00:38 / 19-05-2025
Baydendə ağır xəstəlik aşkar ediblər
18:12 / 18-05-2025
Mənim çayımı tünd elə, a bala! - İmarət Cəlilqızı yazır
17:40 / 18-05-2025
Hikmət Hacıyev: Sülh üçün ideal şərait yaranıb
17:34 / 18-05-2025
İlham Əliyevin nəvəsi dünya çempionu olub
12:42 / 18-05-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
10:03 / 18-05-2025
Polşada prezident seçkisi keçirilir
08:36 / 18-05-2025
“Avroviziya-2025” mahnı müsabiqəsinin qalibi müəyyənləşib
19:28 / 17-05-2025
İranın konsorsium ideyası... - Tehran Körfəz qonşularına arxalanmaq istəyir
19:28 / 17-05-2025
General vəzifədən çıxarılıb
18:30 / 17-05-2025
Gəncədə 18 yaşlı gənc bıçaqlanıb
15:54 / 17-05-2025
Ədalət Partiyasına yeni sədr seçiblər - Yenilənib
13:59 / 17-05-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
13:15 / 17-05-2025
Dövlət qulluqçularının reyestri aparılacaq - Fərman
13:00 / 17-05-2025
İlham Əliyev Tokayevə zəng edib
12:52 / 17-05-2025
Prokurorluq və DİN məktəblinin ölümü ilə bağlı birgə məlumat yayıb
12:06 / 17-05-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
10:38 / 17-05-2025
Venera planetində yaşayış mümkündür
09:35 / 17-05-2025
Kim Çen In orduya "müharibəyə hazır ol" tapşırığı verib
09:32 / 17-05-2025
Səfir Trampa görə istefa verib
09:18 / 17-05-2025
Gəncə Dövlət Filarmoniyasına direktor təyin olunub
00:07 / 17-05-2025
İlham Əliyev Azərbaycana dönüb
21:39 / 16-05-2025
Sumqayıtda daha bir nəfər dəm qazından ölüb
21:31 / 16-05-2025
Ermənistan ordusunun cinayətləri ilə bağlı hesabat məhkəmədə nümayiş olunub - Yenilənib
19:47 / 16-05-2025
Bu generallar üçün yaş məhdudiyyəti ləğv edilir
19:17 / 16-05-2025
Oleq Bakinskinin məhkəməsində mülki iddia qaldırılıb
18:31 / 16-05-2025
Gizlədilmiş üç vaqon qızılın yerini müəyyən ediblər - Foto
18:20 / 16-05-2025
MDB-nin təhlükəsizlik orqanlarının növbəti iclası keçirilib - Fotolar
17:38 / 16-05-2025
Bu gün Əfv Komissiyası 100-dən çox müraciətə baxıb - (Yenilənib)
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
16:02 / 16-05-2025
İlham Əliyev Albaniyada Zirvə toplantısında - Yenilənib - Foto
08:33 / 14-05-2025
Putini İstanbulda Uşakov və Lavrov əvəz edə bilər
15:02 / 16-05-2025
15 gün sovetlərsiz yaşayan Lənkəran...
23:22 / 14-05-2025
Qələm fədailərindən biri... - Foto
10:14 / 15-05-2025
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
15:22 / 15-05-2025
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
12:42 / 15-05-2025
Vəkil müğənnini həbs etdirib
11:59 / 15-05-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin başlamasına nə şərait var, nə də səbəb
19:34 / 14-05-2025
Xəstəlik məşhur aktyoru taqətdən salıb - Fotolar
13:11 / 14-05-2025
AFFA daha iki klubu cəzalandırıb
14:34 / 14-05-2025
İsrailli müğənni Türkiyədəki konsertlərini təxirə salmaq istəmir
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
Məhəmməd Şahbəxti: muğamatın sirrini öyrənmək istədi, amma...
Tarix: 05-04-2022 22:38 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər Çingizoğlu
Jurnalist-etnoqraf
Azərbaycan türkləri İran tаriхinə bir sırа görkəmli hərbi хаdimlər bəхş еdib. İran Şahənşah ordusunun peşəkar və bacarıqlı hərbçilərindən biri də general-leytenant Məhəmməd Şahbəxtidir.
1893-cü ildə Kərəc şəhərində anadan olan Məhəmməd ibtidai təhsilini məhəllə mollaxanasında alıb.
Onun İran Kazak briqadasında xidmət etməyinin qəribə bir tarixçəsi var. Məhəmməd öz şəhərlərində peşə ilə məşğul olurdu. Gözəl də səsi vardı. Pul tapıb, musiqini, muğamatın sirlərini öyrənmək istəyirdi. Ona lağ edən qardaşları ilə mübahisə edib, Tehrana yollanır. İran Kazak briqadasında adi kazak kimi xidmət etməyə başlayır. Həmədan, Qəzvin, İsfahan dəstələrində (otryadlarında) xidmət edir. Əvvəlcə Zəkəriyya soyadı ilə tanınır. 1926-cı ildə Şahbəxti soyadını qəbul edir.
