / 30-06-2025
Bakıda əməliyyat: FTX-nın iki əməkdaşı saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
15:08 / 30-06-2025
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
11:12 / 28-06-2025
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
21:03 / 30-06-2025
Rusiyada öldürülən qardaşların cənazəsi Azərbaycana gətirilib - (Yenilənib)
13:20 / 29-06-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
00:40 / 29-06-2025
Aleksey Overçukun Azərbaycana səfəri ləğv olunub
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
21:41 / 28-06-2025
Zaxarovadan azərbaycanlılarıın saxlanılması haqqında - Açıqlama
14:15 / 30-06-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Məhəmməd Şahbəxti: muğamatın sirrini öyrənmək istədi, amma...
Tarix: 05-04-2022 22:38 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər Çingizoğlu
Jurnalist-etnoqraf
Azərbaycan türkləri İran tаriхinə bir sırа görkəmli hərbi хаdimlər bəхş еdib. İran Şahənşah ordusunun peşəkar və bacarıqlı hərbçilərindən biri də general-leytenant Məhəmməd Şahbəxtidir.
1893-cü ildə Kərəc şəhərində anadan olan Məhəmməd ibtidai təhsilini məhəllə mollaxanasında alıb.
Onun İran Kazak briqadasında xidmət etməyinin qəribə bir tarixçəsi var. Məhəmməd öz şəhərlərində peşə ilə məşğul olurdu. Gözəl də səsi vardı. Pul tapıb, musiqini, muğamatın sirlərini öyrənmək istəyirdi. Ona lağ edən qardaşları ilə mübahisə edib, Tehrana yollanır. İran Kazak briqadasında adi kazak kimi xidmət etməyə başlayır. Həmədan, Qəzvin, İsfahan dəstələrində (otryadlarında) xidmət edir. Əvvəlcə Zəkəriyya soyadı ilə tanınır. 1926-cı ildə Şahbəxti soyadını qəbul edir.
Məhəmməd Şahbəxti İran Kazak briqadasının keçirdiyi bir çox əməliyyatlarda iştirak edib. Mirzə Kiçik xanın başçılıq etdiyi “Cəngəlilər hərəkatı”nın yatırılmasında önəmli rol oynayıb.
Məhəmməd Şahbəxti Rza xan Sərdar Sipəh həyata keçirdiyi hökumət çevrilişinin fəal üzvülərindən biri olub. 1920-ci ildə Tehrana hücum planı hazırlanmışdı. Rza xanla əlbir olan zabitlər: sərtib sevvum Əhməd ağa (Əmir Əhmədi), sərhəng tamam Mürtəza xan (Yəzdanpənah), sərhəng duvvum Məhəmməd xan Zəkəriyya (Şahbəxti), sultan Rzaqulu xan (Əmir Xosrovi) və Bağır xan Bəmbi (Nikandiş). Onlar Mehrabada daxil oldular.
Məhəmməd Şahbəxti 1921-ci ildə hökumət çevrilişindən sonra Rza xan Sərdari Sipəhdən sərtib (briqada generalı) rütbəsi alıb. Uzun illər orduda xidmət edib. Lorestan və Qərbi Azərbaycan hərbi birləşmələrinin komandanı olub. Lorların qiyamanın yatırılmasında fəallıq göstərib.
Məhəmməd Şahbəxti 1922-ci ildən sonra İran ordusunun yaradılmasında yaxından iştirak edib. Onun vəzifələrindən biri yeni yaradılan ordunun müasir silahla təmin edilməsi, ən vacib bölgələrdə yeni tipli ordunun yerləşdirilməsi idi.
Həyatını hərb sənətinə bağlayan Məhəmməd Şahbəxti 1933-cü ildə sərləşkər (general-mayor) rütbəsi alıb. Xidmət etdiyi müddət ərzində öz hərbi bacarığını və peşəkarlığını nümayiş etdirməyi bacarıb. Ona yüksək hərbi vəzifələr həvalə edilib.
