21:17 / 07-11-2025
İlham Əliyevlə Pakistanın Baş naziri görüşb - Fotolar (Yenilənib)
20:50 / 07-11-2025
Dindarlar Azərbaycan prezidentinə müraciət ünvanlayıblar
19:39 / 07-11-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan və Ermənistandakı partiyalar arasında görüşlər keçirilməlidir
19:36 / 07-11-2025
Yaşar Güler Bakıya gəlib
19:33 / 07-11-2025
Pəncəli Teymurov və Vaqif Qurbanovun ailə üzvlərinə təqaüd təyin olunub
19:01 / 07-11-2025
General: Rusiya NATO-ya hücum edə bilər - Xəbərdarlıq
18:21 / 07-11-2025
Məşhur aktrisanın avtomobilinin qarşısını kəsiblər
18:10 / 07-11-2025
Dronlar Başqırdıstandakı əsas neft-kimya zavodunu vurub
18:06 / 07-11-2025
Hava limanında partlayış olub
18:00 / 07-11-2025
Rus ordusu Donetsk və Xarkovda irəliləyib
17:38 / 07-11-2025
"Bakı Metropoliteni" gücləndirilmiş iş rejiminə keçəcək
17:19 / 07-11-2025
Şəhid Pəncəlinin anası: “10 ildir gözüm yolda idi..."
17:08 / 07-11-2025
Hikmət Hacıyev NATO nümayəndə heyəti ilə görüşüb
16:49 / 07-11-2025
Pəncəli Teymurova Milli Qəhrəman adı verilib
16:45 / 07-11-2025
Tiktoker həbs edilib
16:34 / 07-11-2025
Prezident İlham Əliyev fərman imzalayıb
16:16 / 07-11-2025
İlham Əliyev bir qrup şəxsi təltif edib
16:05 / 07-11-2025
Prezident hərbçilərə ali rütbə verib - Siyahı
15:44 / 07-11-2025
Deputat nazirə mesaj verib: "Yekə kişisən, bunu keçən ildə demişəm, axı?"
15:39 / 07-11-2025
Tural Sadıqlı, Qurban Məmmədov və digərlərinin cinayət işi məhkəmə baxışına verilib
15:13 / 07-11-2025
"Gözümün nuru - Vətən" filmini təqdim ediblər - Fotolar
15:11 / 07-11-2025
Sahib Ələkbərov: “Vergi güzəştinin ləğvindən söhbət gedə bilməz”
14:55 / 07-11-2025
“Lukoil” Azərbaycandakı yataqları tərk edəcək - Səbəb
14:19 / 07-11-2025
Saxta rəy verən ekspertə cinayət işi açılıb
14:10 / 07-11-2025
DOST mərkəzləri bayram günlərində fəaliyyət göstərməyəcək
14:04 / 07-11-2025
Qumar oyunlarını reklam edən 17 nəfər saxlanılıb
14:02 / 07-11-2025
İlham Əliyev Slovakiya Baş nazirinin müavinini qəbul edib - Foto
12:08 / 07-11-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
14:49 / 03-11-2025
Ramiz Mehdiyevə bağlı QHT-lər, icra başçıları və özəl ali təhsil ocağı var - Professor
12:50 / 05-11-2025
“Oğru dünyası”na qarşı əməliyyat: Mirzə Əliyev öldürülüb - Foto
13:22 / 03-11-2025
Rus ordusu Ukraynanın daha bir şəhərinə daxil olub - Foto
16:49 / 06-11-2025
Deputat: Ermənistan Azərbaycan qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməlidir
14:01 / 04-11-2025
Şərti sərhəddə yenidən gərginlik ola bilər - Ekspert
11:49 / 03-11-2025
İcra hakimiyyətindəki həbslər - Baş Prokurorluq məlumat yayıb
15:24 / 05-11-2025
Ukraynanın iki şəhərində dəhşətli vəziyyət yaranıb
13:35 / 05-11-2025
Prezident 10 nəfəri təltif edib - Siyahı
08:27 / 03-11-2025
Rusiya İranla nüvə sazişinin həllini asanlaşdıra bilər
15:08 / 06-11-2025
Azərbaycan qonşu ölkəni problemdən xilas edir - Foto
13:05 / 06-11-2025
Mərkəzi Asiya liderləri Trampla görüşdə nəyə ümid edirlər?
