10:22 / 17-09-2024
Nazir keçmiş spikerin xanımını işdən çıxarıb
09:54 / 17-09-2024
Keçmiş vəkil Elman Paşayev yenə saxlanılıb
09:50 / 17-09-2024
Qırmızı və boz siyahıda olan iki terrorçu məhv edilib - Foto
09:37 / 17-09-2024
Tramp Bayden və Harrisi ittiham edir
09:21 / 17-09-2024
Bakıda təhlükəsizlik forumu keçirilib - Fotolar
09:07 / 17-09-2024
Trampa sui-qəsdə cəhd edən şəxsin saxlanma anı... - Video
08:54 / 17-09-2024
Oyun zamanı Türkiyəyə qarşı qeyri-etik hərəkət ediblər
08:40 / 17-09-2024
Paşinyan: Sülh Türkiyə və digər region ölkələri üçün də vacibdir
08:34 / 17-09-2024
Paşinyan: Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin 80 faizi hazırdır
08:09 / 17-09-2024
Bu gün güclü maqnit qasırğası olacaq
08:04 / 17-09-2024
Göyərtəsində üç nəfərin olduğu helikopter qəzaya uğrayıb
07:59 / 17-09-2024
Rusiya səfirliyinin əməkdaşı niyə saxlanılıb?
07:53 / 17-09-2024
11 yaşlı uşaq məktəblərdə kütləvi qətllərə hazırlaşırmış
07:50 / 17-09-2024
Kiyevin Rusiyadakı hədəflərə hücum hüququ var - Baş katib
07:45 / 17-09-2024
Tramp: Rusiya və Çin ABŞ-nın düşməni deyil
07:26 / 17-09-2024
Yerin tezliklə yeni kiçik peyki olacaq
23:08 / 16-09-2024
Göygöldə iki yaxın qohum bıçaqlanıb
22:49 / 16-09-2024
MSK seçki sənədlərini Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim edib
20:26 / 16-09-2024
Qızıl dollara qənim kəsilib
19:23 / 16-09-2024
Stoltenberq: "NATO-ya üzv olana qədər Ukraynada sülh olmayacaq"
18:36 / 16-09-2024
Antoni Blinken İlham Əliyevə zəng edib
18:05 / 16-09-2024
ABŞ Rusiyanın dərinliklərinə raket atmağa icazə verə bilər
18:00 / 16-09-2024
Azərbaycan Rusiya XİN-ə nota verib
17:54 / 16-09-2024
Kübra Əliyeva: "Beş fəqərə sümüyüm sınıb"
17:36 / 16-09-2024
Sabiq deputata 9 il həbs cəzası istənilib
17:28 / 16-09-2024
Qarabağ zonasında 1115 hektar ərazi minadan təmizlənib
17:17 / 16-09-2024
Vəzifəli şəxslərə cinayət işi açılıb
17:09 / 16-09-2024
Sergey Şoyqu Suriyada Bəşər Əsədlə görüşüb
16:56 / 16-09-2024
Sahib Alıyevin qohumu həbs edilib
16:33 / 16-09-2024
Leysan olacaq, çaylardan sel keçəcək
18:51 / 13-09-2024
64 məktəb direktoru vəzifədən azad olunub
12:11 / 12-09-2024
Məhkəmə AXCP sədri Əli Kərimli barəsində qərar verib
00:07 / 14-09-2024
Gəncədə 18 yaşlı qadın bıçaqlanıb
11:37 / 13-09-2024
Putinin Türkiyəyə yubanan səfəri…- Səbəb nədir?
10:13 / 13-09-2024
Təhsillə bağlı şirkətlər əhalini aldadır - Xəbərdarlıq
18:01 / 14-09-2024
Hərbçimiz güllələnib
11:29 / 12-09-2024
Ən çox şikayət edilən banklar: “Yelo Bank”, “Bank of Baku”, “BTB Bank”...