Məhəmməd Şahbəxti sovet-ingilis müdaxiləsinin ən ağır dövründə, 1941-ci ildə Əhvaz ətrafında xidmət göstərib. İngilislər 27 avqustda 8-ci Hind diviziyası ilə Karun çayı dövrəbərində səngərə yatmış Şahbəxtinin başçılıq etdiyi orduya hücum ediblər. Hazırlıqlı olan İran ordusu ingilisləri 28 avqustda xeyli geri püskürdüb. İngilislərin “Valentiya” təyyarələri Həftkəl neft yataqlarına bir taqım piyada çıxarıblar. Şahbəxti mərkəzə məktub yazıb, təcili hərbi yardım istəsə də, hökumətdən müharibəni saxlamaq əmri gəlib.
Məhəmməd Şahbəxti sonra sepəhbud (general-leytenant) rütbəsinə layiq görülüb. İran silahlı qüvvələrin formalaşmasında və təkmilləşməsində onun xüsusi xidmətləri olub. Şah ona olduqca xoş münasibət bəsləyib.
Məhəmməd Şahbəxti bir neçə çağırış İran Milli məclisinə nümayəndə seçilib. Senator idi.
Məhəmməd Şahbəxti nöqsansız hərbi xidmətə və Lorestanda qazandığı qələbəyə görə Zülfiqar ordeni ilə təltif olunub. Rza şahdan qılınc hədiyyəsi alıb.
Məhəmməd Şahbəxti ədəbiyyatla ilgilənib, şeir yazıb. O, Əbülqasim Firdovsinin “Şahnamə” əsərini əzbər bilirdi.
Məhəmməd Şahbəxti 1962-ci ildə vəfat edib. Hərbi şərəflə İbn Babuyə gorgahında dəfn edilib.
Məhəmməd Şahbəxtinin iki qızı vardı. Birinin həyat yoldaşı sepəhbud (general-leytenant) Kərim Vərəhram (1907-2003) idi.
ХХ əsr İran tаriхinin tаnınmış şəхsiyyətlərindən оlаn bu böyük hərbçi hаqdа həqiqətləri оlduğu kimi охuculаrа çаtdırmаq tаriхşünаslığın önəmli və vаcib məsələlərindəndir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-04-2022 22:38 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər Çingizoğlu
Jurnalist-etnoqraf
Azərbaycan türkləri İran tаriхinə bir sırа görkəmli hərbi хаdimlər bəхş еdib. İran Şahənşah ordusunun peşəkar və bacarıqlı hərbçilərindən biri də general-leytenant Məhəmməd Şahbəxtidir.
1893-cü ildə Kərəc şəhərində anadan olan Məhəmməd ibtidai təhsilini məhəllə mollaxanasında alıb.
Onun İran Kazak briqadasında xidmət etməyinin qəribə bir tarixçəsi var. Məhəmməd öz şəhərlərində peşə ilə məşğul olurdu. Gözəl də səsi vardı. Pul tapıb, musiqini, muğamatın sirlərini öyrənmək istəyirdi. Ona lağ edən qardaşları ilə mübahisə edib, Tehrana yollanır. İran Kazak briqadasında adi kazak kimi xidmət etməyə başlayır. Həmədan, Qəzvin, İsfahan dəstələrində (otryadlarında) xidmət edir. Əvvəlcə Zəkəriyya soyadı ilə tanınır. 1926-cı ildə Şahbəxti soyadını qəbul edir.
Məhəmməd Şahbəxti İran Kazak briqadasının keçirdiyi bir çox əməliyyatlarda iştirak edib. Mirzə Kiçik xanın başçılıq etdiyi “Cəngəlilər hərəkatı”nın yatırılmasında önəmli rol oynayıb.