09:52 / 03-11-2025
Ən böyük idxalçı ölkələrin adı açıqlanıb - Siyahı
Macəradan mübarizəyə - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 22-05-2022 17:57 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
O, bir varlı-hallı ailədə dünyaya gəlmişdi. Onun ailəsi barlı-bəhrəli torpaqlarından o qədər gəlir götürürdü ki, süfrəyə çörəyin necə gəlməsini bilmirdi. Tarlada talışın, giləyin, mazandaraninin dərisindən zol çıxarırdı. Di gəl ki, inqilabçı olmaq istəyirdi. Nədən?
1876-cı ildə Qacarlarlar dövlətinin Gilan əyalətinin Rəşt şəhərində doğulan Əbbdülhüseyn xanın atası Vəkilürrüaya ləqəbli Hacı Məhəmmədkazım xan Əmşai Gilanın iri mülkədar ailəsinə mənsub idi. Babası Əkbər xan bəylərbəyi Nasirəddin şah dövrünün tanınmış əyan-əşraflarından sayılırdı. Dövlətin şimal gömrüklərini icarəyə götürmüşdü.
İbtidai və orta təhsilini doğma şəhərlərində alan Əbdülhüseyn xan, Müizissultan və Sərdar Möhyi ləqəbini daşıyırdı.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Avropada səfərdə olmuşdu.
Əbdülhüsyn xan Müizüssultan qardaşı Mirzə Kərim xan Rəşti ilə birlikdə Məşrutə hərəkatına qoşulmuşdu. Rəştdə yaranan “Səttarxan komitəsi”nin üzvü idi. Sosial Demokrat partiyasında təmsil olunurdu.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1909-cu ildə Qafqaz azadxahlarına qoşulub, Gilan valisi Ağabala xan Sərdar Əfxəmin öldürülməsində iştirak edib.
Rəştdən İran Milli məclisinə nümayəndə seçilən Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Tehranın fəthində fəallıq göstərib. Məşrutə hərəkatı 16 iyul 1909-cu ildə məşrutəçilərin Tehranı fəthi ilə sona çatıb. Əmisioğlu Fətulla xan Əkbər onun dəstəsinə bel bağlayaraq Məşrutə hərəkatının qüdrətli şəxslərindən birinə çevrilib. Məhəmmədəli şah Rusiya səfirliyinə sığındıqdan sonra ölkəni idarə edəcək 28 nəfərlik komissiya yaranıb. Fətulla xan Əkbər həmin komissiyanın üzvü idi.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Səttar xanla bərabər Atabəy parkında cəbhə tutmuşdu. 1910-cu ilin 7 avqustunda şah qoşunları və daşnak Yefrem Davidyansın başçılıq etdiyi polis qüvvələri gecə xaincəsinə Atabəy parkına hücum edir, Səttar xanın qüvvələrini mühasirəyə alaraq tərkisilah etməyə cəhd göstərirlər. Baş verən silahlı qarşıdurmada Səttar xan ayağından yaralanır. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Osmanlı səfarətxanasına sığınır. Bir müddət burda bəstə əyləşir.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan sonra Mazandarana yollanır. Mazandaran valisinin yanında çalışır.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1913-cü ildə Kürdistan valisinin yanında xidmət edir. Sonra onu Yəzdə sürgün edirlər. 5 ay sürgündə yaşadıqdan sonra Qum şəhərinə gəlir, ordan da Tehrana yollanır. Burda da həbs olunub, daha sərt həbsxanaya, Jandarmeriyanın zindanına salınır. Məhkəmədən sonra azad olunur.