Məhəmməd Şahbəxti İran Kazak briqadasının keçirdiyi bir çox əməliyyatlarda iştirak edib. Mirzə Kiçik xanın başçılıq etdiyi “Cəngəlilər hərəkatı”nın yatırılmasında önəmli rol oynayıb.
Məhəmməd Şahbəxti Rza xan Sərdar Sipəh həyata keçirdiyi hökumət çevrilişinin fəal üzvülərindən biri olub. 1920-ci ildə Tehrana hücum planı hazırlanmışdı. Rza xanla əlbir olan zabitlər: sərtib sevvum Əhməd ağa (Əmir Əhmədi), sərhəng tamam Mürtəza xan (Yəzdanpənah), sərhəng duvvum Məhəmməd xan Zəkəriyya (Şahbəxti), sultan Rzaqulu xan (Əmir Xosrovi) və Bağır xan Bəmbi (Nikandiş). Onlar Mehrabada daxil oldular.
Məhəmməd Şahbəxti 1921-ci ildə hökumət çevrilişindən sonra Rza xan Sərdari Sipəhdən sərtib (briqada generalı) rütbəsi alıb. Uzun illər orduda xidmət edib. Lorestan və Qərbi Azərbaycan hərbi birləşmələrinin komandanı olub. Lorların qiyamanın yatırılmasında fəallıq göstərib.
Məhəmməd Şahbəxti 1922-ci ildən sonra İran ordusunun yaradılmasında yaxından iştirak edib. Onun vəzifələrindən biri yeni yaradılan ordunun müasir silahla təmin edilməsi, ən vacib bölgələrdə yeni tipli ordunun yerləşdirilməsi idi.
Həyatını hərb sənətinə bağlayan Məhəmməd Şahbəxti 1933-cü ildə sərləşkər (general-mayor) rütbəsi alıb. Xidmət etdiyi müddət ərzində öz hərbi bacarığını və peşəkarlığını nümayiş etdirməyi bacarıb. Ona yüksək hərbi vəzifələr həvalə edilib.
Məhəmməd Şahbəxti sovet-ingilis müdaxiləsinin ən ağır dövründə, 1941-ci ildə Əhvaz ətrafında xidmət göstərib. İngilislər 27 avqustda 8-ci Hind diviziyası ilə Karun çayı dövrəbərində səngərə yatmış Şahbəxtinin başçılıq etdiyi orduya hücum ediblər. Hazırlıqlı olan İran ordusu ingilisləri 28 avqustda xeyli geri püskürdüb. İngilislərin “Valentiya” təyyarələri Həftkəl neft yataqlarına bir taqım piyada çıxarıblar. Şahbəxti mərkəzə məktub yazıb, təcili hərbi yardım istəsə də, hökumətdən müharibəni saxlamaq əmri gəlib.
Məhəmməd Şahbəxti sonra sepəhbud (general-leytenant) rütbəsinə layiq görülüb. İran silahlı qüvvələrin formalaşmasında və təkmilləşməsində onun xüsusi xidmətləri olub. Şah ona olduqca xoş münasibət bəsləyib.
Məhəmməd Şahbəxti bir neçə çağırış İran Milli məclisinə nümayəndə seçilib. Senator idi.
Məhəmməd Şahbəxti nöqsansız hərbi xidmətə və Lorestanda qazandığı qələbəyə görə Zülfiqar ordeni ilə təltif olunub. Rza şahdan qılınc hədiyyəsi alıb.
Məhəmməd Şahbəxti ədəbiyyatla ilgilənib, şeir yazıb. O, Əbülqasim Firdovsinin “Şahnamə” əsərini əzbər bilirdi.
Məhəmməd Şahbəxti 1962-ci ildə vəfat edib. Hərbi şərəflə İbn Babuyə gorgahında dəfn edilib.
Məhəmməd Şahbəxtinin iki qızı vardı. Birinin həyat yoldaşı sepəhbud (general-leytenant) Kərim Vərəhram (1907-2003) idi.
ХХ əsr İran tаriхinin tаnınmış şəхsiyyətlərindən оlаn bu böyük hərbçi hаqdа həqiqətləri оlduğu kimi охuculаrа çаtdırmаq tаriхşünаslığın önəmli və vаcib məsələlərindəndir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-04-2022 22:38 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər Çingizoğlu
Jurnalist-etnoqraf
Azərbaycan türkləri İran tаriхinə bir sırа görkəmli hərbi хаdimlər bəхş еdib. İran Şahənşah ordusunun peşəkar və bacarıqlı hərbçilərindən biri də general-leytenant Məhəmməd Şahbəxtidir.
1893-cü ildə Kərəc şəhərində anadan olan Məhəmməd ibtidai təhsilini məhəllə mollaxanasında alıb.