12:01 / 12-09-2024
Mərkəzi Bank: "Hazırda neftin qiyməti ilə bağlı narahatlıq yoxdur"
11:42 / 12-09-2024
Pensiya və maaşlarda artım olacaq
14:38 / 12-09-2024
Aparıcı Pərvanə Tahirqızı ARB kanalı ilə yollarını ayırıb
08:01 / 13-09-2024
"Formula 1" üzrə Azərbaycan Qran-prisinə start verilir
00:17 / 15-09-2024
Bakının erməni-bolşevik işğalından azad olunmasından 106 il ötür
Əliəkbər Şəhabi: tarixilik və sənətkarlıq
Tarix: 24-04-2022 11:04 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran klassik ədəbiyyatının öyrənilməsində əməyi keçən insanlardan biri də Əliəkbər Şəhabidir. Onun İran ədəbiyyatı tarixindəki əvəzolunmaz mövqeyindən və ədəbiyyatşünas alim kimi elmə verdiyi dəyərli töhfələrdən söhbət açacağıq.
1908-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Xorasan əyalətinin Türbəti-Heydəriyyə şəhərində anadan olmuş Əliəkbər Şəhabinin atası dövrünün tanınmış alimlərindən olan Şəhabəddin Əbdülsəlam Xorasanidir.
Əliəkbər ibtidai təhsilini məhəllə mollaxanasında alıb, sonra Ədib Nişapurinin və daha sonra Axund Məhəmmədkazım Xorasaninin yanında dini və dünyəvi elmləri öyrənib. Yeni yaranan təhsil ocaqlarından olan “Dəbiristane Şahrza”ya da yollanıb, bilik və elmini gücləndirib.
Əliəkbər Şəhabi 1930-cu ildə Tehran Darülfünununa daxil olur. O, burda müxtəlif elmlərə yiyələnir, dünya ədəbiyyatı nümunələrini mütaliə edir, müəllimliyə həvəs göstərir. Bu təhsil ocağını tamamlayandan sonra Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsində oxuyub. Sonra doktorluq müdafiə edib.
Əliəkbər Şəhabi əvvəlcə orta məktəbdə müəllim işləyib, sonra Tehran Universitetinin professoru olub.
Əliəkbər Şəhabi 1988-ci ildə ABŞ-da vəfat edib.
İran ədəbiyyatşünasları içərisində Vahid Dəstgirdi və Səid Nəfisidən sonra üçüncü yeri Əhməd Şəhabi tutur. O, Tehran Universitetinin professoru adına Nizamidən doktorluq işi yazdığına görə layiq görülüb. Ə. Şəhabi Nizami “Xəmsə”sinin təhlilinə geniş yer verib və müəyyən mənada onları aşmağa nail olub. O, poemalardakı beytlərin izahına geniş yer ayırıb və farsların özü üçün naməlum olan məqamlara aydınlıq gətirib. Lakin Ə. Şəhabinin Tehranda nəşr edilən 1350-ci ildəki “Nizami şairi dəstansəra” (Dastanyazan şair Nizami) başlığı ilə yazılan kitabı ilə heç cür razılaşmaq olmaz. Əgər özündən əvvəlki V. Dəstgirdi Nizamiyə bəzən İran şairi deyirdisə də, onun Gəncəli olduğunu və ondan türk qoxusu gəldiyini də etiraf edirdi. S. Nəfisi də ona fars şairi deməkdən çəkinmirdisə də, lakin Gəncəli olmasıyla sovet şərqşünasları Bertels və Marr ilə razılaşırdı.