1917-ci ildə Rusiyada çar rejimi devrildiyi üçün Gilan vilayətində kommunistlər də aktivləşdilər. Mirzə Kiçik xan isə yeni Rusiya siyasətinin aparıcı gücü kimi gündəmə gətirildi. 1919-cu ildə rus bolşeviklərinin dəstəyi ilə Gilan Sovet Respublikası elan edildi. Bu hökumətin başçısı Mirzə Kiçik xan oldu. Faktiki olaraq, bu hökumətdə Təbriz, Qəzvin, Ərdəbil, Tehran və digər iri şəhərlərdə cinayətkar kimi axtarışda olan quldurların hamısına vəzifə verildi. Hətta Sovet Rusiyası Gilan Sovet Respublikası ilə diplomatik əlaqələr də yaratmışdı. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan bu hərəkatda təmsil olunurdu.
9 oktyabr 1920-ci ildə kazaklarla bolşeviklər (eləcə də cəngəlilər) arasında olan döyüşdə İran Kazak diviziyası xeyli itki verir. Hətta rus təlimatçılarından da həlak olan vardı. Kozan ətrafındakı döyüşdə gürcü əsilli poruçik Qarakonidze öldürülüb. (ГАРФ. Ф.4723. Оп.1. Д.6. Л.192.)
Bolşeviklər də xeyli itki vermişdilər. Mənbədə yazılır: “Kazaklar Düşənbəbazar ətrafında bolşeviklərə güclü zərbə vurublar. Onlardan xeyli yaralı və ölən var. Sərdar Möhyi yaralanıb”. (ГАРФ. Ф.4715. Оп.1. Д.2. Л. 64.)
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Cəngəlilələr hərəkatının məğlubiyyətindən sonra Ehsanulla xan Dustdarla birlikdə Azərbaycana mühacirət edib.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultanın yarası sağaldıqdan sonra Bakıda mənzillə təmin edilib. Ətrafında xeyli soydaşı, əqidədaşı olmasına baxmayaraq dərddən, kədərdən xərifləyib. Qürbətə cəmisi beşcə il dözə bilib...
Bəzi sənədlərə görə, Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Britaniyanın Gizli Kəşfiyyat Xidmətinə bağlı idi. Onun framason olduğu haqqında bilgilər var.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 50 yaşında Bakı şəhərində vəfat edib. Şıx qəbristanlığında dəfn olunub.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 22-05-2022 17:57 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
O, bir varlı-hallı ailədə dünyaya gəlmişdi. Onun ailəsi barlı-bəhrəli torpaqlarından o qədər gəlir götürürdü ki, süfrəyə çörəyin necə gəlməsini bilmirdi. Tarlada talışın, giləyin, mazandaraninin dərisindən zol çıxarırdı. Di gəl ki, inqilabçı olmaq istəyirdi. Nədən?
1876-cı ildə Qacarlarlar dövlətinin Gilan əyalətinin Rəşt şəhərində doğulan Əbbdülhüseyn xanın atası Vəkilürrüaya ləqəbli Hacı Məhəmmədkazım xan Əmşai Gilanın iri mülkədar ailəsinə mənsub idi. Babası Əkbər xan bəylərbəyi Nasirəddin şah dövrünün tanınmış əyan-əşraflarından sayılırdı. Dövlətin şimal gömrüklərini icarəyə götürmüşdü.
İbtidai və orta təhsilini doğma şəhərlərində alan Əbdülhüseyn xan, Müizissultan və Sərdar Möhyi ləqəbini daşıyırdı.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Avropada səfərdə olmuşdu.
Əbdülhüsyn xan Müizüssultan qardaşı Mirzə Kərim xan Rəşti ilə birlikdə Məşrutə hərəkatına qoşulmuşdu. Rəştdə yaranan “Səttarxan komitəsi”nin üzvü idi. Sosial Demokrat partiyasında təmsil olunurdu.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1909-cu ildə Qafqaz azadxahlarına qoşulub, Gilan valisi Ağabala xan Sərdar Əfxəmin öldürülməsində iştirak edib.
