00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
15:32 / 21-11-2024
Məşhur musiqi qrupu dünya turuna çıxır
15:29 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov misirli nazirlə telefonda danışıb
14:46 / 21-11-2024
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
14:43 / 21-11-2024
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
14:36 / 21-11-2024
Rusiya Qərb silahlarına qarşı tədbirlər görməyə başlayıb
14:33 / 21-11-2024
SOCAR ilə “Tree Energy Solutions” arasında Birgə Tədqiqat Sazişi imzalanıb
14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Macəradan mübarizəyə - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 22-05-2022 17:57 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
O, bir varlı-hallı ailədə dünyaya gəlmişdi. Onun ailəsi barlı-bəhrəli torpaqlarından o qədər gəlir götürürdü ki, süfrəyə çörəyin necə gəlməsini bilmirdi. Tarlada talışın, giləyin, mazandaraninin dərisindən zol çıxarırdı. Di gəl ki, inqilabçı olmaq istəyirdi. Nədən?
1876-cı ildə Qacarlarlar dövlətinin Gilan əyalətinin Rəşt şəhərində doğulan Əbbdülhüseyn xanın atası Vəkilürrüaya ləqəbli Hacı Məhəmmədkazım xan Əmşai Gilanın iri mülkədar ailəsinə mənsub idi. Babası Əkbər xan bəylərbəyi Nasirəddin şah dövrünün tanınmış əyan-əşraflarından sayılırdı. Dövlətin şimal gömrüklərini icarəyə götürmüşdü.
İbtidai və orta təhsilini doğma şəhərlərində alan Əbdülhüseyn xan, Müizissultan və Sərdar Möhyi ləqəbini daşıyırdı.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Avropada səfərdə olmuşdu.
Əbdülhüsyn xan Müizüssultan qardaşı Mirzə Kərim xan Rəşti ilə birlikdə Məşrutə hərəkatına qoşulmuşdu. Rəştdə yaranan “Səttarxan komitəsi”nin üzvü idi. Sosial Demokrat partiyasında təmsil olunurdu.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1909-cu ildə Qafqaz azadxahlarına qoşulub, Gilan valisi Ağabala xan Sərdar Əfxəmin öldürülməsində iştirak edib.
Rəştdən İran Milli məclisinə nümayəndə seçilən Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Tehranın fəthində fəallıq göstərib. Məşrutə hərəkatı 16 iyul 1909-cu ildə məşrutəçilərin Tehranı fəthi ilə sona çatıb. Əmisioğlu Fətulla xan Əkbər onun dəstəsinə bel bağlayaraq Məşrutə hərəkatının qüdrətli şəxslərindən birinə çevrilib. Məhəmmədəli şah Rusiya səfirliyinə sığındıqdan sonra ölkəni idarə edəcək 28 nəfərlik komissiya yaranıb. Fətulla xan Əkbər həmin komissiyanın üzvü idi.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Səttar xanla bərabər Atabəy parkında cəbhə tutmuşdu. 1910-cu ilin 7 avqustunda şah qoşunları və daşnak Yefrem Davidyansın başçılıq etdiyi polis qüvvələri gecə xaincəsinə Atabəy parkına hücum edir, Səttar xanın qüvvələrini mühasirəyə alaraq tərkisilah etməyə cəhd göstərirlər. Baş verən silahlı qarşıdurmada Səttar xan ayağından yaralanır. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Osmanlı səfarətxanasına sığınır. Bir müddət burda bəstə əyləşir.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan sonra Mazandarana yollanır. Mazandaran valisinin yanında çalışır.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1913-cü ildə Kürdistan valisinin yanında xidmət edir. Sonra onu Yəzdə sürgün edirlər. 5 ay sürgündə yaşadıqdan sonra Qum şəhərinə gəlir, ordan da Tehrana yollanır. Burda da həbs olunub, daha sərt həbsxanaya, Jandarmeriyanın zindanına salınır. Məhkəmədən sonra azad olunur.