Vahid Dəstgirdi Nizaminin Qumda anadan olma versiyasını inkar edib, onun sonradan mirzələr tərəfindən salınmasını iddia edirdisə də, Şəhabi birbaşa Nizamini İran şairi adlandırmaqdan çəkinmir, əsərinin adından göründüyü kimi, Qum məsələsini də açıqca qabardır. Bir halda ki, əksər dünya şərqsünasları Nizaminin Gəncədə doğulduğu, oradan kənara çıxmadığı, orada da yazıb-yaratdığı və məzarının da Gəncədə olmasını təsdiq edirlərsə, belə olduqda Şəhabinin Nizamiyə İran şairi deməsi əsassızdır. Bəzən fars ideologiyası özünü göstərir. Hətta, Şəhabi Nizamini Furdovsi ilə müqayisə edib, üstünlüyü Firdovsiyə verib. Halbuki dünya ədəbiyyatında Nizami ilə müqayisə ediləcək hələ elə bir şair yoxdur. Beləliklə biz, Şəhabinin Nizami əsərlərinin təhlilinə və ondan doktorluq yazmaq işinə müsbət baxırıq. Ancaq Nizamini farslaşdırmağa “yox” deyirik. Ümumiyyətlə, Nizaminin Qumda doğulması versiyası şərqşünaslar arasında müzakirə mövzusu olub. Nizaminin ilk tədqiqatçısı V. Dəstgirdi göstərir ki, şairin əvvəlki nüsxələrində Qumla əlaqəli beyt olmayıb. Bu, sonradan salınıb, rus şərqşünası Bertels də bu fikri təsdiqləyir.
Əliəkbər Şəhabi kitabında şairin yaşadığı dövr və yaradıcılığı haqqında məlumat verməklə bərabər, sələfləri ilə müqayisədə Nizaminin əsərlərinin təhlili üzərində daha çox dayanıb, Xəmsənin bütün qəhrəmanlarının qısa səciyyəsini verib.
Fərhadın tarixi bir şəxsiyyət olduğuna işarə edən “Kitabi-mücmələt-təvarix v-əl-qisəs” əsərinin naməlum müəllifi burada onu həm mühəndis-memar, həm də sepəhbod (sərkərdə) adlandırır. Əliəkbər Şəhabi isə qeyd edir ki, bu məsələ ağlabatandır, çünki, keçmişdə Fərhad adını ancaq Əşkanilərin (parfiyalıların) şahları, şahzadələri, sərkərdələri və digər dövlət xadimləri daşıyıb.
Əliəkbər Şəhabi “İran və Hind ədəbi əlaqələri tarixi” adlı kitab yazıb. Bu əsərində qeyd edir ki, İran və Hindistan arasında ədəbi əlaqələrin ortaq kökləri var. İki ölkənin dil və mədəniyyətlərində mövcud olan oxşar xüsusiyyətlər ədəbi-bədii fikirlərin də yaxınlığında rol oynayıb.
Əliəkbər Şəhabi “Asar və əhval Məhəmməd bin Cərir Təbəri” adlı kitab qələmə alıb. İran tarixinin ayrı-ayrı dövrlərində baş vermiş hadisələr, görkəmli şəxsiyyətlərin parlaq həyatını öz əsərlərində işıqlandıran tarixçinin fəaliyyətini, tarixi prosesə dair fikirlərini yüksək peşəkarlıqla təhlil edib qiymətləndirməsi onun bu sahəyə olan xüsusi marağını da diqqətə çatdırır. O, məlum tarixin yığcam mənzərəsini verməklə kifayətlənərək, daha çox bu böyük tarixi hadisənin doğurduğu ədəbiyyatın mahiyyətinin və əhəmiyyətinin şərh olunmasına çalışıb.
Əliəkbər Şəhabinin “Tarixçe-ye vəqf dər İslam” (İslamda vəqfin tarixçəsi) adlı kitabı uzun illər apardığı tədqiqatın nəticəsində meydana gəlib. O, tamamilə toxunulmamış bir mövzu seçib və bu haqda topladığı materialları, tədqiqat və müşahidə nəticələrini maraqlı bir kitaba çevirib.
Əliəkbər Şəhabi “Fərhənge iştiqaqi” kimi kitablarında ədəbiyyat tarixçiliyinə üstünlük verməklə yanaşı, həm də bu yaradıcı şəxsiyyətlərin əsərlərini ədəbi tənqidin süzgəcindən keçirməklə qiymət verib.
Əliəkbər Şəhabi görkəmli bir ədəbiyyatşünas kimi ədəbiyyat tarixçiliyi baxımından möhkəm təməllər üzərində yaranan böyük ədəbiyyatın problemlərini araşdırıb, müasirlik işığında qiymətləndirməyə daha çox diqqət yetirib.