Rəştdən İran Milli məclisinə nümayəndə seçilən Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Tehranın fəthində fəallıq göstərib. Məşrutə hərəkatı 16 iyul 1909-cu ildə məşrutəçilərin Tehranı fəthi ilə sona çatıb. Əmisioğlu Fətulla xan Əkbər onun dəstəsinə bel bağlayaraq Məşrutə hərəkatının qüdrətli şəxslərindən birinə çevrilib. Məhəmmədəli şah Rusiya səfirliyinə sığındıqdan sonra ölkəni idarə edəcək 28 nəfərlik komissiya yaranıb. Fətulla xan Əkbər həmin komissiyanın üzvü idi.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Səttar xanla bərabər Atabəy parkında cəbhə tutmuşdu. 1910-cu ilin 7 avqustunda şah qoşunları və daşnak Yefrem Davidyansın başçılıq etdiyi polis qüvvələri gecə xaincəsinə Atabəy parkına hücum edir, Səttar xanın qüvvələrini mühasirəyə alaraq tərkisilah etməyə cəhd göstərirlər. Baş verən silahlı qarşıdurmada Səttar xan ayağından yaralanır. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Osmanlı səfarətxanasına sığınır. Bir müddət burda bəstə əyləşir.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan sonra Mazandarana yollanır. Mazandaran valisinin yanında çalışır.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1913-cü ildə Kürdistan valisinin yanında xidmət edir. Sonra onu Yəzdə sürgün edirlər. 5 ay sürgündə yaşadıqdan sonra Qum şəhərinə gəlir, ordan da Tehrana yollanır. Burda da həbs olunub, daha sərt həbsxanaya, Jandarmeriyanın zindanına salınır. Məhkəmədən sonra azad olunur.
1917-ci ildə Rusiyada çar rejimi devrildiyi üçün Gilan vilayətində kommunistlər də aktivləşdilər. Mirzə Kiçik xan isə yeni Rusiya siyasətinin aparıcı gücü kimi gündəmə gətirildi. 1919-cu ildə rus bolşeviklərinin dəstəyi ilə Gilan Sovet Respublikası elan edildi. Bu hökumətin başçısı Mirzə Kiçik xan oldu. Faktiki olaraq, bu hökumətdə Təbriz, Qəzvin, Ərdəbil, Tehran və digər iri şəhərlərdə cinayətkar kimi axtarışda olan quldurların hamısına vəzifə verildi. Hətta Sovet Rusiyası Gilan Sovet Respublikası ilə diplomatik əlaqələr də yaratmışdı. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan bu hərəkatda təmsil olunurdu.
9 oktyabr 1920-ci ildə kazaklarla bolşeviklər (eləcə də cəngəlilər) arasında olan döyüşdə İran Kazak diviziyası xeyli itki verir. Hətta rus təlimatçılarından da həlak olan vardı. Kozan ətrafındakı döyüşdə gürcü əsilli poruçik Qarakonidze öldürülüb. (ГАРФ. Ф.4723. Оп.1. Д.6. Л.192.)
Bolşeviklər də xeyli itki vermişdilər. Mənbədə yazılır: “Kazaklar Düşənbəbazar ətrafında bolşeviklərə güclü zərbə vurublar. Onlardan xeyli yaralı və ölən var. Sərdar Möhyi yaralanıb”. (ГАРФ. Ф.4715. Оп.1. Д.2. Л. 64.)
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Cəngəlilələr hərəkatının məğlubiyyətindən sonra Ehsanulla xan Dustdarla birlikdə Azərbaycana mühacirət edib.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultanın yarası sağaldıqdan sonra Bakıda mənzillə təmin edilib. Ətrafında xeyli soydaşı, əqidədaşı olmasına baxmayaraq dərddən, kədərdən xərifləyib. Qürbətə cəmisi beşcə il dözə bilib...
Bəzi sənədlərə görə, Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Britaniyanın Gizli Kəşfiyyat Xidmətinə bağlı idi. Onun framason olduğu haqqında bilgilər var.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 50 yaşında Bakı şəhərində vəfat edib. Şıx qəbristanlığında dəfn olunub.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Mikayıl Mikayılov deyir ki, festivalda nümayiş olunan tamaşa Azərbaycanla Meksika arasında teatr əlaqələrinin başlanğıcı sayıla bilər
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