Məhəmməd Şahbəxti Rza xan Sərdar Sipəh həyata keçirdiyi hökumət çevrilişinin fəal üzvülərindən biri olub. 1920-ci ildə Tehrana hücum planı hazırlanmışdı. Rza xanla əlbir olan zabitlər: sərtib sevvum Əhməd ağa (Əmir Əhmədi), sərhəng tamam Mürtəza xan (Yəzdanpənah), sərhəng duvvum Məhəmməd xan Zəkəriyya (Şahbəxti), sultan Rzaqulu xan (Əmir Xosrovi) və Bağır xan Bəmbi (Nikandiş). Onlar Mehrabada daxil oldular.
Məhəmməd Şahbəxti 1921-ci ildə hökumət çevrilişindən sonra Rza xan Sərdari Sipəhdən sərtib (briqada generalı) rütbəsi alıb. Uzun illər orduda xidmət edib. Lorestan və Qərbi Azərbaycan hərbi birləşmələrinin komandanı olub. Lorların qiyamanın yatırılmasında fəallıq göstərib.
Məhəmməd Şahbəxti 1922-ci ildən sonra İran ordusunun yaradılmasında yaxından iştirak edib. Onun vəzifələrindən biri yeni yaradılan ordunun müasir silahla təmin edilməsi, ən vacib bölgələrdə yeni tipli ordunun yerləşdirilməsi idi.
Həyatını hərb sənətinə bağlayan Məhəmməd Şahbəxti 1933-cü ildə sərləşkər (general-mayor) rütbəsi alıb. Xidmət etdiyi müddət ərzində öz hərbi bacarığını və peşəkarlığını nümayiş etdirməyi bacarıb. Ona yüksək hərbi vəzifələr həvalə edilib.
Məhəmməd Şahbəxti sovet-ingilis müdaxiləsinin ən ağır dövründə, 1941-ci ildə Əhvaz ətrafında xidmət göstərib. İngilislər 27 avqustda 8-ci Hind diviziyası ilə Karun çayı dövrəbərində səngərə yatmış Şahbəxtinin başçılıq etdiyi orduya hücum ediblər. Hazırlıqlı olan İran ordusu ingilisləri 28 avqustda xeyli geri püskürdüb. İngilislərin “Valentiya” təyyarələri Həftkəl neft yataqlarına bir taqım piyada çıxarıblar. Şahbəxti mərkəzə məktub yazıb, təcili hərbi yardım istəsə də, hökumətdən müharibəni saxlamaq əmri gəlib.
Məhəmməd Şahbəxti sonra sepəhbud (general-leytenant) rütbəsinə layiq görülüb. İran silahlı qüvvələrin formalaşmasında və təkmilləşməsində onun xüsusi xidmətləri olub. Şah ona olduqca xoş münasibət bəsləyib.
Məhəmməd Şahbəxti bir neçə çağırış İran Milli məclisinə nümayəndə seçilib. Senator idi.
Məhəmməd Şahbəxti nöqsansız hərbi xidmətə və Lorestanda qazandığı qələbəyə görə Zülfiqar ordeni ilə təltif olunub. Rza şahdan qılınc hədiyyəsi alıb.
Məhəmməd Şahbəxti ədəbiyyatla ilgilənib, şeir yazıb. O, Əbülqasim Firdovsinin “Şahnamə” əsərini əzbər bilirdi.
Məhəmməd Şahbəxti 1962-ci ildə vəfat edib. Hərbi şərəflə İbn Babuyə gorgahında dəfn edilib.
Məhəmməd Şahbəxtinin iki qızı vardı. Birinin həyat yoldaşı sepəhbud (general-leytenant) Kərim Vərəhram (1907-2003) idi.
ХХ əsr İran tаriхinin tаnınmış şəхsiyyətlərindən оlаn bu böyük hərbçi hаqdа həqiqətləri оlduğu kimi охuculаrа çаtdırmаq tаriхşünаslığın önəmli və vаcib məsələlərindəndir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