Əliəkbər Şəhabinin ədəbiyyatşünaslıq sahəsindəki çoxillik fəaliyyətinin əsas qayəsi tarixilik və sənətkarlıq uğrunda mübarizədən ibarətdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-04-2022 11:04 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran klassik ədəbiyyatının öyrənilməsində əməyi keçən insanlardan biri də Əliəkbər Şəhabidir. Onun İran ədəbiyyatı tarixindəki əvəzolunmaz mövqeyindən və ədəbiyyatşünas alim kimi elmə verdiyi dəyərli töhfələrdən söhbət açacağıq.
1908-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Xorasan əyalətinin Türbəti-Heydəriyyə şəhərində anadan olmuş Əliəkbər Şəhabinin atası dövrünün tanınmış alimlərindən olan Şəhabəddin Əbdülsəlam Xorasanidir.
Əliəkbər ibtidai təhsilini məhəllə mollaxanasında alıb, sonra Ədib Nişapurinin və daha sonra Axund Məhəmmədkazım Xorasaninin yanında dini və dünyəvi elmləri öyrənib. Yeni yaranan təhsil ocaqlarından olan “Dəbiristane Şahrza”ya da yollanıb, bilik və elmini gücləndirib.
Əliəkbər Şəhabi 1930-cu ildə Tehran Darülfünununa daxil olur. O, burda müxtəlif elmlərə yiyələnir, dünya ədəbiyyatı nümunələrini mütaliə edir, müəllimliyə həvəs göstərir. Bu təhsil ocağını tamamlayandan sonra Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsində oxuyub. Sonra doktorluq müdafiə edib.
Əliəkbər Şəhabi əvvəlcə orta məktəbdə müəllim işləyib, sonra Tehran Universitetinin professoru olub.
Əliəkbər Şəhabi 1988-ci ildə ABŞ-da vəfat edib.
İran ədəbiyyatşünasları içərisində Vahid Dəstgirdi və Səid Nəfisidən sonra üçüncü yeri Əhməd Şəhabi tutur. O, Tehran Universitetinin professoru adına Nizamidən doktorluq işi yazdığına görə layiq görülüb. Ə. Şəhabi Nizami “Xəmsə”sinin təhlilinə geniş yer verib və müəyyən mənada onları aşmağa nail olub. O, poemalardakı beytlərin izahına geniş yer ayırıb və farsların özü üçün naməlum olan məqamlara aydınlıq gətirib. Lakin Ə. Şəhabinin Tehranda nəşr edilən 1350-ci ildəki “Nizami şairi dəstansəra” (Dastanyazan şair Nizami) başlığı ilə yazılan kitabı ilə heç cür razılaşmaq olmaz. Əgər özündən əvvəlki V. Dəstgirdi Nizamiyə bəzən İran şairi deyirdisə də, onun Gəncəli olduğunu və ondan türk qoxusu gəldiyini də etiraf edirdi. S. Nəfisi də ona fars şairi deməkdən çəkinmirdisə də, lakin Gəncəli olmasıyla sovet şərqşünasları Bertels və Marr ilə razılaşırdı.
Vahid Dəstgirdi Nizaminin Qumda anadan olma versiyasını inkar edib, onun sonradan mirzələr tərəfindən salınmasını iddia edirdisə də, Şəhabi birbaşa Nizamini İran şairi adlandırmaqdan çəkinmir, əsərinin adından göründüyü kimi, Qum məsələsini də açıqca qabardır. Bir halda ki, əksər dünya şərqsünasları Nizaminin Gəncədə doğulduğu, oradan kənara çıxmadığı, orada da yazıb-yaratdığı və məzarının da Gəncədə olmasını təsdiq edirlərsə, belə olduqda Şəhabinin Nizamiyə İran şairi deməsi əsassızdır. Bəzən fars ideologiyası özünü göstərir. Hətta, Şəhabi Nizamini Furdovsi ilə müqayisə edib, üstünlüyü Firdovsiyə verib. Halbuki dünya ədəbiyyatında Nizami ilə müqayisə ediləcək hələ elə bir şair yoxdur. Beləliklə biz, Şəhabinin Nizami əsərlərinin təhlilinə və ondan doktorluq yazmaq işinə müsbət baxırıq. Ancaq Nizamini farslaşdırmağa “yox” deyirik. Ümumiyyətlə, Nizaminin Qumda doğulması versiyası şərqşünaslar arasında müzakirə mövzusu olub. Nizaminin ilk tədqiqatçısı V. Dəstgirdi göstərir ki, şairin əvvəlki nüsxələrində Qumla əlaqəli beyt olmayıb. Bu, sonradan salınıb, rus şərqşünası Bertels də bu fikri təsdiqləyir.