1917-ci ildə Rusiyada çar rejimi devrildiyi üçün Gilan vilayətində kommunistlər də aktivləşdilər. Mirzə Kiçik xan isə yeni Rusiya siyasətinin aparıcı gücü kimi gündəmə gətirildi. 1919-cu ildə rus bolşeviklərinin dəstəyi ilə Gilan Sovet Respublikası elan edildi. Bu hökumətin başçısı Mirzə Kiçik xan oldu. Faktiki olaraq, bu hökumətdə Təbriz, Qəzvin, Ərdəbil, Tehran və digər iri şəhərlərdə cinayətkar kimi axtarışda olan quldurların hamısına vəzifə verildi. Hətta Sovet Rusiyası Gilan Sovet Respublikası ilə diplomatik əlaqələr də yaratmışdı. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan bu hərəkatda təmsil olunurdu.
9 oktyabr 1920-ci ildə kazaklarla bolşeviklər (eləcə də cəngəlilər) arasında olan döyüşdə İran Kazak diviziyası xeyli itki verir. Hətta rus təlimatçılarından da həlak olan vardı. Kozan ətrafındakı döyüşdə gürcü əsilli poruçik Qarakonidze öldürülüb. (ГАРФ. Ф.4723. Оп.1. Д.6. Л.192.)
Bolşeviklər də xeyli itki vermişdilər. Mənbədə yazılır: “Kazaklar Düşənbəbazar ətrafında bolşeviklərə güclü zərbə vurublar. Onlardan xeyli yaralı və ölən var. Sərdar Möhyi yaralanıb”. (ГАРФ. Ф.4715. Оп.1. Д.2. Л. 64.)
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Cəngəlilələr hərəkatının məğlubiyyətindən sonra Ehsanulla xan Dustdarla birlikdə Azərbaycana mühacirət edib.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultanın yarası sağaldıqdan sonra Bakıda mənzillə təmin edilib. Ətrafında xeyli soydaşı, əqidədaşı olmasına baxmayaraq dərddən, kədərdən xərifləyib. Qürbətə cəmisi beşcə il dözə bilib...
Bəzi sənədlərə görə, Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Britaniyanın Gizli Kəşfiyyat Xidmətinə bağlı idi. Onun framason olduğu haqqında bilgilər var.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 50 yaşında Bakı şəhərində vəfat edib. Şıx qəbristanlığında dəfn olunub.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 22-05-2022 17:57 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
O, bir varlı-hallı ailədə dünyaya gəlmişdi. Onun ailəsi barlı-bəhrəli torpaqlarından o qədər gəlir götürürdü ki, süfrəyə çörəyin necə gəlməsini bilmirdi. Tarlada talışın, giləyin, mazandaraninin dərisindən zol çıxarırdı. Di gəl ki, inqilabçı olmaq istəyirdi. Nədən?
1876-cı ildə Qacarlarlar dövlətinin Gilan əyalətinin Rəşt şəhərində doğulan Əbbdülhüseyn xanın atası Vəkilürrüaya ləqəbli Hacı Məhəmmədkazım xan Əmşai Gilanın iri mülkədar ailəsinə mənsub idi. Babası Əkbər xan bəylərbəyi Nasirəddin şah dövrünün tanınmış əyan-əşraflarından sayılırdı. Dövlətin şimal gömrüklərini icarəyə götürmüşdü.
İbtidai və orta təhsilini doğma şəhərlərində alan Əbdülhüseyn xan, Müizissultan və Sərdar Möhyi ləqəbini daşıyırdı.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Avropada səfərdə olmuşdu.
Əbdülhüsyn xan Müizüssultan qardaşı Mirzə Kərim xan Rəşti ilə birlikdə Məşrutə hərəkatına qoşulmuşdu. Rəştdə yaranan “Səttarxan komitəsi”nin üzvü idi. Sosial Demokrat partiyasında təmsil olunurdu.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1909-cu ildə Qafqaz azadxahlarına qoşulub, Gilan valisi Ağabala xan Sərdar Əfxəmin öldürülməsində iştirak edib.