Onun İran Kazak briqadasında xidmət etməyinin qəribə bir tarixçəsi var. Məhəmməd öz şəhərlərində peşə ilə məşğul olurdu. Gözəl də səsi vardı. Pul tapıb, musiqini, muğamatın sirlərini öyrənmək istəyirdi. Ona lağ edən qardaşları ilə mübahisə edib, Tehrana yollanır. İran Kazak briqadasında adi kazak kimi xidmət etməyə başlayır. Həmədan, Qəzvin, İsfahan dəstələrində (otryadlarında) xidmət edir. Əvvəlcə Zəkəriyya soyadı ilə tanınır. 1926-cı ildə Şahbəxti soyadını qəbul edir.
Məhəmməd Şahbəxti İran Kazak briqadasının keçirdiyi bir çox əməliyyatlarda iştirak edib. Mirzə Kiçik xanın başçılıq etdiyi “Cəngəlilər hərəkatı”nın yatırılmasında önəmli rol oynayıb.
Məhəmməd Şahbəxti Rza xan Sərdar Sipəh həyata keçirdiyi hökumət çevrilişinin fəal üzvülərindən biri olub. 1920-ci ildə Tehrana hücum planı hazırlanmışdı. Rza xanla əlbir olan zabitlər: sərtib sevvum Əhməd ağa (Əmir Əhmədi), sərhəng tamam Mürtəza xan (Yəzdanpənah), sərhəng duvvum Məhəmməd xan Zəkəriyya (Şahbəxti), sultan Rzaqulu xan (Əmir Xosrovi) və Bağır xan Bəmbi (Nikandiş). Onlar Mehrabada daxil oldular.
Məhəmməd Şahbəxti 1921-ci ildə hökumət çevrilişindən sonra Rza xan Sərdari Sipəhdən sərtib (briqada generalı) rütbəsi alıb. Uzun illər orduda xidmət edib. Lorestan və Qərbi Azərbaycan hərbi birləşmələrinin komandanı olub. Lorların qiyamanın yatırılmasında fəallıq göstərib.
Məhəmməd Şahbəxti 1922-ci ildən sonra İran ordusunun yaradılmasında yaxından iştirak edib. Onun vəzifələrindən biri yeni yaradılan ordunun müasir silahla təmin edilməsi, ən vacib bölgələrdə yeni tipli ordunun yerləşdirilməsi idi.
Həyatını hərb sənətinə bağlayan Məhəmməd Şahbəxti 1933-cü ildə sərləşkər (general-mayor) rütbəsi alıb. Xidmət etdiyi müddət ərzində öz hərbi bacarığını və peşəkarlığını nümayiş etdirməyi bacarıb. Ona yüksək hərbi vəzifələr həvalə edilib.
Məhəmməd Şahbəxti sovet-ingilis müdaxiləsinin ən ağır dövründə, 1941-ci ildə Əhvaz ətrafında xidmət göstərib. İngilislər 27 avqustda 8-ci Hind diviziyası ilə Karun çayı dövrəbərində səngərə yatmış Şahbəxtinin başçılıq etdiyi orduya hücum ediblər. Hazırlıqlı olan İran ordusu ingilisləri 28 avqustda xeyli geri püskürdüb. İngilislərin “Valentiya” təyyarələri Həftkəl neft yataqlarına bir taqım piyada çıxarıblar. Şahbəxti mərkəzə məktub yazıb, təcili hərbi yardım istəsə də, hökumətdən müharibəni saxlamaq əmri gəlib.
Məhəmməd Şahbəxti sonra sepəhbud (general-leytenant) rütbəsinə layiq görülüb. İran silahlı qüvvələrin formalaşmasında və təkmilləşməsində onun xüsusi xidmətləri olub. Şah ona olduqca xoş münasibət bəsləyib.
Məhəmməd Şahbəxti bir neçə çağırış İran Milli məclisinə nümayəndə seçilib. Senator idi.
Məhəmməd Şahbəxti nöqsansız hərbi xidmətə və Lorestanda qazandığı qələbəyə görə Zülfiqar ordeni ilə təltif olunub. Rza şahdan qılınc hədiyyəsi alıb.
Məhəmməd Şahbəxti ədəbiyyatla ilgilənib, şeir yazıb. O, Əbülqasim Firdovsinin “Şahnamə” əsərini əzbər bilirdi.
Məhəmməd Şahbəxti 1962-ci ildə vəfat edib. Hərbi şərəflə İbn Babuyə gorgahında dəfn edilib.
Məhəmməd Şahbəxtinin iki qızı vardı. Birinin həyat yoldaşı sepəhbud (general-leytenant) Kərim Vərəhram (1907-2003) idi.
ХХ əsr İran tаriхinin tаnınmış şəхsiyyətlərindən оlаn bu böyük hərbçi hаqdа həqiqətləri оlduğu kimi охuculаrа çаtdırmаq tаriхşünаslığın önəmli və vаcib məsələlərindəndir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