Əliəkbər Şəhabi kitabında şairin yaşadığı dövr və yaradıcılığı haqqında məlumat verməklə bərabər, sələfləri ilə müqayisədə Nizaminin əsərlərinin təhlili üzərində daha çox dayanıb, Xəmsənin bütün qəhrəmanlarının qısa səciyyəsini verib.
Fərhadın tarixi bir şəxsiyyət olduğuna işarə edən “Kitabi-mücmələt-təvarix v-əl-qisəs” əsərinin naməlum müəllifi burada onu həm mühəndis-memar, həm də sepəhbod (sərkərdə) adlandırır. Əliəkbər Şəhabi isə qeyd edir ki, bu məsələ ağlabatandır, çünki, keçmişdə Fərhad adını ancaq Əşkanilərin (parfiyalıların) şahları, şahzadələri, sərkərdələri və digər dövlət xadimləri daşıyıb.
Əliəkbər Şəhabi “İran və Hind ədəbi əlaqələri tarixi” adlı kitab yazıb. Bu əsərində qeyd edir ki, İran və Hindistan arasında ədəbi əlaqələrin ortaq kökləri var. İki ölkənin dil və mədəniyyətlərində mövcud olan oxşar xüsusiyyətlər ədəbi-bədii fikirlərin də yaxınlığında rol oynayıb.
Əliəkbər Şəhabi “Asar və əhval Məhəmməd bin Cərir Təbəri” adlı kitab qələmə alıb. İran tarixinin ayrı-ayrı dövrlərində baş vermiş hadisələr, görkəmli şəxsiyyətlərin parlaq həyatını öz əsərlərində işıqlandıran tarixçinin fəaliyyətini, tarixi prosesə dair fikirlərini yüksək peşəkarlıqla təhlil edib qiymətləndirməsi onun bu sahəyə olan xüsusi marağını da diqqətə çatdırır. O, məlum tarixin yığcam mənzərəsini verməklə kifayətlənərək, daha çox bu böyük tarixi hadisənin doğurduğu ədəbiyyatın mahiyyətinin və əhəmiyyətinin şərh olunmasına çalışıb.
Əliəkbər Şəhabinin “Tarixçe-ye vəqf dər İslam” (İslamda vəqfin tarixçəsi) adlı kitabı uzun illər apardığı tədqiqatın nəticəsində meydana gəlib. O, tamamilə toxunulmamış bir mövzu seçib və bu haqda topladığı materialları, tədqiqat və müşahidə nəticələrini maraqlı bir kitaba çevirib.
Əliəkbər Şəhabi “Fərhənge iştiqaqi” kimi kitablarında ədəbiyyat tarixçiliyinə üstünlük verməklə yanaşı, həm də bu yaradıcı şəxsiyyətlərin əsərlərini ədəbi tənqidin süzgəcindən keçirməklə qiymət verib.
Əliəkbər Şəhabi görkəmli bir ədəbiyyatşünas kimi ədəbiyyat tarixçiliyi baxımından möhkəm təməllər üzərində yaranan böyük ədəbiyyatın problemlərini araşdırıb, müasirlik işığında qiymətləndirməyə daha çox diqqət yetirib.
Əliəkbər Şəhabinin ədəbiyyatşünaslıq sahəsindəki çoxillik fəaliyyətinin əsas qayəsi tarixilik və sənətkarlıq uğrunda mübarizədən ibarətdir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
Zamanla özünü kəşf edən Aygün Fətullayeva hər premyeradan sonra suallara cavab axtarır