Rəştdən İran Milli məclisinə nümayəndə seçilən Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Tehranın fəthində fəallıq göstərib. Məşrutə hərəkatı 16 iyul 1909-cu ildə məşrutəçilərin Tehranı fəthi ilə sona çatıb. Əmisioğlu Fətulla xan Əkbər onun dəstəsinə bel bağlayaraq Məşrutə hərəkatının qüdrətli şəxslərindən birinə çevrilib. Məhəmmədəli şah Rusiya səfirliyinə sığındıqdan sonra ölkəni idarə edəcək 28 nəfərlik komissiya yaranıb. Fətulla xan Əkbər həmin komissiyanın üzvü idi.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Səttar xanla bərabər Atabəy parkında cəbhə tutmuşdu. 1910-cu ilin 7 avqustunda şah qoşunları və daşnak Yefrem Davidyansın başçılıq etdiyi polis qüvvələri gecə xaincəsinə Atabəy parkına hücum edir, Səttar xanın qüvvələrini mühasirəyə alaraq tərkisilah etməyə cəhd göstərirlər. Baş verən silahlı qarşıdurmada Səttar xan ayağından yaralanır. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Osmanlı səfarətxanasına sığınır. Bir müddət burda bəstə əyləşir.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan sonra Mazandarana yollanır. Mazandaran valisinin yanında çalışır.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 1913-cü ildə Kürdistan valisinin yanında xidmət edir. Sonra onu Yəzdə sürgün edirlər. 5 ay sürgündə yaşadıqdan sonra Qum şəhərinə gəlir, ordan da Tehrana yollanır. Burda da həbs olunub, daha sərt həbsxanaya, Jandarmeriyanın zindanına salınır. Məhkəmədən sonra azad olunur.
1917-ci ildə Rusiyada çar rejimi devrildiyi üçün Gilan vilayətində kommunistlər də aktivləşdilər. Mirzə Kiçik xan isə yeni Rusiya siyasətinin aparıcı gücü kimi gündəmə gətirildi. 1919-cu ildə rus bolşeviklərinin dəstəyi ilə Gilan Sovet Respublikası elan edildi. Bu hökumətin başçısı Mirzə Kiçik xan oldu. Faktiki olaraq, bu hökumətdə Təbriz, Qəzvin, Ərdəbil, Tehran və digər iri şəhərlərdə cinayətkar kimi axtarışda olan quldurların hamısına vəzifə verildi. Hətta Sovet Rusiyası Gilan Sovet Respublikası ilə diplomatik əlaqələr də yaratmışdı. Əbdülhüseyn xan Müizüssultan bu hərəkatda təmsil olunurdu.
9 oktyabr 1920-ci ildə kazaklarla bolşeviklər (eləcə də cəngəlilər) arasında olan döyüşdə İran Kazak diviziyası xeyli itki verir. Hətta rus təlimatçılarından da həlak olan vardı. Kozan ətrafındakı döyüşdə gürcü əsilli poruçik Qarakonidze öldürülüb. (ГАРФ. Ф.4723. Оп.1. Д.6. Л.192.)
Bolşeviklər də xeyli itki vermişdilər. Mənbədə yazılır: “Kazaklar Düşənbəbazar ətrafında bolşeviklərə güclü zərbə vurublar. Onlardan xeyli yaralı və ölən var. Sərdar Möhyi yaralanıb”. (ГАРФ. Ф.4715. Оп.1. Д.2. Л. 64.)
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Cəngəlilələr hərəkatının məğlubiyyətindən sonra Ehsanulla xan Dustdarla birlikdə Azərbaycana mühacirət edib.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultanın yarası sağaldıqdan sonra Bakıda mənzillə təmin edilib. Ətrafında xeyli soydaşı, əqidədaşı olmasına baxmayaraq dərddən, kədərdən xərifləyib. Qürbətə cəmisi beşcə il dözə bilib...
Bəzi sənədlərə görə, Əbdülhüseyn xan Müizüssultan Britaniyanın Gizli Kəşfiyyat Xidmətinə bağlı idi. Onun framason olduğu haqqında bilgilər var.
Əbdülhüseyn xan Müizüssultan 50 yaşında Bakı şəhərində vəfat edib. Şıx qəbristanlığında dəfn olunub.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
